2 ο μάθημα 18/10 - Ο εκπαιδευτικός ρόλος των μουσείων διαχρονικά. - Σημασία και μορφές έκφρασης του εκπαιδευτικού χαρακτήρα των σύγχρονων μουσείων

Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική 1MO 211 Μάθημα Υποχρεωτικό 3 ου έτους, 5 ου εξαμήνου, κατεύθυνσης Μουσειολογίας Ιστοσελίδα μαθήματος: http://www.ct.aegean.gr/people/meconomou/intro_museopaed/ Διδάσκουσα: Μαρία Οικονόμου E-mail: m.economou@aegean.gr Διδακτικές μονάδες (ΔΜ): 3 Τηλ: 22510-36680 Πιστωτικές μονάδες (ECTS): Γραφείο: 2.12, Iσόγ. Γεωγραφίας Διάρκεια Διαλέξεων: 13 εβδομάδες Γλώσσα: Ελληνικά Σκοπός Το μάθημα αυτό έχει ως στόχο να εξετάσει τον ευρύτερο εκπαιδευτικό ρόλο του μουσείου και να ορίσει το γνωστικό πεδίο, τις βασικές θεωρητικές παραμέτρους, και τα πεδία εφαρμογής της Μουσειοπαιδαγωγικής. Μαθησιακοί Στόχοι (Προσδοκώμενα Αποτελέσματα) Όταν θα έχετε ολοκληρώσει το μάθημα, θα πρέπει να έχετε κατανοήσει πώς εκφράστηκε ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του μουσείου διαχρονικά και τον τρόπο που αυτός καθορίζει σήμερα τη φυσιογνωμία, τις δράσεις και την επικοινωνιακή προσέγγιση των σύγχρονων μουσείων. Θα πρέπει να έχετε μία καλή γνώση των κύριων θεωριών μάθησης και επικοινωνίας που επηρεάζουν τη μελέτη του μουσείου και των επισκεπτών του και να κατανοείτε τη σημασία της αξιολόγησης και της μελέτης του κοινού. Επίσης θα πρέπει να μπορείτε να αξιολογείτε διαφορετικά παραδείγματα μουσειοπαιδαγωγικών εφαρμογών και να αναλύετε το θεωρητικό υπόβαθρο και την παιδαγωγική προσέγγιση που ακολουθούν. Περίληψη Το μάθημα εξετάζει τον τρόπο που εκφράστηκε ο εκπαιδευτικός ρόλος των μουσείων διαχρονικά και τη σημασία του για τη φυσιογνωμία του σύγχρονου μουσείου. Επιδιώκει να ορίσει το ερευνητικό αντικείμενο, το θεωρητικό υπόβαθρο και τις πρακτικές εφαρμογές της Μουσειοπαιδαγωγικής. Μελετάει τις λειτουργίες μάθησης και επικοινωνίας στο σύγχρονο μουσείο και τον τρόπο που διεπιστημονικές προσεγγίσεις (π..χ από τον χώρο της Παιδαγωγικής και της Ψυχολογίας) έχουν φωτίσει διαφορετικές πτυχές της μουσειακής εκπαίδευσης. Εξετάζει τις εκπαιδευτικές δυνατότητες των αντικειμένων και των πολιτιστικών και αρχαιολογικών χώρων και το ίδιο το μουσείο ως χώρο ανεπίσημης μάθησης για διαφορετικές κατηγορίες επισκεπτών. Τέλος, αναλύει τον ρόλο και τις μεθόδους της αξιολόγησης και της μελέτης του κοινού στην εκπαιδευτική διαδικασία του μουσείου. Περιεχόμενα Μαθήματος - Διάγραμμα Μαθημάτων 1 ο μάθημα 11/10 - Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Όροι και ορισμοί 2 ο μάθημα 18/10 - Ο εκπαιδευτικός ρόλος των μουσείων διαχρονικά. - Σημασία και μορφές έκφρασης του εκπαιδευτικού χαρακτήρα των σύγχρονων μουσείων 3 ο μάθημα 25/10 - Οι δυνατότητες επικοινωνίας και εκπαίδευσης μέσω των αντικειμένων: ο μορφωτικός ρόλος των αντικειμένων σε διαφορετικά επίπεδα και συμφραζόμενα, τομείς μάθησης, ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 1/7

