ΗΜΕΡΙ Α «Αντιπληµµυρική προστασία Αττικής»

ΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑ ΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΕΡΓΩΝ ΗΜΕΡΙ Α «Αντιπληµµυρική προστασία Αττικής» Αντιπληµµυρική προστασία λεκανοπεδίου Αθήνας (Κηφισός-Ιλισός) Εισηγητής : Μ.Σάρρος Αθήνα 2 Νοεµβρίου 2004

1 ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΛΕΚΑΝΟΠΕ ΙΟΥ ΑΘΗΝΑΣ ΚΗΦΙΣΟΣ - ΙΛΙΣΟΣ Α Τµήµα Εισήγησης Εισηγητής: Μ. Σάρρος 1. Σύντοµο ιστορικό του Κηφισού-Υφιστάµενη κατάσταση Ο Κηφισός είναι ο χείµαρρος που αποτελεί τον αποδέκτη των πληµµυρικών νερών του µεγαλύτερου µέρους του λεκανοπεδίου της Αττικής και όπου συµβάλλουν τα κυριότερα ρέµατά του. Η λεκάνη απορροής του φθάνει τα 380Km2 και περιλαµβάνει το µέγιστο τµήµα της αστικής περιοχής του πολεοδοµικού συγκροτήµατος της Πρωτεύουσας µε όρια τα πέριξ βουνά Αιγάλεω, Πάρνηθα, Πεντέλη και τον λόφο του Λυκαβηττού στο κέντρο της πόλης. Το µήκος του Κηφισού από την παραλιακή λεωφόρο Ποσειδώνος µέχρι την συµβολή της Πύρνας, δηλαδή το τµήµα που διέρχεται από αστική περιοχή, είναι 18,40 Km. Η διευθέτηση του Κηφισού άρχισε το 1900 σε τµήµα κατάντη της οδού Πειραιώς, µήκους 1.00 Km, έπειτα από σοβαρή πληµµύρα κατά την βροχή της 18-11-1889, της γνωστής σαν βροχής του Αγίου Φιλίππου, που είχε ηµερήσιο ύψος 150,2 mm. Μέχρι τότε, τα νερά του Κηφισού και του Ιλισού (ο οποίος συνέβαλλε σ αυτόν µέσω Χαµοστέρνας) ξεχυνόταν σε τέλµα που υπήρχε στις σηµερινές περιοχές Καλλιθέας και Μοσχάτου. Το τέλµα χωριζόταν από το Φαληρικό όρµο µε χαµηλές εκτάσεις και µε σειρά από θίνες. Τα έργα ανάντη της οδού Πειραιώς άρχισαν το 1935 και ολοκληρώθηκαν το 1956. ιευθετήθηκε ο Κηφισός µέχρι τις «Τρεις Γέφυρες» (ΧΘ 10+300). Κατασκευάστηκε ακάλυπτη τραπεζοειδής λιθένδυτη διατοµή. Τα έργα στηρίχθηκαν στις µελέτες του 1934, που συντάχθηκαν όταν ο πληθυσµός της πρωτεύουσας ήταν 800.000 άτοµα και η κατοικηµένη περιοχή περί τις 7.000 εκτάρια, ενώ τα συµβάλλοντα στον Κηφισό ρέµατα ήταν αδιευθέτητα και αποχέτευαν όµβρια νερά αγροτικών κυρίως περιοχών. Έτσι ο Κηφισός διευθετήθηκε για παροχές µόνον 400-600 m3/s. Στο τµήµα µεταξύ της οδού Κωνσταντινουπόλεως (όπου σήµερα η λαχαναγορά) και των Σεπολίων, δηλαδή από την ΧΘ 1+800 έως την ΧΘ 7+500, η διευθέτηση του Κηφισού δεν ακολούθησε την βαθιά γραµµή, αλλά χαράχθηκε δυτικότερα εκτός του σχεδίου πόλεως του 1932. Η διευθέτηση έγινε µε αναχώµατα ψηλότερα κατά 1,00 1,50m από το πέριξ έδαφος. Στην στέψη των αναχωµάτων διαµορφώθηκαν αργότερα οι Παρακηφίσιοι δρόµοι, ενώ οι ερυθρές των πέριξ δρόµων προσαρµόσθηκαν στην στάθµη του φυσικού εδάφους. Το γεγονός αυτό ερµηνεύει την πιθανότατα εύλογη απορία, γιατί µέχρι και σήµερα ακόµα πληµµυρίζουν περιοχές δίπλα στο ποτάµι. Στην κοίτη του Κηφισού, όπως άλλωστε συµβαίνει και σ όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις που διαθέτουν παλαιά παντορροϊκά δίκτυα, διοχετεύθηκαν οι υπερχειλίσεις από το παντορροϊκό δίκτυο της πρωτεύουσας, το οποίο εξυπηρετεί τις κεντρικές περιοχές της. ιοχετεύονται επίσης, παρανόµως, ανεπεξέργαστα βιοµηχανικά απόβλητα,τα νερά πλύσης των φίλτρων των σταθµών επεξεργασίας πόσιµου νερού Γαλατσίου και Μενιδίου της ΕΥ ΑΠ και τέλος, µέσω του ρέµατος της Πύρνας, διοχετεύονται τα επεξεργασµένα λύµατα του Κέντρου Επεξεργασίας Λυµάτων Μεταµόρφωσης, επίσης της ΕΥ ΑΠ. Στο µεταξύ ο πληθυσµός της πρωτεύουσας ξεπέρασε τα 3.500.000 κατοίκους και η κατοικηµένη έκταση ξεπέρασε τις 30.000 εκτάρια. Τα φυσικά ρέµατα διευθετήθηκαν και πολλές φορές καλύφθηκαν για την κατασκευή λεωφόρων. Έτσι αυξήθηκαν οι πληµµυρικές παροχές και η διευθετηµένη κοίτη του Κηφισού (διευθέτηση 1936) αποδείχθηκε ανεπαρκής. Σηµειώθηκαν πληµµύρες από υπερχείλιση των νερών του Κηφισού και έγιναν εκτεταµένες κατακλύσεις σε παρόχθιες και παραλιακές

