ΣΗΜΕΙΩΜΑ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΣΤΗ Λ.Δ. ΚΙΝΑΣ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΠΕΚΙΝΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Συντάκτρια: Γ. Βελέντζα Γραμματέας ΟΕΥ Γ Πεκίνο, 19 Φεβρουαρίου 29 ΣΗΜΕΙΩΜΑ 3 ΧΡΟΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΣΤΗ Λ.Δ. ΚΙΝΑΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 3 Χρόνια Οικονομικών Μεταρρυθμίσεων στη Λ.Δ. Κίνας... 1 Σύνθεση ΑΕΠ Ένταση Βιομηχανικής Παραγωγής... 1 Εξωτερικό Εμπόριο... 2 Επενδύσεις... 3 Κρατική δαπάνη... 3 Εισροή Ξένων Άμεσων Επενδύσεων... 4 Εκροή Ξένων Άμεσων Επενδύσεων... 5 Η θέση της ΕΕ και της Ελλάδας... 5 Αρνητικές Εξελίξεις Προκλήσεις... 6 Παράρτημα Γραφημάτων... 9 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: Συμβολή στην παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ (σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης, μ.ο. πενταετίας)... 9 Γράφημα 2: Εξέλιξη ΑΕΠ Κίνας (σε δισ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27),... 9 Γράφημα 3: Εξέλιξη ποσοστού φτώχιας στην Κίνα... 1 Γράφημα 4: Εξέλιξη δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης στην Κίνα... 1 Γράφημα 5: Εξέλιξη σύνθεσης ΑΕΠ Κίνας... 11 Γράφημα 6: Εξωτερικό εμπόριο ως ποσοστό του ΑΕΠ... 11 Γράφημα 7: Εμπόριο αγαθών ΕΕ Κίνα (σε εκ. ευρώ)... 12 Γράφημα 8: Διμερές εμπόριο αγαθών Ελλάδας Κίνας (σε χιλ. ευρώ)... 12 Γράφημα 9: Εισροή ΞΑΕ στην Κίνα (σε εκ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27)... 13 Γράφημα 1: Εισροή ΞΑΕ στις BRICs (σε εκ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27)... 13 Γράφημα 11: Δείκτης εμπιστοσύνης ξένων επενδυτών, 27... 14 Γράφημα 12: Εκροή ΞΑΕ από την Κίνα (σε εκ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27)... 14 Γράφημα 13: 1 πρώτοι επενδυτές στην Κίνα με βάση τις υλοποιηθείσες ΞΑΕ, 28... 15 17/Floor, The PLACE TOWER, The Place, No.9 Guang Hua Lu, Chao Yang District, Beijing 12, P.R.China Τηλ.: +86 ()1 6587 2848, Fax: +86 ()1 6587 2849 e-mail: ecocom-beijing@mfa.gr, http://www.agora.mfa.gr/cn89

3 ΧΡΟΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΣΤΗ Λ.Δ. ΚΙΝΑΣ Τον περασμένο Δεκέμβριο συμπληρώθηκαν 3 χρόνια από την ιστορική τρίτη συνεδρίαση της ολομέλειας της 11 ης Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (18-22/12/1978), της απαρχής, όπως θεωρείται, των οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων, στις οποίες αποδίδονται οι εντυπωσιακές επιδόσεις της Κίνας. Με 3.382 δισ. δολάρια ΗΠΑ ονομαστικό ΑΕΠ το 27, η Κίνα είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο 1, από τη δέκατη θέση στην παγκόσμια κατάταξη που κατείχε πριν από 3 χρόνια 2. Η συνεισφορά της χώρας στο παγκόσμιο ΑΕΠ αυξήθηκε στο 6% το 27 από 1,8% το 1978 3, στην παγκόσμια αύξησή του δε, συνεισέφερε το 27 κατά περισσότερο από 26% 4 (Γράφημα 1). Επιπλέον, στο χρονικό αυτό διάστημα των τριάντα χρόνων, επιτυγχάνοντας μέση ετήσια αύξηση του ΑΕΠ της κατά 9,9% (Γράφημα 2), η Κίνα κατόρθωσε να μειώσει τον αριθμό των πολιτών που ζουν κάτω από το όριο της φτώχιας κατά 34 εκατομμύρια 5 (Γράφημα 3) και να βελτιώσει σημαντικά τη θέση της στην παγκόσμια κατάταξη ανθρώπινης ανάπτυξης 6 (Γράφημα 4). Καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη των επιδόσεων αυτών διαδραμάτισαν η ένταση της βιομηχανικής παραγωγής, ο εξαγωγικός της προσανατολισμός και οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στη χώρα. ΣΥΝΘΕΣΗ ΑΕΠ ΈΝΤΑΣΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η συνεχής μεγέθυνση της οικονομίας σε συνδυασμό με τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις οδήγησε διαχρονικά στη μεταβολή της σύνθεσης του ΑΕΠ με συρρίκνωση του πρωτογενούς τομέα και διεύρυνση των υπηρεσιών (Γράφημα 5). Έτσι, οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν σήμερα το 4% του ΑΕΠ, από 24% το 1978, ποσοστό ακόμα χαμηλό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο (64%). Ο πρωτογενής τομέας συρρικνώθηκε σχεδόν στο 1/3, η παραγωγή σιτηρών ωστόσο, αυξήθηκε σχεδόν κατά 7%, κυρίως αφού διαλύθηκαν επίσημα οι κολεκτίβες το 1984 και δόθηκαν κίνητρα στους αγρότες για αύξηση της παραγωγής τους. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τον πενταπλασιασμό του πραγματικού κατά κεφαλήν εισοδήματος στις αγροτικές περιοχές μεταξύ 1978 και 21, ενώ και τα συνεχιζόμενα μέτρα ενίσχυσης των αγροτών με επιδοτήσεις και η σταδιακή μείωση της 1 Μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν τέταρτη οικονομία στον κόσμο σε όρους ονομαστικού ΑΕΠ μετά τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και τη Γερμανία. Μετά την αναθεώρηση των στοιχείων του ΑΕΠ της χώρας το 27, θεωρείται τρίτη (Πηγή: http://www.ft.com/cms/s//8d9337be-e245-11dd-b1dd-779fd2ac.html) και παραμένει δεύτερη σε όρους αγοραστικής δύναμης μετά τις ΗΠΑ (27, IMF και WB). 2 China Daily 19/12/28, We ll forge ahead with reforms: Hu 3 http://www.chinadaily.com.cn/china/28-1/27/content_714544.htm 4 http://www.imf.org/external/pubs/ft/survey/so/28/res18a.htm 5 Για το διάστημα 1981-25. Όριο φτώχιας: $2,5 την ημέρα. Πηγή: «The Developing World Is Poorer Than We Thought, But No Less Successful in the Fight against Poverty», The World Bank Development Research Group, August 28 6 http://hdrstats.undp.org/countries/country_fact_sheets/cty_fs_chn.html και China Daily 18/12/28: On the population scale of social development. Ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης της Κίνας είναι,777 (25) και την κατατάσσει 81 η σε σύνολο 177 χωρών. Το 199 η Κίνα κατείχε την 15 η θέση. Ο δείκτης ανθρώπινης ανάπτυξης (HDI) εξετάζει τρεις παραμέτρους της ανθρώπινης ανάπτυξης: μακροζωία και υγεία, εκπαίδευση και επίπεδο ποιότητας ζωής. 1