4 ο μάθημα (εμβόλιμο) Tρίτη 1/11, 12-2 μμ - Επίσκεψη στο νέο και παλιό Αρχαιολογικό Μουσείο Μυτιλήνης Συνάντηση στις 11.50 έξω από το νέο Μουσείο (περιοχή Κιόσκι, οδός 8ης Νοεμβρίου, τηλ. 22510-40223) http://odysseus.culture.gr/h/1/gh151.jsp?obj_id=3484 & http://www.yppo.gr/1/g1540.jsp?obj_id=63 (χάρτης http://www.mytilene.gr/maps/default.aspx επιλέξτε: Σημεία Ενδιαφέροντος και στη συνέχεια Αξιοθέατα και μετά Μουσεία) Αξιολόγηση ενός πολιτιστικού οργανισμού (θέση, κτήριο, πρόσβαση, συλλογές, έκθεση, ερμηνευτική προσέγγιση, κ.λπ.) και των παιδαγωγικών δυνατοτήτων του - (Θα σας δοθεί προηγουμένως ένα φύλλο εργασίας για να δομήσετε την επίσκεψη και την έρευνα σας φροντίστε να το έχετε κατεβάσει, μαζί με τη Λίστα Κριτηρίων Αξιολόγησης Μουσείων από τον ιστότοπο του μαθήματος πριν την επίσκεψη) 5 ο μάθημα 1/11 (6-9 μμ ) στην τάξη - Ανάλυση της επίσκεψης - Εκπαιδευτικά προγράμματα ερμηνείας του παρελθόντος και της αρχαιολογίας 6 ο μάθημα 8/11 - Μάθηση στο μουσείο: ιδιαιτερότητες και χαρακτηριστικά, θεωρητικά μοντέλα, επιρροή κονστρουκτιβισμού, θεωρία πολλαπλών ευφυϊών 7 ο μάθημα (εμβόλιμο) Τετάρτη 9/11, 9-12:00, αίθουσα Στ, κτήριο Γεωγραφίας - Ζητήματα μετανάστευσης και η παρουσίασή τους στα μουσεία. Η σχέση των μουσείων με άλλους δημόσιους χώρους. Ζητήματα διεθνικότητας, ταυτότητας και η παρουσίασή τους στις εκθέσεις. Προσκεκλημένη ομιλήτρια Dr Kerstin Poehls, μεταδιδακτορική ερευνήτρια, Πανεπιστήμιο Ηumboldt, Βερολίνου 8 ο μάθημα Τρίτη 15/11 - Διαφορετικές κατηγορίες επισκεπτών και μη-επισκεπτών: χαρακτηριστικά, ανάγκες, δυνατότητες / 9 ο μάθημα (εμβόλιμο) Τετάρτη 16/11, 12-3, αίθουσα Γ, κτήριο Θάλασσας - «Η οργάνωση της έκθεσης του Μουσείου Βιομηχανικής Ελαιουργίας, Αγ. Παρασκευής Λέσβου και το Δίκτυο Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος του Ομίλου Πειραιώς, Προσκεκλημένη ομιλήτρια Έλια Βλάχου, Υπεύθυνη Τμήματος Μουσείων ΠΙΟΠ 10 ο μάθημα 22/11 - Εκπαιδευτικές δράσεις στα ελληνικά μουσεία: ζητήματα και προβλήματα. Το Πρόγραμμα Μελίνα / - Η ευρωπαϊκή εμπειρία στη Μουσειοπαιδαγωγική 11 ο μάθημα 29/11 - Προσεγγίζοντας την τέχνη: μουσειοπαιδαγωγικές δραστηριότητες μουσείων τέχνης και πινακοθηκών - Παρουσίαση αποτελεσμάτων άσκησης/project Οι αντιλήψεις επισκεπτών και μη επισκεπτών για τα μουσεία της Λέσβου». 