Ποια είναι η Σύνθεση Είμαστε μια ομάδα ακτιβιστών, άλλοι οροθετικοί άλλοι όχι. Ένας από τους βασικούς στόχους μας είναι να αποκτήσουν όσοι έχουν διαγνωστεί θετικοί στον HIV τα απαραίτητα εφόδια για να συμμετέχουν ενεργά στις αποφάσεις που αφορούν την υγεία τους, ώστε να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής και να αντιμετωπίσουν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι ενάντια στο AIDS, είτε είμαστε οροθετικοί είτε όχι. Το AIDS δεν είναι καταδίκη. Είναι πρόκληση για να προχωρήσουμε. Το www.hiv.gr είναι ο πληρέστερος δικτυακός χώρος στα ελληνικά για θέματα που αφορούν τον HIV και τη σεξουαλική υγεία, από τη σκοπιά των ασθενών. Το www.hiv.gr είναι έργο του μη κερδοσκοπικού σωματείου Σύνθεση. Στόχος της Σύνθεσης είναι να προσφέρει έγκυρη ενημέρωση με τρόπο κατανοητό αλλά συγχρόνως αποτελεσματικό και δυναμικό. Ιικό φορτίο & Τ4 Αυτό το φυλλάδιο μιλάει για δύο εξετάσεις αίματος: την εξέταση για το «ιικό φορτίο» και την εξέταση για τον «αριθμό Τ4 κυττάρων». Οι εξετάσεις αυτές είναι απαραίτητες όχι μόνο για να αποφασίσεις πότε πρέπει να ξεκινήσεις αγωγή αλλά και, αφού ξεκινήσεις, για να παρακολουθείς τα αποτελέσματα της αγωγής. Αυτό το φυλλάδιο δεν σκοπεύει να αντικαταστήσει τη συζήτηση με τον γιατρό σου και τις συμβουλές του σχετικά με την θεραπεία σου ή τα αποτελέσματα εξετάσεων. Αντιθέτως μπορεί να σε βοηθήσει να αποφασίσεις τι είδους ερωτήσεις να κάνεις στον ιατρό σου σχετικά με την αγωγή σου και τα αποτελέσματα των εξετάσεων. Η Σύνθεση εκδίδει ενημερωτικά φυλλάδια και το περιοδικό 10%. www.10percent.gr Στις στήλες υγείας του 10% θα ενημερωθείτε για πολλά θέματα υγείας όπως: πρωκτικό και στοματικό σεξ, κονδυλώματα, σύφιλη, ηπατίτιδες κ.ά.
Τι είναι το COPE; To Πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης Ασθενών (COntinous Patient Education Project) είναι μια δράση της EATG. Χρηματοδοτεί τη μετάφραση και παραγωγή πληροφοριακού υλικού για τη θεραπεία του ΗIV καθώς και για θέματα που αφορούν τα άτομα που ζουν με τον HIV. Κάθε μη κυβερνητική οργάνωση που δραστηριοποιείται στην πρόληψη του HIV/AIDS και την ενημέρωση για τη θεραπεία ή άλλα θέματα που αφορούν το HIV/AIDS μπορεί να ζητήσει χρηματοδότηση σχετικών δραστηριοτήτων της μέσω του COPE (cope@eatg.org) ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η EATG; H οργάνωση EATG (European AIDS Treatment Group) είναι μια μη κυβερνητική, μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1991. Βασίζεται στη συνεργασία εθελοντών από διάφορα κράτη και ομάδες που ενεργοποιούνται στον τομέα του ΗΙV/AIDS στην Ευρώπη. Στόχος της EATG είναι να εξασφαλίσει την ταχύτερη δυνατή πρόσβαση στα ιατρικά προϊόντα, μηχανήματα και διαγνωστικές εξετάσεις που αποτρέπουν ή θεραπεύουν τη μόλυνση από τον HIV και που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής ατόμων που ζουν με τον HIV ή βρίσκονται σε κίνδυνο να μολυνθούν από αυτόν. Η EATG εστιάζει τις δραστηριότητές της στην ενημέρωση σε θέματα θεραπείας και στην άσκηση πίεσης για τη βελτίωση των θεραπευτικών μεθόδων. Αυτό το φυλλάδιο βασίστηκε στο κείμενο της οργάνωσης ΝΑΜ, μιας βρετανικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που ενημερώνει για τον ΗIV. Η μετάφραση/προσαρμογή έγινε με την άδεια της ΝΑΜ. Το πρωτότυπο θα το βρείτε στο www.aidsmap.com. Η ΝΑΜ και η EATG δεν έχουν ευθύνη για την ακρίβεια της μετάφραση