φορολογίας, οδήγησαν σε αύξηση του αγροτικού εισοδήματος κατά 51,9% μεταξύ 2 και 27 7. Η συνεισφορά του δευτερογενή τομέα στο ΑΕΠ της χώρας παρέμεινε πρακτικά αμετάβλητη, η δομή του, ωστόσο, άλλαξε σημαντικά στην πορεία των 3 τελευταίων χρόνων. Τη δεκαετία του 8 η έμφαση δόθηκε στην ελαφρά βιομηχανία έντασης εργασίας, κυρίως στην κλωστοϋφαντουργία. Τη δεκαετία του 9, καθώς η χώρα αποκτούσε τεχνολογία και τεχνογνωσία μέσω των ξένων επενδύσεων, η παραγωγή στράφηκε στις ηλεκτρικές μηχανές και συσκευές και στη συνέχεια στα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας. Όσον αφορά την οργάνωση της βιομηχανικής παραγωγής, ως το 1978 κυριαρχούνταν από κρατικές επιχειρήσεις (77% του συνολικού προϊόντος). Ακολούθησε μια περίοδος ακμής για τις «συλλογικές εταιρίες» που τελούσαν υπό την αιγίδα των τοπικών κυβερνήσεων. Μετά τη μεταρρύθμιση του 1993, με την οποία ξεκίνησε η ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων, ο ρόλος τους σταδιακά μειώθηκε με το προϊόν τους να αντιπροσωπεύει, το 1998, το 49,6% της συνολικής βιομηχανικής παραγωγής. Μεταξύ 21 και 26 ο αριθμός των κρατικών επιχειρήσεων μειώθηκε από 37. σε 12., ενώ υπολογίζεται ότι σήμερα, τα δύο τρίτα του βιομηχανικού προϊόντος παράγονται από μη κρατικές επιχειρήσεις 8. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Και η δομή των εξαγωγών της χώρας άλλαξε σημαντικά στην πορεία των 3 τελευταίων χρόνων. Ως το 1985 το κύριο εξαγώγιμο προϊόν της Κίνας ήταν το πετρέλαιο. Σταδιακά η σημασία των φυσικών πόρων στην εξαγωγική δραστηριότητα μειώθηκε από το 49% το 1985, στο 15% των εξαγωγών το 1995. Αντίθετη ήταν η πορεία για τα έντασης εργασίας αγαθά, που αύξησαν τη συνεισφορά τους από 37% το 1984 σε 54% των συνολικών εξαγωγών το 1995 9. Επιπλέον, το 26 οι εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών της Κίνας αντιπροσώπευαν το 4% του ΑΕΠ, από 7% το 1978 (Γράφημα 6), γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία των εξαγωγικών επιδόσεων στη μεγέθυνση της κινεζικής οικονομίας, αλλά και εξηγεί την εξάρτησή της από αυτές. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 1978 η χώρα συνεισέφερε στις παγκόσμιες εξαγωγές αγαθών με 1%, ενώ το 26, ήταν τρίτη δύναμη (μετά τη Γερμανία και τις ΗΠΑ) με μερίδιο 8% 1. Αυτή η έντασης εργασίας εξαγωγικού χαρακτήρα ανάπτυξη, ενισχύθηκε με την είσοδο της χώρας στον ΠΟΕ (Δεκέμβριος 21) και κατέστη εφικτή χάρη στην αφθονία και στην κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού, που, εκτός των άλλων, με τα εμβάσματά του στα μέλη των οικογενειών τα οποία παρέμειναν στην κινεζική ύπαιθρο, συνέβαλε σημαντικά και στον περιορισμό της φτώχιας. Σημειώνεται εδώ, ότι και οι εισαγωγές της χώρας ακολούθησαν αντίστοιχη πορεία (Γράφημα 6). Έτσι, με μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησής τους κοντά στο 6% τα τελευταία 3 χρόνια, η Κίνα είναι σήμερα τρίτη δύναμη και στις εισαγωγές (παγκόσμια 7 Economist Intelligence Unit, Country Profile, China, 29 8 http://www.entrepreneur.com/tradejournals/article/184643235.html, http://www.economist.com/world/asia/displaystory.cfm?story_id=12758848 και Economist Intelligence Unit, Country Profile, China, 29 9 http://www.entrepreneur.com/tradejournals/article/184643235.html 1 WTO, Trade Profiles 27 και http://english.peopledaily.com.cn/91/9776/9882/65135.html 2