12 ο μάθημα 6/12 - Μουσείο και εκπαιδευτικές δράσεις πέρα από το σχολείο: ενήλικες, έφηβοι, οικογένειες και άλλες ομάδες 13 ο μάθημα 13/12 - Η σημασία και ο ρόλος της αξιολόγησης της μουσειακής επικοινωνίας και της μελέτης του κοινού στην οργάνωση του εκπαιδευτικού χαρακτήρα του μουσείου 14 ο 15 ο μάθημα Δευ 9 Ιαν 2011, 10 πμ Τετ 11 Ιαν 2011, 6μμ εκπαιδευτική εκδρομή σε μουσεία της Θεσσαλονίκης λεπτομέρειες και πρόγραμμα για την εκδρομή θα ανακοινωθούν αργότερα - Ανάλυση των διαφορετικών μουσείων και των μουσειοπαιδαγωγικών τους δυνατοτήτων και δραστηριοτήτων / Ανάλυση των επισκέψεων Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 2/7

Διδασκαλία Χρόνος και τόπος των μαθημάτων Τρίτη 18:00-21:00. Τα περισσότερα μαθήματα θα γίνουν στην αίθουσα Β, κτήριο Θάλασσας, αλλά θα γίνουν επίσης και επισκέψεις σε μουσεία της Μυτιλήνης και της Αθήνας. Σε περίπτωση αλλαγών της αίθουσας ή της ώρας του μαθήματος ή άλλων πληροφοριών σχετικά με το μάθημα, θα υπάρξει σχετική ανακοίνωση στη Γραμματεία, αλλά θα σταλεί επίσης και σε ηλεκτρονική μορφή σε όλους σας, οπότε βεβαιωθείτε ότι ελέγχετε συχνά τον λογαριασμό σας και τις σχετικές ανακοινώσεις, καθώς και την ιστοσελίδα του μαθήματος http://www.ct.aegean.gr/people/meconomou/intro_museopaed/ Διδακτικές μέθοδοι Το μάθημα θα διδαχθεί με ένα συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων (π.χ. παραδόσεις, σεμινάρια, επισκέψεις σε μουσεία, ανάλυση και συζήτηση των επισκέψεων σε μικρές ομάδες). Οι επισκέψεις στα μουσεία και η κριτική ανάλυση του εκπαιδευτικού ρόλου των οργανισμών αυτών και των εκθέσεων και δράσεων τους αποτελούν βασικό στοιχείο του μαθήματος. Το ποσοστό συμμετοχής των φοιτητών θα ποικίλλει, αλλά θα πρέπει να έρχεστε προετοιμασμένοι σε όλα. Κατά τη διάρκεια του μαθήματος θα σας δοθεί η ευκαιρία να αναπτύξετε διαφορετικές ικανότητες και δεξιότητες, όπως χρήση γραπτού και προφορικού λόγου, ανάγνωση και κριτική ειδικών άρθρων και επιστημονικής βιβλιογραφίας, κριτική χρήση του Διαδικτύου και του ημερήσιου και εβδομαδιαίου τύπου, ανάλυση εκθέσεων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων, συνεργασία σε ομάδες, αυτοαξιολόγηση και αξιολόγηση των συμφοιτητών σας, και έρευνα πεδίου. Αξιολόγηση A. Άσκηση/project με θέμα: «Οι αντιλήψεις επισκεπτών και μη επισκεπτών για τα μουσεία της Λέσβου». [10%]. Σε αυτό το πλαίσιο οι φοιτητές/τριες θα πρέπει: να συγκροτήσουν ομάδες των δύο ατόμων, να κατεβάσουν το ερωτηματολόγιο έρευνας κοινού από τον ιστότοπο των μαθημάτων και να το τυπώσουν σε τουλάχιστον 10 αντίτυπα (όσοι δεν γνωρίζουν τον κωδικό πρόσβασης, να επικοινωνήσουν με τη διδάσκουσα), να επιλέξουν ένα κεντρικό σημείο στην πόλη της Μυτιλήνης (π.