ή τη σχέση του παρόντος κειμένου με την ελληνική πραγματικότητα. Τι είναι ο αριθμός των Τ4; Τα Τ4 κύτταρα ονομάζονται και Τ-βοηθητικά κύτταρα και είναι μια ομάδα λευκών αιμοσφαιρίων που σαν στρατιώτες του ανοσοποιητικού μας συστήματος οργανώνουν την άμυνα ενάντια σε επιθέσεις από μικροοργανισμούς, όπως τα βακτηρίδια, οι μύκητες και οι ιοί. Ο HIV μολύνει τα Τ4 κύτταρα, τα χρησιμοποιεί για να πολλαπλασιαστεί και τα καταστρέφει. Ο αριθμός των Τ4 μετριέται ως ο αριθμός των Τ4 κυττάρων ανά ένα κυβικό χιλιοστόμετρο αίματος (όχι σε όλο το σώμα σου). Αυτό μερικές φορές γράφεται ως Τ4 κύτταρα/mm3. Ένα άτομο που δεν έχει HIV μπορεί να έχει ανάμεσα στα 500 και τα 1200 Τ4 (σε κάθε κυβικό χιλιοστό αίματος). Ακόμα κι όταν ένα άτομο με HIV αισθάνεται καλά και δεν έχει συμπτώματα, εκατομμύρια Τ4 κύτταρα μολύνονται κάθε μέρα από τον HIV και καταστρέφονται, ενώ εκατομμύρια άλλα Τ4 κύτταρα παράγονται για να τα αντικαταστήσουν. Τι δείχνει ο αριθμός των Τ4 Από τη στιγμή που μολυνθείς με τον HIV, με την πάροδο του χρόνου στα περισσότερα άτομα τα Τ4 σιγά-σιγά μειώνονται. Ένας αριθμός Τ4 ανάμεσα σε 200 και 500 δείχνει ότι έχει επέλθει κάποια βλάβη στο ανοσοποιητικό σύστημα. Αν τα Τ4 πέσουν κάτω από 350 ή αν αρχίσουν να πέφτουν ραγδαία, θα πρέπει ο γιατρός σου να σου μιλήσει για την ανάγκη να ξεκινήσεις αντιρετροϊική αγωγή. Αν τα Τ4 πέσουν κάτω από 200-250, σου συστήνουμε να ξεκινήσεις αγωγή με αντιρετροϊικά φάρμακα άμεσα, καθώς αυτό είναι το επίπεδο όπου αρχίζεις να κινδυνεύεις να εμφανίσεις κάποια ευκαιριακή λοίμωξη και να πάθεις AIDS. Η πιο σημαντική πληροφορία που μπορεί να σου δώσει ο αριθμός των Τ4 σου είναι η γενική τάση της υγείας του ανοσοποιητικού σου συστήματος αν δηλαδή πάει προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο.
Ιικό φορτίο Ιικό φορτίο σημαίνει το ποσό του ιού HIV που υπάρχει στο αίμα σου. Όσο περισσότερο HIV έχεις στο αίμα σου, τόσο πιο γρήγορα θα καταστρέφονται τα Τ4 σου και τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να εμφανίσεις συμπτώματα ή να αρρωστήσεις μέσα στα επόμενα χρόνια. Τι είναι η εξέταση ιικού φορτίου; Η εξέταση ιικού φορτίου μετράει τον αριθμό του HIV στον ορό ή το πλάσμα του αίματος. Αυτό γίνεται με το να εντοπίζουν το γενετικό υλικό (RNA) του HIV. Όταν παίρνεις το αποτέλεσμα μιας εξέτασης ιικού φορτίου σου λέει πόσο RNA του HIV κυκλοφορεί στο αίμα σου ανά ml. Σήμερα χρησιμοποιούνται διάφορα είδη τεστ. Κάθε τεστ χρησιμοποιεί διαφορετική μέθοδο για να μετρήσει τον αριθμό των HIV αντιγράφων, αλλά όλα τα τεστ είναι εξίσου αξιόπιστα στο να βρίσκουν εάν το ιικό σου φορτίο είναι χαμηλό, ενδιάμεσο ή υψηλό. Όλα τα τεστ ιικού φορτίου μπορούν να ανιχνεύσουν τα περισσότερα στελέχη του HIV. Φυσιολογικές διακυμάνσεις Το ιικό φορτίο μπορεί να ανέβει ή να πέσει από τη μια αιμοληψία στην επόμενη, αλλά αυτό μπορεί να μην έχει μακροπρόθεσμη επίδραση στην υγεία του εξεταζόμενου. Ορισμένες διακυμάνσεις είναι φυσιολογικές και δεν πρέπει να σε ανησυχούν. Έχει διαπιστωθεί από έρευνες σε άτομα που δεν παίρνουν αγωγή ότι δύο ξεχωριστά τεστ στο ίδιο δείγμα αίματος μπορεί να δώσουν αποτελέσματα που διαφέρουν μέχρι και στο τριπλάσιο. Με άλλα λόγια, δεν πρέπει να ανησυχείς αν το ιικό σου φορτίο ανέβει από 5.000 σε 15.000 μονομιάς όταν δεν είσαι σε αγωγή. Παρομοίως, μια άνοδος από 50.000 σε 100.000, αν δεν παίρνεις αγωγή, μπορεί να μην είναι σημαντική, ακόμα κι αν φαίνεται μεγάλη η αύξηση. Το ιικό φορτίο δείχνει να έχει διπλασιαστεί, αλλά αυτή η διακύμανση είναι μέσα στα όρια λάθους για το συγκεκριμένο τεστ. Το ιικό σου φορτίο πρέπει κανονικά να μετριέται όταν είσαι σε καλή κατάσταση. Αν έχει κάποια λοίμωξη (π.