συνεισφορά 6,38%) και πρώτη μεταξύ των ασιατικών χωρών, δημιουργώντας, κατά δήλωση του Προέδρου της, κ. Hu Jintao, περίπου 1 εκ. θέσεις εργασίας στους εμπορικούς της εταίρους 11. Το 27 η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν ο δεύτερος σε μέγεθος προμηθευτής της Κίνας, μετά την Ιαπωνία, και ο πρώτος προορισμός για τις εξαγωγές της, εμφανίζοντας, πάντως, εμπορικό έλλειμμα της τάξης των 16 δισ. ευρώ (Γράφημα 7). Αντίθετα στις υπηρεσίες, η ΕΕ27 είχε το 26 πλεόνασμα ύψους 1,3 δισ. ευρώ 12. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και με την Ελλάδα, σε διαφορετική, βέβαια, κλίμακα. Μεταξύ 1999 και 27 οι ελληνικές εξαγωγές παρουσίασαν ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 25% κατ έτος, λίγο υψηλότερο από αυτόν των εισαγωγών (περίπου 23%), οι οποίες όμως ξεκινούν από πολύ υψηλότερο επίπεδο. Έτσι, το εμπορικό έλλειμμα ανήλθε το 27 στα 2,68 δισ. ευρώ (Γράφημα 8). Για την Ελλάδα, η Κίνα είναι σημαντικός εμπορικός εταίρος, ο πέμπτος σε μέγεθος προμηθευτής το 27, αλλά μόλις ο 3 ος εξαγωγικός της προορισμός. Τα προϊόντα που κυριαρχούν στις εξαγωγές μας προς την Κίνα είναι απορρίμματα μετάλλων πλαστικών χαρτιού, μάρμαρα, έλαια πετρελαίου και ελαιόλαδο 13. Οι ελληνικές εξαγωγές ακολουθούν, εν γένει, το εισαγωγικό πρότυπο της Κίνας (βιομηχανικά προϊόντα 73%, ορυκτά και τα καύσιμα 2% και αγροτικά προϊόντα 6,5% 14 ). ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Κρατική δαπάνη Σημαντικό ρόλο στη μεγέθυνση της κινεζικής οικονομίας, διαδραμάτισαν οι μαζικές επενδύσεις σε υποδομές, κυρίως μεταφορών, στις οποίες επιδόθηκαν οι κυβερνήσεις των τελευταίων 3 χρόνων. Στο διάστημα αυτό κατασκευάσθηκαν περισσότερα από 54. χλμ. δρόμων ταχείας κυκλοφορίας και 27. χλμ. σιδηροδρόμων. Οι υποδομές αυτές και η κινητικότητα του ανθρώπινου δυναμικού επιτάχυναν τη διαδικασία της αστικοποίησης, δημιουργώντας ένα νέο πλέγμα αναγκών για υποδομές βιώσιμης οικιστικής ανάπτυξης, μεταφορών, κλπ., κύκλος που χαρακτηρίζει όλη την πορεία των 3 ετών της κινεζικής μεταρρύθμισης 15. Άλλωστε, αυτή η δοκιμασμένη στρατηγική στήριξης της ανάπτυξης εξακολουθεί ως σήμερα, καθώς για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, η Κυβέρνηση ανακοίνωσε πακέτο 4 τρισ. γιουάν (586 δισ. δολάρια ΗΠΑ) που θα διατεθούν, κυρίως, σε έργα υποδομής. Πέραν του εν λόγω πακέτου τόνωσης, το οποίο αναμένεται να αυξηθεί με πρόσθετα επιμέρους ποσά, η Κυβέρνηση έχει ήδη λάβει, αλλά και σχεδιάζει, επιπλέον μέτρα ενίσχυσης των εξαγωγών, προώθησης της εξωστρέφειας των κινεζικών επενδύσεων, υποστήριξης των εισαγωγών τεχνολογικών προϊόντων, καθώς και ανάπτυξης αυτόνομων καινοτομιών. Τα παραπάνω στοχεύουν στην προετοιμασία της κινεζικής οικονομίας για την «επόμενη μέρα», όταν η παγκόσμια οικονομία εισέλθει πάλι σε φάση ανάκαμψης. Εκείνη την περίοδο, η Κίνα θα «παίξει» στο διεθνές σκηνικό με διαφορετικούς όρους. 11 http://english.peopledaily.com.cn/91/9776/9882/65135.html 12 European Commission, DG Trade 1/9/28, EU Bilateral Trade and Trade with the World China 13 Ετήσια Έκθεση 27 για τις εξελίξεις στην οικονομία της Λ.Δ. Κίνας και τις διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις Ελλάδας - Λ.Δ. Κίνας, Γρ. ΟΕΥ Πεκίνου 14 WTO, Trade Profiles 27 15 China Daily 6/1/28, How China used growth to reshape social justice 3

