ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Ανακοίνωση προς τα µέλη Θέµα: Αναθεώρηση του κανονισµού 1408/71 σχετικά µε το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης Επισυνάπτεται ενηµερωτικό σηµείωµα της Γενικής ιεύθυνσης Έρευνας σχετικά µε την αναθεώρηση του κανονισµού 1408/71. ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΙΩΝ CM\439509.doc PE 305.778

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΓΕΝΙΚΗ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Τµήµα Κοινωνικών και Νοµικών Υποθέσεων IV/WIP/2001/12/0049 LB/hk Ενηµερωτικό Σηµείωµα σχετικά µε την αναθεώρηση του κανονισµού 1408/71 που αφορά το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης Λουξεµβούργο, 4 Φεβρουαρίου 2002 PE 305.778 2/11 CM\439509.doc

1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ 1.1 Κανονισµός 1408/71 Μια από τις σηµαντικότερες αρχές και στόχους της ΕΕ είναι η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων µεταξύ των κρατών µελών. Η ελευθερία αυτή µπορεί να έχει οιαδήποτε αξία µόνον εάν διασφαλίζεται ότι δεν θα θίγονται τα δικαιώµατα κοινωνικής ασφάλισης των ατόµων που διακινούνται εντός της Κοινότητας. Ο κανονισµός 1408/71 και ο κανόνας εφαρµογής του, ο κανονισµός 574/72, θεσπίστηκαν για το συντονισµό της νοµοθεσίας περί κοινωνικής ασφάλισης των κρατών µελών. Σκοπός των κανονισµών δεν ήταν η εναρµόνιση των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών µελών. Αυτό το υπάρχον παράγωγο δίκαιο περί κοινωνικής ασφάλισης δεν αποσκοπεί, κατ ουδένα τρόπο, στην αντικατάσταση των διαφόρων εθνικών συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης τα συστήµατα αυτά είναι το αποτέλεσµα µακρών παραδόσεων, βαθιά ριζωµένων σε εθνικούς πολιτισµούς και προτιµήσεις. Ως εκ τούτου, η κοινοτική αυτή νοµοθεσία δεν περιλαµβάνει κανένα µέτρο εναρµόνισης. Η υπάρχουσα νοµοθεσία σχετικά µε το συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης χρονολογείται από το 1971. Σε αυτά τα 30 έτη, η φύση της αγοράς εργασίας, µε την αύξηση της µερικής απασχόλησης, των συµβάσεων εργασίας ορισµένου χρόνου, της αυτοαπασχόλησης και της πρόωρης συνταξιοδότησης, έχει αλλάξει ριζικά, όπως και τα συστήµατα κοινωνικής προστασίας. Από το 1971, οι κανονισµοί έχουν τροποποιηθεί πολλάκις προκειµένου να ληφθούν υπόψη εξελίξεις σε κοινοτικό επίπεδο, αλλαγές νοµοθεσίας σε εθνικό επίπεδο και ερµηνείες του ικαστηρίου. Ως εκ τούτου, ο κανονισµός 1408/71 αποτελεί σήµερα ένα ιδιαίτερα περίπλοκο και δυσεφάρµοστο νοµοθέτηµα. Το συνολικό κείµενο του κανονισµού αποτελείται από αρκετές εκατοντάδες σελίδες µε πολλά παραρτήµατα που περιέχουν όχι µόνο εξαιρέσεις επί των γενικών διατάξεων αλλά και εξαιρέσεις επί των εξαιρέσεων. Το σύστηµα 1408/71 προσπαθεί να συντονίσει διασυνοριακές πτυχές 18 διαφορετικών και ασύνδετων συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών µελών του Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου (ΕΟΧ), δηλαδή των 15 κρατών µελών της ΕΕ καθώς και της Ισλανδίας, του Λιχτενστάιν και της Νορβηγίας. Με τη διεύρυνση της ΕΕ ο αριθµός θα αυξηθεί σε 28 Εσθονία, Κύπρος, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακική ηµοκρατία, Σλοβενία και Τσεχική ηµοκρατία ή και σε 31 