ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 15.6.2015 COM(2015) 293 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Έκθεση προόδου στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας {SWD(2015) 117 final} EL EL

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επίτευξη της Ενεργειακής Ένωσης απαιτεί ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος της Ευρώπης. Η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές είναι ουσιώδης για την υλοποίηση αυτού του μετασχηματισμού, καθώς συμβάλλει στην επίτευξη όλων των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης: την ασφάλεια του εφοδιασμού, τη μετάβαση σε ένα βιώσιμο ενεργειακό σύστημα με μειωμένες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου, τη βιομηχανική ανάπτυξη που αποφέρει οικονομική μεγέθυνση και δημιουργία θέσεων εργασίας, και τη μείωση του ενεργειακού κόστους για την οικονομία της ΕΕ. Από το 2009 και μετά εφαρμόζεται ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο άσκησης πολιτικής για τη στήριξη της ανάπτυξης και της ενσωμάτωσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) βάσει ποσοτικοποιημένων στόχων, ρυθμιστικής σαφήνειας και βασισμένων στην αγορά επενδυτικών κινήτρων, συμβατών με τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων. Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 1, που ορίζει τον δεσμευτικό ευρωπαϊκό στόχο του 20%, τον στόχο του 10% για τη χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μεταφορές και τους δεσμευτικούς εθνικούς στόχους για το 2020 αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ. Έχει καταστεί καίρια κινητήρια δύναμη για την υλοποίηση επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές σε παγκόσμιο επίπεδο και υποστηρικτικές πολιτικές στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών, όπου πρωτοστατεί η Ευρώπη, πολύ πέραν των ευρωπαϊκών συνόρων, συντελώντας στο να αναδειχθούν οι ανανεώσιμες ενέργειες σε ανταγωνιστική ως προς το κόστος της πηγή κατά την τελευταία δεκαετία τόσο στην Ευρώπη όσο και σε παγκόσμια κλίμακα. Ο ευρωπαϊκός κλάδος της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές απασχολεί σήμερα 1,15 εκατομμύρια άτομα. Προάγοντας επίσης την αναπτυξιακή και καινοτόμο διάσταση των τεχνολογιών ΑΠΕ, η οδηγία και οι στόχοι της για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αποτελούν εγγενές στοιχείο μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για την ανάπτυξη, τη βιομηχανική καινοτομία, την τεχνολογική πρωτοπορία και την ανταγωνιστικότητα, καθώς και για τη μείωση των εκπομπών. Σύμφωνα με τις απαιτήσεις που ορίζονται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας 2, η παρούσα έκθεση παρέχει μια ενδιάμεση αξιολόγηση της προόδου που έχει συντελεσθεί στην ΕΕ και στα κράτη μέλη ως προς την επίτευξη των στόχων σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020, και περιλαμβάνει εκτίμηση της εφικτότητας του στόχου για 10% μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μεταφορές, της αειφορίας των βιοκαυσίμων και των βιορευστών που καταναλώνονται στην ΕΕ, καθώς και των επιπτώσεων της εν λόγω κατανάλωσης σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας 3,4. Επιπλέον, με βάση διεξοδική αξιολόγηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT) που δρομολογήθηκε το 2014, η παρούσα έκθεση παρέχει μια προκαταρκτική αξιολόγηση της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στον άξονα των απαιτήσεων της ανακοίνωσης σχετικά με το «Πρόγραμμα 1 2 3 4 Οδηγία 2009/28/ΕΚ σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές Οι υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων που ορίζονται στα άρθρα 17 και 23 της οδηγίας 2009/28/ΕΚ απαιτούν από την Επιτροπή να υποβάλλει εκθέσεις ανά διετία στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην ΕΕ και στα κράτη μέλη και την αειφορία των βιοκαυσίμων στην ΕΕ. Η τρέχουσα έκθεση για τις ΑΠΕ καλύπτει αυτές τις απαιτήσεις καθώς και τα συγκεκριμένα στοιχεία που πρέπει να εξεταστούν έως το 2014 σύμφωνα με το άρθρο 23 παράγραφος 8 της οδηγίας 2009/28/ΕΚ. Συγκεκριμένα, άρθρο 17 παράγραφος 7, άρθρο 23 παράγραφοι 1 έως 6 και άρθρο 23 παράγραφος 8 της οδηγίας 2009/28/ΕΚ Οι προηγούμενες εκθέσεις για τις ΑΠΕ που συντάχθηκαν το 2013 και το 2011 είναι διαθέσιμες στην εξής διεύθυνση: http://ec.europa.eu/energy/en/topics/renewable-energy/progress-reports 2

βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT)» 5,6. Η πρόοδος της ΕΕ και των κρατών μελών καθώς και οι πρόσφατες εξελίξεις αξιολογούνται βάσει των δεδομένων της Eurostat για τις ΑΠΕ του 2013, των εκθέσεων των κρατών μελών για τις ΑΠΕ που υποβλήθηκαν στην Επιτροπή το 2013 7, της έρευνας της ίδιας της Επιτροπής, καθώς των ερευνών που διεξήχθησαν για λογαριασμό της Επιτροπής 8,9. Οι προβλέψεις για τα έτη 2014 και 2020 βασίζονται σε μοντέλα Green-X που εκπονήθηκαν για λογαριασμό της Επιτροπής το 2014 10. Με 15,3% προβλεπόμενο μερίδιο της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας για το 2014 11, η ΕΕ και η συντριπτική πλειονότητα των κρατών μελών σημειώνουν επαρκή πρόοδο ως προς την επίτευξη των στόχων για το 2020. Ωστόσο, καθώς η πορεία καθίσταται ολοένα και πιο ανηφορική κατά τα επόμενα έτη, ορισμένα κράτη μέλη ίσως χρειαστεί να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να παραμείνουν εντός των στόχων και να χρησιμοποιήσουν, εάν παραστεί ανάγκη, τους μηχανισμούς συνεργασίας με άλλα κράτη μέλη. Επί του παρόντος, υπάρχει πρόδηλο ενδιαφέρον από αρκετά κράτη μέλη για τη χρήση των μηχανισμών συνεργασίας με σκοπό την επίτευξη των στόχων για το 2020, ενώ οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη. Το 46% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ χρησιμοποιείται για θέρμανση και ψύξη 12. Το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο της θέρμανσης και της ψύξης υπολογίστηκε ότι ήταν 16,6% το 2014 13. Η θέρμανση από ΑΠΕ χρησιμοποιείται ολοένα και περισσότερο εφόσον αποτελεί αποδοτική ως προς το κόστος και ασφαλή εναλλακτική λύση αντί των ορυκτών καυσίμων στα κράτη μέλη, τόσο σε ό,τι αφορά την τηλεθέρμανση όσο και σε τοπικό επίπεδο. Ήδη σήμερα, το 26% της ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ παράγεται από ανανεώσιμες πηγές. Περίπου το 10% της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής της ΕΕ αντιστοιχεί σε αυξομειούμενη ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές (π.χ. αιολική και ηλιακή) 14. Στον κλάδο των μεταφορών, ο στόχος για το 2020 είναι η επίτευξη μεριδίου ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που να αντιστοιχεί στο 10%, ο κύριος όγκος της οποίας αναμένεται και πάλι να προέρχεται από βιοκαύσιμα. Ωστόσο, η πρόοδος που σημειώθηκε κατά την τελευταία πενταετία ως προς την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν αργή, ενώ η πρόβλεψη για το 2014 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Σύμφωνα με το πρόγραμμα REFIT, που αναφέρεται στο παράρτημα της ανακοίνωσης για το πρόγραμμα REFIT με τίτλο «Πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT): Αποτελέσματα και επόμενα Βήματα», COM (2013) 685 Mid-term Evaluation of the Renewable Energy Directive: a study in the context of REFIT programme, CE DELFT et al, 2015 διαθέσιμη στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/energy/en/studies Εκθέσεις διετίας για τις ΑΠΕ από τα κράτη μέλη (2013), http://ec.europa.eu/energy/renewables/reports/2013_en.htm Renewable energy progress and biofuel sustainability, ECOFYS et al, 2014, διαθέσιμη στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/energy/en/studies Έκθεση «The State of Renewable Energies in Europe 2014» (Eurobserv'ER, 2015) Στο πλαίσιο της μελέτης Renewable energy progress and biofuel sustainability, ECOFYS et al, 2014 Renewable energy progress and biofuel sustainability, ECOFYS et al, 2014 Υπολογισμός της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σύμφωνα με δεδομένα της Eurostat και εκτιμήσεις βάσει μοντέλων για το 2014. ECOFYS, 2014 Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αιολικές και φωτοβολταϊκές μονάδες, συγκεντρωτικά κάτοπτρα, καθώς και από την ενέργεια της παλίρροιας/των κυμάτων/των ωκεανών ως ποσοστό % της συνολικής τελικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας 3