Εισροή Ξένων Άμεσων Επενδύσεων Εκτός της κρατικής δαπάνης για επενδύσεις, καθοριστικός ήταν και ο ρόλος των ξένων άμεσων επενδύσεων (ΞΑΕ) (Γράφημα 9), τόσο για το ύψος των κεφαλαίων, την τεχνολογία και την τεχνογνωσία που εισέρρευσαν στη χώρα, όσο και για τη συνεισφορά των ξένων επιχειρήσεων στην απασχόληση (15,83 εκ. θέσεις εργασίας το 27 από 6. το 1985 16 ) και στις εξαγωγές (57% του συνόλου το 27 17 ). Με αφετηρία το 1979 και τον πρώτο νόμο που επέτρεπε τη σύσταση μεικτών κινεζικών και ξένων επιχειρήσεων, ως σήμερα, η Κίνα έγινε ένας από τους ελκυστικότερους προορισμούς ξένων κεφαλαίων στον κόσμο (Γράφημα 1). Παρόλη τη μείωση της ροπής προς επενδύσεις και τη μετακίνηση κεφαλαίων που παρατηρούνται σήμερα, εν μέσω επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας, η Κίνα εξακολουθεί να παραμένει ο ελκυστικότερος προορισμός ξένων κεφαλαίων. Την «επόμενη μέρα» αναμένεται ότι, στην εισροή ξένων κεφαλαίων θα επέλθει ποιοτική αναβάθμιση, καθώς οι ανάγκες της χώρας θα εντοπίζονται περισσότερο στην εξασφάλιση «πράσινης ενέργειας», στην προστασία του περιβάλλοντος, στις υπηρεσίες και στην παραγωγή προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Ιστορικά, το πρώτο βήμα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, αλλά και για την ενίσχυση του εξαγωγικού εμπορίου, έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 8, με τη θέσπιση 5 Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. Ακολούθησε το άνοιγμα στις ξένες επενδύσεις 22 ακόμα πόλεων μέχρι το 1992, οπότε το ίδιο προνομιακό καθεστώς ίσχυσε για την πλειοψηφία των παράκτιων πόλεων και των πρωτευουσών των επαρχιών. Σήμερα, λειτουργούν ακόμα 15 Ζώνες Ελεύθερου Εμπορίου, 32 Ζώνες Οικονομικής και Τεχνολογικής Ανάπτυξης και 54 Εθνικές Ζώνες Βιομηχανικής Ανάπτυξης και Υψηλής Τεχνολογίας 18. Το 25 (τελευταία επίσημα διαθέσιμα στοιχεία) μόνο στις 54 Εθνικές Ζώνες οφείλονταν το 4,49% του ΑΕΠ της χώρας και το 14,93% των εξαγωγών της 19. Την ίδια χρονιά ιδρύθηκαν εντός των Ζωνών αυτών 2.747 νέες ξένες επιχειρήσεις, φτάνοντας το συνολικό τους αριθμό σε 19.966 2. Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εμπορίου 21, συνολικά σήμερα λειτουργούν στην Κίνα 635. ξένες επιχειρήσεις, 48 εκ των οποίων ανήκουν στη λίστα «Fortune 5», ενώ περίπου 4 έχουν και την περιφερειακή τους έδρα στη χώρα. Η σταδιακή χαλάρωση των περιορισμών στις αγορές κεφαλαίου και επενδύσεων, η βελτίωση του επιχειρηματικού και επενδυτικού περιβάλλοντος, από τη μείωση των διαδικασιών για την ίδρυση επιχείρησης, ως την εφαρμογή ενιαίου συστήματος φορολόγησης κερδών για τις επιχειρήσεις 22, αλλά και οι 121 συμφωνίες αμοιβαίας προστασίας και προώθησης επενδύσεων που έχουν μέχρι στιγμής συνάψει οι κινεζικές κυβερνήσεις, συνέβαλλαν στο να αναδειχθεί η χώρα στην έρευνα της 16 China Daily 9/1/28, China needs to expand foreign investment scale 17 Economist Intelligence Unit, Country Profile, China, 29 18 http://www.fdi.gov.cn/pub/fdi_en/statedevelopmentzone/profile/developmentreport/development Report25/t2746_76732.htm και http://www.china.org.cn/e-china/openingup/sez.htm 19 http://www.fdi.gov.cn/pub/fdi_en/statedevelopmentzone/profile/developmentreport/development Report26/t27413_774.htm 2 http://www.fdi.gov.cn/pub/fdi_en/statedevelopmentzone/profile/developmentreport/development Report26/t27413_773.htm 21 http://www.fdi.gov.cn/pub/fdi_en/news/focus/subject/wzzgxe/wzfzjj/t28121_118.htm 22 http://www.doingbusiness.org/exploreeconomies/?economyid=42 4