Βουλγαρία, Ρουµανία και Τουρκία. Θα γίνεται όλο και δυσκολότερο να υπάρξει συµφωνία για αλλαγές του συστήµατος 1408/71, καθώς οιαδήποτε τροποποίηση απαιτεί οµόφωνη έγκριση από τα κράτη µέλη κατά τη διαδικασία της συναπόφασης. Επιπροσθέτως, οι περισσότερες από τις υποψήφιες χώρες έχουν περιορισµένη εµπειρία στο διεθνή συντονισµό των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης µέσω διµερών και πολυµερών συµφωνιών. Το κοινοτικό σύστηµα καθίσταται επίσης πιο περίπλοκο, καθώς τα εθνικά συστήµατα αλλάζουν συχνά, χωρίς να δίνεται σηµασία στις επιπτώσεις τους στο κοινοτικό σύστηµα, το οποίο µε τη σειρά του πρέπει να ενηµερώνεται κάθε φορά που µια εθνική αλλαγή έχει διασυνοριακές επιπτώσεις. CM\439509.doc 3/11 PE 305.778

1.2 Μεταρρύθµιση Το 1992, το Συµβούλιο του Εδιµβούργου ζήτησε την απλούστευση των κανόνων συντονισµού. Το 1997, η Επιτροπή, στην ανακοίνωσή της «πρόγραµµα δράσης για την ελεύθερη διακίνηση των εργαζόµενων», αναγνώρισε την ανάγκη εκσυγχρονισµού και απλούστευσης των κανόνων συντονισµού. Η Επιτροπή παρουσίασε την πρότασή της για τη µεταρρύθµιση του κανονισµού 1408/71 στα τέλη του 1998. Επρόκειτο για ένα πολύ φιλόδοξο έγγραφο και ήταν προφανές ότι αυτό που πρότεινε η Επιτροπή δεν ήταν απλώς άλλη µία αλλαγή της υπάρχουσας νοµικής τάξης αλλά µια θεµελιώδης µεταρρύθµιση του συνολικού νοµοθετικού συστήµατος που προβλέπεται στον κανονισµό 1408/71. Η πρόταση καταρτίστηκε στο πλαίσιο της δεύτερης φάσης του προγράµµατος SLIM (απλούστερη νοµοθεσία για την εσωτερική αγορά). Αφότου τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη του Άµστερνταµ, η νοµική βάση της πρότασης βρίσκεται στα άρθρα 18, 42 και 308 ΕΚ συναπόφαση µεταξύ του Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου και οµοφωνία στο Συµβούλιο. Στο Συµβούλιο άρχισε σιγά-σιγά να σχηµατίζεται οµοφωνία σχετικά µε τη µέθοδο εργασίας και τελικά αποφασίστηκε ότι η οµάδα εργασίας για τα κοινωνικά ζητήµατα θα έπρεπε να εξετάσει την πρόταση κατ άρθρο και ότι θα παρουσιάζονταν στο Συµβούλιο Υπουργών εκθέσεις προόδου στο τέλος κάθε προεδρίας. Λόγω της πολυπλοκότητας της εν λόγω νοµοθεσίας, χρειάστηκαν τέσσερις αλλεπάλληλες προεδρίες για να συµπληρωθεί ένας πρώτος γύρος συζήτησης ολόκληρης της πρότασης. 2. ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ 2.1 Βασικές αρχές Όπως έχει καταδειχθεί επανειληµµένως από προηγούµενες τροπολογίες και από τη νοµολογία σχετικά µε τον κανονισµό 1048/71, ο κανονισµός δεν αποσκοπεί στην εναρµόνιση των εθνικών συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης, αλλά στο συντονισµό των συστηµάτων αυτών, ώστε να µην υπάρχουν χρηµατοοικονοµικές συνέπειες για τα άτοµα που διακινούνται εντός της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Αυτό επιτυγχάνεται φροντίζοντας ώστε να µην υπάρχει απώλεια κεκτηµένων δικαιωµάτων κοινωνικής ασφάλισης εξαιτίας της κυκλοφορίας και να αποφεύγονται καταστάσεις στις οποίες ένα άτοµο καλείται να καταβάλλει εισφορές ταυτοχρόνως σε περισσότερα από ένα εθνικά συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης. Είναι σηµαντικό να επισηµανθεί ότι οι βασικές αρχές του κανονισµού 1408/71 δεν έχουν αλλάξει. εν υπάρχουν προτάσεις που θίγουν δικαιώµατα ή αφαιρούν κεκτηµένα δικαιώµατα. Η βασική αρχή στην οποία βασίζονται τόσο ο κανονισµός 1408/71 όσο και η νέα πρόταση δεν αποσκοπεί στην αντικατάσταση της εθνικής νοµοθεσίας, αλλά απλώς στο συντονισµό των εθνικών συστηµάτων, ο οποίος είναι απαραίτητος προκειµένου να µπορεί να εφαρµοστεί ικανοποιητικά η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων. PE 305.778 4/11 CM\439509.doc