2 περιοχές κατά τις βροχοπτώσεις στις 18-9-1949, 6-11-1961, 31-10-1972, 2-11-1977, 13-12- 1988, 21-10-1994, 1/1996 και 7-8-9/2002. Μετά τις πληµµύρες του 1961 ο τότε Οργανισµός Αποχετεύσεως Πρωτευούσης εξέτασε την ανάγκη αναδιευθέτησης του Κηφισού. Από τις µελέτες προέκυψε η ανάγκη διαπλάτυνσης και εκβάθυνσης της κοίτης του Κηφισού, ώστε στο τµήµα κατάντη της συµβολής του ρέµατος Λιοσίων, να διοχετεύονται παροχές 900 έως 1400m3/s, µε στάθµη νερού χαµηλότερη από την στάθµη του πέριξ φυσικού εδάφους ώστε να είναι δυνατή η αποχέτευση όµβριων των παρακηφίσιων περιοχών. Οι παροχές υπολογισµού προέκυψαν από εκτιµήσεις βροχοµετρικών στοιχείων µε µεθόδους ορθολογικές, σε συνδυασµό µε την χάραξη (ουσιαστικά αυθαιρέτων) υδρογραφηµάτων, αφού σε ολόκληρη την περιοχή της Πρωτεύουσας δεν υπήρχαν (αλλά δυστυχώς ούτε και σήµερα, 40 χρόνια µετά εξακολουθούν να µην υπάρχουν) µετρήσεις πληµµυρικών παροχών. Αν και η ανάγκη µετρήσεων παροχών και η ανεπτυγµένη µεθοδολογία συσχετίσεως παροχών µε βροχοπτώσεις είναι καλώς γνωστή στην Ελλάδα και γίνονται, από πολλών ετών, µετρήσεις παροχών ρεµάτων στην ύπαιθρο, τόσο από το ΥΠΕΧΩ Ε όσο και από την ΕΗ, έχει εγκαταλειφθεί προ ετών το δίκτυο µέτρησης παροχών που εγκατεστάθη το 1998 από την ΕΥ ΑΠ σε 8 σηµεία του Κηφισού και βασικών συµβαλλόντων ρεµάτων. Στις προµελέτες που είχαν συνταχθεί το 1968 προβλεπόταν η διαµόρφωση ακάλυπτης κοίτης µε τραπεζοειδή διατοµή και ορθογωνικό αύλακα για την εκβάθυνση του πυθµένα. Προβλεπόταν επίσης, η διαµόρφωση εκβολής µε επέκταση της κοίτης µέσα στον Φαληρικό Όρµο, σε µήκος περί τα 250m κατάντη της τότε παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος µε Στάθµη Πυθµένα 2,50. Λόγοι τουριστικής εκµετάλλευσης του Φαληρικού Όρµου και κυκλοφοριακές ανάγκες, δεν επέτρεψαν την εφαρµογή της προµελέτης του Ο.Α.Π. Η αξιοποίηση του Φαληρικού Όρµου βασίσθηκε τελικά σε βραβευθείσα λύση Αρχιτεκτονικού διαγωνισµού του 1963. Τα έργα στον Φαληρικό Όρµο, καθώς και τα έργα εκβολής του Κηφισού, άρχισαν το 1972. Η επίχωση θαλάσσιας ζώνης 400m για να κατασκευασθεί το Palais de Sports και η πρόβλεψη διαµόρφωσης λιµένος θαλαµηγών µεταξύ της Πειραϊκής και εκβολής Κηφισού, οδήγησαν στην επιµήκυνση της κοίτης του Κηφισού µέσα στην θαλάσσια περιοχή του όρµου, κατά 680m σε βαθύµετρο θάλασσας 9,50. Η εκβολή του Κηφισού προβλεπόταν να αποτελέσει τον υπήνεµο µόλο του υπόψη λιµένος. Η διαµόρφωση του λιµένος εγκαταλείφθηκε, χωρίς να κατασκευασθεί η επέκταση του προσήνεµου κυµατοθραύστη του Τουρκολίµανου, που θα προστάτευε και την χοάνη εκβολής του Κηφισού. Τα κύµατα όµως, προξένησαν ζηµιές στα βάθρα του Κηφισού, διαπιστώθηκε δε ότι ο ανάρρους των κυµάτων καθιστούσε προβληµατική την εκβολή των νερών των παραλιακών συλλεκτήρων όµβριων. Έτσι το 1983, αποφασίστηκε η ολοκλήρωση των έργων της χοάνης εκβολής του Κηφισού και η κατασκευή του κυµατοθραύστη προστασίας της. Κατασκευάσθηκε έργο εκβολής µήκους 880 m µε στάθµη πυθµένα στο σηµείο εκβολής 10.00 m. Η εκβολή προστατεύεται από τους θαλάσσιους κυµατισµούς µε κυµατοθραύστη. Η ανάγκη αναµόρφωσης των Παρακηφισίων λεωφόρων και κατασκευής ανισόπεδων κόµβων οδήγησαν το 1971, το τέως Υ..