A.T. Kearney, ως ο προτιμητέος επενδυτικός προορισμός διεθνώς για πέμπτη συνεχόμενη χρονιά (Γράφημα 11), παρά τις επιφυλάξεις των επενδυτών, κυρίως όσον αφορά ζητήματα διαφύλαξης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας 23. Εκροή Ξένων Άμεσων Επενδύσεων Μια σημαντική εξέλιξη των 3 τελευταίων χρόνων, υπήρξε και η ανάδειξη της Κίνας ως δυνητικά σημαντικής πηγής επενδυτικών κεφαλαίων, της έκτης ως προς το απόθεμα εκροής ΞΑΕ μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών, αλλά υπεύθυνης μόλις για το,6% των ΞΑΕ παγκοσμίως. Σημαντική αύξηση των κινεζικών επενδύσεων στο εξωτερικό επήλθε από το 2 και μετά (Γράφημα 12), οπότε και εφαρμόσθηκε επίσημα η πολιτική «go global», που πρόσθεσε τη διάσταση της εκροής ΞΑΕ στην εξωτερική πολιτική της Κίνας. Η εξέλιξη αυτή κατέστη εφικτή χάρη στα αστρονομικά συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, που δημιούργησε το επί σειρά ετών εμπορικό πλεόνασμα και υλοποιήθηκε, κυρίως, μέσω κρατικών επιχειρήσεων. Έτσι, οι δέκα μεγαλύτερες πολυεθνικές κινεζικές εταιρίες είναι κρατικές, ενώ οι περισσότερες δραστηριοποιούνται στον τομέα της εξόρυξης αξιοποίησης φυσικών πόρων. Τα τελευταία χρόνια, η Αφρική προσελκύει σημαντικό ποσοστό των κινεζικών επενδύσεων, αν και συνολικά, στην Κίνα αναλογεί λιγότερο από το 1% των ξένων επενδύσεων στην ήπειρο. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση παρατηρείται στις πλούσιες σε φυσικούς πόρους χώρες, δηλαδή στις Αλγερία, Νιγηρία, Νότια Αφρική, Σουδάν και Ζάμπια 24. Η σχέση της Κίνας με την αφρικανική ήπειρο επεκτάθηκε και ενδυναμώθηκε με την πρόσφατη περιοδεία του Κινέζου Προέδρου, κ. Hu Jintao, συγκεκριμένα στο Μαλί, στη Σενεγάλη, στην Τανζανία και στο Μαυρίκιο (12-17/2/29). Στο ταξίδι αυτό η Κίνα δεσμεύτηκε με χορήγηση επιπλέον αναπτυξιακής βοήθειας προς αφρικανικές χώρες. Σημειώνεται ακόμα, ότι η συστηματική άσκηση της πολιτικής «go global» οδήγησε, το 27, στην ίδρυση της China Investment Corporation, κρατικής επιχείρησης διαχείρισης μέρους των κινεζικών συναλλαγματικών αποθεμάτων, πρακτικά, της επένδυσής τους στο εξωτερικό, υπό μορφήν συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο επιχειρήσεων, άμεσων επενδύσεων, επενδύσεων σε ακίνητα, κ.α. Το κεφάλαιο της China Investment Corporation ανέρχεται σε 2 εκ. δολάρια ΗΠΑ, που την κατατάσσει στις πρώτες θέσεις των Κρατικών Επενδυτικών Ταμείων (Sovereign Wealth Funds) παγκοσμίως. Η θέση της ΕΕ και της Ελλάδας Το απόθεμα ΞΑΕ της ΕΕ27 στην Κίνα στο τέλος του 27 ανήλθε σε 123,9 δισ. ευρώ (εκ των οποίων 89,4 εκ. στο Χονγκ Κονγκ) 25, ενώ οι περίπου 23. ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που λειτουργούν στη χώρα, έχουν δημιουργήσει περισσότερες από 1,3 εκ. θέσεις εργασίας 26. Όσον αφορά τις νέες επενδύσεις, η ΕΕ ήταν ο 3ος μεγαλύτερος 23 New Concerns in an Uncertain World, The 27 A.T. Kearney Foreign Direct Investment Confidence Index 24 OECD Investment News, March 28, Issue 6 25 Eurostat, Statistics in Focus 64/28 26 Εμπορικό Επιμελητήριο της ΕΕ στην Κίνα 5

επενδυτής στην Κίνα το 28 27 (Γράφημα 13). Το απόθεμα των κινεζικών ΞΑΕ στην ΕΕ27 ανήλθε στο τέλος του 27 στα 2,6 δισ. ευρώ (εκ των οποίων 16 δισ. από το Χονγκ Κονγκ) και σημείωσε μείωση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως λόγω αποεπενδύσεων από το Χονγκ Κονγκ 28. Κατά το πρόσφατο ταξίδι του Κινέζου Πρωθυπουργού, κ. Wen Jiabao, στην Ευρώπη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή Βρυξέλλες, Ελβετία Παγκόσμιο Οικονομικό Συνέδριο Νταβός, ΗΒ, Γερμανία, Ισπανία, 27/1-2/2/29), ανανεώθηκαν και ενισχύθηκαν οι οικονομικοεμπορικές σχέσεις ΕΕ Κίνας και, μεταξύ άλλων, υπογράφηκαν συμφωνίες επενδύσεων σε υποδομές και μεταφορά τεχνογνωσίας τεχνολογίας. Όσον αφορά την Ελλάδα, σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου της Κίνας, το σύνολο των ελληνικών παραγωγικών επενδύσεων, από το 1978 έως τον Οκτώβριο του 28, αναλύεται σε 89 επενδυτικά σχέδια με συμβατικό κεφάλαιο περίπου 17 εκ. δολαρίων ΗΠΑ και με υλοποιηθείσες επενδύσεις της τάξης των 71,4 εκ. δολαρίων ΗΠΑ. Το 28, οι ελληνικές επενδύσεις αντιπροσώπευαν το,1% του συνόλου των ΞΑΕ που υλοποιήθηκαν στην Κίνα. Το ίδιο έτος, πραγματοποιήθηκαν 5 νέες επενδύσεις με κατατιθέμενο κεφάλαιο 13,9 εκ. δολάρια ΗΠΑ 29. Αντίθετα, κινεζικές παραγωγικές επενδύσεις στη χώρα μας δεν έχουν σημειωθεί. Η σημαντικότερη κινεζική επένδυση στην Ελλάδα θεωρείται η συμμετοχή της COSCO Pacific στην επέκταση και εκσυγχρονισμό του Λιμένα Πειραιά. Πέραν αυτού, έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα επενδύσεις από δύο σημαντικές κινεζικές εταιρίες τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού και υψηλής τεχνολογίας, σε επίπεδο παροχής υπηρεσιών και προώθησης πωλήσεων. ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Ορισμένοι επικριτές του κινεζικού μοντέλου ανάπτυξης της οικονομίας σχολιάζουν ότι, παρά τις μεταρρυθμίσεις των τελευταίων 3 χρόνων και τις θεαματικές αυτές επιδόσεις, η χώρα απέχει πολύ από το να χαρακτηρίζεται οικονομία της αγοράς. Η ροή κεφαλαίων από και προς την Κίνα είναι ελεγχόμενη, όπως και η διακύμανση του νομίσματος (RMB γιουάν). Οι τιμές βασικών αγαθών καθορίζονται κεντρικά, ενώ οι κρατικές επιχειρήσεις εξακολουθούν να κυριαρχούν, ή να ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό, στρατηγικούς κλάδους όπως ο τραπεζικός, οι τηλεπικοινωνίες, η ενέργεια και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, όπως και να διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία της τάξης των 1,3 τρισ. δολαρίων ΗΠΑ 3. Ανεξάρτητα, πάντως, από το βάθος τους, οι μεταρρυθμίσεις των τελευταίων 3 χρόνων είχαν θετική επίδραση στην κινεζική οικονομία. Το αποτέλεσμα αυτό, ωστόσο, συνοδεύτηκε από παράλληλες εξελίξεις, που δεν είχαν συνυπολογισθεί στο κινεζικό 27 http://www.fdi.gov.cn/pub/fdi_en/statistics/fdistatistics/statisticsofutilizationoverseas/t29122_ 1112.htm 28 Eurostat, Statistics in Focus 64/28 και http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page?_pageid=173,468791&_dad=portal&_schema=portal& p_product_code=tec54 29 http://www.fdi.gov.cn/pub/fdi_en/statistics/fdistatistics/statisticsofutilizationoverseas/t29122_ 1112.htm 3 http://www.economist.com/world/asia/displaystory.cfm?story_id=12758848 6

