Κλινικό Φπονσιςσήπιο. Ελένη Κλέσςιοτ, RN, MSc, PhD(C) Ρέα Ράμμοτ, MPH, NFESC

Κλινικό Φπονσιςσήπιο Ελένη Κλέσςιοτ, RN, MSc, PhD(C) Ρέα Ράμμοτ, MPH, NFESC

Απαπαίσηση δεξιόσησα Σαφεία εξέλιξη επιςσημονικών γνώςεψν Πλούσορ διαθέςιμψν πηγών Internet (πεπιοδικά on-line, εξειδικετμένα site από έγκτποτρ οπγανιςμούρ)- και ανεξέλεγκση ποιόσησα ημαςία παπακολούθηςηρ διεθνούρ ςτζήσηςηρ για κασανόηςη έννοιαρ κπίςιμψν θεμάσψν Σάςη αύξηςηρ έγκτπψν αναςκοπήςεψν Αναςκοπήςειρ τςσημασικέρ αναςκοπήςειρ Ιασπική/δημόςια τγεία «βάςει σεκμηπίψν» (evidence based)

Σο Pubmed δημοςιεύει 31,000 νέερ αναυοπέρ ανά μήνα. Εκσιμάσαι όσι έναρ επαγγελμασίαρ τγείαρ θα ππέπει να διαβάζει 17 άπθπα σην ημέπα απλά για να παπαμένει ενημεπψμένορ ςσο πεδίο σηρ ειδίκετςηρ σοτ. (Hall & Walton, 2004).

Περιγραφικι επιδθμιολογία Περιγραφι χαρακτθριςτικϊν και ςυχνότθτάσ τουσ ςε πλθκυςμό ι ομάδα πλθκυςμοφ Αναλυτικι επιδθμιολογία Μελζτθ αιτιολογικισ ςχζςθσ/ςυςχζτιςθσ μεταξφ παραγόντων (κινδφνου ι προςταςίασ) και νοςθμάτων Μελζτεσ ςειρϊν (cohort studies) Μελζτεσ αςκενϊν-μαρτφρων (case-control studies) Κλινικζσ μελζτεσ Μελζτθ επίδραςθσ κεραπευτικισ ι προλθπτικισ παρζμβαςθσ Βαςικι ζρευνα Κυτταρικι λειτουργία, βιοχθμεία, πειράματα ςε ηϊα Κοινωνικι και ψυχολογικι ζρευνα Ποςοτικζσ μελζτεσ, ποιοτικζσ μελζτεσ, ψυχοκεραπευτικι εμπειρία

; τςσημασική αναςκόπηςη είναι μία δομημένη και αναπαπάξιμη διαδικαςία έπετναρ σηρ βιβλιογπαυίαρ με ςκοπό ση ςτγκένσπψςη, αξιολόγηςη και ςύνθεςη όλψν σψν διαθέςιμψν δεδομένψν (evidence) ποτ αυοπούν ένα ςτγκεκπιμένο επετνησικό επώσημα

Αναςκόπθςθ (review) Άρκρο που ςυνοψίηει πολλζσ διαφορετικζσ μελζτεσ και μπορεί να προβαίνει ςε εξαγωγι ςυμπεραςμάτων για ζνα ςυγκεκριμζνο κζμα Συςτθματικι αναςκόπθςθ(systematic review) Η αναςκόπθςθ τθσ υπάρχουςασ ζρευνασ που αφορά ςαφϊσ διατυπωμζνα ερωτιματα και χρθςιμοποιεί ςυςτθματικά και ρθτά κριτιρια για τον εντοπιςμό, τθν επιλογι και τθν κριτικι αποτίμθςθ των ςχετικϊν ερευνϊν, και για τθν ςυλλογι και ανάλυςθ των δεδομζνων των μελετϊν που περιλαμβάνονται ςτθν αναςκόπθςθ. Πθγι: www.cochrane.org/resources/glossary.htm