χ. κρυολόγημα ή έρπητα) ή έχεις κάνει πρόσφατα εμβολιασμό, το ιικό σου φορτίο μπορεί να αυξηθεί παροδικά. Μεταβολές στην τιμή των Τ4 Τα Τ4 σου μπορεί να ανέβουν ή να κατέβουν ανάλογα με το αν έχεις κάποια λοίμωξη, το πόσο άγχος έχεις, το πόσο γυμνάζεσαι, τον έμμηνο κύκλο σου, τη χρήση αντισυλληπτικών, αλλά και ανάλογα με την ώρα της ημέρας, ακόμη και την εποχή του χρόνου. Να έχεις υπόψη σου ότι διαφορετικά είδη διαγνωστικών μηχανημάτων δίνουν και διαφορετική τιμή Τ4. Γι αυτό είναι πιο σημαντικό να παρακολουθείς την τάση του αριθμού των Τ4 σε διάστημα χρόνου (αν ανεβαίνουν ή κατεβαίνουν) παρά να επικεντρώνεσαι σε μεμονωμένα αποτελέσματα εξετάσεων. Είναι επίσης καλύτερο να μετράς τα Τ4 πάντα στην ίδια μονάδα και χονδρικά την ίδια ώρα της μέρας, όταν είναι εφικτό. Αν περνάς ή μόλις έχεις περάσει κάποια λοίμωξη, όπως ένα κρυολόγημα ή έρπητα, είναι καλύτερο να αναβάλεις την μέτρηση των Τ4 μέχρι να γίνεις καλά, γιατί τα αποτελέσματα θα είναι επηρεασμένα από τη λοίμωξη. Αν έχεις σχετικά υψηλά Τ4, δεν έχεις συμπτώματα και δεν παίρνεις αντιρετροϊικά, ο γιατρός σου θα σου πει κάθε πότε να μετράς τα Τ4 σου περίπου μια φορά (περίπου κάθε έξι μήνες). Ωστόσο, αν τα Τ4 σου πέσουν ραγδαία, αν παίρνεις μέρος σε κλινική δοκιμή ή αν έχεις μόλις ξεκινήσει νέα αγωγή, μπορεί ο γιατρός σου να προτείνει να εξετάζεσαι πιο συχνά. Αν παρατηρηθούν μεγάλες διακυμάνσεις στα Τ4 σου μπορεί να οφείλεται σε μια συνολική μεταβολή της τιμής των λευκών αιμοσφαιρίων, πιθανότατα ως αντίδραση σε μια λοίμωξη. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο γιατρός σου θα αντιπαραβάλει τα αποτελέσματα άλλων εξετάσεων που δείχνουν την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να αποφασίσει αν η μεγάλη διακύμανση των Τ4 είναι σημαντική. Ποσοστά των Τ4 Οι γιατροί μερικές φορές αντί να μετρούν τον αριθμό των Τ4 κυττάρων ανά mm3, αξιολογούν πόσα είναι τα Τ4 κύτταρα από το σύνολο των λευκών αιμοσφαιρίων. Αυτό αποκαλείται ποσοστό Τ4 κυττάρων. Σε οροαρνητικά άτομα (που δεν έχουν HIV) η φυσιολογική τιμή είναι περίπου 40%. Αν έχεις ποσοστό Τ4 κάτω από περίπου 20% τότε διατρέχεις τον ίδιο κίνδυνο να αρρωστήσεις λόγω του HIV όπως και αν έχεις Τ4 γύρω στα 200.
Πότε να ανησυχήσω; Θα πρέπει να ανησυχείς όταν τα αποτελέσματα ιικού φορτίου δείχνουν ανοδική τάση μέσα σε διάστημα λίγων μηνών ή όταν η αύξηση είναι μεγαλύτερη από το τριπλάσιο από την τελευταία εξέταση. Πρόβλεψη πορείας του ανοσοποιητικού % των ατόμων που αναπτύσσουν AIDS μέσα σε 3 χρόνια (αν δεν πάρουν αγωγή) Για παράδειγμα, μια αύξηση από 5.000 σε 25.000 είναι σημαντική. Αντιπροσωπεύει πενταπλάσια άνοδο στη ποσότητα του ιού στο αίμα σου από την τελευταία εξέταση του ιικού σου φορτίου. Ωστόσο, πριν πάρεις αποφάσεις πρέπει πρώτα να επιβεβαιώσεις αυτή την τάση κάνοντας επαναληπτική εξέταση. Η επίδραση των εμβολίων και των λοιμώξεων! Γιατί πρέπει να γνωρίζω το ιικό μου φορτίο και τον αριθμό των Τ4; Αν κάποια στιγμή είσαι άρρωστος (π.χ. γρίπη, κρυολόγημα, κ.