μοντέλο ανάπτυξης και οι οποίες, είτε μετριάζουν, είτε σε κάποιες περιπτώσεις, ακυρώνουν την επιτυχία του. Οι εξελίξεις αυτές αποτελούν προκλήσεις για την ίδια τη χώρα, αλλά και για τον υπόλοιπο κόσμο, και μπορούν να συνοψισθούν στα εξής: Πρώτον, στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Υπολογίζεται ότι, κάθε χρόνο, το κόστος της περιβαλλοντικής καταστροφής που συντελείται από τη βιομηχανική μόλυνση και τη χρήση των φυσικών πόρων φτάνει το 1% του ΑΕΠ της χώρας 31. Σχετική έρευνα για το 25 εκτιμά το κόστος αυτό σε 2,75 τρισ. γιουάν, ποσό υψηλότερο από την αύξηση του ΑΕΠ για την ίδια χρονιά (2,24 τρισ. γιουάν) 32. Δεύτερον, στη διεύρυνση του χάσματος ανατολής δύσης. Το 27 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στη Σαγκάη ήταν 13 και πλέον φορές υψηλότερο από αυτό της επαρχίας Guizhou (νοτιοδυτική επαρχία) 33. Η επί πολλά χρόνια συγκέντρωση των ξένων επενδύσεων στις ανατολικές παράκτιες περιοχές, από όπου και ξεκίνησε το άνοιγμα των τοπικών αγορών με τη θέσπιση ειδικών οικονομικών ζωνών, συνέτεινε στην εξέλιξη αυτή. Επιπλέον, η προσέλκυση επενδύσεων σε βιομηχανικούς τομείς έντασης εργασίας, παρά στην εκβιομηχάνιση της αγροτικής παραγωγής ή σε τομείς έντασης γνώσης, έδωσαν ακόμα λιγότερες ευκαιρίες στη δυτική ενδοχώρα να προσεγγίσει το ρυθμό ανάπτυξης των ανατολικών επαρχιών. Μια άλλη διάσταση του χάσματος, είναι αυτή των εισοδημάτων μεταξύ κατοίκων αστικών κέντρων και περιφέρειας, παρά τη διαχρονική βελτίωση της θέσης των τελευταίων. Στοιχεία του Υπουργείου Γεωργίας δείχνουν ότι το χάσμα αυτό διευρύνθηκε το 28 στα 11.1 γιουάν με τους κατοίκους των μεγάλων πόλεων να κερδίζουν 3,36 φορές περισσότερα από αυτούς της υπαίθρου 34, καθώς η οικονομική κρίση οδήγησε στην απώλεια 2 εκ. θέσεων εργασίας για τους εσωτερικά μετακινούμενους εργάτες της επαρχίας 35. Τρίτον, στη μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας από τις εξαγωγές. Δεδομένης της εξάρτησης αυτής, η χώρα δεν κατάφερε να αποφύγει τις επιπτώσεις της διεθνούς κρίσης στην πραγματική της οικονομία και ήδη από το τέλος του 28 οι περισσότεροι οικονομικοί της δείκτες βρίσκονται σε κάμψη 36. Παρόλα αυτά και σε αντίθεση με άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, επειδή η Κίνα υιοθέτησε ένα μοντέλο ανάπτυξης ανοιχτό στις ξένες άμεσες επενδύσεις, αλλά κλειστό στις επενδύσεις χαρτοφυλακίου, αποτράπηκε η άμεση απόσυρση ξένων κεφαλαίων και άρα προστατεύθηκε η οικονομία της κατά την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση. Τέταρτον, η Κίνα έχει φτάσει σε επίπεδα ανάπτυξης και λειτουργίας της αγοράς τέτοια, που το κόστος των παραγωγικών της συντελεστών έχει γίνει πολύ ακριβότερο συγκριτικά με προηγούμενα χρόνια, επιδρώντας έτσι αρνητικά στην ανταγωνιστικότητά της 37. Αυτό δημιουργεί μια νέα πίεση για στροφή σε κλάδους έντασης γνώσης παρά έντασης εργασίας και αντίστοιχα για επενδύσεις παγίων κεφαλαίων στον τομέα των 31 http://www.economist.com/opinion/displaystory.cfm?story_id=1853534 32 http://english.peopledaily.com.cn/91/9776/9882/65135.html 33 http://english.peopledaily.com.cn/91/9776/9882/65135.html 34 http://news.yahoo.com/s/ap/29116/ap_on_bi_ge/as_china_income_gap_1 35 China Daily 1/2/29, Govt sets rural job ball rolling 36 Σημείωμα για τις πρόσφατες εξελίξεις στην οικονομία της Λ.Δ. Κίνας και στις διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις Ελλάδας Λ.Δ. Κίνας, Γρ. ΟΕΥ Πεκίνου, Α.Π.: Φ 275/1113/19.12.28 37 Chatham House 28, Thirty Years On China Celebrates the Reform Process, Dr Kerry Brown, Senior Fellow, Asia Programme 7