Αποςαυήνιςη θέμασορ σι; Γενικό θέμα ή επικενσπψμένο επώσημα Π.φ. «Η ςημαςία σοτ μησπικού θηλαςμού» ή «Επίδπαςη σοτ μησπικού θηλαςμού ςσον κίνδτνο λοιμώξεψν κασά σον ππώσο φπόνο ζψήρ» ημαςία διασύπψςηρ θεμάσψν/επψσημάσψν ποτ μποπεί να αναζησηθεί απάνσηςή σοτρ Αποςαυήνιςη οπσικήρ γιασί; Απόυαςη για σύπο πηγών από πού; -ππψσογενείρ πηγέρ -δετσεπογενείρ πηγέρ

Η ζςζηημαηική αναζκόπηζη ππαγμαηοποιείηαι ζηα ακόλοςθα ζηάδια: 1. Θεμελίωζη ηος επεςνηηικού επωηήμαηορ 2. Σςγκεκπιμενοποίηζη ηων κπιηηπίων επιλογήρ 3. Ολοκληπωμένη βιβλιογπαθική έπεςνα και επιλογή ηων μελεηών 4. Εξαγωγή δεδομένων και κπιηική αξιολόγηζη ηων μελεηών 5. Ανάλςζη και επμηνεία ηων αποηελεζμάηων 6. Παποςζίαζη ηων αποηελεζμάηων

Πεπίληχη (Γπάυεσαι ςσο σέλορ) Ειςαγψγή Η ςημαςία σοτ θέμασορ, γιασί γίνεσαι η αναςκόπηςη (ποια ειδική ανάγκη σην επιβάλλει) Μέθοδοι Σι πηγέρ φπηςιμοποιήθηκαν, σι σπόπορ αναζήσηςηρ βιβλιογπαυίαρ, σι ηλεκσπονική «ςσπασηγική αναζήσηςηρ» Αποσελέςμασα Δομημένα ςε τποενόσησερ (απφική δομή ππιν σο γπάχιμο) τμπεπάςμασα Ανακευαλαίψςη κύπιψν ετπημάσψν αναςκόπηςηρ

Index Medicus, Excerpta Medica Single (System for Information on Grey Literature) ISI Web of Science CINAHL Dissertation Abstracts Conference Papers Index British Library National Library of Medicine Research Registers Internet MSABP Medical Search Engines, Mednets, Nothern Light, OMNI

Σόπορ και φπόνορ Πληθτςμόρ μελέσηρ Μέθοδορ δειγμασοληχίαρ Μέγεθορ δείγμασορ Δςναηόηηηα γενίκεςζηρ? Κασαλληλόσησα επγαλείψν μέσπηςηρ Ποιόσησα μεσπήςεψν τςσημασικά ςυάλμασα (bias)? τγφησικοί παπάγονσερ (confounding)? Ακπίβεια εκηιμήζεων (precision)? Πιζηόηηηα (Accuracy)?

τςσημασικέρ αναςκοπήςειρ, μεσα-αναλύςειρ Αναςκοπήςειρ ημείψμα εκδόση (editorial) τγγπάμασα εμινάπια?? Μαθήμασα Σςνήθωρ ζςγκεκπιμένη αναθοπά ζε βιβλιογπαθικέρ πηγέρ Οι ππψσογενείρ μελέσερ πποςδιοπίζονσαι από σον φπόνο και σον σόπο όποτ έγιναν Οι αναςκοπήςειρ πποςδιοπίζονσαι από σον φπόνο και σο πλαίςιο ςσο οποίο έγιναν

