Ηλεκτρονική Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ Αγγελική Αραπογιάννη Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών
Περιεχόμενα ενότητας Μεθοδολογία D ανάλυσης των κυκλωμάτων με διπολικά τρανζίστορ και προσδιορισμός του σημείου λειτουργίας - ηρεμίας Το διπολικό τρανζίστορ ως ενισχυτής και ως διακόπτης Κυκλώματα πόλωσης του διπολικού τρανζίστορ: πόλωση με τέσσερις αντιστάσεις, πόλωση με χρήση δύο τροφοδοτικών, πόλωση από τον συλλέκτη, πόλωση με πηγή ρεύματος Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 2
Παράδειγμα D ανάλυσης (/2) Να ευρεθεί το σημείο λειτουργίας Q. Δίνονται: β=00 και =0.7. Υποθέτουμε λειτουργία στην ενεργό περιοχή. 4 a a 0 4 0 7, 3,3 ma 3,3 00 0 0,99 0,99mA 0.99 0 0,994 7, 3,3 5,3 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 3
Παράδειγμα D ανάλυσης (2/2) Η επαφή βάσης-συλλέκτη είναι ανάστροφα πολωμένη, επομένως το τρανζίστορ λειτουργεί πράγματι στην ενεργό περιοχή.3 0, 0mA 0 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 4
Παράδειγμα 2 D ανάλυσης (/2) Να ευρεθεί το σημείο λειτουργίας Q για =6. Υποθέτουμε λειτουργία στην ενεργό περιοχή (β=00 και =0.7). 6 6 0,7 5,3 5,3,6mA 3,3 a 0 0,99,6,6mA 0,6 4,7 2,48 6 2,48 3,52 Η επαφή βάσης-συλλέκτη είναι ορθά πολωμένη, επομένως η υπόθεση ότι το τρανζίστορ λειτουργεί στην ενεργό περιοχή είναι ΛΑΘΟΣ. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 5
Παράδειγμα 2 D ανάλυσης (2/2) Να ευρεθεί το σημείο λειτουργίας Q για =6. Υποθέτουμε λειτουργία στον κόρο. 6 5,3 3,3 6 0,7,6mA 5,3 0 5,5 4,7 sat 5,3 0,2 5,5 0,96mA,6 0,96 0,64mA forced 0,96 0,64,5 β<<00 => Το τρανζίστορ λειτουργεί πράγματι στον κόρο. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 6
Παράδειγμα 3 D ανάλυσης Να ευρεθεί το σημείο λειτουργίας Q για =0. Υποθέτουμε λειτουργία στην αποκοπή. i 0,i 0,i 0 0 0 Η επαφή βάσης-εκπομπού είναι ανάστροφα πολωμένη και η επαφή βάσης-συλλέκτη είναι ανάστροφα πολωμένη. Επομένως το τρανζίστορ είναι σε αποκοπή. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 7
Παράδειγμα 4 D ανάλυσης 0,994,65 4,6mA και 0,99 0 4,6 5,4 0,7 0 0,7 2 4,65mA 4,65 0 0,05mA 5. 4 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 8
Σύνοψη της μεθοδολογίας της D ανάλυσης. Υποθέτουμε ότι το τρανζίστορ λειτουργεί στην ενεργό περιοχή όπου = (on), β>>, >0 και =β. 2. Αναλύουμε το κύκλωμα με βάση αυτή την υπόθεση. 3. Εκτιμούμε τα αποτελέσματα: Αν η επαφή βάσης-εκπομπού είναι ορθά πολωμένη και η επαφή βάσης-συλλέκτη ανάστροφα τότε η αρχική υπόθεση είναι αληθής. Αν όμως <0, τότε το τρανζίστορ είναι μάλλον στην αποκοπή ή αν < (sat), τότε είναι μάλλον στον κόρο. 4. Αν η αρχική υπόθεση αποδειχθεί λάθος, πρέπει να αναλύσουμε το κύκλωμα κάνοντας νέα υπόθεση και να επαναλάβουμε το βήμα 3. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 9
Το διπολικό τρανζίστορ ως ενισχυτής Προσδιορισμός της D χαρακτηριστικής μεταφοράς του κυκλώματος. Για υ 0.7 το τρανζίστορ είναι σε αποκοπή και υ O =5. (/2) Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 0