Ε. στην απόφαση «Αναδιευθετήσεως του Κηφισού από του ρεύµατος Αχαρνών µέχρι της παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος µε πρόβλεψη επικαλύψεως της κοίτης αυτού και διαµόρφωσιν κατακόρυφων παρειών». Τα έργα διευθέτησης του Κηφισού κατασκευάζονται από το 1972 µέχρι σήµερα µε βάση τις προβλέψεις αυτές. Η ύπαρξη του παρακηφισίου συλλεκτήρα ακαθάρτων και των Παρακηφισίων λεωφόρων µε τα επ αυτών Fly Over, που κατασκευάσθηκαν περί το 1979-80 και κυρίως η ατολµία στην διενέργεια απαλλοτριώσεων, αποτέλεσαν δεσµευτικά στοιχεία στην επιλογή του πλάτους της κοίτης του Κηφισού. Έτσι µε πλήρως διαµορφωµένη την πέριξ «πολεοδοµική κατάσταση» (σχήµα οξύµωρο αφού το µεγαλύτερο τµήµα είναι εκτός σχεδίου ) δεν υπήρξε η παραµικρή δυνατότητα για µεγαλύτερη διαπλάτυνση της κοίτης.

3 «Επείγουσες ανάγκες» κυκλοφοριακών έργων οδήγησαν στην διευθέτηση ενδιάµεσων τµηµάτων του Κηφισού, µη συνδεοµένων µεταξύ τους, αφού ο βασικότερος επισπεύδων παράγων για την κατασκευή και διευθέτηση του Κηφισού καθώς και για την εν γένει κατασκευή µεγάλης κλίµακας αντιπληµµυρικών έργων µέχρι σήµερα είναι τα έργα της οδοποιίας. Ενδεικτικά παρατίθεται η διαχρονική εξέλιξη της τµηµατικής διευθέτησης του Κηφισού µε την σειρά που έγιναν τα έργα : α. Κατασκευάσθηκε το έργο εκβολής του Κηφισού στον Φαληρικό Όρµο, µήκους 880 m. Στην θέση της εκβολής, το βαθύµετρο του πυθµένα της θάλασσας είναι στα - 10.00m. έκα περίπου χρόνια αργότερα, η εκβολή προστατεύθηκε από τα κύµατα του Αιγαίου Πελάγους µε κυµατοθραύστη. β. Κατασκευάσθηκε η γέφυρα της παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος και διευθετήθηκε σαν ακάλυπτο τµήµα 140m ανάντη της υπόψη γέφυρας. γ. Κατασκευάστηκαν αλληλοτεµνόµενοι φρεατοπάσσαλοι µέχρι την ΧΘ 0+740, ώστε να προστατεύονται οι παρόχθιες χαµηλές περιοχές Μοσχάτου από τυχόν θραύση των παλιών πλευροτοίχων. δ. ιευθετήθηκε και καλύφθηκε το τµήµα του Κηφισού όπου ευρίσκονται οι ανισόπεδοι κυκλοφοριακοί κόµβοι της Ιεράς Οδού και της Λεωφ. Καβάλας, δηλαδή το τµήµα µεταξύ ΧΘ 5 + 060 και 6 + 720. Κατασκευάσθηκε η εκβολή στον Κηφισό, του αφνορέµατος και του ρέµατος Μάσχα Περιστερίου παροχετευτικότητας 900m3/s. Το τµήµα µεταξύ ΧΘ 0+140 και 5+060 που αποτελεί τον αποδέκτη του προαναφερθέντος παρέµεινε επί δεκαετίες µε την παλιά ανεπαρκή διατοµή που είχε δυνατότητα παροχέτευσης περί τα 600m3/s, ενώ η γέφυρα της οδού Πειραιώς η οποία ευρίσκεται στο τµήµα αυτό είχε δυνατότητα παροχέτευσης περί τα 400m3/s. Υπενθυµίζεται ότι το τµήµα από ΧΘ 0+000 έως ΧΘ 3+060 ευρίσκεται σήµερα υπό κατασκευή. ε. ιευθετήθηκε και καλύφθηκε το τµήµα από ΧΘ 9 + 030 έως 10 + 100 στην περιοχή των Τριών Γεφυρών, για να συνδεθεί η Εθνική Οδός Αθηνών - Λαµίας µε τις Παρακηφίσιες οδούς και κατασκευάσθηκε το έργο συµβολής του ρέµατος Λιοσίων στον Κηφισό, ώστε να επαρκεί για την διοχέτευση της αυξηµένης πληµµυρικής παροχής που προέρχεται τώρα από τις Ευπυρίδες και την Εσχατιά προς προστασία των Άνω Λιοσίων και της Αττικής Οδού. στ. Κατασκευάσθηκαν τα έργα του οδικού κόµβου της οδού Αχαρνών µε την Εθνική Οδό, περί την ΧΘ 12 + 400 του Κηφισού. ζ. Κατασκευάσθηκε το έργο διευθέτησης του Κηφισού στην διασταύρωση του µε τη λεωφόρο Σταυρού-Ελευσίνας περί την ΧΘ 16 + 500. η. ιευθετήθηκε το τµήµα από ΧΘ 6+720 έως ΧΘ 9+030 καθώς και το τµήµα από ΧΘ 3+060 έως ΧΘ 5+060. θ. Κατασκευάζεται το τµήµα από ΧΘ 0+000 έως ΧΘ 3+060. Με το έργο αυτό, ολοκληρώνεται η αναδιευθέτηση του Κηφισού από εκβολής µέχρι τις Τρεις Γέφυρες. Στο έργο αυτό θ αναφερθούµε εκτενέστερα στην συνέχεια. ι. Ανάντη των Τριών Γεφυρών και µέχρι τον µαίανδρο του Κόκκινου Μύλου δεν προχωρεί καµία διευθέτηση, παρ ότι η από 40ετίας υφισταµένη λιθένδυτη κοίτη αλλά και ο πυθµένας έχουν υποστεί από ετών εκτεταµένες και επικίνδυνες φθορές.