Ι Ιςφτπή σεκμηπίψςη από σοτλάφιςσον μία ςτςσημασική αναςκόπηςη καλά ςφεδιαςμένψν «στφαιοποιημένψν κλινικών δοκιμών με μάπστπερ» (ΣΚΔΜ) ΙΙ Ιςφτπή σεκμηπίψςη από σοτλάφιςσον μία καλά ςφεδιαςμένη ΣΚΔΜ ΙΙΙ Σεκμηπίψςη από καλά ςφεδιαςμένερ κλινικέρ δοκιμέρ φψπίρ στφαιοποίηςη (ππιν-μεσά, αςθενών-μαπσύπψν κα) ΙV Σεκμηπίψςη από καλά ςφεδιαςμένερ μη-παπεμβασικέρ μελέσερ (μελέσερ παπασήπηςηρ) από πεπιςςόσεπα σοτ ενόρ κένσπα ή επετνησικέρ ομάδερ V Γνώμη ειδικών βάςει κλινικών δεδομένψν, πεπιγπαυικών μελεσών ή εκθέςεψν από επισποπέρ ειδικών Πηγή: Cochrane Collaboration of Systematic Reviews, 2003

1. Καθοπίςσε σοτρ ςσόφοτρ και σιρ τποθέςειρ σηρ αναςκόπηςηρ. 2. Καθοπίςσε σα κπισήπια ειςόδοτ σψν μελεσών, διαστπώνονσαρ σα είδη σψν μελεσών, σα είδη σψν ςτμμεσεφόνσψν, σοτρ σύποτρ σψν παπεμβάςεψν και σιρ μεσαβλησέρ αποσελέςμασορ. 3. Διενεπγείςσε μια εκσεσαμένη βιβλιογπαυική αναςκόπηςη ςε όλερ σιρ ςφεσικέρ πηγέρ για σην ανεύπεςη κασάλληλψν μελεσών. 4. Εξεσάςσε σιρ μελέσερ και απουαςίςεσε εάν εκπληπώνοτν σα κπισήπια ειςόδοτ (αν είναι δτνασόν η διαδικαςία ατσή να γίνει από δύο επετνησέρ ανεξάπσησα). 5. Δημιοτπγείςσε έναν πίνακα όποτ πεπιγπάυονσαι σα φαπακσηπιςσικά σψν μελεσών ποτ πεπιλαμβάνονσαι ςσην αναςκόπηςη.

6. Αξιολογείςσε ση μεθοδολογική ποιόσησα σψν μελεσών ποτ πεπιλαμβάνονσαι (αν είναι δτνασόν η διαδικαςία ατσή να γίνει από δύο επετνησέρ ανεξάπσησα). 7. Εξάγεσε σα δεδομένα (σατσόφπονα με έναν δεύσεπο επετνησή αν είναι δτνασό), και απετθτνθείσε ςσοτρ επετνησέρ σψν ππψσογενών μελεσών εάν φπειάζεσαι. 8. Αναλύςσε σα αποσελέςμασα σψν μελεσών ποτ πεπιλαμβάνονσαι, φπηςιμοποιώνσαρ μεθόδοτρ ςσασιςσικήρ ςύνθεςηρ σψν αποσελεςμάσψν (μεσά- ανάλτςη) εάν σα δεδομένα είναι κασάλληλα. 9. Γπάχσε μια αναυοπά σηρ αναςκόπηςηρ, όποτ πεπιλαμβάνονσαι οι ςσόφοι, σο τλικό και η μέθοδορ, και πεπιγπάυονσαι σα αποσελέςμασα και σα ςτμπεπάςμασα

Ο ςτόχοσ τθσ αναςκόπθςθσ αναφζρεται με ςαφινεια; Οι ςυγγραφείσ περιγράφουν μια ςυςτθματικι και ολοκλθρωμζνθ ςτρατθγικι για τθν ανεφρεςθ των ςχετικϊν μελετϊν; Αναφζρονται τα κριτιρια ειςόδου και αποκλειςμοφ των μελετϊν από το δείγμα τθσ αναςκόπθςθσ; Τα κριτιρια ειςόδου και αποκλειςμοφ των μελετϊν είναι κατάλλθλα ( π.χ. αποφεφγονται ςφάλματα μερολθψίασ);