αφορά μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που φτάνει μόλις το 5,7% για τις μεταφορές. Ο κύριος λόγος γι αυτό ήταν η αβεβαιότητα που προκάλεσε η καθυστέρηση στην οριστικοποίηση της πολιτικής για τον περιορισμό των κινδύνων από την έμμεση αλλαγή των χρήσεων γης και η ανεπαρκής πρόοδος στην αξιοποίηση εναλλακτικών βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς. Στο μεταξύ επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία για τον περιορισμό των επιπτώσεων από την έμμεση αλλαγή των χρήσεων γης. 15. Η ενδιάμεση αξιολόγηση της καταλληλότητας του ρυθμιστικού πλαισίου της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία διενεργήθηκε το 2014 16, καταδεικνύει ότι όλα τα άρθρα της οδηγίας είναι συναφή με τον στόχο της (βιώσιμη αύξηση του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην τελική κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ και των κρατών μελών της) και ότι η οδηγία έχει επιτύχει ως προς την εκπλήρωση των στόχων αυτών. Μολαταύτα, το επίπεδο αποτελεσματικότητας και απόδοσης των μέτρων που ορίζονται στην οδηγία διαφέρει, καθώς εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, ιδίως την υλοποίησή τους σε επίπεδο κράτους μέλους. 15 16 2012/0288 (COD) REFIT evaluation of the Renewable Energy Directive, CE Delft (2014) 4

Σχήμα 1. Τελική κατανάλωση ενέργειας στην Ευρώπη: ανά κλάδο, με το μερίδιο ανανεώσιμων πηγών το 2014 έναντι του στόχου για το 2020 Τελική κατανάλωση ενέργειας το 2014 θέρμανση και ψύξη 46% μεταφορές* 30% ηλεκτρική ενέργεια 24% Στόχοι ΑΠΕ για το 2020 σχετικά με την τελική κατανάλωση ενέργειας 21% (109 εκατ. ΤΙΠ) 2014 : 17% θέρμανση & ψύξη 10% (30 εκατ. ΤΙΠ) 2014 : 6% μεταφορές 34% (104 εκατ. ΤΙΠ) Στόχος σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 20% 15,3% συνολική κατανάλωση ενέργειας 2014 : 26% ηλεκτρική ενέργεια *με διόρθωση για τις αερομεταφορές σύμφωνα με την οδηγία για τις ΑΠΕ Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει υπολογισμών της Eurostat. Τα δεδομένα για το 2014 βασίζονται σε εκτιμήσεις βάσει μοντέλων. 1. ΠΡΟΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Το 2013, το συνδυασμένο μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ έφτασε το 15%, και η εκτίμηση για το 2014 καταδεικνύει μερίδιο 15,3% 17, επίπεδα που υπερβαίνουν την πορεία της ΕΕ συνολικά. 26 κράτη μέλη πέτυχαν τον πρώτο ενδιάμεσο στόχο τους για τα έτη 2011/2012, και 25 κράτη μέλη αναμένεται να επιτύχουν τον στόχο τους για τα έτη 2013/2014 18. Μερικά έχουν ήδη επιτύχει τους στόχους για το 2020. Η μείωση της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας τα πρόσφατα έτη βοήθησε αρκετά κράτη μέλη να αυξήσουν το μερίδιο των ΑΠΕ. Το καλό συνολικό αποτέλεσμα δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένου ότι οι ενδιάμεσοι στόχοι είναι λιγότερο φιλόδοξοι κατά τα πρώτα έτη, αλλά η πορεία γίνεται πιο ανηφορική κατά τα επόμενα έτη. Μόνο η Γαλλία και οι Κάτω Χώρες δεν κατάφεραν να επιτύχουν τον ενδιάμεσο στόχο για τα έτη 2011/2012, αν και με μικρή απόκλιση, με περιθώριο μικρότερο της 1 εκατοστιαίας μονάδας. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από την παρουσία μη οικονομικής φύσεως φραγμών, χρονοβόρων διαδικασιών αδειοδότησης (ιδίως στον κλάδο της αιολικής ενέργειας), σε 17 18 Δεδομένα της EUROSTAT για το 2013, και εκτιμήσεις για τα έτη 2014 και 2020 βασισμένες σε μοντέλα Green-X (TU Wien) που εκπόνησε η Επιτροπή στο πλαίσιο της έκθεσης Renewable energy progress report and biofuel sustainability study (Ecofys et al, 2014). Βάσει δεδομένων της Eurostat για το 2013. 5

συνδυασμό με τους τεχνικούς φραγμούς για την αιολική ενέργεια και τη βιομάζα στη Γαλλία. Η αβεβαιότητα όσον αφορά τα επενδυτικά κίνητρα που προκύπτει από τις μεταρρυθμίσεις των καθεστώτων στήριξης ήταν ο κύριος λόγος υστέρησης της ανάπτυξης των ΑΠΕ στις Κάτω Χώρες. Σε πολλές χώρες, η δυναμική ανάπτυξη του κλάδου της θέρμανσης από ανανεώσιμες πηγές αποτέλεσε βασικό παράγοντα για την επίτευξη και την υπέρβαση των ενδιάμεσων στόχων στα εν λόγω κράτη μέλη. Για παράδειγμα, αυτό συνέβη στη Βουλγαρία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία, όπου βασική κινητήρια δύναμη ανάπτυξης ήταν οι διαθέσιμες φθηνές επιλογές της βιομάζας. Στην Εσθονία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, ο κλάδος της ηλεκτρικής ενέργειας συνέβαλε τα μέγιστα στην υπέρβαση των συνολικών στόχων των εν λόγω χωρών, οι οποίοι προβλέπονταν στα εθνικά σχέδια δράσης τους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΕΣΔΑΠΕ). Η χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών υστερεί γενικά στις περισσότερες χώρες, με εξαίρεση τη Σουηδία, τη Φινλανδία, την Αυστρία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Η επίτευξη των στόχων σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 παραμένει απολύτως εφικτή για την ΕΕ συνολικά και για τα περισσότερα κράτη μέλη (Σχήμα 2). Ωστόσο, δεδομένου ότι η πορεία που περιγράφεται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας γίνεται πιο ανηφορική όσο πλησιάζει προς το 2020, ιδίως για όσα κράτη μέλη σημειώνουν επί του παρόντος αργή πρόοδο, και δεδομένου ότι η ρυθμιστική αβεβαιότητα και οι διοικητικοί φραγμοί εξακολουθούν να έχουν επιπτώσεις στις ιδιωτικές επενδύσεις στον εν λόγω κλάδο, ίσως απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα για αρκετά κράτη μέλη. Παρ όλα αυτά, τα περισσότερα κράτη μέλη αναμένεται να επιτύχουν ή να υπερβούν τους στόχους τους σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 βάσει αξιολόγησης των τρεχουσών και προγραμματισμένων πολιτικών 19. Σχήμα 2. Αναμενόμενη αξιοποίηση ΑΠΕ στα κράτη μέλη και στόχοι σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 20 60% 50% στόχος για το 2020 40% 30% 20% 10% 0% αναμενόμενη αξιοποίηση για το 2020 στόχος για το 2020 19 20 Οι αξιολογηθείσες πολιτικές περιλαμβάνουν μέτρα που περιγράφονται στα εθνικά σχέδια δράσης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στις εκθέσεις προόδου των κρατών μελών για το 2013. Το σχήμα προβλέπει τα επίπεδα του 2020 βάσει των υφιστάμενων τρεχουσών και προγραμματισμένων πολιτικών (βάσει των ΕΣΔΑΠΕ και των εκθέσεων προόδου των κρατών μελών για το 2013) και δεν λαμβάνει υπόψη τις πολιτικές που υλοποιούνται μετά το 2013 ή τις πρόσθετες προσπάθειες που απαιτείται να κάνουν τα κράτη μέλη προκειμένου να συμμορφωθούν με τους νομικώς δεσμευτικούς στόχους. 6