Το διπολικό τρανζίστορ ως ενισχυτής (2/2) Για υ >0.7 το τρανζίστορ μπαίνει στην ενεργό περιοχή οπότε: i O O O i i 0. 7 ( 00) 4k 00k 5 Αυτή η εξίσωση ισχύει για υ >0.7 και u ο sat = 0.2 Η τάση εισόδου για υ O =0.2 υπολογίζεται υ =.9. Για υ >.9, το τρανζίστορ μπαίνει στον κόρο. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ
Ο ρόλος της πόλωσης στη λειτουργία του κυκλώματος Για να έχουμε έναν γραμμικό ενισχυτή πρέπει: Να τοποθετήσουμε το σημείο ηρεμίας Q κοντά στο μέσο της ενεργού περιοχής. Να προσδιορίσουμε τα όρια λειτουργίας του τρανζίστορ στην ενεργό περιοχή. Να συνδέσουμε το κατάλληλο μεταβλητό σήμα στη βάση του τρανζίστορ. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 2
To διπολικό τρανζίστορ ως διακόπτης αποκοπή : 0 O ή κκόρ : 0. 7 ό ό O ό Έχει επιλεγεί να λειτουργούν τα ψηφιακά κυκλώματα στον κόρο και στην αποκοπή διότι: α) Είναι δύο στάθμες ανεξάρτητες από το β. β) Η κατανάλωση ισχύος σ αυτές είναι μικρότερη. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 3
Κυκλώματα πόλωσης του διπολικού τρανζίστορ(/3) Το κύκλωμα πόλωσης παρέχει το D ρεύμα εκπομπού που αντιστοιχεί στο επιθυμητό σημείο ηρεμίας Q. Το ρεύμα αυτό πρέπει να είναι: καθορισμένο, προβλέψιμο και αναίσθητο στις μεταβολές της θερμοκρασίας και στις μεταβολές του β. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 4
Κυκλώματα πόλωσης του διπολικού τρανζίστορ(2/3) Παραδείγματα κακής σχεδίασης κυκλώματος πόλωσης. Παράδειγμα : Με ρύθμιση του Ι Β ( ) Τα ρεύματα συλλέκτη και εκπομπού εξαρτώνται άμεσα από το β η τιμή του οποίου δεν ελέγχεται εύκολα. Αν το β γίνει κατά 0% μεγαλύτερο, το τρανζίστορ μπαίνει στον κόρο. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 5
Κυκλώματα πόλωσης του διπολικού τρανζίστορ(3/3) Παράδειγμα 2: Με ρύθμιση του. Το ρεύμα συλλέκτη είναι εκθετική συνάρτηση του και επομένως του. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 6
7 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ. Το κλασσικό κύκλωμα πόλωσης με τέσσερις αντιστάσεις. (/2) 2 2 2 2 ( )
. Το κλασσικό κύκλωμα πόλωσης με τέσσερις αντιστάσεις. (2/2) Για να κάνουμε το ρεύμα εκπομπού σταθερό, ανεξάρτητο από τις μεταβολές της θερμοκρασίας και από το β, επιλέγουμε: Η σταθεροποίηση του ρεύματος πόλωσης οφείλεται στην, η οποία δημιουργεί αρνητική ανάδραση. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 8
Παράδειγμα (/2) Να αναλυθεί το κύκλωμα αν β=00 και =0.7. Υποθέτουμε λειτουργία στην ενεργό περιοχή. 2 50 5 5 00 50 2 2 0050 k 33.3k 00 50 2 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 9
Παράδειγμα (2/2) 5 0.7 ma. 29mA 33.3 3 ( ) 0.29 ma 0. 028mA ( ) 0 0.7.293 4. 57 0.99.29. 28mA 5.285 8. 6 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 5 4.57 ma 0. 043mA 00 4.57 2 ma 0. 094mA 50 2 20
Πρόσθετοι στόχοι της σχεδίασης δικτυώματος πόλωσης (/2) Χαμηλή κατανάλωση ισχύος και μεγάλο περιθώριο μεταβολής της τάσης εξόδου. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 2