4 ια. Ανάντη του Κόκκινου Μύλου δεν έχει γίνει καµία διευθέτηση παρά µόνον στην περιοχή της διασταύρωσης µε την Αττική Οδό (περί την ΧΘ 16+500). 2. Σύντοµο ιστορικό του Ιλισού-Υφιστάµενη κατάσταση 2.1Ο Ιλισός, ο αρχαιότερος ποταµός στο Λεκανοπέδιο Αττικής, µε λεκάνη απορροής 48,3 km2 πηγάζει από τον Υµηττό και εκβάλλει στο Φαληρικό όρµο, διασχίζει σχεδόν το κέντρο της πόλεως των Αθηνών και πολλούς πυκνοδοµηµένους ήµους, έχει µακρό παρελθόν επεµβάσεων και µελετών καθώς και µακρά ιστορία µυστηρίων, από τις Νύµφες της αρχαιότητος µέχρι την σκοπιµότητα της εκτροπής του ή όχι στον Κηφισό, που αποτελεί µυστήριο της σύγχρονης εποχής. 2.2Ο Ιλισός προ του 20 ου αιώνα δεν είχε ξεχωριστή εκβολή στο Φαληρικό Όρµο, αλλά συνέβαλε µε τον Κηφισό στην περιοχή Χαροκόπου- Χαµοστέρνας. Το 1905 µελετήθηκε ξεχωριστή κοίτη και εκβολή του Ιλισού από τη Γέφυρα Χαροκόπου µέχρι το Φαληρικό Όρµο. Με βάση τη µελέτη αυτή ο Ιλισός διευθετήθηκε πριν από το 1930 στο τµήµα από τη θάλασσα µέχρι τη γέφυρα Χαροκόπου σε απόσταση περίπου 3,0 km. Οι πρώτες µελέτες για τη συστηµατική διευθέτηση του Ιλισού έγιναν το 1931-35 από την «Ανώνυµη Ελληνική Εταιρεία Κατασκευής Υπονόµων Αθηνών-Πειραιώς και Περιχώρων Α.Ε.» (µετέπειτα Υ ΡΕΞ), για το τµήµα από τη γέφυρα Χαροκόπου και προς τα ανάντη. Η διευθέτηση προέβλεπε ανοικτές διατοµές µε την κατασκευή δύο πλευρικών τοίχων από αρµολογηµένη λιθοδοµή και κοιτόστρωση του πυθµένα µε λιθεπένδυση, αλλά η πυκνή ανοικοδόµηση, ιδιαίτερα µετά τον πόλεµο, οδήγησε στην κάλυψη της κοίτης. 2.3Οι εργασίες διευθέτησης άρχισαν το 1937 από την περιοχή της διασταύρωσης των οδών Μεσογείων - Κατεχάκη και συνδυάστηκαν µε την κάλυψη και άλλων ρεµάτων που συνέβαλαν µε τον Ιλισό καθώς και µε την κατασκευή συλλεκτήρων του κέντρου της Αθήνας. Οι εργασίες διευθέτησης του κύριου κλάδου του Ιλισού (κλάδος Μιχαλακοπούλου Σωτηρίας) άρχισαν το 1937 από το Χώρο της Σχολής Χωροφυλακής και µέχρι το 1939 κατασκευάστηκε το τµήµα υπό τις οδούς Μεσογείων και Μιχαλακοπούλου µέχρι την οδό Παπαδιαµαντοπούλου. 2.4Ο Ιλισός στο τµήµα µεταξύ της οδού Παπαδιαµαντοπούλου και Παναθηναϊκού Σταδίου ακολουθεί τις οδούς Μιχαλακοπούλου και Βασ. Κωνσταντίνου και είναι διευθετηµένος µε δίδυµη κυκλική διατοµή διαµέτρου 2Χ D=3.80 µέχρι τη Λ. Βασ. Αλεξάνδρου (συµβολή µε Ηριδανό) και 2Χ D=4.20 µέχρι το Παναθηναϊκό Στάδιο. 2.5Στο τµήµα µεταξύ Παναθηναϊκού Σταδίου και οδού Φορνέζη (πέρας καλυµµένου τµήµατος),ακολουθεί πορεία δια µέσου των οδών Βασ. Κωνσταντίνου, Καλλιρρόης, µέχρι την οδό Χαροκόπου και στη συνέχεια µεταξύ των οδών Σαλαµίνος Ιλισού και Παν. Τσαλδάρη ως την οδό Φορνέζη, όπου περατώνεται το κλειστό τµήµα. Η αρχική µελέτη (1931-1936) προέβλεπε το τµήµα του Ιλισού από την γέφυρα στο Στάδιο µέχρι τη Γέφυρα στη Λ. Συγγρού να µείνει ακάλυπτο και έτσι κατασκευάστηκε αρχικά. Η διατοµή ήταν τραπεζοειδής µε πλάτος πυθµένα 8,00 µ. για το τµήµα Στάδιο οδός Αναπαύσεως και 12,00 µ. για το υπόλοιπο τµήµα έως τη γέφυρα της Λ. Συγγρού. Στη συνέχεια µε βάση τη µελέτη της «Υ ΡΕΞ Α.