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δυνάμει προβλέψεων βασισμένων σε μοντέλα TU Wien (Green-X) (2014) Δεκαεννιά κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων λόγου χάρη της Αυστρίας, της Γερμανίας, της Δανίας, της Εσθονίας, της Ιταλίας, της Λιθουανίας, της Ρουμανίας ή της Σουηδίας, ίσως υπερβούν, μερικά μάλιστα σε σημαντικό βαθμό, τους στόχους τους σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 βάσει των υλοποιούμενων και προγραμματισμένων πολιτικών για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, του Λουξεμβούργου, της Μάλτας, των Κάτω Χωρών και του Ηνωμένου Βασιλείου, και σε μικρότερο βαθμό του Βελγίου και της Ισπανίας, απαιτείται να αξιολογήσουν κατά πόσον οι πολιτικές και τα εργαλεία τους είναι επαρκή και αποδοτικά για την επίτευξη των στόχων τους σχετικά με τις ΑΠΕ. Επίσης, η επίτευξη των στόχων σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 δεν είναι βέβαιη στην περίπτωση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας: φαίνεται ότι είναι εφικτή η επίτευξη των στόχων σχετικά με τις ΑΠΕ για το 2020 μόνο βάσει αισιόδοξων παραδοχών σχετικά με τη μελλοντική ανάπτυξη της ζήτησης ενέργειας και τις χρηματοοικονομικές συνθήκες στις συγκεκριμένες χώρες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παρούσα εκτίμηση βασίζεται σε μοντέλα και περιλαμβάνει μόνο μέτρα άσκησης πολιτικής που υλοποιήθηκαν έως τα τέλη 2013. Στο μεταξύ, ορισμένα κράτη μέλη έχουν λάβει σημαντικές αποφάσεις για δημόσια στήριξη ή μεταρρυθμίσεις πολιτικών, οι οποίες θα ήταν δυνατόν, εάν υλοποιηθούν έγκαιρα, να εξασφαλίσουν την απαραίτητη αύξηση της αξιοποίησης των ΑΠΕ έως το 2020. Τα κράτη μέλη διεξάγουν επίσης συζητήσεις σχετικά με την πιθανότητα υπογραφής συμφωνιών συνεργασίας. Η Επιτροπή αναμένει νέα στοιχεία από τα κράτη μέλη έως τα τέλη 2015, δηλαδή κατά την ημερομηνία υποβολής του επόμενου γύρου εθνικών εκθέσεων για τις ΑΠΕ. Όπως φαίνεται από τον ανακεφαλαιωτικό πίνακα του παραρτήματος Ι, υπάρχουν ευνοϊκές προοπτικές για τη συνεργασία και την αναδιανομή της επίτευξης του στόχου σχετικά με τις ΑΠΕ μεταξύ των κρατών μελών. Συνεπώς, το 2015 και το 2016 θα είναι έτη ζωτικής σημασίας για την υπογραφή συμφωνιών συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών. Ο κλάδος της θέρμανσης και της ψύξης Στον κλάδο της θέρμανσης και της ψύξης, 22 κράτη μέλη ήταν εντός των στόχων και μόνο 6 κράτη μέλη (Γαλλία, Δανία, Ιρλανδία, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Σλοβακία) δεν πέτυχαν τα προγραμματισμένα επίπεδα σχετικά με την αξιοποίηση των ΑΠΕ στον κλάδο της θέρμανσης και της ψύξης για το 2013 21. Η στερεή βιομάζα εξακολουθούσε να έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην παραγωγή θερμότητας από ανανεώσιμες πηγές το 2013, με παραγωγή 73 εκατ. ΤΙΠ θερμότητας από ανανεώσιμες πηγές 22, επίπεδο που υπερέβαινε κατά πολύ την πορεία που προσδιορίζεται στα ΕΣΔΑΠΕ. Η παραγωγή θερμότητας από στερεή βιομάζα υπερέβαινε την προβλεπόμενη πορεία σε 21 κράτη μέλη. Το 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε έκθεση για την αειφορία της στερεής και αέριας βιομάζας ως προς την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρισμού. Η έκθεση περιλάμβανε στοιχεία σχετικά με τις τρέχουσες και 21 22 Πηγές δεδομένων Χρησιμοποιούνται δεδομένα της Eurostat για το 2013 προκειμένου να αξιολογηθούν οι επιδόσεις ανά κράτος μέλος και ανά κλάδο, ενώ οι εκτιμήσεις για την τεχνολογία των ΑΠΕ βασίζονται σε προσωρινά δεδομένα της Eurostat για το 2013 (όπου είναι διαθέσιμα) ή δεδομένα από την έκθεση Eurobserv'ER 2014. Eurobserv'ER 2014 7

προγραμματισμένες δράσεις της ΕΕ που είχαν σκοπό να επιτύχουν τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από τη χρήση βιομάζας, με παράλληλη αποφυγή των περιβαλλοντικών επιπτώσεων 23. Περίπου το ένα έκτο της θερμότητας που παράγεται από βιομάζα βασίζεται σε εφαρμογές συνδεδεμένες σε δίκτυο, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της εξακολουθεί να βασίζεται σε αποκεντρωμένες μονάδες. Σε απόλυτους αριθμούς, η αποκεντρωμένη παραγωγή θερμότητας από βιομάζα αυξάνεται επίσης ταχύτερα σε σύγκριση με την αντίστοιχη παραγωγή από συστήματα συνδεδεμένα σε δίκτυο. Οι χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση θερμότητας από βιομάζα ήταν η Γαλλία με 10,2 εκατ. ΤΙΠ και η Γερμανία με 8 εκατ. ΤΙΠ 24. Οι αντλίες θερμότητας συνέβαλαν με 7,4 εκατ. ΤΙΠ στην παραγωγή θερμότητας και ψύξης από ανανεώσιμες πηγές το 2013, επίπεδο που υπερβαίνει κατά πολύ τα προγραμματισμένα επίπεδα των ΕΣΔΑΠΕ. Σε απόλυτα μεγέθη, ξεχωρίζει η Ιταλία, η οποία κατέχει την πρώτη θέση στη χρήση αντλιών θερμότητας με 2,5 εκατ. ΤΙΠ, ακολουθούμενη από τη Γαλλία με 1,6 εκατ. ΤΙΠ και τη Σουηδία με 1,2 εκατ. ΤΙΠ 25. Το βιοαέριο διαδραματίζει σημαντικά μικρότερο ρόλο στις τεχνολογίες θέρμανσης και ψύξης. Το 2013, παρήχθησαν 2,6 εκατ. ΤΙΠ θερμότητας από βιοαέριο. Η Γερμανία ήταν η χώρα με τη μεγαλύτερη παραγωγή θερμότητας από βιοαέριο, με 1,3 εκατ. ΤΙΠ το 2013 26. Η παραγωγή θερμότητας από τον ήλιο, με 1,9 εκατ. ΤΙΠ το 2013 27, εξακολουθεί να συμβάλει σε μικρό σχετικά βαθμό στη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο της θέρμανσης και της ψύξης, και η τρέχουσα παραγωγή υπολείπεται της πορείας που προσδιορίζεται στα ΕΣΔΑΠΕ. Αυτό θα πρέπει να εκτιμηθεί υπό το πρίσμα της χαμηλής οικονομικής μεγέθυνσης και της φθίνουσας αγοράς κατασκευών. Η Γερμανία, η Αυστρία και η Ελλάδα κατέχουν τις τρεις κορυφαίες θέσεις στην Ευρώπη όσον αφορά την παραγωγή θερμότητας από τον ήλιο 28. Ο κλάδος της ηλεκτρικής ενέργειας Στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας, οι βαθμοί αξιοποίησης τεχνολογίας και παραγωγής κατά το 2013 ακολουθούσαν γενικά την πορεία που προβλέπεται στα ΕΣΔΑΠΕ 29. Το 2013, 15 κράτη μέλη (Βέλγιο, Βουλγαρία, Γερμανία, Εσθονία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Ολλανδία, Ρουμανία, Σουηδία και Φινλανδία) υπερέβαιναν τα μερίδια της ενδεικτικής πορείας η οποία έχει οριστεί για τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το 2013, η ακαθάριστη ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές έφτασε τις 823 TWh, δηλ. σημείωσε αύξηση 11% σε σύγκριση με το 2012, ενώ η ηλεκτροπαραγωγή από τον ήλιο σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος (20%). Το 2013, η 23 24 25 26 27 28 29 State of play on the sustainability of solid and gaseous biomass used for electricity, heating and cooling in the EU (SWD(2014) 259 final. Eurobserv'ER 2014 2013 EUROSTAT. Eurobserv'ER 2014 2013 Eurostat Eurobserv'ER 2014 Πηγές δεδομένων Χρησιμοποιούνται δεδομένα της Eurostat για το 2013 προκειμένου να αξιολογηθούν οι επιδόσεις ανά κράτος μέλος και ανά κλάδο, ενώ οι εκτιμήσεις για την τεχνολογία των ΑΠΕ βασίζονται σε προσωρινά δεδομένα του 2013 από την έκθεση Eurobserv'ER 2014. 8

ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές αντιστοιχούσε σχεδόν στο 26% της συνολικής ακαθάριστης ηλεκτροπαραγωγής στην ΕΕ 30. Οι υδροηλεκτρικοί σταθμοί παράγουν με διαφορά το μεγαλύτερο ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ το μερίδιό τους στη συνολική ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές μειώθηκε από 94% σε 43% στο διάστημα μεταξύ 1990 και 2013. Αυτό οφείλεται στην ταχύτερη εξάπλωση των αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων 31. Η ηλεκτροπαραγωγή από ανεμογεννήτριες υπερτριπλασιάστηκε στο διάστημα μεταξύ 2005 και 2014 και έχει τώρα καταστεί ο δεύτερος σημαντικότερος συντελεστής στην ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές, ξεπερνώντας τη βιομάζα 32. Προκαταρκτικά δεδομένα για το 2014 καταδεικνύουν ότι η ηλεκτροπαραγωγή από ανεμογεννήτριες έφτασε τις 247 TWh, σε σύγκριση με 234 TWh το 2013. Η Γερμανία, η Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο κατέχουν τις 3 κορυφαίες θέσεις στην ηλεκτροπαραγωγή από ανεμογεννήτριες 33. Η ηλεκτροπαραγωγή από τον ήλιο αυξήθηκε επίσης ταχύτατα, και το 2013 αντιστοιχούσε στο 10% του συνόλου της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές. Επίσης, το 2013 η ηλεκτροπαραγωγή από φωτοβολταϊκά ξεπέρασε τη στερεή βιομάζα και είναι τώρα η τρίτη πιο σημαντική τεχνολογία που χρησιμοποιείται για την ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές 34. Οι ανανεώσιμες πηγές που αφορούν στερεά υλικά (ξύλο και άλλη στερεή βιομάζα, εκτός των αποβλήτων που χρησιμοποιούνται ως ανανεώσιμη πηγή) χρησιμοποιούνται και σε συμβατικούς θερμικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, και το μερίδιό τους στον ηλεκτρισμό από ανανεώσιμες πηγές αυξήθηκε από 3,5% το 1990 σε 9,5% το 2013. Τα βιορευστά και το βιοαέριο, των οποίων το μερίδιο ήταν αμελητέο το 1990, έφτασαν το 6,7% κατά το 2013 35 (Σχήμα 3). 30 31 32 33 34 35 Επεξήγηση στατιστικών στοιχείων της Eurostat (Μάρτιος 2015) Επεξήγηση στατιστικών στοιχείων της Eurostat (Μάρτιος 2015) Επεξήγηση στατιστικών στοιχείων της Eurostat (Μάρτιος 2015) 2014 Wind Energy Barometer, Eurobserv'ER (2015) Επεξήγηση στατιστικών στοιχείων της Eurostat (Μάρτιος 2015) Όπως ανωτέρω. 9

Σχήμα 3. Ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ κατά τα έτη 1990 έως 2013 900 800 700 600 GWh 500 400 300 200 100 Πηγή: Eurostat 0 1990 1995 2000 2005 2010 2013 Υδροηλεκτρική ενέργεια Ξύλο και λοιπά στερά βιοκαύσιμα Βιοαέριο και βιοκαύσιμα Αιολική ενέργεια Ηλιακή ενέργεια Γεωθερμική ενέργεια Απόβλητα χρησιμοποιούμενα ως ανανεώσιμη πηγή Ηλεκτροπαραγωγή με διόρθωση εξομάλυνσης Η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ αυξήθηκε σημαντικά κατά την τελευταία 20ετία, ιδίως μέσω της ταχείας αύξησης της εγκατεστημένης δυναμικότητας αιολικών και φωτοβολταϊκών μονάδων. Για να σχηματίσουμε συγκριτική εικόνα, ενώ η ισχύς των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ έφτασε γύρω τα 380 GW το 2013, η υφιστάμενη ισχύς των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής που χρησιμοποιούσαν ορυκτά καύσιμα στην ΕΕ ήταν γύρω στα 450 GW το 2013 36. Προκαταρκτικά δεδομένα καταδεικνύουν ότι η ΕΕ κατάφερε να σημειώσει νέο ρεκόρ εγκατεστημένης ισχύος αιολικών μονάδων το 2014, με νέα εγκατεστημένη ισχύ 12,4 GW. Έως το τέλος του 2014, η συνολική ισχύς των αιολικών μονάδων στην ΕΕ ξεπέρασε τα 130 GW και σύντομα η εγκατεστημένη ισχύς των υπεράκτιων αιολικών μονάδων θα φτάσει τα 10 GW (η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των υπεράκτιων αιολικών μονάδων έφτασε τα 9,2 GW στο τέλος του 2014, σε σύγκριση με 7 GW στο τέλος του 2013) 37. Η υλοποίηση υπεράκτιων αιολικών μονάδων εξακολουθεί να υπολείπεται της πορείας η οποία ορίζεται στα ΕΣΔΑΠΕ. Ο κλάδος των μεταφορών Η αξιοποίηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών έχει σημειώσει μικρότερη πρόοδο από ό,τι στους κλάδους του ηλεκτρισμού και της θέρμανσης και ψύξης. Το μερίδιο των ΑΠΕ στον κλάδο των μεταφορών στην ΕΕ έφτασε το 5,4% κατά 36 37 Όπως ανωτέρω Wind Energy Barometer, Eurobserv'ER (2015) 10

το 2013 38. Η Σουηδία είναι το μοναδικό κράτος μέλος που έχει ήδη επιτύχει τον στόχο της για τις ΑΠΕ στον τομέα των μεταφορών, εφόσον το σχετικό μερίδιο έφτασε το 16,7% το 2013, ποσοστό που υπερβαίνει κατά πολύ τον δεσμευτικό στόχο του 10% που έχει τεθεί για το 2020 39. Το βιοντίζελ εξακολουθεί να αποτελεί την ευρύτερα χρησιμοποιούμενη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας στον κλάδο των μεταφορών με 10,3 εκατ. ΤΙΠ το 2013, ακολουθούμενο από τη βιοαιθανόλη με 2,7 εκατ. ΤΙΠ 40. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία κατέχουν τις 3 κορυφαίες θέσεις στην αγορά βιοντίζελ της ΕΕ με κατανάλωση 2,3 εκατ. ΤΙΠ, 1,9 εκατ. ΤΙΠ και 1,2 εκατ. ΤΙΠ το 2013 41. Επίσης, η υψηλότερη κατανάλωση βιοαιθανόλης αναφέρθηκε από τη Γερμανία, με 758 χιλ. ΤΙΠ, ακολουθούμενη από τη Γαλλία, με 392 χιλ. ΤΙΠ, και τη Δανία, με 387 χιλ. ΤΙΠ. Το 2013 αναφέρθηκε κατανάλωση 1484 χιλ. ΤΙΠ ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας καταναλώθηκε για μη οδικές μεταφορές. Σε απόλυτα μεγέθη, η Γαλλία κατανάλωσε τη μεγαλύτερη ποσότητα, με 239 χιλ. ΤΙΠ, ακολουθούμενη από την Ιταλία, με 218 χιλ. ΤΙΠ, και τη Γερμανία, με 215 χιλ. ΤΙΠ 42. Γενική εικόνα των αναμενόμενων μελλοντικών εξελίξεων Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες και τις προγραμματισμένες πρωτοβουλίες άσκησης πολιτικής των κρατών μελών, καθώς και τα τρέχοντα επίπεδα υλοποίησης και τους διάφορους φραγμούς για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στα κράτη αυτά, παρατηρείται μια θετική τάση αναφορικά με την αναμενόμενη αξιοποίηση των ΑΠΕ στην ΕΕ για το 2014 και το 2020 43. Ωστόσο, είναι επίσης εμφανής η ανάγκη βελτιώσεων σε επιμέρους κλάδους και τεχνολογίες. Ο κατωτέρω πίνακας παρουσιάζει μια λεπτομερέστερη σύγκριση των εκτιμώμενων και προγραμματισμένων (βάσει των ΕΣΔΑΠΕ) επιπέδων αξιοποίησης για κάθε τεχνολογία ΑΠΕ σε επίπεδο ΕΕ για το 2014 και το 2020. Επίσης, αθροίζει (τόσο ανά κλάδο όσο και για τις ΑΠΕ στο σύνολό τους) τις προβλεπόμενες βάσει μοντέλων αποκλίσεις από τα επίπεδαστόχους που ορίζονται στα ΕΣΔΑΠΕ, συγκρίνοντας τα αναμενόμενα και τα προγραμματισμένα επίπεδα αξιοποίησης. 38 39 40 41 42 43 Αυτό περιλαμβάνει μόνο βιοκαύσιμα που συμμορφώνονται με τα κριτήρια αειφορίας της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Σύμφωνα με το άρθρο 17 παράγραφος 1 της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τα μη πιστοποιημένα βιοκαύσιμα δεν μπορούν να ληφθούν υπόψη κατά τον υπολογισμό της επίτευξης των εθνικών και ενωσιακών στόχων για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Eurostat Eurostat Eurostat. Eurostat RES progress and biofuels sustainability, Ecofys et al (2014) 11