υπηρεσιών, που αυτή τη στιγμή υπολείπεται σε σχέση με τη βιομηχανία. Επιπλέον, εντείνει την ανάγκη για μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ των πυλώνων ανάπτυξης της χώρας, με έμφαση στην εγχώρια κατανάλωση. Ήδη από το τέλος του 27, η Κυβέρνηση είχε εξαγγείλει ότι θα συνέχιζε να ενθαρρύνει την εγχώρια ζήτηση και ότι θα κατέβαλλε προσπάθειες να ισορροπήσει τις επενδύσεις και την κατανάλωση. Στόχος ήταν και παραμένει, το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας να βασίζεται πλέον στην εναρμόνιση του συνδυασμού τριών βασικών μεγεθών, δηλαδή της κατανάλωσης, των επενδύσεων και των εξαγωγών 38 καθώς η Κίνα έχει αρνητικό ρεκόρ στην ιδιωτική κατανάλωση (35,3% του ΑΕΠ το 27 από 5% τη δεκαετία του 8) 39. Μέχρι σήμερα πάντως ο στόχος δε φαίνεται να έχει επιτευχθεί, ενώ για την ανατροπή της αρνητικής αυτής επίδοσης, θα έπρεπε να αυξηθεί η κρατική δαπάνη για την εκπαίδευση, την περίθαλψη και την κοινωνική ασφάλιση, που είναι και οι βασικές αιτίες για την αυξημένη αποταμίευση των νοικοκυριών. Ωστόσο δε διαφαίνεται τέτοια τάση, καθώς ακόμα και το πακέτο των 4 τρισ. γιουάν για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας που ανακοινώθηκε, έχει περισσότερο χαρακτήρα δαπάνης για υποδομές παρά κοινωνικής δαπάνης. Μετά από τριάντα χρόνια μεταρρυθμίσεων και οικονομικών επιτευγμάτων, η Κίνα βρίσκεται περισσότερο από ποτέ στο επίκεντρο της παγκόσμιας προσοχής, συγκεντρώνοντας ταυτόχρονα θαυμασμό και επικρίσεις για το ρόλο της ως «ατμομηχανής» της παγκόσμιας ανάπτυξης, ως μεγάλου καταναλωτή πόρων που τους αναζητά σε ασταθείς περιοχές του κόσμου 4, ή ακόμα και ως πιθανού επενδυτή των αστρονομικών της συναλλαγματικών αποθεμάτων και ρυθμιστή της παγκόσμιας οικονομίας εν μέσω κρίσης. Το επόμενο μεγάλο γεγονός που θα προσελκύσει το ενδιαφέρον της διεθνούς επιχειρηματικής κοινότητας είναι η διοργάνωση της Παγκόσμιας Έκθεσης στη Σαγκάη το 21. Παρά τις όποιες εξελίξεις λόγω της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και δεδομένης της πολιτικής βούλησης για τη συνέχιση των μεταρρυθμίσεων και του ανοίγματος της οικονομίας 41, η Κίνα με την τεράστια εσωτερική της αγορά, παραμένει εν δυνάμει καταναλωτικός κολοσσός προς αξιοποίηση από τους Έλληνες εξαγωγείς και πεδίο προς περαιτέρω διερεύνηση από τους Έλληνες επενδυτές. Οι ελληνικές επιχειρήσεις που προτίθενται να εισέλθουν στην κινεζική αγορά θα πρέπει να γνωρίζουν, ότι στην προσπάθειά τους θα έχουν ως φυσικούς συνεργάτες τους τις ελληνικές Υπηρεσίες που λειτουργούν στην Κίνα, οι οποίες όχι μόνον θα τις στηρίζουν αλλά και θα τις προφυλάσσουν από τυχόν κινδύνους. 38 Ετήσια Έκθεση 27 για τις εξελίξεις στην οικονομία της Λ.Δ. Κίνας και τις διμερείς οικονομικές και εμπορικές σχέσεις Ελλάδας - Λ.Δ. Κίνας, Γρ. ΟΕΥ Πεκίνου 39 http://www.reuters.com/article/worldnews/idustre4b94k4281212?virtualbrandchannel=1341& sp=true 4 Chatham House 28, Thirty Years On China Celebrates the Reform Process, Dr Kerry Brown, Senior Fellow, Asia Programme 41 Ο Πρόεδρος της χώρας, κ. Hu Jintao, στην ομιλία του για την επέτειο των 3 χρόνων από την έναρξη των μεταρρυθμίσεων και του ανοίγματος της οικονομίας, εξήγγειλε τη συνέχιση της διαδικασίας, προκειμένου η χώρα να ενσωματωθεί περαιτέρω στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Πηγή: http://www.chinadaily.com.cn/bizchina/28-12/18/content_7318966.htm 8