Ε.» καλύφθηκε η ανοικτή κοίτη και οι διαστάσεις της κλειστής διατοµής προσαρµόστηκαν στις διαστάσεις της υφιστάµενης ακάλυπτης κοίτης. Αργότερα, η επικάλυψη επεκτάθηκε µέχρι την οδό Φορνέζη (Χ.Θ. 2+100). 2.6Για το κατάντη της Οδού Φορνέζη (Χ.Θ. 2+100 από την Λ. Ποσειδώνος) ανοικτό τµήµα του Ιλισού διαπιστώθηκε, ότι τα στοιχεία της µηκοτοµής έχουν αλλάξει και δεν βρίσκονται σε συµφωνία µε την µελέτη («Προµελέτη διευθέτησης των εκβολών Κηφισού και Ιλισού», Σ. άλλας, 1969). Το πλάτος της διατοµής άλλαξε και καταργήθηκαν όλοι οι προβλεπόµενοι στην αρχική µηκοτοµή αναβαθµοί, 6 στον αριθµό. Από τη Χ.Θ. 2+100 (χιλιοµέτρηση από τη

5 χαµηλή λεωφόρο Ποσειδώνος) έως τη Χ.Θ. 1+980 (πεζογέφυρα οδού Σκίπη) ο αγωγός συνεχίζει ανοικτός µε b=12 µ.στο µέσον περίπου µεταξύ των πεζογεφυρών των οδών Σκίπη (Χ.Θ. 1+960) και Πλωµαρίου (Χ.Θ. ~1+660), γίνεται διαπλάτυνση της διατοµής σε πλάτος πυθµένα 14,0 µ. Από τη διασταύρωση των οδών Ελλησπόντου και Ιλισού αλλάζει η µορφή της δεξιάς παρόχθιας ζώνης, µε την υψοµετρική διαφορά µεταξύ της οδού Ιλισού και της γύρω περιοχής να µειώνεται µέχρις ότου µηδενιστεί. Αυτό συµβαίνει όµως γιατί τα κτίρια της παρόχθιας ζώνης έχουν οικοδοµηθεί στη στάθµη της οδού Ιλισού, η οποία παραµένει περίπου 1,0 µ. υψηλότερα από τη στάθµη της υπόλοιπης περιοχής. Παρατηρείται επίσης µια ανισοσταθµία µεταξύ των δύο οχθών, µε τη στάθµη της αριστερής όχθης να βρίσκεται κατά 1,5 µ. υψηλότερα αυτή της δεξιάς. Στη µέση της απόστασης µεταξύ των πεζογεφυρών των οδών Πλωµαρίου (Χ.Θ. ~1+660) και Αρτέµιδος (Χ.Θ. 1+380) πραγµατοποιείται και δεύτερη διαπλάτυνση της διατοµής σε πλάτος πυθµένα b 22,00 µ. Η ανιστοσταθµία µεταξύ των δύο οχθών µειώνεται στην τάξη του 0,80 µ. Οι παρόχθιες ζώνες συνεχίζουν να βρίσκονται σε στάθµη υψηλότερη από την υπόλοιπη περιοχή κατά 1,5 έως 2,0 µ. Στο τµήµα µεταξύ της πεζογέφυρας της οδού Αρτέµιδος (Χ.Θ. 1+380) και της οδογέφυρας της οδού Μεταµορφώσεως (Χ.Θ. 0+840) τα γεωµετρικά στοιχεία της διατοµής του αγωγού παραµένουν τα ίδια (πλάτος πυθµένα ~22,0 µ. ελεύθερο ύψος ~3,0 µ.), οι δε παρόχθιες ζώνες συνεχίζουν να βρίσκονται σε υψηλότερη στάθµη από την υπόλοιπη περιοχή. Στο τµήµα µεταξύ της οδογέφυρας της οδού Μεταµορφώσεως (Χ.Θ. 0+840) έως την πεζογέφυρα της οδού Λάµπρου Κατσώνη (Χ.Θ. 0+480) η διατοµή του αγωγού δεν αλλάζει ως προς τα γεωµετρικά χαρακτηριστικά της. Οι στάθµες των οδών Π. Τσαλδάρη και Ιλισού συνεχίζουν να βρίσκονται περίπου στο ίδιο επίπεδο µε τη στέψη του αγωγού (η στάθµη της οδού Ιλισού είναι κατά 0,60 µ. χαµηλότερη από τη στέψη). Παράλληλα διατηρείται η ανισοσταθµία µεταξύ των οδών αυτών και της υπόλοιπης περιοχής µε τις στάθµες των παροχθίων οδών να βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο. Στο τµήµα µεταξύ των πεζογεφυρών των οδών Λάµπρου Κατσώνη (Χ.Θ. 0+480) και Φλέµιγκ (Χ.