Πίνακας 1. Προβαλλόμενα μεγέθη για την αξιοποίηση και απόκλιση από τη σχεδιαζόμενη αξιοποίηση τεχνολογίας στην ΕΕ κατά τα έτη 2014 και 2020 Κατηγορία τεχνολογίας Ηλεκτρική ενέργεια ΑΠΕ Βιομάζα (στερεή και υγρή) Προβλε πόμενα μεγέθη για το 2014 εκατ. ΤΙΠ στόχος ΕΣΔΑΠΕ για το 2014 εκατ. ΤΙΠ Προβλεπόμενα μεγέθη για το 2020 Ελάχ. εκατ. ΤΙΠ Μέγ. εκατ. ΤΙΠ 12 στόχος για το 2020 2012 2014 εκατ. ΤΙΠ Αποκλίσεις Ελάχ. για το 2020 Μέγ. για το 2020 % % % % 72,5 73,3 91,9 94,9 103,7 2,1-1,1-13,0-8,5 9,1 10,3 12,2 12,6 14,7-8,2-11,2-19,3-14,3 Βιοαέριο 4,3 3,5 5,1 5,1 5,4 35,2 22,1 7,9-6,2 Γεωθερμική ενέργεια Μεγάλες υδροηλεκτρικές μονάδες Μικρές υδροηλεκτρικές μονάδες 0,5 0,6 0,9 0,9 0,9-9,5-13,0-21,8-0,9 26,1 26,5 27,7 27,8 27,4-1,0-1,4 0,9 1,5 4,2 4,0 4,8 4,9 4,5-1,0 4,0 6,9 9,6 Φωτοβολταϊκά 7,7 3,9 10,1 10,4 7 94,2 96,8 38,8 47,6 Συγκεντρωτικά ηλιακά συστήματα ηλεκτροπαραγωγ ής Χερσαίες αιολικές μονάδες Υπεράκτιες αιολικές μονάδες Ενέργεια από τη θάλασσα/τους ωκεανούς Θέρμανση & ψύξη ΑΠΕ Βιομάζα (στερεή και υγρή) 0,3 0,7 0,3 0,4 1,6-21,2-52,6-78,3-76,5 18,9 20,3 28,2 30,1 30,3-4,4-7,0-8,7-0,7 1,3 3,4 2,4 2,6 11,5-38,1-62,7-80,3-77,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,5-19,2-38,9-56,2-54,3 87,6 80,5 105,6 107,5 108,9 10,6 8,8-4,2-1,3 73,7 68,1 84,9 86,5 85,3 9,6 8,3-1,6 1,4 Βιοαέριο 2,5 2,5 3 3 4,5 16,5 0,4-33,7-32,5 Γεωθερμική ενέργεια Αντλίες Θερμότητας Θερμότητα από τον ήλιο Μεταφορές ΑΠΕ (μόνο βιοκαύσιμα) Βιοκαύσιμα 1 ης γενιάς Βιοκαύσιμα 2 ης γενιάς 0,7 1,2 1,3 1,3 2,6-34,4-41,6-50,9-50,4 8,5 6,2 12,8 12,9 10 33,4 37,7 25,5 29,3 2,2 2,6 3,7 3,7 6,4-1,7-15,3-45,6-41,8 16,6 18,4 18,5 19,1 29,5-2,5-9,7-37,2-35,0 14,6 17,6 16,2 16,9 27,1-11,2-16,9-40,0-37,7 2,0 0,8 2,3 2,3 2,4 211,0 143,7-5,5-4,9 Σύνολο ΑΠΕ 176,7 172,3 216,0 221,5 242,1 5,7 2,6-12,0-8,5 Πηγή: TU Wien (Green-X) modelling (2014) Μολονότι ο κλάδος της θέρμανσης φαίνεται πως έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο μεταξύ όλων των κλάδων της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, με τρέχον επίπεδο

αξιοποίησης 88 εκατ. ΤΙΠ (2013), το οποίο υπερβαίνει κατά πολύ τον προγραμματισμένο στόχο (77 εκατ. ΤΙΠ, όπως αναφέρουν τα κράτη μέλη στα ΕΣΔΑΠΕ τους), τα σενάρια μελλοντικής αξιοποίησης καταδεικνύουν μείωση του πλεονάσματος, το οποίο θα εξελιχθεί σε μικρό έλλειμμα έως το 2020. Συγκεκριμένα, η ανάπτυξη της παραγωγής θερμότητας από βιομάζα και των αντλιών θερμότητας είναι αξιοσημείωτα δυναμική σε αρκετά κράτη μέλη. Και από αυτές τις τεχνολογίες αναμένεται συνεισφορά μεγαλύτερη από την προγραμματισμένη για το 2020. Αντιθέτως, εντοπίζεται η ανάγκη βελτίωσης τεχνολογιών όπως αυτές του βιοαερίου, των ηλιοθερμικών συσσωρευτών και των γεωθερμικών συστημάτων θέρμανσης μεσαίας και μεγάλης κλίμακας. Οι εν λόγω τεχνολογικές επιλογές ίσως απαιτούν κατεπειγόντως πρόσθετες πρωτοβουλίες για να μπορέσουν να διαδραματίσουν το ρόλο τους στην επίτευξη των σχετικών με τις ΑΠΕ υποχρεώσεων για το 2020, λαμβάνοντας υπόψη και τη δυνατότητα που έχουν να συμβάλλουν αυξάνοντας την απαραίτητη ευελιξία των ηλεκτρικών συστημάτων. Ο κλάδος της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές εμφανίζει συγκριτικά μεγαλύτερο κενό έως το 2020. Χάρη στην αυξημένη αξιοποίηση φωτοβολταϊκών μονάδων σε αρκετά κράτη μέλη, η ηλεκτροπαραγωγή από ανανεώσιμες πηγές βρισκόταν το 2013 σχεδόν στο επίπεδο της πορείας που περιγράφεται στα ΕΣΔΑΠΕ. Εξαιτίας της επιβράδυνσης της προόδου σε αρκετά κράτη μέλη, μπορεί να σημειωθεί ένα μικρό έλλειμμα το 2014 βάσει των σχετικών μοντέλων, και η τάση αυτή αναμένεται να συνεχιστεί έως το 2020. Από πλευράς τεχνολογίας, οι φωτοβολταϊκές μονάδες έχουν ήδη από το 2013 φτάσει στα αρχικώς προγραμματισθέντα για το 2020 επίπεδα αξιοποίησης, οι υδροηλεκτρικές μονάδες και οι χερσαίες αιολικές μονάδες αναμένεται εντός των επομένων ετών να φτάσουν στα προγραμματισμένα επίπεδα που ορίζονται στα ΕΣΔΑΠΕ, ενώ σημειώνεται υστέρηση στις υπεράκτιες αιολικές μονάδες. Όπως φαίνεται από τον πίνακα 1, το μεγαλύτερο κενό μεταξύ των προγραμματισμένων και των σήμερα αναμενόμενων βαθμών αξιοποίησης παρατηρείται στις τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής από τον ήλιο και τη θάλασσα, επειδή οι εν λόγω τεχνολογίες ακόμη αγωνίζονται να κατακτήσουν την αγορά και ο σημερινός βαθμός αξιοποίησής τους υπολείπεται έναντι των δηλωμένων προθέσεων στα ΕΣΔΑΠΕ. Γενικά, λαμβάνοντας υπόψη την προγραμματισμένη συνεισφορά για τη συνολική παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έως το 2020, απαιτούνται ουσιαστικές προσπάθειες για τη συνέχιση της αξιοποίησης των τεχνολογιών εκείνων που είναι οι πλέον αποδοτικές ως προς το κόστος, ενώ τα μέτρα βελτίωσης των συνθηκών που αφορούν το πλαίσιο ανάπτυξης ιδίως των υπεράκτιων αιολικών μονάδων είναι τα πιο σημαντικά για την επίτευξη των στόχων σχετικά με τις ΑΠΕ. Στον κλάδο των μεταφορών, η χρήση συμβατικών και προηγμένων βιοκαυσίμων παρουσιάζει υστέρηση επί του παρόντος σε σχέση με την πορεία αξιοποίησης που περιγράφεται στα ΕΣΔΑΠΕ. 2. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΥΠΟΒΟΗΘΗΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΑΡΣΗΣ ΤΩΝ ΜΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ ΦΡΑΓΜΩΝ Όπως καταδεικνύει η ανάλυση που παρουσιάστηκε στην προηγούμενη ενότητα, παρά τη σταθερή πρόοδο που έχει σημειωθεί έως σήμερα, η επίτευξη των στόχων για το 2020 εξαρτάται και πάλι κατά πολύ από τη συνέχιση των τρεχουσών πολιτικών στα κράτη μέλη και τη λήψη πρόσθετων μέτρων που θα διευκολύνουν την αξιοποίηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Για ορισμένα κράτη μέλη, αυτό απαιτεί συνεργασία με άλλα κράτη μέλη. Άλλα κράτη μέλη θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν φραγμούς που δεν σχετίζονται με το 13

