ΜΑΘΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Ιερό Αφροδίτης Π α ν α γ ι ώ τ η ς Ν ε ο φ ύ τ ο υ Β 2 Υπεύθυνη καθηγήτρια: Μαρία Χατζημιχαήλ 1
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενική Εισαγωγή..σελ.3 Ιστορική αναδρομή..σελ.3 Περιγραφή του χώρου.σελ.4 Βιβλιογραφία.σελ.6 Παράρτημα φωτογραφικού υλικού σελ.7 2
Γενική εισαγωγή- Ιστορική αναδρομή Ναός της Αφροδίτης Το ιερό της Αφροδίτης βρίσκεται στο χωριό Κούκλια, 14 km ανατολικά της Πάφου, παραπλεύρως της οδού Λεμεσού-Πάφου. Η Παλαίπαφος, που σημαίνει παλιά Πάφος, ήταν ένα από τα πιο τιμημένα κέντρα του αρχαίου ελληνικού κόσμου και κάποτε, πόλη-βασίλειο της Κύπρου. Εκεί έστεκε το περίφημο ιερό της Αφροδίτης, τα αρχαιότερα ερείπια του οποίου χρονολογούνται από το 12ο αιώνα π.χ. Η ένδοξη περίοδος του ιερού διήρκεσε μέχρι τον 3ο-4ο αιώνα. Το μουσείο, το οποίο στεγάζεται στην έπαυλη των Λουζινιανών, φιλοξενεί πολλά ενδιαφέροντα ευρήματα της περιοχής, ενώ συνεχίζονται οι ανασκαφές στον τόπο του ιερού, της πόλης και της νεκρόπολης. «Όλη η επαρχία της Πάφου συνδέεται με την λατρεία της θεάς. Όμως το ιερό κι ένα πλήθος άλλων ευρημάτων στα Κούκλια φώτισαν τις σελίδες της ιστορίας της περιοχής της Παλαιπάφου. Κι ενώ οι περισσότεροι γνωρίζουμε την Αφροδίτη σαν την θεά του έρωτα και της ομορφιάς, εδώ - όπως μας εξηγεί ο δρ. Στάθης Ράπτου, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Λιόν, αρχαιολογικός λειτουργός Πάφου και υπεύθυνος των ανασκαφών στην περιοχή - είναι μια ανατολική θεότητα που συνδυάζει διαφορετικά στοιχεία. «Τοπικά, ανατολικά -εμπλέκεται δηλαδή η Αστάρτη-φοινικικά και στοιχεία της Ελληνικής Αφροδίτης. Πριν από την κάθοδο των Αχαιών και τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού, δεν αναφέρονταν ως Αφροδίτη, αλλά ως Μεγάλη Θεά. Λατρεύονταν ως θεά της γονιμότητας, της φύσης και των ανθρώπων. Η λατρεία αυτή συνεχίσθηκε για χρόνια και βλέπουμε στους μετέπειτα χρόνους την λατρεία της Παναγίας, που είναι πολύ μεγαλύτερη σε μέγεθος, σε κάθε γωνιά του ελληνικού χώρου. 3
Περιγραφή του χώρου Το Ιερό της Αφροδίτης: το Ιερό της Αφροδίτης ήταν ένα από τα σημαντικότερα και πιο ξακουστά θρησκευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου. Τα κατάλοιπα του Ιερού περιλαμβάνουν δύο ομάδες κτηρίων. Στα νότια σώζεται το αρχαιότερο ιερό, το Ιερό Ι, που χρονολογείται γύρω στα τέλη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Αποτελείται από μια υπαίθρια αυλή (το τέμενος), που ήταν περίκλειστη με μεγαλιθικούς τοίχους, και μια στοά στο κέντρο της οποίας φυλασσόταν ο κωνικός βαίτυλος, σύμβολο της δύναμης της Μεγάλης Θεάς. Σημειώνεται ότι η λατρεία της Θεάς στην Παλαίπαφο ήταν ανεικονική. Ο λατρευτικός βαίτυλος διατηρήθηκε και στο ρωμαϊκό Ιερό ΙΙ, που οικοδομήθηκε στα βόρεια του προηγούμενου και χρονολογείται στα τέλη του 1ου αιώνα ή στις αρχές του 2ου αιώνα μ.χ. Το Ιερό ΙΙ περιλαμβάνει μια εσωτερική υπαίθρια αυλή (το τέμενος), που πλαισιώνεται στη νότια, ανατολική και βόρεια πλευρά της από καλυμμένες στοές. 4
Ανακατασκευή του Ιερού της Αφροδίτης από τον μπαρόκ αρχιτέκτονα J. B. Fischer von Erlach (δημοσιεύτηκε το 1721) Το ιερό της Αφροδίτης στην Παλαίπαφο (σημερινά Κούκλια) οικοδομήθηκε γύρω στο 1.200 π.χ. Το ιερό της Ύστερης Χαλκοκρατίας αποτελείται από δυο ευδιάκριτα αρχιτεκτονικά στοιχεία: ένα ανοικτό τέμενος κι ένα καλυμμένο δωμάτιο που ενώνεται μαζί του. Το τέμενος περιβαλλόταν από ένα τείχος κτισμένο από τεράστιους πελεκητούς ασβεστολιθικούς ορθοστάτες που έφταναν μέχρι 5 μ. μάκρος και 2 μ. ύψος. Αυτοί οι ορθοστάτες ορθώνονταν σε ένα αέτωμα μικρότερων, οριζόντια τοποθετημένων ασβεστολιθικών ογκόλιθων. Αυτό το τμήμα, που θαύμαζαν πολύ οι αρχαίοι ταξιδιώτες, αποτελεί σήμερα το πιο εντυπωσιακό σημείο που μπορεί κανείς ακόμα να δει στον αρχαιολογικό αυτό χώρο. Επίλογος: Ήταν μια συναρπαστική εμπειρία η επίσκεψή μου στο Ιερό της Αφροδίτης στα Κούκλια. Γνώρισα τον αρχαίο πολιτισμό του τόπου μου και θαύμασα την ιστορία που έχει η Κύπρος. Δεν είναι τυχαίο που η Κύπρος ονομάζεται νησί της Αφροδίτης. 5
Βιβλιογραφία Ιστοσελίδες www.apologitis.com/gr/ancient/pafos.htm www.mcw.gov.cy/.../2ab57d1e4cefefa0c225 Ιστορία της Κύπρου, Οικισμοί γύρω από την πόλη 6
Παράρτημα φωτογραφικού υλικού 7
8
9