λπ.) ή αν έχεις πρόσφατα κάνει κάποιο εμβόλιο, μπορεί να παρουσιάσεις προσωρινά κάποια αύξηση στο ιικό σου φορτίο. Σε αυτές τις περιπτώσεις, καλό είναι να αποφεύγεις την εξέταση ιικού φορτίου για τουλάχιστον ένα μήνα μετά από εμβολιασμό ή κάποια αρρώστια. Αν προς το παρόν δεν παίρνεις αντιρετροϊική αγωγή Αν δεν παίρνεις αντιρετροϊικά φάρμακα, πρέπει να κάνεις εξετάσεις ιικού φορτίου ώστε να διαπιστωθεί η πορεία της λοίμωξης από τον HIV όσο παραμένεις χωρίς αγωγή. Ο γιατρός σου θα σου κάνει εξετάσεις ιικού φορτίου και Τ4 για να διαπιστώσει πόσο καλά ή άσχημα πηγαίνει το ανοσοποιητικό σου σύστημα και να δει εάν κινδυνεύεις να αρρωστήσεις στο μέλλον. Έρευνες έχουν δείξει ότι σε δύο άτομα που έχουν τον ίδιο αριθμό Τ4, αυτό που έχει υψηλότερο ιικό φορτίο μάλλον θα αρρωστήσει πιο γρήγορα από το άτομο με χαμηλότερο ιικό φορτίο (αν μείνουν χωρίς φάρμακα). Σε δύο άτομα που έχουν το ίδιο ιικό φορτίο, το άτομο με χαμηλά Τ4 θα αρρωστήσει πιο γρήγορα από το άτομο με υψηλότερα Τ4. Όπως δείχνει ο πίνακας στην επόμενη σελίδα, ο συνδυασμός Τ4 και ιικού φορτίου δίνει πολύτιμες πληροφορίες για την πρόγνωση της πιθανότητας να αναπτύξεις AIDS στο άμεσο ή μεσοπρόθεσμο διάστημα (αν μείνεις χωρίς φάρμακα). Αν κοιτάξεις τη στήλη με τους οροθετικούς που έχουν Τ4 ανάμεσα σε 351 και 500, βλέπεις ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν AIDS ανάλογα με το πόσο ψηλό ιικό φορτίο έχουν. ** δηλώνει έλλειψη δεδομένων Για παράδειγμα, το 64,4% των οροθετικών που έχουν 250 Τ4 (2η στήλη) και ιικό φορτίο 60.000 θα εμφανίσουν AIDS μέσα σε τρία χρόνια, αν δεν ξεκινήσουν αγωγή. Οι ερευνητές έχουν επίσης μελετήσει τον κίνδυνο που διατρέχουν να αναπτύξουν AIDS ή να πεθάνουν τα άτομα που παίρνουν αγωγή. Παρακολούθησαν ένα πολύ μεγάλο αριθμό οροθετικών επί πολλά χρόνια και διαπίστωσαν ότι οι οροθετικοί που δεν πήγαιναν τόσο καλά με την αντιρετροϊική αγωγή ήταν αυτοί που είχαν τα παρακάτω χαρακτηριστικά όταν ξεκίνησαν αγωγή: Τ4 κάτω από 200. Ιικό φορτίο πάνω από 100.000 αντίγραφα. Ηλικία πάνω από 50 ετών. Έκαναν χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών. Είχαν ήδη εμφανίσει κάποια ευκαιριακή λοίμωξη λόγω AIDS. Πόσο κινδυνεύω εγώ; Μπορείς να υπολογίσεις πόσο κινδυνεύεις εσύ προσωπικά να εμφανίσεις AIDS αν επισκεφτείς το http://www.art-cohort-collaboration.org (Risk calculator, αγγλική ιστοσελίδα) και εισαγάγεις τα ατομικά χαρακτηριστικά σου όπως Τ4, ιικό φορτίο, ηλικία, ιστορικό χρήσης ναρκωτικών και προηγούμενες ασθένειες λόγω HIV. Ισχύει μόνο για όσους δεν παίρνουν αγωγή.
Αποφασίζοντας πότε να αρχίσεις αγωγή Το επίπεδο του ιικού σου φορτίου σε συνδυασμό με άλλους δείκτες θα σου πουν πότε και αν πρέπει να αρχίσεις αγωγή. Σήμερα, με βάση διάφορες επιστημονικές έρευνες, οι γιατροί δίνουν περισσότερη έμφαση στην τιμή Τ4 παρά στο ιικό φορτίο όταν προτείνουν πότε να ξεκινήσει αγωγή ένα άτομο που έχει HIV πάνω από έξι μήνες. Οι κατευθυντήριες οδηγίες που ακολουθούν οι γιατροί σχεδόν σε όλον τον κόσμο συστήνουν να ξεκινήσεις θεραπεία πριν τα Τ4 σου πέσουν κάτω από 200. Αυτό γιατί όσοι ξεκινούν θεραπεία με Τ4 κάτω από 200 αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο AIDS ή θανάτου στο άμεσο μέλλον σε σύγκριση με όσους ξεκινήσουν αγωγή πριν τα Τ4 τους πέσουν κάτω από 200. Όταν έχεις υψηλότερα Τ4, δεν είναι τόσο ξεκάθαρο πότε πρέπει να ξεκινήσεις αγωγή. Ο γιατρός θα σου το προτείνει παίρνοντας υπόψη και άλλους παράγοντες, όπως το επίπεδο ιικού φορτίου, την ταχύτητα πτώσης των Τ4, την