Θ. 0+240) η διατοµή του αγωγού δεν µεταβάλλεται. Οι στάθµες των οδών Π. Τσαλδάρη και Ιλισού έχουν εξισωθεί µε τη στάθµη της γύρω περιοχής. Η στάθµη στέψης του αγωγού παραµένει κατά 1,5 µ. υψηλότερα από τη γύρω περιοχή. Στο τελευταίο τµήµα µεταξύ της πεζογέφυρας της οδού Φλέµιγκ (Χ.Θ. 0+240) και της γέφυρας της Παλαιάς Λεωφόρου Ποσειδώνος η διατοµή του αγωγού παραµένει αµετάβλητη µέχρι λίγο ανάντη της διασταύρωσης των οδών Ιλισού και Αγ. Κωνσταντίνου. Από εκείνο το σηµείο και µετά έχουν καθαιρεθεί οι παλαιοί τοίχοι της διατοµής και έχουν κατασκευαστεί νέοι από σκυρόδεµα, µε στάθµη στέψης κατά 0,50 µ. χαµηλότερη από τους παλαιούς. Η διατοµή συνεχίζει µε πλάτος πυθµένα περί τα 22 µ. µέχρι τη διασταύρωση των οδών Αγ. Κωνσταντίνου και Ιλισού. Από εκεί και προς τα κατάντη ξεκινά η τρίτη διαπλάτυνση του αγωγού σε σχήµα χοάνης µέχρις ότου φθάσει το πλάτος τω 40 περίπου µέτρων, στο ύψος της γέφυρας της Παλαιάς Λεωφόρου Ποσειδώνος. Οι στάθµες των οδών Π. Τσαλδάρη και Ιλισού παραµένουν στο ίδιο επίπεδο µε τη γύρω περιοχή και η στέψη του αγωγού κατά 1,0 έως 1,5 µ. υψηλότερα. Στην αριστερή όχθη στο ύψος της διασταύρωσης των οδών Αγ. Κωνσταντίνου και Ιλισού υπάρχει ράµπα καθόδου, η οποία φράσσεται µε µεταλλική θύρα δύο φύλλων. Η γέφυρα της Παλαιάς Λεωφόρου Ποσειδώνος είναι µια πέτρινη κατασκευή, πέντε τοξοτών ανοιγµάτων πλάτους 7,20 µ. και µήκους 2,00 µ. περίπου. Η στάθµη του πυθµένα στο σηµείο της γέφυρας βρίσκεται περίπου στο ± 0,0.Τριάντα περίπου µέτρα προς τα κατάντη βρίσκεται η γέφυρα της Νέας Λεωφόρου Ποσειδώνος, η οποία είναι κατασκευασµένη από σκυρόδεµα, ενός ανοίγµατος µε πλάτος όµως 25 µ. αρκετά µικρότερο από 40 µ. και ελεύθερο ύψος µεγαλύτερο των 2,00 µ. Η στάθµη πυθµένα στη νέα γέφυρα βρίσκεται περίπου στο ± 0,00 και η θάλασσα έχει εισχωρήσει µέχρι το σηµείο αυτό. Κατάντη της νέας γέφυρας, ο Ιλισός συνεχίζει ανεπένδυτος πλέον, για κάποια µέτρα σε ευθυγραµµία και έπειτα σε καµπύλη προς τα δεξιά έως ότου εκβάλλει στο Φαληρικό Όρµο. 2.7 Η διοχετευτική ικανότητα του Ιλισού θεωρήθηκε ήδη από τη δεκαετία του 60 ανεπαρκής και είχε προταθεί από την Υ ΡΕΞ η κατασκευή περιφερειακής τάφρου κατά µήκος των κλιτύων του Υµηττού µε εκβολή στο ρ. Πικροδάφνης, που στη συνέχεια µελετήθηκε σε οριστικό στάδιο υπό της «Υ ΡΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ Α.Ε.», αλλά δεν υλοποιήθηκε.το 1985 στην Προµελέτη του Ρ.Πικροδάφνης, από την Υ ΡΟΜΕΤ ΕΠΕ, έγινε

6 λεπτοµερέστερη έρευνα της σκοπιµότητος κατασκευής της ΠΤ Υµηττού και δεν προέκυψε ουσιαστική αποµείωση παροχών του Ιλισού δια της κατασκευής της. 2.8Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει σηµαντικές επεµβάσεις στην ανάντη λεκάνη του Ιλισού, όπως κατασκευή της υτικής Περιφερειακής Λ. Υµηττού, κατασκευή ανισόπεδων κόµβων στη Λ. Μεσογείων, Κατεχάκη και Κηφισίας, κατασκευή ΜΕΤΡΟ µε προβλεπόµενους σταθµούς µετεπιβίβασης και στάθµευσης, συνεχείς επεκτάσεις στην δόµηση της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου καθώς και κατασκευή