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΜΑΤΩΝ Γράφημα 1: Συμβολή στην παγκόσμια αύξηση του ΑΕΠ (σε όρους ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης, μ.ο. πενταετίας) 1% 8% 6% 4% 2% % 15,54 27,27 25,76 39,22 44,97 44,71 21,27 47,47 7,93 16,32 3,31 1,44 21,15 41,63 41,5 3,66 26,29 32,99 36,27 24,87 17,12 18,73 23,17 22,14 27,26 14,76 8,58 9,12 '75-'79 '8-'84 '85-'89 '9-'94 '95-'99 '-'4 '5-'9 ΗΠΑ Λοιπές αναπτυγμένες οικονομίες Κίνα Υπόλοιπος κόσμος Πηγή: IMF Γράφημα 2: Εξέλιξη ΑΕΠ Κίνας (σε δισ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27), Ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης 3.5 3. 2.5 2. 1.5 1. 5 1978 1983 1988 1993 1998 23 27 16 14 12 1 8 6 4 2 ΑΕΠ (σε δισ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27) % αύξησης ΑΕΠ (ετησίως) Πηγή: The World Bank Group 9

Γράφημα 3: Εξέλιξη ποσοστού φτώχιας στην Κίνα 1 8 6 4 2 1981 1984 1987 199 1993 1996 1999 22 25 % πληθυσμού που ζει με λιγότερο από $1, την ημέρα % πληθυσμού που ζει με λιγότερο από $2,5 την ημέρα Πηγή: The World Bank Development Research Group Γράφημα 4: Εξέλιξη δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης στην Κίνα 1,,8,6,4,2 1975 198 1985 199 1995 2 25 Κίνα Χώρες ΟΟΣΑ Πηγή: UNDP 1

Γράφημα 5: Εξέλιξη σύνθεσης ΑΕΠ Κίνας 1978 48,2% 23,7% 28,1% Γεωργία Βιομηχανία Υπηρεσίες 1988 3,2% 27 4,1% 44,1% 25,7% 48,6% 11,3% Πηγές: Asian Development Bank, Institute of Economic Research Hitotsubashi University, Japan. Επεξεργασία στοιχείων: Γραφείο ΟΕΥ Πεκίνου. Γράφημα 6: Εξωτερικό εμπόριο ως ποσοστό του ΑΕΠ 5 4 3 2 1 1978 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 22 24 26 Εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (% ΑΕΠ) Εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών (% ΑΕΠ) Πηγή: The World Bank Group 11

Γράφημα 7: Εμπόριο αγαθών ΕΕ Κίνα (σε εκ. ευρώ) 25. 2. 15. 1. 5. 23 24 25 26 27 Ιαν - Ιουν 28 Εξαγωγές στην Κίνα Εισαγωγές από την Κίνα Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Εμπορίου Γράφημα 8: Διμερές εμπόριο αγαθών Ελλάδας Κίνας (σε χιλ. ευρώ) 12. 3.. Άξονας για εξαγωγές 1. 8. 6. 4. 2. 2.5. 2.. 1.5. 1.. 5. Άξονας για εισαγωγές 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Ιαν - Σεπ 28 Εξαγωγές στην Κίνα Εισαγωγές από την Κίνα Πηγή: ΓΓ ΕΣΥΕ 12

Γράφημα 9: Εισροή ΞΑΕ στην Κίνα (σε εκ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27) Άξονας για απόθεμα ΞΑΕ 35. 3. 25. 2. 15. 1. 5. 1979 1984 1989 1994 1999 24 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. 27 Άξονας για εισροή ΞΑΕ Απόθεμα ΞΑΕ Εισροή ΞΑΕ Πηγή: UNCTAD Γράφημα 1: Εισροή ΞΑΕ στις BRICs (σε εκ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27) 9. 8. 7. 6. 5. 4. 3. 2. 1. 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 Βραζιλία Κίνα Ινδία Ρωσία Πηγή: UNCTAD 13

Γράφημα 11: Δείκτης εμπιστοσύνης ξένων επενδυτών, 27 (9) 1 Γερμανία (6) 9 Ρωσία (22) 8 ΗΑΕ (18) 7 Σιγκαπούρη (7) 6 Βραζιλία 1,7 1,7 1,72 1,75 1,78 (1) 5 Χονγκ Κονγκ (4) 4 ΗΒ (3) 3 ΗΠΑ (2) 2 Ινδία 1,78 1,81 1,86 2,9 (1) 1 Κίνα (κατάταξη 25) κατάταξη 27 χαμηλή εμπιστοσύνη 2,21 υψηλή εμπιστοσύνη Πηγή: A.T. Kearney Γράφημα 12: Εκροή ΞΑΕ από την Κίνα (σε εκ. δολάρια ΗΠΑ, αξίες 27) 1. 25. Άξονας για απόθεμα ΞΑΕ 8. 6. 4. 2. 2. 15. 1. 5. Άξονας για εκροή ΞΑΕ 1981 1985 1989 1993 1997 21 25 27 Απόθεμα ΞΑΕ Εκροή ΞΑΕ Πηγή: UNCTAD 14

Γράφημα 13: 1 πρώτοι επενδυτές στην Κίνα με βάση τις υλοποιηθείσες ΞΑΕ, 28 Ταϊβάν Δυτική Σαμόα 2,5% 2,76% ΗΠΑ 3,19% Ν. Κορέα Νήσοι Κεημάν Ιαπωνία Σιγκαπούρη ΕΕ 3,39% 3,4% 3,95% 4,8% 5,41% Παρθενοι Νήσοι 17,27% Χονγκ Κονγκ 44,41% % 1% 2% 3% 4% 5% Πηγή: Υπουργείο Εμπορίου Κίνας 15