πιθανότητα να τηρείς την αγωγή σου, την παρουσία συμπτωμάτων και τις επιθυμίες του ασθενή. Αν ο γιατρός σου σε συμβουλέψει να ξεκινήσεις αγωγή αλλά εσύ αποφασίσεις να μην ξεκινήσεις, πρέπει οπωσδήποτε να κάνεις συχνά εξετάσεις Τ4 και ιικού φορτίου για να δεις πόσο γρήγορα καταστρέφεται το ανοσοποιητικό σου σύστημα. Πρέπει να ξεκινήσεις αγωγή πριν εμφανίσεις AIDS. Θα συνεννοηθείς μαζί του για αυτό το θέμα. Αν δεν παίρνεις αντιρετροϊική αγωγή, ο πίνακας στην σελίδα 9 σου δείχνει ότι όταν έχεις υψηλό ιικό φορτίο διατρέχεις μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσεις AIDS, ανεξάρτητα από το πόσα Τ4 έχεις. Ιικό φορτίο στις γυναίκες Όταν συγκρίνονται οροθετικές γυναίκες με άντρες που έχουν τα ίδια Τ4, οι γυναίκες τείνουν να έχουν ελαφρώς χαμηλότερο ιικό φορτίο κατά μέσο όρο. Ωστόσο, αυτό δεν έχει καμία διαφορά όσον αφορά την ανταπόκριση στην αγωγή. Τ4 και ιικό φορτίο στα παιδιά Οι φυσιολογικές τιμές Τ4 είναι αρκετά ψηλότερες στα μικρά παιδιά απ ό,τι στους ενήλικες. Κατά μέσο όρο, η τιμή Τ4 σε ένα βρέφος έξι μηνών είναι περίπου 3.000 σε ένα παιδί ενός έτους γύρω στα 1.500, ενώ σε παιδιά κάτω των έξι συχνά τα Τ4 είναι πάνω από 1.000. Ωστόσο, οι τιμές των Τ4 κυττάρων σταθεροποιούνται στα ίδια επίπεδα με αυτά των ενηλίκων όταν ένα παιδί είναι ηλικίας έξι με δώδεκα ετών. Στα οροθετικά βρέφη το ιικό φορτίο του HIV μπορεί να ανέβει σε πάρα πολύ ψηλά επίπεδα μέσα σε λίγες εβδομάδες και σταδιακά να πέσει κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της ζωής τους. Ο ακριβής λόγος γι αυτό δεν είναι γνωστός. Τι γίνεται όταν πάρω αγωγή; Όταν η αντιρετροϊική αγωγή σου πάει καλά, μειώνεται το ιικό σου φορτίο. Όταν ξεκινήσεις αντιρετροϊική αγωγή, ο γιατρός σου θα εξετάσει το ιικό σου φορτίο περίπου στον μήνα αφού ξεκινήσεις για να δει πόσο έχει πέσει. Συνήθως οι μεταβολές στο ιικό φορτίο εκφράζονται λογαριθμικά (log). Για παράδειγμα: Αν το ιικό σου φορτίο πέσει από 100.000 σε 10.000, αυτό είναι μείωση 1 log. Αν το ιικό σου φορτίο πέσει από 100.000 σε 1.000, αυτό είναι μείωση 2 log. Αν το ιικό σου φορτίο πέσει από 100.000 σε 100, αυτό είναι μείωση 3 log. Μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο Τι σημαίνει «μη ανιχνεύσιμο» ιικό φορτίο; Μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο (ή αλλιώς αρνητικό ιικό φορτίο) σημαίνει ότι κυκλοφορεί τόσο λίγος ιός HIV στο αίμα σου που τα τεστ δεν μπορούν να τον ανιχνεύσουν. Όλα τα τεστ ιικού φορτίου έχουν ένα κατώτατο όριο κάτω από το οποίο δεν μπορούν να εντοπίσουν με εγκυρότητα τον HIV. Αυτό το σημείο λέγεται όριο ανίχνευσης και ποικίλει από τη μία διαγνωστική μέθοδο στην άλλη. Προσοχή! Το γεγονός ότι τα τεστ δεν μπορούν να μετρήσουν τον HIV στο αίμα σου δεν σημαίνει ότι ο ιός έχει εξαφανιστεί εντελώς. Μπορεί να κυκλοφορεί ιός στο αίμα σου αλλά σε πολύ μικρές ποσότητες και γι αυτό το τεστ δεν μπορεί να τον εντοπίσει. Με άλλα λόγια, ακόμη και με «μη ανιχνεύσιμο» ιικό φορτίο παραμένεις οροθετικός και μπορείς να μεταδώσεις τον ιό αν κάνεις σεξ χωρίς προφυλακτικό. Έχε υπόψη σου ότι οι εξετάσεις ιικού φορτίου μετράνε μόνο πόσος HIV κυκλοφορεί στο αίμα μόνο. Ακόμα και αν έχεις μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο στο αίμα δεν σημαίνει ότι το ιικό σου φορτίο σε άλλα σημεία του σώματός σου, όπως οι λεμφαδένες ή το σπέρμα, είναι μη ανιχνεύσιμο. Με άλλα λόγια, παραμένεις μολυσματικός.