ολυµπιακών εγκαταστάσεων στο Γουδί, όπου εκτελούνται έργα αποχέτευσης αποστράγγισης του περιβάλλοντα χώρου καθώς και παρεµβάσεις στα δίκτυα αποχέτευσης οµβρίων. Τ ανωτέρω έργα δυσµενοποιούν σηµαντικά την κατάσταση στην λεκάνη απορροής του Ιλισού. Ήδη έχουν παρατηρηθεί, σε περιπτώσεις έντονων βροχοπτώσεων, φαινόµενα εκτίναξης καλυµµάτων φρεατίων του Ιλισού στην περιοχή του χώρου της ΕΡΤ (πλησίον Λ. Κατεχάκη), όπου ο αγωγός είναι επιφανειακός και αναγκαστικά έγινε σφράγιση των καλυµµάτων των φρεατίων. 2.9Στα πλαίσια της «Προµελέτης αποχέτευσης Οµβρίων και Ακαθάρτων ήµου Παπάγου», ΕΥ ΑΠ, 2000, έγινε έλεγχος της διοχετευτικότητας των κατάντη αποδεκτών και βρέθηκαν να είναι ανεπαρκείς για την παραλαβή πληµµυρών ακόµη και για περίοδο επαναφοράς Τ = 10 έτη. Επίσης στα πλαίσια της ανωτέρω µελέτης προτάθηκε η σύνταξη υδραυλικού µαθηµατικού οµοιώµατος για το σύνολο της λεκάνης του Ιλισού µέχρι τη διασταύρωση των οδών Μιχαλακοπούλου και Βασ. Κωνσταντίνου, ώστε να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις από τις διευθετήσεις λόγω κατασκευής της.π.λ.υ., αλλά και να εκτιµηθεί η υδραυλική επάρκεια των των κυρίων αποδεκτών, δηλαδή του Ιλισού και των συµβαλλόντων του. Η ΕΥ ΑΠ έδωσε εντολή στους µελετητές να προχωρήσουν στην σύνταξη του υδραυλικού µαθηµατικού οµοιώµατος, µε την σύµφωνη γνώµη της /νσης 10, έκτοτε όµως λόγω της αλλαγής των αρµοδιοτήτων της ΕΥ ΑΠ, το θέµα παράµεινε σε εκκρεµότητα. 2.10Στην εγκεκριµένη «Μελέτη σκοπιµότητας εκτροπής Ιλισού στον Κηφισό», ΕΥ ΑΠ, 2000, ΜΕΛΕΤΗΤΗΣ: Κ. Ζέρης - Π. Αντωναρόπουλος & Συνεργάτες ΕΠΕ, έγινε προσπάθεια εκτίµησης της διοχετευτικής ικανότητας του Ιλισού στο καλυµµένο τµήµα και προσδιορίστηκε η δυσµενέστερη από άποψη διοχετευτικής ικανότητας περιοχή του Ιλισού. Αυτή είναι η περί το Παναθηναϊκό στάδιο περιοχή, όπου η συµβολή του Ηριδανού. Στο τµήµα αυτό η διοχετευτική ικανότητα, µε εξάντληση όλων των περιθωρίων εκτιµήθηκε σε Q=220 µ 3 /δλ. Στο ίδιο συµπέρασµα κατέληξαν και οι υδραυλικοί υπολογισµοί ανοµοιόµορφης ροής που παρέχονται στη µελέτη Σ. άλλα (1969). Αν το τµήµα αυτό τεθεί υπό πίεση µε την Π.Γ. να βρίσκεται κάτω ή στο όριο του φ. εδάφους η ικανότητα µπορεί να ανέλθει σε Q=270 µ 3 δλ.στα πλαίσια των ολυµπιακών έργων στον Φαληρικό Όρµο από την ΕΥ Ε / ΟΕ 2004 στην «Προµελέτη διευθέτησης Ιλισού και µερικής εκτροπής στον Κυκλοβόρο», (ΕΝΜ, 2002) από τον υδραυλικό έλεγχο διοχετευτικότητας που έγινε, υπολογίστηκε η µέγιστη διοχετευτικότητα του Ιλισού, ανάντη της εκτροπής που προτείνεται στην οδό Χαµοστέρνας, να είναι της τάξεως των 330 µ 3 /δλ. 3. Ιστορικό εκτροπής του Ιλισου στον Κηφισό. Όπως ανεφέρθη και ανωτέρω ο Ιλισός προ του 20 ου αιώνα δεν είχε ξεχωριστή εκβολή στο Φαληρικό Όρµο, αλλά συνέβαλε µε τον Κηφισό στην περιοχή Χαροκόπου- Χαµοστέρνας. Το 1905 µελετήθηκε ξεχωριστή κοίτη και εκβολή του Ιλισού από τη Γέφυρα Χαροκόπου µέχρι το Φαληρικό Όρµο. Η χάραξη της ξεχωριστής αυτής κοίτης δεν ακολούθησε τα χαµηλά σηµεία της λεκάνης αλλά τοποθετήθηκε σχεδόν στον υδροκρίτη, µε αποτέλεσµα να είναι δυσχερείς οι εκβολές αγωγών οµβρίων των εκατέρωθεν περιοχών Μοσχάτου και Καλλιθέας.