χ. διαφορετικά σημεία στην οδό Ερμού σε ώρες που είναι ανοιχτή η αγορά, Πάρκο Αγίας Ειρήνης, Προκυμαία, Λόφος Ξενία) για τη διεξαγωγή της έρευνάς τους, να διεξάγουν την έρευνα καθημερινές ή/και Σαββατοκύριακα παίρνοντας συνέντευξη από τουλάχιστον 10 άτομα η κάθε ομάδα (για να είναι τυχαίο το δείγμα, πρέπει να προσπαθήσουν να ζητήσουν συνέντευξη από κάθε 3 ο ή 5 ο (ή αντίστοιχο νούμερο) άτομο που θα δούνε να περνάει από ένα συγκεκριμένο σημείο αφού τελειώσουν τη συμπλήρωση του προηγούμενου ερωτηματολογίου) να επεξεργαστούν τα αποτελέσματα, να ετοιμάσουν μία σύντομη γραπτή αναφορά, και να είναι έτοιμοι/ες να τα σχολιάσουν προφορικά στο μάθημα. Περισσότερες λεπτομέρειες θα σας δοθούν στην τάξη. Σημαντικές ημερομηνίες: Διεξαγωγή έρευνας: 10/11 έως τις 28/11 Παρουσίαση-σχολιασμός αποτελεσμάτων στην τάξη: 29/11 B. Προφορικές εξετάσεις κατά τη διάρκεια της εξεταστικής (90%. Επικοινωνία και ώρες γραφείου Ώρες γραφείου: Τετάρτη 15:00-17:00 και μετά από συνεννόηση. Ο καλύτερος τρόπος αρχικής επικοινωνίας (εκτός από την επαφή στην τάξη) είναι μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (m.economou@aegean.gr). Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 3/7

Διδακτικά Συγγράμματα ή Νικονάνου, Ν. 2009. Μουσειοπαιδαγωγική. Από τη θεωρία στην πράξη. Αθήνα: Πατάκης. Βέμη, Μ. & Νάκου, Ε. (επιμ.) Μουσεία και Εκπαίδευση, Αθήνα: Εκδόσεις Νήσος. Γενική Βιβλιογραφία Αυτή η βιβλιογραφία (εκτός από τα βιβλία που δίνονται με το μάθημα) θα συμπληρωθεί με επιμέρους παραπομπές που θα δίνονται σε κάθε ενότητα. Με αστεράκι σημειώνονται τα κείμενα στα οποία θα αναφερθούμε πιο συχνά και/ή που θίγουν πιο γενικά ζητήματα. Ελληνόγλωσση βιβλιογραφία Άλκηστις, 1996. Μουσεία και Σχολεία, Δεινόσαυροι και Αγγεία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 370.0755 ΑΛΚ] Αρχαιολογία & Τέχνες αφιερώματα: Παιδί και Μουσείο. Αρχαιολογία και Τέχνες, 16 (Αύγουστος 1985). Εκπαιδευτικές Μουσειοσκευές. Αρχαιολογία και Τέχνες, 38 (Μάρτιος 1991). Οι εκπαιδευτικοί μιλούν για την Ακρόπολη, Αρχαιολογία και Τέχνες, 52 (Σεπτέμβριος 1994). * Βαϊνά, Μ. 1997. Θεωρητικό πλαίσιο διδακτικής της τοπικής ιστορίας για τον 21 ο αι., Αθήνα: Gutenberg (κυρίως σελίδες 143-62). [Θέση: ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 907 ΒΑΙ] Βαϊνά, Μ. 2002. Δραστηριότητες τοπικής ιστορίας, Ένα εργαλείο εφαρμογής της μεθόδου project στα σχολεία, Αθήνα: ΤΥΠΩΘΗΤΩ [Θέση: ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 907 ΒΑΙ] Βελιώτη-Γεωργοπούλου, Μ. και Τουντασάκη, Ε. Ι. 1997. Μουσεία και άτομα με ειδικές ανάγκες. Εμπειρίες και προοπτικές. (Πρακτικά ημερίδας, 27 Μαΐου 1993, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Κέντρο Μορφολογίας και Κοινωνικής Πολιτικής (ΚΕ.