Ποια είναι τα όρια ανίχνευσης με τις σημερινές μεθόδους εξέτασης; Παλιότερα, το όριο ανίχνευσης ήταν 400 ή 500 αντίγραφα RNA του HIV. Σήμερα πια στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται υπερευαίσθητα τεστ που μετράνε μέχρι 50 αντίγραφα. Μερικά τεστ μετράνε ακόμα πιο χαμηλά, αλλά αυτά κυρίως χρησιμοποιούνται στην έρευνα. Με άλλα λόγια, όταν το αποτέλεσμα λέει ότι έχεις μη ανιχνεύσιμο (αρνητικό) ιικό φορτίο, δεν σημαίνει ότι δεν έχεις καθόλου HIV, αλλά ότι έχεις λιγότερα από 50 αντίγραφα RNA του HIV. Παραμένεις μολυσματικός! Γιατί είναι σημαντικό να έχεις μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο Το να έχεις μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο είναι ο στόχος που πρέπει να βάλεις για δύο πολύ βασικούς λόγους: Ελαχιστοποιείς τον κίνδυνο να αναπτύξεις AIDS. Ελαχιστοποιείς τον κίνδυνο να αναπτύξει ο ιός ανθεκτικότητα στα φάρμακα που παίρνεις. Στόχος της αντιρετροϊικής αγωγής που παίρνεις είναι να πέσει το ιικό φορτίο σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα (κάτω από 50 αντίγραφα). Μερικοί οροθετικοί χρειάζονται τρεις με έξι μήνες για να φτάσουν σε αυτό το σημείο αφού ξεκινήσουν αγωγή, ενώ άλλοι πέφτουν κάτω από το όριο ανίχνευσης μέσα σε τέσσερις με δώδεκα εβδομάδες. Άλλοι, πάλι, μπορεί ποτέ να μην πετύχουν αυτό τον στόχο, αλλά αυτό από μόνο του δεν είναι ανησυχητικό. Πρέπει να συνυπολογιστούν και άλλοι παράγοντες. Όσοι παίρνουν αντιρετροϊικά φάρμακα για πρώτη φορά είναι πιο πιθανό να μειώσουν το ιικό τους φορτίο σε αυτά τα επίπεδα παρά αυτοί που έχουν πάρει αγωγή στο παρελθόν. Αν το ιικό σου φορτίο δεν μπορέσει να πέσει σε μη ανιχνεύσιμα επίπεδα μετά από τρεις μήνες λήψης των φαρμάκων, ο γιατρός σου μπορεί να σου προτείνει να αλλάξεις τον συνδυασμό σου ή να προσθέσεις και άλλο φάρμακο (αφού πρώτα κάνει έλεγχο ανθεκτικότητας και βρει ότι αυτό το φάρμακο θα είναι δραστικό). Ωστόσο, οι γιατροί διαφωνούν μερικές φορές σχετικά με το πόσο γρήγορα πρέπει να αλλάζει η αγωγή. Μερικοί προτιμούν να αλλάξουν φάρμακα νωρίς για να μειώσουν τον κίνδυνο ανθεκτικότητας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι αυτή η προσέγγιση μπορεί να σε κάνει να σταματήσεις μια αγωγή από την οποία είχες ακόμα οφέλη. Αν αλλάξεις φάρμακα, η καινούργια σου αγωγή κανονικά θα πρέπει να περιέχει συνδυασμό φαρμάκων που δεν έχεις πάρει ποτέ πριν και που είναι απίθανο να έχουν διασταυρούμενη ανθεκτικότητα με αυτά που έπαιρνες προηγουμένως. Εννοείται ότι αυτό είναι πιο δύσκολο όταν έχεις πάρει πολλά φάρμακα στο παρελθόν. Όταν ξεκινήσεις αγωγή, όσο πιο γρήγορα πέσει το ιικό σου φορτίο κάτω από 50 αντίγραφα, τόσο περισσότερο καιρό θα παραμένει μη ανιχνεύσιμο, με την προϋπόθεση ότι παίρνεις τα φάρμακα σύμφωνα με τις οδηγίες. Μετά από έξι μήνες με έναν συνδυασμό πρώτης γραμμής (βλ. γλωσσάρι), το ιικό σου φορτίο θα πρέπει κανονικά να πέσει κάτω από 50 αντίγραφα. Ωστόσο, κάποιοι οροθετικοί δεν ανταποκρίνονται τόσο καλά. Απότομες αυξήσεις ιικού φορτίου Μπορεί να παίρνεις φάρμακα, να τηρείς καλά την αγωγή σου, να έχεις μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο και παρ όλα αυτά από καιρό σε καιρό να διαπιστωθούν απότομες μικρές εξάρσεις στο φορτίο σου. Δεν είναι ασυνήθιστο το ιικό φορτίο να ανέβει από κάτω από 50 αντίγραφα σε πάνω από 100 ή 200 αντίγραφα σε μία μεμονωμένη εξέταση και στην επόμενη εξέταση να είναι και πάλι μη ανιχνεύσιμο. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι η θεραπεία σου αποτυχαίνει. Οι περισσότερες απότομες αυξήσεις ιικού φορτίου οφείλονται πιθανότερα σε διαγνωστικό λάθος του εργαστηρίου. Προσοχή όμως: αν το ιικό φορτίο εξακολουθεί να αυξάνεται σε κάθε εξέταση ή αν παραμένει από 50 έως 500 αντίγραφα, αυτό δείχνει ότι η αγωγή σου μπορεί να αποτύχει και ότι κινδυνεύεις να αναπτύξεις ανθεκτικότητα. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο πρέπει να συζητήσεις με τον γιατρό σου το ενδεχόμενο να αλλάξεις αγωγή. Όσο περισσότερο καιρό το ιικό σου φορτίο παραμένει ανιχνεύσιμο ενώ παίρνεις συγκεκριμένο συνδυασμό φαρμάκων, τόσο πιο πιθανότερο είναι να αναπτύξεις ανθεκτικότητα σε αυτά τα φάρμακα. Αν αναπτύξεις ανθεκτικότητα, τότε τα φάρμακα αυτά αχρηστεύονται. Αν αχρηστευθεί ένα φάρμακο, είναι πιθανό να αχρηστευθούν και άλλα φάρμακα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία.