Οι τέσσερις βασικές αρχές του κανονισµού 1408/71 είναι οι εξής: 1. Η αρχή της ίσης µεταχείρισης παρέχει στους µισθωτούς και τους µη µισθωτούς που προέρχονται από άλλα κράτη µέλη τα ίδια δικαιώµατα που έχουν οι πολίτες του υπεύθυνου κράτους. Για να µπορέσει να εφαρµοστεί η αρχή της ίσης µεταχείρισης, πρέπει να πληρούνται τρεις άλλες προϋποθέσεις: εξοµοίωση των δεδοµένων, συνυπολογισµός των περιόδων και διατήρηση των δικαιωµάτων. Με άλλα λόγια, ένα κράτος µέλος δεν µπορεί να χορηγεί προστασία κοινωνικής ασφάλισης µόνο στους πολίτες του. Το δικαίωµα της ίσης µεταχείρισης ισχύει άνευ όρων και δεν συναρτάται µε τη διάρκεια της χρονικής περιόδου που διαµένει στη χώρα ο µισθωτός ή µη µισθωτός. 2. Η αρχή του συνυπολογισµού διαφόρων χρονικών περιόδων είναι σηµαντική για εκείνες τις περιπτώσεις όπου στην εθνική νοµοθεσία υπάρχουν ορισµένες προϋποθέσεις, όπως π.χ. ένας µισθωτός να πρέπει να είναι ασφαλισµένος ή να έχει απασχοληθεί για ένα συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα προτού αποκτήσει δικαίωµα σε ορισµένες παροχές, όπως για ασθένεια, αναπηρία, γήρας, θάνατο και ανεργία. Ο συνυπολογισµός των διαφόρων χρονικών περιόδων σηµαίνει ότι το υπεύθυνο κράτος µέλος πρέπει να λαµβάνει υπόψη περιόδους ασφάλισης και απασχόλησης που έχουν λάβει χώρα υπό τη νοµοθεσία άλλου κράτους µέλους, όταν αποφασίζει εάν οι µισθωτοί πληρούν την προϋπόθεση σχετικά µε τη διάρκεια της περιόδου ασφάλισης ή απασχόλησης. Σε ό,τι αφορά το δικαίωµα εγγραφής σε ταµεία ανεργίας ή ασθενείας, παραδείγµατος χάρη, η αρχή του συνυπολογισµού διασφαλίζει ότι µπορεί να γίνει άµεση µεταφορά από ένα ταµείο σε ένα κράτος µέλος σε ένα ταµείο σε άλλο κράτος µέλος. 3. Η αρχή της απαγόρευσης της διπλής πληρωµής συνίσταται στην αποτροπή της χορήγησης ειδικών επιδοµάτων σε άτοµα ως αποτέλεσµα της χρήσης του δικαιώµατος ελεύθερης κυκλοφορίας που έχουν. Ένα άτοµο που έχει καταβάλει εισφορές σε συστήµατα κοινωνικής ασφάλισης σε δύο ή περισσότερα κράτη µέλη κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου ασφαλίσεως δεν δικαιούται ως εκ τούτου περισσότερες από µία πληρωµές του αυτού είδους. 4. Η αρχή του δικαιώµατος µεταφοράς της κοινωνικής ασφάλισης σε άλλα κράτη µέλη της ΕΕ διασφαλίζει ότι τα κοινωνικά επιδόµατα που λαµβάνει ένα άτοµο µπορούν να καταβληθούν οπουδήποτε στην Ένωση. Ωστόσο, αυτή η αρχή, η οποία απαγορεύει στα κράτη µέλη να παρακρατούν την καταβολή πληρωµών σε άτοµα που ζουν στο εξωτερικό, δεν ισχύει για όλες τις πληρωµές κοινωνικής ασφάλισης. Υπάρχουν ειδικοί κανόνες για τους ανέργους, παραδείγµατος χάρη. Το δικαίωµα ενός ατόµου να µεταφέρει τα δικαιώµατά του διαφέρει ανάλογα µε το εάν η πληρωµή γίνεται σε χρήµα (καθηµερινό επίδοµα, συντάξεις κλπ.) ή σε είδος (ιατρική βοήθεια, νοσοκοµειακή περίθαλψη κ.λπ.). Οι πληρωµές σε είδος γίνονται συνήθως σύµφωνα µε τα όσα προβλέπονται στη χώρα στην οποία ο δικαιούχος ζει ή διαµένει. Καµία από αυτές τις αρχές δεν έχει τροποποιηθεί στο πλαίσιο του νέου συστήµατος. CM\439509.doc 5/11 PE 305.778