Κ.ΜΟ.ΚΟΠ.) και Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού) Αθήνα: Gutenberg. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Ταξ. αρ.: 069.17 ΜΟΥ] * Black, G. 2009. Το ελκυστικό μουσείο. Μουσεία και επισκέπτες. Αθήνα: ΠΙΟΠ. Βελιώτη-Γεωργοπούλου, Μ. και Τουντασάκη, Ε. Ι. 1997. Μουσεία και άτομα με ειδικές ανάγκες. Εμπειρίες και προοπτικές. (Πρακτικά ημερίδας, 27 Μαΐου 1993, Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Κέντρο Μορφολογίας και Κοινωνικής Πολιτικής (ΚΕ.Κ.ΜΟ.ΚΟΠ.) και Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού του Υπουργείου Πολιτισμού) Αθήνα: Gutenberg. Δάλκος, Γ. 2000. Σχολείο και μουσείο. Αθήνα: Καστανιώτης. * Ζαφειράκου, Α. κ.ά. (επιμ.) 2000. Μουσεία και σχολεία: διάλογος και συνεργασίες, αναπαραστάσεις και πρακτικές. Αθήνα: Τυπωθήτω-Γιώργος Δαρδανός. Ιωσηφίδης, Π. και Πολίτη, Ε. 1998. Η μουσειακή εκπαίδευση στο δημοτικό σχολείο. Θεσσαλονίκη: University Studio Press. Κακούρου-Χρόνη, Γ. 2006. Μουσείο-Σχολείο. Αντικριστές πόρτες στη γνώση. Αθήνα: Πατάκης. Καλεσοπούλου, Δ, 2011. Παιδί και εκπαίδευση στο Μουσείο. Θεωρητικές αφετηρίες, παιδαγωγικές πρακτικές. Αθήνα Εκδόσεις Πατάκη & Ελληνικό Παιδικό Μουσείο. Καλεσοπούλου, Δ, 1999. Ανοιχτός διάλογος με την κοινότητα: Μια ελληνική πρόταση στα προγράμματα προσέγγισης στο Αρχαιολογία και Τέχνες, 73 (Δεκέμβριος), σσ. 69-74. Καλούρη-Αντωνοπούλου, Ο. 1985. Η αισθητική αγωγή του παιδιού: Μορφές αισθητικής δημιουργικότητας στην παιδική βιβλιοθήκη και στο μουσείο. Αθήνα: Δίπτυχο. Καλούρη-Αντωνοπούλου, Ο. και Χρίστος Κάσσαρης, 1988. Το μουσείο μέσο τέχνης και αγωγής. Αθήνα : Καστανιώτης. Kόκκινος, Γ. και Aλεξάκη, E. (επιμ.) 2002. Διεπιστημονικές προσεγγίσεις στη μουσειακή αγωγή, Aθήνα: Μεταίχμιο. Κολιόπουλος, Δ. 2004. Η διδακτική προσέγγιση του μουσείου φυσικών επιστημών. Αθήνα: Μεταίχμιο. Κορωναίου, Α. 2001. Εκπαιδεύοντας εκτός σχολείου. Η συμβολή των οπτικοακουστικών μέσων και των νέων τεχνολογιών. Αθήνα: Μεταίχμιο. [ΡΟΔΟΣ, RHODES Ταξ. αρ.: 371.335 ΚΟΡ] Κουβέλη, Α. 2000. Η σχέση των μαθητών με το μουσείο: θεωρητική προσέγγιση, έρευνα στην Αθήνα και στην Ικαρία. Εκπαιδευτικά προγράμματα. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 4/7

Kουρτετζής, Λ. 1991. Tο Θεατρικό παιχνίδι. Παιδαγωγική θεωρία, πρακτική και θεατρολογική προσέγγιση, Καστανιώτης, Aθήνα. Μονάδα Επιμόρφωσης Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας και Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Πατρών (επιμ.) 1997. Εκπαίδευση και διαπολιτισμική επικοινωνία (1ο Διαβαλκανικό Συνέδριο, Πάτρα, 3-5 Μαίου 1996) Αθήνα: Gutenberg. Mουσούρη, Θ.1999. Έρευνα κοινού και