Ιικό φορτίο και ανθεκτικότητα στην αγωγή Ανάπτυξη ανθεκτικότητας Λέμε ότι ο HIV αναπτύσσει ανθεκτικότητα (αλλιώς: αντοχή) στα φάρμακα που παίρνεις όταν δεν μπορούν να τον καταστείλουν αποτελεσματικά και το ιικό φορτίο αρχίζει να ανεβαίνει. Αυτό είναι σοβαρό, γιατί σημαίνει ότι τα φάρμακα αχρηστεύονται. Όσο περισσότερο καιρό παραμένει το ιικό φορτίο κάτω από το όριο ανίχνευσης, τόσο πιθανότερο είναι να μην αναπτυχθεί ανθεκτικότητα στα αντιρετροϊικά φάρμακα που παίρνεις. Αυτό συμβαίνει γιατί ανθεκτικότητα αναπτύσσεται όταν παίρνεις αντιρετροϊικά φάρμακα και παράλληλα ο HIV συνεχίζει να αναπαράγεται στο σώμα σου. Όσο πιο χαμηλό είναι το ιικό σου φορτίο τόσο πιο μικρός ο κίνδυνος να αναπτύξεις ανθεκτικότητα στα φάρμακα που παίρνεις. Διασταυρούμενη ανθεκτικότητα Αν ο HIV αναπτύξει ανθεκτικότητα σε κάποιο φάρμακο που παίρνεις, μπορεί να αναπτύξει ανθεκτικότητα και σε άλλα φάρμακα που δεν έχεις πάρει ακόμα, αλλά ανήκουν στην ίδια κατηγορία (από χημική άποψη). Αυτό λέγεται διασταυρούμενη ανθεκτικότητα. Η διασταυρούμενη ανθεκτικότητα μειώνει τον αριθμό των φαρμάκων που μπορείς να πάρεις στο μέλλον. Τα φάρμακα κατά του HIV δεν είναι ανεξάντλητα. Αν εμφανίσεις ανθεκτικότητα σε κάποια από αυτά και αχρηστευθούν, μπορεί να μην έχεις πολλές επιλογές τι να πάρεις. Παίζει ρόλο το ιικό φορτίο στη μετάδοση του HIV; Αν έχεις υψηλά επίπεδα HIV στο αίμα, μπορεί επίσης να έχεις και υψηλά επίπεδα HIV στο σπέρμα ή στα κολπικά υγρά. Οι οροθετικοί με υψηλό ιικό φορτίο είναι πιο μολυσματικοί. Η αντιρετροϊική αγωγή που μειώνει το ιικό φορτίο στο αίμα συνήθως μειώνει επίσης τα επίπεδα του HIV στο σπέρμα και στα κολπικά υγρά. Ωστόσο, ακόμα και αν το ιικό φορτίο στο αίμα σου γίνει μη ανιχνεύσιμο όταν παίρνεις αγωγή δεν σημαίνει ότι ο HIV έχει εξαφανιστεί από το σπέρμα ή τα κολπικά υγρά! Εξακολουθείς να μπορείς να μεταδώσεις τον ιό όταν κάνεις σεξ και δεν χρησιμοποιείς προφυλακτικό με τον/τη σύντροφό σου. Αν πάσχεις από άλλα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και δεν τα έχεις θεραπεύσει (ειδικά βλεννόρροια), τότε αυξάνεται το ιικό φορτίο στο σπέρμα και στα κολπικά υγρά. Αυτό σημαίνει ότι είσαι πιο επικίνδυνος να μεταδώσεις HIV στον/στη σύντροφό σου αν δεν χρησιμοποιείς προφυλακτικό. Η αντιρετροϊική αγωγή μειώνει τον κίνδυνο μετάδοσης του HIV από τη μητέρα στο νεογνό (κάθετη μετάδοση). Αν είσαι έγκυος ή προγραμματίζεις να μείνεις έγκυος, συζήτησε με τον γιατρό σου τι θεραπευτικές επιλογές έχεις. Αν έχεις μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο κατά την εγκυμοσύνη, ο κίνδυνος μετάδοσης HIV στο παιδί σου θα είναι πολύ χαμηλός. Πόσο συχνά πρέπει να εξετάζω το ιικό μου φορτίο; Αν δεν παίρνεις αγωγή: Όπως δείχνει ο πίνακας στη σελίδα 9, υπάρχει μεγάλη διαφορά στο πόσο κινδυνεύεις να αναπτύξεις AIDS ανάλογα με το αν έχεις χαμηλό ιικό φορτίο (γύρω στα 5.000) ή αν έχεις υψηλό ιικό φορτίο (γύρω στα 50.000), ακόμα κι αν έχεις Τ4 πάνω από 500. Αν τα Τ4 σου είναι ανάμεσα σε 200 και 350 και πέφτουν γρήγορα, θα πρέπει να πηγαίνεις στη Μονάδα σου πιο συχνά για πιο στενή παρακολούθηση, καθώς μια γρήγορη πτώση των Τ4 κυττάρων σημαίνει αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσεις AIDS. Αν πρόκειται να