2.2 Προτεινόµενες αλλαγές Οι θεµελιώδεις αρχές του κανονισµού 1408/71 διατηρούνται, ωστόσο υπάρχουν αρκετές καινοτοµίες, οι οποίες µπορούν να συνοψιστούν ως εξής: Καταρχάς, το ίδιο το κείµενο της νοµοθεσίας έχει γίνει µικρότερο. Η νέα πρόταση είναι περίπου κατά δύο τρίτα µικρότερη από τον κανονισµό 1408/71. ιάφοροι όροι και ορισµοί έχουν απλουστευθεί και εκλογικευτεί. Ο προτεινόµενος κανονισµός εφαρµόζεται σε όλα τα άτοµα που καλύπτονται από νοµοθεσία κοινωνικής ασφάλισης σε κάποιο κράτος µέλος. Ως εκ τούτου, ο όρος «άτοµα» αντικαθιστά την ισχύουσα απαρίθµηση των «µισθωτών και των µη µισθωτών», των «µελών της οικογενείας τους» και των «προσφύγων». Η αλλαγή αυτή συνάδει πλήρως µε τα αιτήµατα που έχει προβάλει επανειληµµένως το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό σηµαίνει ότι το σύστηµα συντονισµού θα καλύπτει άτοµα που δεν ασκούν στην πράξη «µισθωτή δραστηριότητα», αλλά τα οποία, σε ορισµένους τοµείς, είναι εγγεγραµµένα σε ένα σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης και µπορούν να ασκούν το δικαίωµά τους στην ελεύθερη κυκλοφορία. Επιπλέον, η χρήση αυτού του όρου σηµαίνει ότι οι κοινοτικές διατάξεις θα καλύπτουν και υπηκόους τρίτων χωρών που είναι εγγεγραµµένοι σε σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης ενός κράτους µέλους. Ο κατάλογος των ειδών κοινωνικής ασφάλισης που καλύπτεται από το συντονισµό επεκτείνεται ώστε να περιλαµβάνει τις παροχές πρόωρης συνταξιοδότησης, παραδείγµατος χάρη. Οι διατάξεις που αφορούν την ανεργία έχουν αλλάξει, γεγονός που σηµαίνει περισσότερα δικαιώµατα για τους ανέργους σε σύγκριση µε τους ισχύοντες κανόνες. Πρώτον, προτείνεται ο άνεργος να µπορεί να παραµένει σε ένα κράτος µέλος εκτός του δικού του για να αναζητήσει εργασία υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται ορισµένες προϋποθέσεις που παραµένουν αµετάβλητες διατηρώντας τα επιδόµατα ανεργίας για έξι µήνες αντί τριών, όπως ισχύει σήµερα. εύτερον, τα άτοµα που αναζητούν εργασία θα έχουν επίσης δικαίωµα σε επιδόµατα ανεργίας εκτός χρηµατικών επιδοµάτων τα οποία θα διευκολύνουν την απόκτηση εργασίας, υπό τις ίδιες προϋποθέσεις που ισχύουν και για τους πολίτες του κράτους µέλους στο οποίο αναζητούν εργασία. Προτείνεται ριζική βελτίωση της κατάστασης των µεθοριακών εργαζοµένων, καθώς ο ασφαλισµένος, ο µεθοριακός εργαζόµενος και η οικογένειά του θα ασφαλίζεται για ιατρικές παροχές στο κράτος µέλος στο οποίο εργάζεται (άρθρο 15) και θα µπορεί να διατηρεί αυτό δικαίωµα µετά τη συνταξιοδότηση (άρθρο 17). Το άρθρο 51 ορίζει ότι οι άνεργοι µεθοριακοί εργάτες θα έχουν το δικαίωµα να επιλέξουν να τεθούν στη διάθεση των υπηρεσιών απασχόλησης είτε τους κράτους στο οποίο εργάστηκαν την τελευταία φορά είτε του κράτους στο οποίο διαµένουν. PE 305.778 6/11 CM\439509.doc