Πρόσθετοι στόχοι της σχεδίασης δικτυώματος πόλωσης (2/2) Παράδειγμα συμβιβασμών που ικανοποιούν αυτούς τους στόχους 3 ( ) Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 3 Για μεγάλο περιθώριο πριν την είσοδο στον κόρο. Για μεγάλο περιθώριο 3 0. 2 μεταβολής σήματος. Για μέτρια κατανάλωση. 22
Παράδειγμα 2 (/2) 4 3 3. 3 3.3 k Να σχεδιαστεί το δικτύωμα πόλωσης έτσι ώστε να πάρουμε Ι Ε =ma με τάση τροφοδοσίας =2. Υποθέτουμε β=00, =0.7 και λειτουργία στην ενεργό περιοχή. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 23
Παράδειγμα 2 (2/2) 2 0. 2 20k 0. 2 4 3 2 80k, 2 40k 3 / 3 Ακριβέστερος υπολογισμός του Ι Ε : για μη μηδενικό Ι Β / 3 4 0.99 4.04k 4k 3.3 0. 93mA 26.66 3.3 ( ) 0 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 24
Άσκηση (/2) Να σχεδιαστεί το κύκλωμα του σχήματος για =9 ώστε να έχουμε πτώση τάσης πάνω στις και ίση με το /3 της, =0.5mA, ρεύμα στο διαιρέτη τάσης ίσο με 0.2Ι Ε και β=00. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 25
26 Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ Άσκηση (2/2) 6k 0.5mA 3 9 3 3 0.005mA 0.495mA, 0.5mA 0.99 6,06k 0.495mA 3 9 3 3 6 3 3.7 3 0.7 3.7 ) (6 Πολωμένο στην ενεργό περιοχή 2.43 3.7 9 90k 0.2 ) ( 2 2 2 2 2 2 k k k k 53 37 90 90 2 37k 2.43 90k 2.43 2 2
2. Πόλωση με Χρήση Δύο Για να κάνουμε το ρεύμα εκπομπού ανεξάρτητο από τις μεταβολές της θερμοκρασίας και το β, επιλέγουμε: Η μπορεί να παραλειφθεί αν το σήμα δεν εφαρμόζεται στη βάση. Τροφοδοτικών 0 ( ) Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 27
3. Πόλωση από τον Συλλέκτη Χρήσιμο για κυκλώματα κοινού εκπομπού. Η σταθερότητα πόλωσης επιτυγχάνεται με την αρνητική ανάδραση που δίνει η αντίσταση. ( ) Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 28
Άσκηση 2 Για το κύκλωμα του σχήματος, να υπολογιστούν οι τιμές των αντιστάσεων 2 και, αν απαιτείται να έχουμε Ε =5 και Ι =2mA στο σημείο λειτουργίας Q. Δίνονται: =0,7 και β=00. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 29
4. Πόλωση με πηγή ρεύματος Το ρεύμα πόλωσης είναι ανεξάρτητο από την και από το β. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 30
Τέλος Ενότητας
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στo πλαίσιo του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 32
Σημειώματα
Σημείωμα Ιστορικού Εκδόσεων Έργου Το παρόν έργο αποτελεί την έκδοση.0. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 34
Σημείωμα Αναφοράς opyright Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Αραπογιάννη Αγγελική 204. «Ηλεκτρονική. Ενότητα 5: D Λειτουργία-Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ». Έκδοση:.0. Αθήνα 204. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://opencourses.uoa.gr/courses/d4/ Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 35
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης reative ommons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [] http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 36
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. Ενότητα 5: D λειτουργία Πόλωση του διπολικού τρανζίστορ 37