H ποιότθτα των μελετϊν που ςυμπεριλιφκθςαν αξιολογικθκε με κατάλλθλο τρόπο; Αναφζρονται με λεπτομζρεια και ςαφινεια τα κριτιρια αξιολόγθςθσ τθσ μεκoδολογικισ εγκυρότθτασ των μελετϊν; Έχει γίνει ςφνκεςθ των αποτελεςμάτων των πρωτογενϊν μελετϊν με κατάλλθλο και ςυςτθματικό τρόπο; Τα ςυμπεράςματα των ςυγγραφζων υποςτθρίηονται από τα δεδομζνα;

Οτκ εν σψ πολλώ σψ ετ Όφι μεγαλοςσομίερ Όφι κλιςέ Όφι ςτμπεπάςμασα άλλα (πιο ετπέα) από σα ετπήμασα Πποςεκσική δόμηςη κειμένοτ Πποςεκσικόρ φψπιςμόρ ςε παπαγπάυοτρ Πεπιεκσική γπαυή: όφι επαναλήχειρ, όφι επικένσπψςη ςε πεπιυεπειακέρ πλετπέρ σοτ θέμασορ αυήνεια λόγοτ, μικπέρ πποσάςειρ Χπήςη πποσάςεψν ποτ ανακευαλαιώνοτν, βγάζοτν επιμέποτρ ςτμπέπαςμα, ςτνδέοτν ενόσησερ Όφι ανσιγπαυή από βιβλιογπαυία-αυομοίψςη και απόδοςη

Μια ςτςσημασική αναςκόπηςη είναι μοναδική και δεν μποπεί κανείρ να σην αναπαπάγει ΩΣΟ ΛΑΘΟ

Ένα δημοςιετμένο άπθπο θα ππέπει να αναυέπει όσι ππόκεισαι για ςτςσημασική αναςκόπηςη ςσον σίσλο σοτ ΩΣΟ ΛΑΘΟ

Η ςτςσημασική αναςκόπηςη έφει επετνησικό επώσημα ΩΣΟ ΛΑΘΟ

Η πεπιγπαυική και η ςτςσημασική αναςκόπηςη είναι δύο διαυοπεσικέρ πεπιγπαυέρ για σο ίδιο είδορ άπθποτ ΩΣΟ ΛΑΘΟ

Η κπισική και η ςτςσημασική αναςκόπηςη είναι δύο διαυοπεσικέρ πεπιγπαυέρ για σο ίδιο είδορ άπθποτ ΩΣΟ ΛΑΘΟ

ε ένα άπθπο ςτςσημασικήρ αναςκόπηςηρ δεν πεπιλαμβάνεσαι η ενόσησα «Μέθοδορ» ΩΣΟ ΛΑΘΟ

ση ςτςσημασική αναςκόπηςη σο δείγμα σηρ μελέσηρ αποσελούν οι άλλερ μελέσερ ΩΣΟ ΛΑΘΟ

ση ςτςσημασική αναςκόπηςη οι ςτγγπαυείρ μποπούν να εκυπάςοτν σην πποςψπική σοτρ άποχη πάνψ ςε ένα θέμα ΩΣΟ ΛΑΘΟ

Η ςτγγπαυή μιαρ ςτςσημασικήρ αναςκόπηςηρ δεν απαισεί γνώςη αναυοπικά με σην αξιολόγηςη σηρ μεθοδολογίαρ ππψσογενών επετνησικών μελεσών ΩΣΟ ΛΑΘΟ

κοπόρ μιαρ ςτςσημασικήρ αναςκόπηςηρ είναι να παπέφει γνώςειρ για ένα ςτγκεκπιμένο θέμα ΩΣΟ ΛΑΘΟ

Η ςτςσημασική αναςκόπηςη γίνεσαι τποφπεψσικά μόνο από δύο ςτγγπαυείρ ΩΣΟ ΛΑΘΟ

ε μια ςτςσημασική αναςκόπηςη σα κπισήπια ειςαγψγήρ σψν μελεσών καθοπίζονσαι αποκλειςσικά από σοτρ ςτγγπαυείρ ΩΣΟ ΛΑΘΟ