3. Πρώτος γύρος συζήτησης: Εκθέσεις προόδου 1, 2, 3 και 4 Σε πολλές συνεδριάσεις της οµάδας εργασίας για τα κοινωνικά ζητήµατα του Συµβουλίου, εξετάστηκε η πρόταση της Επιτροπής κατ άρθρο υπό τη φινλανδική, πορτογαλική, γαλλική και σουηδική προεδρία. Οι τέσσερις αντίστοιχες εκθέσεις προόδου συνοψίζουν τις συζητήσεις και παρουσιάζουν πολύ µικρή πρόοδο. Σύµφωνα µε το άρθρο 42 σε συνδυασµό µε το άρθρο 251 της Συνθήκης ΕΚ, η πρόταση χρειάζεται την οµοφωνία του Συµβουλίου. Σε πολλά σηµεία, ένα ή περισσότερα κράτη µέλη δήλωσαν ότι δεν ήταν σε θέση να στηρίξουν την πρόταση. Προκειµένου να ξεπεραστεί πιθανό αδιέξοδο, η πρόταση συζητήθηκε σε επίπεδο Επιτροπής των Μονίµων Αντιπροσώπων και Συµβουλίου «Απασχόληση και Κοινωνική Πολιτική», καθώς και σε συνόδους του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου. 4. Νέα προσέγγιση: συµφωνία για παραµέτρους εδοµένων των προβληµάτων γύρω από την έγκριση της πρότασης στο σύνολό της, το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο της Στοκχόλµης της 23ης και 24ης Μαρτίου 2001 κάλεσε το Συµβούλιο να συµφωνήσει σε παραµέτρους (βασικές αρχές) για τον εκσυγχρονισµό του κανονισµού 1408/71, ώστε να δώσει τη δυνατότητα στο Συµβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προωθήσουν την έγκρισή του. Η βελγική προεδρία κατάρτισε µια σειρά παραµέτρων οι οποίες εγκρίθηκαν στη συνεδρίαση του Συµβουλίου στις 3 εκεµβρίου 2001 και υποβλήθηκαν στο Ευρωπαϊκό Συµβούλιο του Laeken στις 14 και 15 εκεµβρίου 2001. Καταρτίστηκαν συνολικά 12 παράµετροι: γενικές παράµετροι οι οποίες εφαρµόζονται στον κανονισµό οριζόντια και ειδικές παράµετροι οι οποίες εφαρµόζονται στις διάφορες κατηγορίες επιδοµάτων. Ιδιαίτερη µνεία, µεταξύ των παραµέτρων, πρέπει να γίνει σε εκείνες που αποσκοπούν στη βελτίωση των δικαιωµάτων των ασφαλισµένων, µέσω της επέκτασης του προσωπικού πεδίου εφαρµογής του κανονισµού (παράµετρος 2) και του υλικού πεδίου εφαρµογής (παράµετρος 3), στη βελτίωση της διασυνοριακής πρόσβασης σε υπηρεσίες περίθαλψης για τους συνταξιούχους µεθοριακούς εργαζοµένους (παράµετρος 8), στην επέκταση του κεφαλαίου για την ανεργία ώστε να καλύπτει τα συστήµατα για τους µη µισθωτούς και στην απλούστευση των προϋποθέσεων εξαγωγής επιδοµάτων ανεργίας (παράµετρος 10), καθώς και στην επέκταση των δικαιωµάτων των συνταξιούχων και των ορφανών σε ό,τι αφορά τα οικογενειακά επιδόµατα (παράµετρος 11). Οι παράµετροι ορίζονται από το Συµβούλιο ως βασικές επιλογές υπό το πρίσµα των οποίων πρέπει να εκσυγχρονιστεί ο κανονισµός. Οι 12 παράµετροι είναι οι εξής: A. Γενικές παράµετροι Παράµετρος 1: Ο κύριος στόχος του εκσυγχρονισµού του συντονισµού των συστηµάτων κοινωνικής ασφάλισης είναι η απλούστευση προς όφελος του πολίτη, χωρίς την πρόκληση δυσανάλογων δυσκολιών για τις διοικήσεις. Ο άλλος στόχος του εκσυγχρονισµού είναι η µεταρρύθµιση του ισχύοντος συστήµατος συντονισµού, το οποίο πρέπει να χρησιµεύει για τη βελτίωση του συστήµατος προς όφελος του πολίτη. CM\439509.doc 7/11 PE 305.778