κόστος προκειμένου να προωθήσουν την ανάπτυξη και την αξιοποίηση των ΑΠΕ και να επιτρέψουν την πλήρη ενσωμάτωσή τους στην αγορά ενέργειας. Ο χωροταξικός σχεδιασμός, καθώς και οι διοικητικές διαδικασίες και οι διαδικασίες αδειοδότησης που ισχύουν για τους φορείς υλοποίησης έργων αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επηρεάζουν τις επενδυτικές αποφάσεις για μεγάλα έργα ενεργειακών υποδομών, καθώς και αποκεντρωμένα έργα ΑΠΕ. Για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των νεοεισερχομένων στην αγορά, ιδίως δε των ΜΜΕ, η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υποχρεώνει τα κράτη μέλη να απλοποιήσουν τις διαδικασίες, να αυξήσουν τη διαφάνεια και να διασφαλίσουν τον συντονισμό μεταξύ των εμπλεκόμενων αρχών που είναι υπεύθυνες για τις διαδικασίες αδειοδότησης των παραγωγών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η Επιτροπή έχει ήδη επισημάνει στο παρελθόν ότι είναι αργή η πρόοδος ως προς την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών που ισχύουν για τους παραγωγούς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα κράτη μέλη, γεγονός το οποίο αποτελεί σημαντική πρόκληση για την ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ευρώπη 44. Ωστόσο, οι τελευταίες αξιολογήσεις 45 καταδεικνύουν ότι έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος στον τομέα αυτό, εφόσον οι εκθέσεις προόδου των κρατών μελών αναφέρουν τη λήψη μεγάλου αριθμού μέτρων απλοποίησης 46. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν δημιουργήσει ένα σύστημα «υπηρεσίας μίας στάσης» για τους παραγωγούς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές οι οποίοι επιθυμούν την έγκριση των έργων τους. Για παράδειγμα, ένα τέτοιο σύστημα εφαρμόζουν οι Κάτω Χώρες, μειώνοντας έτσι σημαντικά τον χρόνο που απαιτείται για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση. Στο Βέλγιο, η Φλάνδρα και η Βαλλωνική περιοχή συγχωνεύουν τώρα τις περιβαλλοντικές και οικοδομικές άδειες, δημιουργώντας έτσι ουσιαστικά μια ενιαία διαδικασία αδειοδότησης, η οποία εξακολουθεί να περιλαμβάνει διάφορες αρχές, αλλά υλοποιείται σε ένα βήμα. Στην Αυστρία, το σύστημα «υπηρεσίας μίας στάσης» λειτουργεί εν μέρει μόλις, εφόσον υπάρχουν μερικές μόνο άδειες (π.χ. περιβαλλοντικές και οικοδομικές άδειες) που μπορούν να ληφθούν από κοινού. Επιγραμμικά βάθρα και εφαρμογές πληροφοριών χρησιμοποιούνται επί του παρόντος μόνο σε μερικά κράτη μέλη (π.χ. Ιταλία, Ουγγαρία, Πορτογαλία, και Σουηδία). Ωστόσο, αρκετά κράτη μέλη έχουν θεσπίσει απλοποιημένες διαδικασίες ειδοποίησης για μικρές εγκαταστάσεις ΑΠΕ, όπως τα φωτοβολταϊκά σε στέγες. Με αυτού του τύπου τη διαδικασία, δεν απαιτείται ρητή έγκριση από τις αρχές, αλλά η έγκριση θεωρείται ότι χορηγείται κατόπιν ειδοποίησης εφόσον το έργο πληροί τα κριτήρια της διαδικασίας. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ορίσει δωδεκάμηνο χρονικό όριο για τις άδειες σχεδίων, το οποίο περιλαμβάνει και τον χρόνο που απαιτείται για προσφυγές. Τα περισσότερα μέλη αναφέρουν βελτιώσεις στον συντονισμό και στη συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων αρχών. Για τον εντοπισμό κατάλληλων χώρων για έργα ΑΠΕ, πολλά κράτη μέλη φαίνεται ότι συνεργάζονται στενά με τις διάφορες εμπλεκόμενες αρχές. Άλλα κράτη μέλη έχουν καταβάλει σαφείς προσπάθειες για τον συντονισμό των διαδικασιών ή έχουν συγχωνεύσει τις διάφορες άδειες. 44 45 46 COM (2013) 175 και COM (2011) 31 Renewable energy progress and biofuels sustainability, ECOFYs et al (2014) και REFIT evaluation of the Renewable Energy Directive, CE Delft (2014) Εκθέσεις προόδου στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για το 2013: http://ec.europa.eu/energy/renewables/reports/2013_en.htm 14

Ωστόσο, τα περισσότερα κράτη μέλη αναγνωρίζουν την ανάγκη περαιτέρω βελτιώσεων στις διοικητικές τους διαδικασίες οι οποίες αφορούν τους παραγωγούς ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Το συμπέρασμα αυτό επιβεβαιώνεται επίσης από φορείς υλοποίησης έργων ΑΠΕ και οικονομικούς φορείς 47, καθώς και από την ενδελεχή ανάλυση της αποδοτικότητας των νομικών διατάξεων που αφορούν τις διοικητικές διαδικασίες και τις διαδικασίες αδειοδότησης τις οποίες περιλαμβάνει η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως αναφέρεται στην επόμενη ενότητα. 3. Η ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ: ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ REFIT Δεδομένων των απαιτήσεων της ανακοίνωσης σχετικά με το «Πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου: Αποτελέσματα και επόμενα Βήματα» (REFIT), το 2014 η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αξιολογήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT 48. Τα αποτελέσματα αυτής της αξιολόγησης καταδεικνύουν ότι ο στόχος της αύξησης της αειφορίας του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην τελική κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ έχει υπάρξει επιτυχής, εφόσον οι δεσμευτικοί εθνικοί στόχοι, τα ΕΣΔΑΠΕ και η ανά διετία παρακολούθηση 49 έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματικά μέσα για τη διασφάλιση διαφάνειας έναντι των επενδυτών και άλλων οικονομικών φορέων, καθώς και ποιοτικής πληροφόρησης για τις αγορές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τις σχετικές πολιτικές στα κράτη μέλη. Οι εν λόγω νομικές διατάξεις έχουν συμβάλει στη συνολική επίτευξη των στόχων της ενωσιακής πολιτικής για την ενέργεια και το κλίμα, στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, στην αποδοχή από το κοινό και στην περιφερειακή ανάπτυξη. Έχει αποδειχτεί η συνάφειά τους με τους συνολικούς ενωσιακούς στόχους για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή, εφόσον οδήγησαν σε εκτεταμένη αξιοποίηση των ΑΠΕ και διασφάλισαν έτσι ακαθάριστη μείωση των εκπομπών CO 2 περίπου κατά 388 εκατ. τόνους το 2013 και μείωση της ζήτησης για ορυκτά καύσιμα στην ΕΕ κατά 116 εκατ. ΤΙΠ. Αυτό που είναι ακόμη πιο σημαντικό για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ είναι ότι η αντικατάσταση του φυσικού αερίου από τις ΑΠΕ αντιστοιχούσε στο 30% του συνόλου της αποφευχθείσας χρήσης ορυκτών καυσίμων το 2013. Περίπου τα μισά από τα κράτη μέλη μείωσαν την ακαθάριστη εσωτερική κατανάλωση φυσικού αερίου τουλάχιστον κατά 7% 50. Το κόστος εισαγωγής καυσίμων που αποφεύγεται λόγω της αυξανόμενης χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αντιστοιχεί τουλάχιστον σε 30 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. 51 Όσον αφορά το κόστος της υλοποίησης των έργων ΑΠΕ, κατά την εκτίμηση της προστιθέμενης αξίας της οδηγίας, η αξιολόγηση οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι δεσμευτικοί στόχοι έχουν αποτελέσει κίνητρο προκειμένου να προβούν τα κράτη μέλη στη βελτίωση της κατανομής των πόρων τους αντί να αρκεστούν στη μείωση των στόχων τους για την υλοποίηση έργων 47 48 49 50 51 Study on the competitiveness of the EU Renewable Energy Industry, ICF International (2014), Geothermal District Heating potential study, (2014) REFIT evaluation of the Renewable Energy Directive, CE Delft (2014) Τα εθνικά σχέδια δράσης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι ανά διετία εθνικές εκθέσεις προόδου για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές αποτελούν απαίτηση βάσει των άρθρων 4 και 22 της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας Renewable Energy in Europe approximated recent growth and knock-on effects, European Environment Agency (2015) Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια, COM (2014) 15