αξιολόγηση στα μουσεία Αρχαιολογία και Τέχνες, 72 (Σεπτέμβριος), σσ. 56-61. http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=66 Μουσούρη, Θ. 1999. Μουσεία για όλους; Προγράμματα προσέγγισης στο διεθνή χώρο Αρχαιολογία και Τέχνες 73 (Δεκέμβριος), σσ. 65-69 http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=65 Μούλιου, Μ. και Μπούνια, Α. (επιμ.) 1999. Αφιέρωμα με θέμα Μουσείο και Επικοινωνία, Αρχαιολογία και Τέχνες, 70-73 (Μάρτης-Δεκέμβριος). http://www.arxaiologia.gr/site/content.php?sel=6&range1=68&range2=79 Μπακιτρζής, Κ., 2002. Επικοινωνία και Αγωγή, Gutenberg: Αθήνα. Νικονάνου, Ν. & Κασβίκης, Κ. (επιμ.) 2008. Εκπαιδευτικά ταξίδια στο χρόνο. Εμπειρίες και ερμηνείες του παρελθόντος. Αθήνα: Πατάκης. Beauchamp, H. 1998. Τα παιδιά και το δραματικό παιχνίδι. Εξοικείωση με το θέατρο, τυπωθήτω, Αθήνα. Μυρογιάννη-Αρβανιτίδη, Ε. 1997. Αρχαιολογικό περιβάλλον και εκπαίδευση στη Θεσσαλονίκη OIKOTOΠIA Ιούλιος-Aύγουστος, σσ. 26-27. ttp://users.forthnet.gr/the/garva/index.htm Μυρογιάννη-Αρβανιτίδη, Ε. 1999. O ρόλος του μουσειοπαιδαγωγού στην Ελλάδα Αρχαιολογία και Τέχνες 71 (Ιούνιος 1999): σσ. 50-53. http://users.forthnet.gr/the/garva/index.htm Νάκου, Ε. 2001. Μουσεία: εμείς, τα πράγματα και ο πολιτισμός: από τη σκοπιά της θεωρίας του υλικού πολιτισμού, της μουσειολογίας και της μουσειοπαιδαγωγικής. Αθήνα: Νήσος. Νικονάνου, Ν., Κασβίκης, Κ., Φουρλίγκα, Ε., 2002. Μουσειακή εκπαίδευση και αρχαιολογία. Παραδείγματα από τρεις ευρωπαϊκές χώρες, Αρχαιολογία & Τέχνες, 85 Β, σσ. 113-122. Νικονάνου, Ν. 2004. Η οργάνωση της επικοινωνιακής πολιτικής ενός σύγχρονου μουσείου και ο ρόλος της μουσειοπαιδαγωγικής, στο Δασκαλοπούλου, Σ. κ.ά (επιμ.), Πρακτικά A' Διεθνούς Συνεδρίου Mουσειολογίας: Mουσείο, Eπικοινωνία και Nέες Tεχνολογίες, Tμήμα Πολιτισμικής Tεχνολογίας και Eπικοινωνίας, Πανεπιστήμιο Aιγαίου, (Mυτιλήνη 31 Μαίου-2 Ιουνίου 2002), Μυτιλήνη: ΤΠΤΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 77-92. * Νικονάνου, Ν. 2005. Ο ρόλος της Μουσειοπαιδαγωγικής στα σύγχρονα μουσεία, Τετράδια Μουσειολογίας 2, 18-25. * Reble, A. 1990. Ιστορία της Παιδαγωγικής, εκδ. Δ. Παπαδήμα, Αθήνα. (κυρίως σελίδες 169-181, 216-222, 334-349, 430-468) Τουλούμης, Κ., 2004. Διδάσκοντας για το Παρ(ελθ)ον: Η Αρχαιολογία στη μέση εκπαίδευση. Δυνατότητες και Προοπτικές, Θεσσαλονίκη: εκδ. Ζήτη. Υπουργείο Πολιτισμού, 2002. Παιχνίδια πολιτισμού: εκπαιδευτικές δράσεις του Υπουργείου Πολιτισμού. Αθήνα: Υπουργείο Πολιτισμού, Τ.Α.Π.Α. Υπουργείο Πολιτισμού, 2004. Πρόσβαση Ατόμων με Αναπηρίες σε χώρους πολιτισμού και αθλητισμού, Πρακτικά συνεδρίου Θεσσαλονίκη 30 Οκτωβρίου-1 Νοεμβρίου 2003, Αθήνα. Frey, K. 1986. Η Mέθοδος Project. Μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη. Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη. Χατζηασλάνη, Κ., Καϊμάρα, Ε., και Λεοντή, Α. (επιμ.) 2011. Ακρόπολη και εκπαίδευση. Αθήνα: ΥΠΠΟΤ Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακρόπολης. Χρυσαφίδης, Κ. 1994. Βιωματική-επικοινωνιακή διδασκαλία. Αθήνα: Gutenberg. ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΩΝ / ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ICOM Ελληνικό Τμήμα (επιμ.) Ίδρυση, Οργάνωση και Λειτουργία Εκπαιδευτικών Τμημάτων σε Μουσεία. Πρακτικά ετήσιας διεθνούς συνάντησης CECA ((Nαύπλιο 9-16 Oκτωβρίου 1988). Αθήνα: ICOM Ελληνικό Τμήμα, 1991. ΥΠ.Ε.Π.Θ.-ΥΠ.ΠΟ.- ICOM, Μουσείο-Σχολείο. Πρακτικά, 4ο Περιφερειακό Σεμινάριο, Ιωάννινα, 2-3 Δεκ. 1994. ΥΠ.Ε.Π.Θ.-ΥΠ.ΠΟ.- ICOM, Μουσείο-Σχολείο. Πρακτικά Συνεδρίου, 5ο Περιφερειακό Σεμινάριο, Καλαμάτα 4-6 Απριλίου 1997. ΥΠ.Ε.Π.Θ.-ΥΠ.ΠΟ.- ICOM, Μουσείο-Σχολείο, Πρακτικά συνεδρίου, 6ο περιφερειακό σεμινάριο, Καβάλα Σεπτέμβριος 2002. Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 5/7

ΥΠ.ΠΟ, Παιδεία και Αρχαιολογία: Εκπαιδευτικά Προγράμματα του ΥΠ.ΠΟ, Πρακτικά ημερίδας, Χαλκίδα 2000. Ξενόγλωσση βιβλιογραφία Bourdieu, P. and Darbel, A. 1997. The Love of Art: European Museums & Their Public Cambridge: Polity Press. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 708.94 BOU] Chadwick, Α. and Stannett, Α. (eds) 1995. Museums and the education of adults, National Institute for Adult Continuing Education (NIACE), Leiceste. Falk, J. H. and Dierking, L. D. 1992. The Museum Experience Washington, DC: Whalesback Books. * Falk, J. H. and Dierking, L. D. 2000. Learning from museums: visitor experiences and the making of meaning, Walnut Greek: AltaMira Press, 2000. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.134 FAL] Galanidou, N. & Dommasnes, L. H. (eds) Telling children about the past. An interdisciplinary approach, International Monographs in Prehistory, Ann Arbor, MI * Gardner, H., 1996. Multiple Intelligences, in Durbin, G. (ed.) Developing museum exhibitions for lifelong learning, London, σσ. 35-37. * Hein, G. 1998. Learning in the Museum, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069 HEI] * Shuh Hennigar, J. 1999. Teaching yourself to teach with objects, in Hooper-Greenhill, E., The Educational Role of the museum, London, N.Y., 80-91. Hooper-Greenhill, E. 1994. Museums and Their Visitors, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.15 HOO 113526] Hooper-Greenhill, E. 1995. Museum, Media, Message, London: Routledge. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.5 MUS 113528] Miles, R.S. et al 1988. The design of educational exhibits, London: Unwin Hyman. [ΡΟΔΟΣ, RHODES Call. No.: 069.55 DES] Museums and Galleries Commission, 1997. Museums and Galleries Report: Children as an Audience for Museums and Galleries, London: Museums and Galleries Commission. Rider, S. 1998. Museums and Young People, London: Museums Association. Schaller D.T and Allison-Bunnell S. 2003. Practicing What We Teach: How Learning Theory Can Guide Development of Online Educational Activities Museums and the Web 2003 international conference <http://www.eduweb.com/practice_teach.html> [accessed 15 January 2006]. * Stone, P. G. and Molyneaux, B. L. 1994. The presented past: heritage, museums, and education, London and New York: Routledge in association with English Heritage. [ΛΕΣΒΟΣ, ΠΑΡΑΡΤ Call. No.: 069.15 PRE 113711] Εκτενής ξενόγλωσση βιβλιογραφία στον ιστότοπο του Group for Education in Museums http://www.gem.org.uk/ Δέστε επίσης και τους χρήσιμους συνδέσμους από την Επιτροπή για την Εκπαίδευση και την Πολιτισμική Δράση (Committee for Education and Cultural Action) του ICOM http://ceca.icom.museum/01_cms/details.asp?id=15 Επιστημονικά Περιοδικά Εκτός από το να ενημερώνεστε για την επικαιρότητα και για ζητήματα πολιτισμού γενικότερα, φροντίστε να εξοικειωθείτε και να διαβάζετε επίσης τα επιστημονικά περιοδικά που σχετίζονται με τα μουσεία και τη μουσειοπαιδαγωγική. Μερικά από (τα ελληνόγλωσσα από) αυτά είναι: Αρχαιολογία & Τέχνες (σταμάτησε να εκδίδεται το 2011 - στον ιστότοπο τους http://www.arxaiologia.gr/ λίστα των περιεχομένων παλιών τευχών) Eικαστική Παιδεία 10 (1994) & 17 (2001) Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 6/7

IMEρος, ετήσια έκδοση του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού για τον πολιτισμό και την τεχνολογία από το 2001 http://www.ime.gr/publications/print/imeros/index.html Περιοδικό Μουσειολογία (διεθνές επιστημονικό ηλεκτρονικό περιοδικό) http://museology.ct.aegean.gr/ Τετράδια Μουσειολογίας (το πρώτο τεύχος εκδόθηκε το 2004 από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σήμερα εκδίδεται από το Καλειδοσκόπιο http://www.kaleidoscope.gr/ ) Αρχαιολογία & Τέχνες (σταμάτησε να εκδίδεται το 2011 - στον ιστότοπο τους http://www.arxaiologia.gr/ λίστα των περιεχομένων παλιών τευχών) Περιοδικό Μουσειολογία (διεθνές επιστημονικό ηλεκτρονικό περιοδικό) http://museology.ct.aegean.gr/ εκδίδεται από το Τμήμα μας Τετράδια Μουσειολογίας (το πρώτο τεύχος εκδόθηκε το 2004, και από τότε ένα το χρόνο) αρχικά εκδόσεις Μεταίχμιο, στη συνέχεια Κλειδάριθμος Εισαγωγή στη Μουσειοπαιδαγωγική Σελίδα 7/7