Παράµετρος 2: Κατά κανόνα, ο συντονισµός θα πρέπει να ισχύει για κάθε πρόσωπο που υπάγεται ή έχει υπαχθεί στη νοµοθεσία κοινωνικής ασφάλισης ενός ή περισσοτέρων κρατών µελών. Σε ό,τι αφορά τους υπηκόους κρατών που δεν είναι µέλη της ΕΕ, η συζήτηση για την επέκταση θα πραγµατοποιηθεί παράλληλα µε τη συζήτηση για τον εκσυγχρονισµό, σύµφωνα µε τις οδηγίες του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του Τάµπερε. Παράµετρος 3: Ο κατάλογος των κλάδων κοινωνικής ασφάλισης στους οποίους εφαρµόζεται το σύστηµα συντονισµού πρέπει να είναι εξαντλητικός και να καλύπτει τους τοµείς που περιλαµβάνονται σήµερα, καθώς και συστήµατα πρόωρης συνταξιοδότησης. Επιπλέον, ο συντονισµός πρέπει κατά κανόνα να περιορίζεται σε νοµικά συστήµατα, επιτρέποντας, υπό ορισµένες συνθήκες, την εισαγωγή συµβατικά συµφωνηθέντων συστηµάτων. Παράµετρος 4: Πρέπει να διασφαλίζεται η εξαγωγή επιδοµάτων, αλλά παράλληλα να επιτρέπονται εξαιρέσεις, οι οποίες είναι δεόντως δικαιολογηµένες και σαφώς καθορισµένες. Παράµετρος 5: Τα άτοµα υπόκεινται µόνο στη νοµοθεσία ενός κράτους µέλους, το οποίο είναι κατά κανόνα, για τα οικονοµικά ενεργά άτοµα, το κράτος στο έδαφος του οποίου διεξάγουν τη δραστηριότητά τους και, για τα µη οικονοµικά ενεργά άτοµα, το κράτος διαµονής τους. Πρέπει να καταρτιστούν συγκεκριµένοι και ισορροπηµένοι κανόνες στην περίπτωση απόσπασης ή όταν ένα άτοµο εργάζεται ταυτόχρονα στο έδαφος διαφόρων κρατών µελών. Παράµετρος 6: Κατά κανόνα, ο κανονισµός συντονισµού υπερισχύει, στους τοµείς που καλύπτει, των συµφωνιών που έχουν επιτευχθεί µεταξύ των κρατών µελών. Ωστόσο, τα κράτη µέλη διατηρούν τη δυνατότητα υπογραφής συµφωνιών µεταξύ τους, βάσει των αρχών και του πνεύµατος του κανονισµού. Μπορούν να εφαρµοστούν υπάρχουσες συµφωνίες όταν το αποτέλεσµά τους είναι πιο ευνοϊκό για το ενδιαφερόµενο άτοµο ή εάν αφορούν ειδικές ιστορικές περιστάσεις και οι επιπτώσεις τους είναι περιορισµένες σε σχέση µε το χρόνο. Παράµετρος 7: Κατά κανόνα, τα γεγονότα ή τα συµβάντα που λαµβάνουν χώρα εντός του εδάφους κάποιου άλλου κράτους µέλους θα πρέπει να έχουν την ίδια νοµική επίπτωση µε τα γεγονότα και τα συµβάντα που λαµβάνουν χώρα εντός του εδάφους του αρµόδιου κράτους µέλους αυτή η αρχή θα πρέπει να εφαρµόζεται σύµφωνα µε ειδικές διατάξεις που θα εγκριθούν σε κάθε συγκεκριµένο κεφάλαιο του κανονισµού. B. Ειδικές παράµετροι Παράµετρος 8: Η ισχύουσα διατύπωση των διατάξεων στο κεφάλαιο περί ασθένειας πρέπει να απλουστευθεί, λαµβάνοντας υπόψη τις γενικές παραµέτρους. Ωστόσο, πρέπει να προβλεφθεί ένα σύστηµα απόδοσης παροχών σε είδος µεταξύ οργανισµών, βάσει του πραγµατικού κόστους ή κατ αποκοπή, για τα κράτη µέλη οι νοµικές ή/και διοικητικές δοµές των οποίων συνεπάγονται ότι η απόδοση βάσει του πραγµατικού κόστους είναι ανεπαρκής. Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη εάν θα ήταν σωστό να προσαρµοστεί ο κανονισµός βάσει της νοµολογίας του ικαστηρίου σχετικά µε την ελεύθερη κυκλοφορία των εµπορευµάτων και των υπηρεσιών. Σε αυτό το στάδιο ένας συνταξιούχος µεθοριακός εργαζόµενος πρέπει PE 305.778 8/11 CM\439509.doc

να µπορεί να συνεχίσει οποιαδήποτε θεραπεία ξεκίνησε στο έδαφος του κράτους µέλους όπου δούλευε στο παρελθόν. Παράµετρος 9: Η ισχύουσα διατύπωση των διατάξεων στα κεφάλαια περί αναπηρίας, συντάξεων γήρατος και συντάξεων επιζώντων, εργατικών ατυχηµάτων και επαγγελµατικών ασθενειών, καθώς και επιδοµάτων θανάτου θα πρέπει να απλουστευθεί, λαµβάνοντας υπόψη τις γενικές παραµέτρους. Παράµετρος 10: Η ισχύουσα διατύπωση των διατάξεων στα κεφάλαια περί αναπηρίας, συντάξεων γήρατος και συντάξεων επιζώντων, εργατικών ατυχηµάτων και επαγγελµατικών ασθενειών, καθώς και επιδοµάτων θανάτου θα