ΑΠΕ. Επιπλέον, τα κριτήρια αειφορίας των βιοκαυσίμων που ισχύουν σε ολόκληρη την ΕΕ και καλύπτουν την 3 η μεγαλύτερη αγορά βιοκαυσίμων, με κατανάλωση βιοκαυσίμων 0,7 εκατομμύρια αντίστοιχα βαρέλια πετρελαίου ημερησίως 52, δεν θα είχαν εφαρμοστεί χωρίς την εν λόγω οδηγία. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της αξιολόγησης καταδεικνύουν ότι η δυναμικότητα ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ θα αυξανόταν πιθανότατα σε ορισμένα κράτη μέλη με τον ίδιο ρυθμό έστω και αν δεν είχε τεθεί υποχρεωτικός στόχος σε ενωσιακό επίπεδο, ενώ σε άλλα κράτη μέλη αυτό δεν θα συνέβαινε απαραίτητα, οπότε ο δεσμευτικός στόχος έχει αποτελέσει βασικό παράγοντα για την ανάπτυξη ηλεκτροπαραγωγικού δυναμικού από ΑΠΕ σε εκείνα τα κράτη μέλη τα οποία κατέβαλλαν προηγουμένως μικρότερες προσπάθειες για την ανάπτυξη ενεργειακού δυναμικού από ΑΠΕ. Τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει ποικιλία εθνικών μέτρων πολιτικής με σκοπό να προάγουν την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ, η μελέτη και υλοποίηση των οποίων τελεί υπό τη διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών. Μολαταύτα, το επίπεδο αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των μέτρων που ορίζονται στην οδηγία διαφέρει, καθώς εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες, όπως είναι η υλοποίησή τους σε επίπεδο κράτους μέλους, η σαφήνεια των υποχρεώσεων που πρέπει να εκπληρώσουν τα κράτη μέλη, η αβεβαιότητα σχετικά με το κόστος, τα οφέλη ή οι νομικοί φραγμοί ή η έλλειψη κινήτρων. Κατά την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των διατάξεων της οδηγίας, η αξιολόγηση κατέδειξε ότι είναι σημαντική η διάκριση μεταξύ μακροπρόθεσμων και βραχυπρόθεσμων στόχων. Συνήθως, τα οφέλη αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου 53. Εντοπίστηκαν αρκετές διατάξεις βάσει των οποίων οι διοικητικές δαπάνες ήταν σχετικά υψηλές αρχικά, αλλά μειώθηκαν σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Αυτό ισχύει όταν πρέπει να αναπτυχθούν διεργασίες και διαδικασίες για την πλήρη υλοποίηση των διατάξεων της οδηγίας (π.χ. άρθρα 17-19 για την αειφορία των βιοκαυσίμων και διάφορες διαδικασίες που απαιτούνται για την υλοποίηση των άρθρων 13 και 14 της οδηγίας). Αναφορικά με τις επιπτώσεις των απαιτήσεων της οδηγίας στον διοικητικό φόρτο των διοικήσεων και των επιχειρήσεων σε επίπεδο κρατών μελών, το συμπέρασμα ήταν ότι έπρεπε να ληφθούν πρόσθετα μέτρα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, αλλά ότι τα μέτρα αυτά είχαν, παρ όλα αυτά, περιορισμένες επιπτώσεις στον συνολικό φόρτο, οι οποίες ήταν αισθητές κυρίως κατά τα πρώτα έτη της υλοποίησης. Διαπιστώθηκε ότι ορισμένες διατάξεις της οδηγίας έχουν συμβάλει στη μείωση του διοικητικού φόρτου στα κράτη μέλη, όπως η χρήση προτύπων για τις απαιτήσεις προγραμματισμού και υποβολής εκθέσεων που προβλέπει η οδηγία. Η αξιολόγηση στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT εντόπισε αρκετά θετικά παραδείγματα που αφορούν τις διατάξεις της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές εντός του πλαισίου του 2020: οι διατάξεις είναι πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές όταν είναι και υποχρεωτικές και σαφώς καθορισμένες, πράγμα που ισχύει για τους εθνικούς στόχους σχετικά με τις ΑΠΕ και τα ΕΣΔΑΠΕ οι διατάξεις που απευθύνονται στα κράτη μέλη είναι πιθανότερο να αποβούν αποτελεσματικές και αποδοτικές όταν απαιτούν την επίτευξη στόχων και κανονισμών σε 52 53 WEO (2014) Έστω και πολύ απότομα σε κάποια χρονική στιγμή, όπως στην περίπτωση των μηχανισμών συνεργασίας, καθώς πλησιάζουμε προς το 2020. 16

εθνικό επίπεδο σε σύγκριση με εκείνες που απαιτούν συγκεκριμένες δράσεις σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Αυτό γίνεται φανερό στην περίπτωση του εξορθολογισμού των διοικητικών διαδικασιών οι διατάξεις είναι πιο αποτελεσματικές και αποδοτικές όταν οι σχετικοί κανόνες ορίζονται ευθύς εξαρχής (ή λίγο αργότερα) και παραμένουν σταθεροί κατά τη διάρκεια της νομοθετικής διαδικασίας (αξιοπιστία και διαφάνεια) η εμπλοκή σε επίπεδο ΕΕ στην πιστοποίηση της αειφορίας συγκεκριμένων αγαθών (όπως τα βιοκαύσιμα) έχει αποδειχτεί ότι αποτελεί αποτελεσματικό μέσο επίτευξης των στόχων αειφορίας που τίθενται στην οδηγία. Η αξιολόγηση στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT καταδεικνύει επίσης ότι η αποτελεσματικότητα και η αποδοτικότητα σχεδόν όλων των διατάξεων της οδηγίας θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω με τη θέσπιση ενός σταθερού πλαισίου πολιτικής μετά το 2020. Μια σταθερή πιο μακροπρόθεσμη προοπτική θα βελτίωνε τη βεβαιότητα μεταξύ των επενδυτών και θα αύξανε τα κίνητρα προκειμένου να καταβληθούν οι απαραίτητες προσπάθειες τόσο από τους εμπλεκομένους παράγοντες όσο και από τις κυβερνητικές αρχές (συμπεριλαμβανομένων των πολυάριθμων τοπικών και περιφερειακών αυτοδιοικήσεων που υπεισέρχονται δυνάμει, π.χ., των άρθρων 13 και 14). Λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της εν λόγω αξιολόγησης και τις επιδόσεις των κρατών μελών ως προς την υλοποίηση των άρθρων 13 και 14 της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και την περιορισμένη πρόοδο που έχει σημειωθεί ως προς τη διοικητική απλοποίηση και την άρση των μη οικονομικής φύσεως φραγμών, η Επιτροπή θα αναθέσει την εκπόνηση ευρείας μελέτης για την πρακτική υλοποίηση διοικητικών διαδικασιών για έργα ΑΠΕ στα κράτη μέλη. Δεδομένων των ανωτέρω και των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT, 54 καθώς και των βασικών ευρημάτων της παρούσας έκθεσης, η Επιτροπή προτίθεται να δημοσιεύσει ένα ειδικό έγγραφο υπηρεσίας για την αξιολόγηση στο πλαίσιο του προγράμματος REFIT έως τα τέλη 2015. 4. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΤΟΥ ΣΤΟΧΟΥ ΓΙΑ 10% ΜΕΡΙΔΙΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΑΠΟ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΩΝ ΣΤΗΝ ΕΕ Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας έθεσε στόχο για τουλάχιστον 10% μερίδιο κατανάλωσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών για το 2020, ο κύριος όγκος της οποίας θα προερχόταν από βιοκαύσιμα. Ωστόσο, η πρόοδος που σημειώθηκε κατά την τελευταία πενταετία ως προς την επίτευξη αυτού του στόχου ήταν βραδεία το 2013 επιτεύχθηκε μερίδιο 5,4% ενώ η πρόβλεψη για το 2014 καταδεικνύει μερίδιο 5,7%. Ο βασικός λόγος γι αυτό ήταν η πολιτική αβεβαιότητα και οι αυξανόμενες ανησυχίες εξαιτίας του γεγονότος ότι ορισμένες μέθοδοι παραγωγής βιοκαυσίμων ίσως αυξάνουν τις συνολικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου όταν λαμβάνονται υπόψη οι εκπομπές από την έμμεση αλλαγή των χρήσεων γης, καθώς και η έλλειψη διαθεσιμότητας εναλλακτικών βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς στην αγορά. 54 REFIT evaluation of the Renewable Energy Directive, CE Delft (2014) 17