ξεκινήσεις αγωγή: Πριν ξεκινήσεις αγωγή, κάνε δύο εξετάσεις ιικού φορτίου ως αρχικό σημείο αναφοράς έτσι ώστε αργότερα να μπορείς να δεις πόσο καλά έχει πάει η αγωγή. Αν έχεις ξεκινήσει αγωγή: Μπορείς να διαπιστώσεις πόσο καλά πάει η αντιρετροϊική αγωγή σου αν εξετάσεις το ιικό φορτίο σου περίπου ένα μήνα αφού ξεκινήσεις αγωγή και ύστερα πάλι μετά από τρεις μήνες θεραπείας. Από εκεί και πέρα θα κάνεις εξετάσεις ιικού φορτίου και Τ4 κάθε 6 μήνες περίπου. Από καιρό σε καιρό μπορεί να χρειαστούν συμπληρωματικές εξετάσεις, για παράδειγμα αν εμφανίσεις συμπτώματα κάποιας ασθένειας. Πρέπει να παίρνεις τα αποτελέσματα των εξετάσεών σου μέσα σε μία εβδομάδα, ώστε να έχεις έγκυρη εικόνα του πώς πάει η αγωγή σου. Οι πρώτες δύο εξετάσεις ιικού φορτίου που θα κάνεις αφού ξεκινήσεις αγωγή δείχνουν λίγο-πολύ πόσο καλά λειτουργεί ο συνδυασμός που παίρνεις, δηλαδή πόσο θα κρατήσει το ιικό σου φορτίο χαμηλό ή μη ανιχνεύσιμο. Η αρχική πτώση του ιικού φορτίου μετά από τέσσερις μήνες δείχνει αρκετά έγκυρα πόσο θα ωφεληθείς από αυτόν τον συνδυασμό τα επόμενα χρόνια και άρα δεν θα κινδυνέψεις να αναπτύξεις AIDS. Όσο περισσότερο πέσει το ιικό σου φορτίο σε αυτό το πρώτο διάστημα τόσο καλύτερες προοπτικές έχεις μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.
Περίληψη Ο αριθμός των Τ4 κυττάρων σου δείχνει την κατάσταση της υγείας του ανοσοποιητικού σου συστήματος. Η παρακολούθηση του αριθμού των Τ4 κυττάρων σου βοηθά εσένα και τον γιατρό σου να αποφασίσετε πότε χρειάζεται να ξεκινήσεις αντιρετροϊική αγωγή. Ιικό φορτίο σημαίνει το ποσό του ιού HIV που κυκλοφορεί στο αίμα σου. Ο αριθμός των Τ4 κυττάρων και το ιικό φορτίο είναι φυσικό να μεταβάλλονται. Θα πρέπει να κοιτάς τις τάσεις αύξησης ή μείωσης και όχι μεμονωμένα αποτελέσματα. Ο στόχος της αντιρετροϊικής αγωγής στα άτομα που δεν έχουν ξαναπάρει φάρμακα είναι το ιικό φορτίο να πέσει κάτω από 50 αντίγραφα. Όταν πέσει κάτω από 50 αντίγραφα λέμε ότι το ιικό φορτίο είναι «μη ανιχνεύσιμο» ή «αρνητικό». Γλωσσάρι Ανθεκτικότητα: Η ικανότητα του HIV να συνηθίζει σε ένα φάρμακο με αποτέλεσμα το φάρμακο να μην επιδρά πάνω του. Αυτό γίνεται επειδή ο ιός μεταλλάσσεται. Ανοσοποιητικό σύστημα: Οι μηχανισμοί του οργανισμού για την καταπολέμηση λοιμώξεων και την εξάλειψη δυσλειτουργικών κυττάρων. Απότομη αύξηση ιικού φορτίου: Μια ξαφνική αύξηση του ιικού φορτίου, συχνά από επίπεδα μη ανιχνεύσιμα σε ανιχνεύσιμα. Διασταυρούμενη ανθεκτικότητα: Όταν ο HIV αναπτύξει ανθεκτικότητα σε ένα φάρμακο μπορεί να είναι ταυτόχρονα ανθεκτικός και σε άλλα φάρμακα της ίδιας χημικής κατηγορίας. Εξέταση αναφοράς: Η πρώτη εξέταση που κάνεις, η οποία χρησιμεύει σαν σύγκριση για όλες τις επόμενες. Ιικό φορτίο: Το ποσό του ιού σε ένα δείγμα αίματος. Το ιικό φορτίο δείχνει τον βαθμό του πολλαπλασιασμού του HIV μέσα στον οργανισμό. T4: Πολύ σημαντικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, στα οποία μπαίνει ο HIV και τα καταστρέφει. Ο αριθμός των Τ4 κυττάρων αντικατοπτρίζει σε γενικές γραμμές την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος. Στέλεχος: Μια υποομάδα, ένας τύπος του ιού. Συνδυασμός πρώτης γραμμής: Η αγωγή που προτείνεται σε έναν οροθετικό που παίρνει φάρμακα για πρώτη φορά.