πρέπει να απλουστευθεί, λαµβάνοντας υπόψη τις γενικές παραµέτρους. Παράµετρος 11: Το κεφάλαιο περί οικογενειακών επιδοµάτων πρέπει να προβλέπει κανόνες οι οποίοι να εγγυώνται την καταβολή των υψηλότερων επιδοµάτων σε όλους τους δικαιούχους, λαµβάνοντας τους ισχύοντες κανόνες για τους εργαζοµένους ως πρότυπο. Ωστόσο, θα µπορούσαν να καταρτιστούν κατάλληλοι κανόνες για άτοµα τα οποία δεν εργάζονται. Παράµετρος 12: Πρέπει να εγκριθούν µεταβατικές συµφωνίες ώστε να διασφαλίζονται πιο ευνοϊκά δικαιώµατα για τα ενδιαφερόµενα άτοµα. Υπό το πρίσµα των προηγούµενων συζητήσεων, η συµφωνία για τις παραµέτρους συνιστά σηµαντική πρόοδο. Παραδείγµατος χάρη, αρκετά σηµαντική είναι η επέκταση του προσωπικού πεδίου εφαρµογής (παράµετρος 2). Ο συντονισµός θα ισχύσει για όλους τους ευρωπαίους υπηκόους και τους υπηκόους τρίτων χωρών οι οποίοι είναι ή έχουν υπάρξει ασφαλισµένοι σε ένα σύστηµα κοινωνικής ασφάλισης ενός κράτους µέλους. Η πολυπλοκότητα του ισχύοντος κανονισµού οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στο γεγονός ότι ισχύει για διάφορες κατηγορίες ανθρώπων, µε αποτέλεσµα να απαιτεί την εισαγωγή περίπλοκων ορισµών και ειδικών ρυθµίσεων. 5. Υπήκοοι τρίτων χωρών και νοµική βάση Σύµφωνα µε τις οδηγίες του Συµβουλίου της 3ης εκεµβρίου 2001, η ισπανική προεδρία έχει καταρτίσει ένα νέο κείµενο βασιζόµενο όσο το δυνατόν περισσότερο στην πρόταση της Επιτροπής, το οποίο εισάγει ορισµένες τροπολογίες που προκύπτουν από τις εγκεκριµένες παραµέτρους. Οι συζητήσεις στην οµάδα εργασίας για τα κοινωνικά ζητήµατα ξεκίνησαν στις 15 Ιανουαρίου 2002. Η συµπερίληψη υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι διαµένουν και εργάζονται νόµιµα στην ΕΕ ήταν ένα από τα πλέον αµφιλεγόµενα ζητήµατα στο Συµβούλιο. Η Επιτροπή υπέβαλε το 1997 µια ξεχωριστή πρόταση για ένα κανονισµό του Συµβουλίου ο οποίος τροποποιεί τον κανονισµό 1408/71 σε ό,τι αφορά την επέκτασή του προς τους υπηκόους τρίτων χωρών (COM(1997) 561). Στην ΕΕ είναι εγκατεστηµένοι περίπου 13 εκατοµµύρια υπήκοοι κρατών που δεν αποτελούν µέλη της. Καταβάλλουν φόρους και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης στη χώρα διαµονής τους σε όποιο σύστηµα λειτουργεί εκεί. Είναι δύσκολο να δικαιολογηθεί CM\439509.doc 9/11 PE 305.778

γιατί αυτά τα άτοµα πρέπει να χάνουν τα κεκτηµένα δικαιώµατά τους εάν µετακινηθούν, και πάλι µε νόµιµες διαδικασίες, σε κάποιο άλλο κράτος µέλος. Εξάλλου, σύµφωνα µε την απόφαση του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου Ανθρωπίνων ικαιωµάτων στην υπόθεση Gaygusuz κατά Αυστρίας στις 16 Σεπτεµβρίου 1996, είναι δύσκολο να αποκλειστούν οι υπήκοοι τρίτων χωρών από τον κανονισµό 1408/71 καθώς η ευρωπαϊκή σύµβαση για την προάσπιση των δικαιωµάτων του ανθρώπου και των θεµελιωδών ελευθεριών εγγυάται την ίση µεταχείριση σε ό,τι αφορά την κοινωνική ασφάλιση. Με άλλα λόγια, η απαγόρευση της διάκρισης λόγω ιθαγενείας ισχύει και για τα δικαιώµατα κοινωνικής ασφάλισης. Η ευρωπαϊκή σύµβαση για τα ανθρώπινα δικαιώµατα πρέπει να τηρείται από τα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς όλα την έχουν επικυρώσει. Επιπλέον, το άρθρο 6 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση αναφέρει ότι η Ένωση σέβεται τα