Η χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές το 2013 είχε ως αποτέλεσμα την αποφυγή εκπομπής, σε ακαθάριστη βάση, 388 εκατ. τόνων CO 2 σε επίπεδο ΕΕ 55,56. Τα υψηλότερα αποτελέσματα επιτεύχθηκαν, με μεγάλη διαφορά, στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας (75%), ενώ, λόγω της μικρής αξιοποίησης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η χαμηλότερη μείωση εκπομπών επιτεύχθηκε στον κλάδο των μεταφορών (9%), περίπου με 35 Mt ισοδύναμα CO 2. Στο μεγαλύτερο μέρος της η μείωση αυτή προήλθε από βιοκαύσιμα, ενώ μέρος της μόνο προήλθε από τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις μεταφορές, ιδίως στον κλάδο των σιδηροδρομικών μεταφορών 57,58. Η τρέχουσα μεθοδολογία που περιλαμβάνεται στο παράρτημα V της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας προσφέρει επιλογές για τη βελτίωση των επιδόσεων των βιοκαυσίμων πρώτης γενιάς ως προς τα αέρια του θερμοκηπίου, ενώ οι αναμενόμενες τροποποιήσεις της ως άνω οδηγίας και της οδηγίας για την ποιότητα των καυσίμων σχετικά με την μείωση της έμμεσης αλλαγής των χρήσεων γης αναμένεται να αυξήσουν τη χρήση προηγμένων βιοκαυσίμων τα οποία εξασφαλίζουν μεγαλύτερες μειώσεις εκπομπών αερίων θερμοκηπίου 59. Συνολικά, περίπου το 75% όλων των βιοκαυσίμων που καταναλώθηκαν στην ΕΕ παρήχθησαν στο εσωτερικό της Ένωσης. Η εγχώρια παραγωγή βιοκαυσίμων αντιστοιχούσε στο 79% της συνολικής κατανάλωσης στην ΕΕ, ενώ εισαγωγές έγιναν κυρίως από την Αργεντινή και την Ινδονησία. Τα κράτη μέλη της ΕΕ παρήγαγαν το 71% της καταναλωθείσας αιθανόλης, ενώ το υπόλοιπο εισήχθη κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Βραζιλία. Μολονότι η ασφάλεια των τροφίμων αποτελεί παράγοντα ανησυχίας που λαμβάνεται ολοένα και περισσότερο υπόψη δεδομένης της κατανάλωσης βιοκαυσίμων, με εξαίρεση τις οριακές εισαγωγές βιοαιθανόλης από το Σουδάν, ελάχιστα από τα βιοκαύσιμα που καταναλώνονται στην ΕΕ εισήχθησαν από την Αφρική έως το 2013, ενώ οι εξαγωγές βιοκαυσίμων από την Αφρική αναμένεται να σημειώσουν μικρή αύξηση στο μέλλον 60. Εκτός από την εισαγωγή βιοκαυσίμων υπό τη μορφή τελικού προϊόντος, μέρος της παραγωγής βιοκαυσίμων γίνεται με τη χρήση εισαγόμενων πρώτων υλών. Πάνω από το 60% του βιοντίζελ που καταναλώνεται στην ΕΕ παράγεται με τη χρήση εγχώριων πρώτων υλών, ιδίως ελαιοκράμβης. Οι εισαγόμενες πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή βιοντίζελ στην Ευρώπη είναι κατά κύριο λόγο φοινικέλαιο από την Ινδονησία και σόγια από την Αργεντινή, η καθεμιά από τις οποίες αντιστοιχεί περίπου στο 12% του συνολικού όγκου του βιοντίζελ της ΕΕ 61. Όσο για τη βιοαιθανόλη, περίπου το 79% της βιοαιθανόλης που καταναλώνεται στην αγορά της ΕΕ προέρχεται από πρώτες ύλες παραγόμενες εντός της ΕΕ, ιδίως σιτάρι, καλαμπόκι και ζαχαρότευτλα. Οι πρώτες ύλες που εισάγονται για την παραγωγή αιθανόλης περιλαμβάνουν καλαμπόκι από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ουκρανία, καθώς και ζαχαροκάλαμο από τη Γουατεμάλα 62. 55 56 57 58 59 60 61 62 Renewable energy in Europe approximated recent growth and knock-on effects, European Environment Agency, 2015 Άμεσες μειώσεις εκπομπών, οπότε δεν περιλαμβάνονται οι εκπομπές από την έμμεση αλλαγή των χρήσων γης. Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, 2015 Renewable energy progress and sustainability of biofuels, ECOFYS, 2014 Commission's proposal on indirect land use change COM (2012) 595, 2012/0288 (COD) ECOFYS, 2014 ECOFYS, 2014 ECOFYS, 2014 18

Στο εσωτερικό της ΕΕ, η αειφορία των βιοκαυσίμων εξασφαλίζεται μέσω των απαιτήσεων αειφορίας που ορίζονται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Οι παραγωγοί πρώτων υλών από τρίτες χώρες μπορούν να αποδείξουν τη συμμόρφωσή τους με τα κριτήρια αειφορίας της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μέσω διμερών συμφωνιών, εθνικών συστημάτων των κρατών μελών ή εθελοντικών καθεστώτων αναγνωρισμένων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Από τις τρεις επιλογές, τα εθελοντικά καθεστώτα εξελίσσονται ως ο σημαντικότερος μηχανισμός συμμόρφωσης εφόσον εξασφαλίζουν για τους παραγωγούς πρώτων υλών τη βεβαιότητα ότι οι σοδειές τους θα συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις όλων των κρατών μελών άσχετα από τη χώρα παραγωγής της πρώτης ύλης. Έως το τέλος του 2014, ο αριθμός των εθελοντικών καθεστώτων που είχε αναγνωρίσει η Επιτροπή είχε αυξηθεί σε 19 63. Το τεχνικό παράρτημα της παρούσας έκθεσης (συνοδευτικό υπηρεσιακό έγγραφο εργασίας) περιλαμβάνει πλήρη ανάλυση της δυνατότητας επίτευξης του στόχου για μερίδιο 10% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών, καθώς και εκτίμηση της αειφορίας των βιοκαυσίμων στην ΕΕ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι ανανεώσιμες ενέργειες καθίστανται μια ευρέως αποδεκτή και ήδη παραδοσιακή ενεργειακή πηγή. Η οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που ορίζει νομικώς δεσμευτικούς στόχους και εθνικούς στόχους, καθώς και στόχο 10% για τη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών, έχει καταστεί καίρια κινητήρια δύναμη για την υλοποίηση επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές σε παγκόσμιο επίπεδο, στην οποία πρωτοστατεί η Ευρώπη, καθώς και για υποστηρικτικές πολιτικές στο πεδίο των ανανεώσιμων πηγών πολύ πέραν των ευρωπαϊκών συνόρων. Η δυναμική αυτή πρέπει να συνεχιστεί. Η μετάβαση προς ένα ενεργειακό μείγμα απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές στην ΕΕ δεν θα καταστεί δυνατή εάν δεν αυξηθούν σημαντικά τα μερίδια ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Τα υψηλότερα μερίδια ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ιδίως στους κλάδους της θέρμανσης και των μεταφορών, θα βοηθήσουν επίσης την ΕΕ να αντιμετωπίσει τις μακρόχρονες προκλήσεις σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια μειώνοντας ιδίως την εξάρτησή της από τις εισαγωγές ορυκτών καυσίμων. Καθώς απομένουν λιγότερα από έξι έτη μέχρι το τέλος του 2020, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν καταγράψει ικανοποιητικές επιδόσεις ως προς την επίτευξη των στόχων σχετικά με τις ΑΠΕ που ορίζονται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Όσο για την ΕΕ συνολικά, οι προοπτικές είναι θετικές ως προς την επίτευξη του στόχου για το 2020. Ωστόσο, φαίνεται ότι αρκετά κράτη μέλη θα δυσκολευτούν να επιτύχουν τους στόχους κυρίως λόγω της πιο ανηφορικής πορείας υλοποίησης που βρίσκεται μπροστά τους και των φραγμών που παραμένουν στην αγορά. Είναι απαραίτητη η βέλτιστη αξιοποίηση των ευκαιριών που προσφέρουν οι μηχανισμοί συνεργασίας οι οποίοι προβλέπονται στην οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η επίτευξη του στόχου για 10% μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον κλάδο των μεταφορών για το 2020 αποτελεί πρόκληση, αλλά παραμένει εφικτή, πράγμα που επιβεβαιώνεται από την πρόοδο που έχει συντελεσθεί σε μερικά κράτη μέλη. Το κλειδί εξακολουθεί να είναι η διασφάλιση σημαντικής προόδου σε ό,τι αφορά τα προηγμένα βιοκαύσιμα, καθώς και μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την απαλλαγή του κλάδου των μεταφορών από τις ανθρακούχες εκπομπές, 63 ECOFYS, 2014 19