θεµελιώδη δικαιώµατα, όπως κατοχυρώνονται µε τη Σύµβαση. Η σύµβαση προστατεύει όλα τα άτοµα τα οποία υπάγονται στη δικαιοδοσία των κρατών µελών της, συµπεριλαµβανοµένων των υπηκόων τρίτων χωρών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε στις 6 Οκτωβρίου 1998 χωρίς καµία τροπολογία την πρόταση της Επιτροπής (Έκθεση Oddy, έγγραφο A4-302/98) και στις 16 Σεπτεµβρίου 1999 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επιβεβαίωσε την πρώτη ανάγνωση µετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άµστερνταµ (Έκθεση Rocard, έγγραφο A5-6/99). Στις 3 εκεµβρίου 2001, το Συµβούλιο αποφάσισε να επεκτείνει τον κανονισµό 1408/71 στους υπηκόους τρίτων χωρών. Έτσι, το Συµβούλιο αποφάσισε βάσει των συµπερασµάτων του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου του Τάµπερε της 15ης και 16ης Οκτωβρίου 1999, σύµφωνα µε τα οποία τα δικαιώµατα των υπηκόων τρίτων χωρών πρέπει να είναι κατά το πλείστον ίδια µε εκείνα των πολιτών της ΕΕ. Από την αρχή έγιναν κάποιες συζητήσεις ως προς τη νοµική βάση. Η νοµική βάση που χρησιµοποιήθηκε από την Επιτροπή αµφισβητήθηκε από τη νοµική υπηρεσία του Συµβουλίου. Η Επιτροπή βάσισε την πρότασή της στο άρθρο 42 της Συνθήκης ΕΚ ενώ η νοµική υπηρεσία του Συµβουλίου υποστηρίζει ότι η νοµική βάση πρέπει να είναι η παράγραφος 4 του άρθρου 63. Στις 3 εκεµβρίου 2001, το Συµβούλιο συµφώνησε για τη δυνατότητα χρησιµοποίησης της παραγράφου 4 του άρθρου 63 της Συνθήκης ΕΚ ως νοµικής βάσης. Αυτή η διαµάχη έχει πολιτικές και νοµοθετικές επιπτώσεις για το Κοινοβούλιο. Σύµφωνα µε το άρθρο 42, το Συµβούλιο αποφασίζει µε οµοφωνία καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας που αναφέρεται στο άρθρο 251 (συναπόφαση). Το άρθρο 63 ΕΚ αναφέρεται στη διαδικασία του άρθρου 67 ΕΚ το οποίο αναφέρει ότι εντός περιόδου πέντε ετών µετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άµστερνταµ, το Συµβούλιο αποφασίζει οµόφωνα βάσει προτάσεως της Επιτροπής ή κατόπιν πρωτοβουλίας κράτους µέλους και µετά από διαβούλευση µε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το άρθρο 42 ΕΚ στον τίτλο ΙΙΙ της Συνθήκης, «Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων» αποσκοπεί στο να βοηθά τους εργαζόµενους της Ένωσης να µπορούν πράγµατι να διακινούνται στα κράτη µέλη χωρίς να χάνουν τις συντάξεις τους και άλλα δικαιώµατα κοινωνικής ασφάλισης. Ο τρόπος µε τον οποίο οργανώνονται οι συντάξεις και η κοινωνική ασφάλιση σε κάθε κράτος µέλος αποτελεί εθνικό ζήτηµα. Το άρθρο 63 ΕΚ PE 305.778 10/11 CM\439509.doc

βρίσκεται στον τίτλο IV της Συνθήκης, «Θεωρήσεις, άσυλο, µετανάστευση και άλλες πολιτικές σχετικές µε την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων». Στο άρθρο 69 ΕΚ αναφέρεται ότι όσον αφορά τις διατάξεις του τίτλου IV, η θέση του Ηνωµένου Βασιλείου, της Ιρλανδίας και της ανίας υπόκειται στα Πρωτόκολλα για τη θέση του Ηνωµένου Βασιλείου και της Ιρλανδίας και το Πρωτόκολλο για τη θέση της ανίας, γεγονός που δίδει στις εν λόγω χώρες τη δυνατότητα εξαίρεσης από τον κοινοτικό κανονισµό για αυτό τον τοµέα. Η Επιτροπή ανακοίνωσε ότι θα τροποποιήσει την πρότασή της COM(1997) 561 κατόπιν της απόφασης του Συµβουλίου της 3ης εκεµβρίου 2001. CM\439509.doc 11/11 PE 305.778