Το ζήτηµα της εκτροπής του Ιλισού προς Κηφισό δια της Χαµοστέρνας - Κων/πόλεως ετέθη για πρώτη φορά από τον κ. Σ. άλλα µετά τη σύνταξη της Προµελέτης έργων διευθετήσεως των εκβολών Κηφισού και Ιλισού το 1968. Η ιδέα εκτροπής του Ιλισού δια της Χαµοστέρνας - Κωνσταντινουπόλεως προς Κηφισό που διατυπώθηκε τότε για πρώτη φορά από τον κ. Σ. άλλα, έγινε αποδεκτή από τον ΕΟΤ και στη συνέχεια συντάχθηκε για λογαριασµό του ΕΟΤ η Οριστική µελέτη εκτροπής Ιλισού προς Κηφισό, το 1973. Τα κύρια επιχειρήµατα για την υποστήριξη της πρότασης συνοψίζονται ως εξής :

7 Α) Η κατασκευή του έργου εκβολής που εθεωρείτο τότε ότι συντελεί στην κατάτµηση του όρµου, θα είχε σαν πιθανές συνέπειες την άνοδο της θερµοκρασίας και τη µεταβολή του µικροκλίµατος και την εξασθένηση της κίνησης των ασθενών παράκτιων ρευµάτων που συντελούν στην αναγέννηση των υδάτων του όρµου. Β) Ο Ιλισός, όπως και ο Κηφισός, δεν παροχετεύουν µόνο όµβρια ύδατα αλλά και πάσης φύσεως ρύπους, οι οποίοι τόσο κατά το θέρος όσο και σε ώρες χαµηλών παροχών, ρυπαίνουν την ανοικτή κοίτη και την εκβολή στον όρµο. Με την εκτροπή του Ιλισού και διοχέτευση προς Κηφισό των απορροών της υψηλής ζώνης Μ-Κ και την κατασκευή των παραλιακών συλλεκτήρων θα αποφεύγεται η ρύπανση του Ιλισού. Γ) Λόγω της δραστικής αποµείωσης της παροχής κατάντη της εκτροπής σε σχέση µε την µεγάλη παροχετευτικότητα της υφιστάµενης κοίτης, θα ήταν δυνατή η ταπείνωση της στέψης των οχθών σε υψόµετρα χαµηλότερα της πέριξ περιοχής και ως εκ τούτου θα ήταν δυνατή η λειτουργία της κοίτης ως αντιπληµµυρικού έργου, αφού θα είχε την δυνατότητα να συλλέγει τις επιφανειακές απορροές. Έκτοτε η µεν εκτροπή του Ιλισού δια της Χαµοστέρνας παρέµεινε σε εκκρεµότητα, οι δε κύριοι αποχετευτικοί αγωγοί της περιοχής Μοσχάτου-Καλλιθέας δεν ολοκληρώθηκαν όπως προεβλέπετο. Η εκτροπή του Ιλισού έχει ολικό µήκος 3.141 µ. Κατά τα πρώτα 1.241 µ. (Χ.Θ. 3+141 έως 1+900) διατρέχει την οδό Χαµοστέρνας - Π. Τσαλδάρη, κατά δε τα υπόλοιπα 1.900 µ. την οδό Κων/πόλεως. Στη Χ.Θ. 1+900 συµβάλλει η κοίτη εκτροπής του Κυκλοβόρου, στη δε Χ.Θ. 0+266 το ρέµα του Π. ανιήλ. Το έργο εκτροπής του Ιλισού στις προβλεπόµενες διαστάσεις (µε πλάτη που κυµαίνονται από 11 έως και 30 µέτρα) για ικανότητα Q=270 µ 3 /δλ είχε σαν σπουδαιότερα τεχνικά έργα : δύο αναβαθµούς µε λεκάνες ηρεµίας εντός της κλειστής διατοµής τη διασταύρωση µε τις γραµµές ΗΣΑΠ στην οδό Θεσ/νίκης τη διάβαση από τη Χαµοστέρνας στη Λ. Κων/πόλεως στο ύψος της οδού Πειραιώς όπου σήµερα υπάρχει ένα Κέντρο Νεότητας και Κρατικός Παιδικός Σταθµός. Το έργο αυτό µελετήθηκε σε φυσικό υδραυλικό οµοίωµα. Σήµερα βέβαια έχουν αλλάξει κατά πολύ οι συνθήκες. Η Χαµοστέρνας µε τη σύνδεσή της µε την Καλλιρρόης και την Κων/πόλεως - Π. Ράλλη και την κατασκευή των ανισόπεδων κόµβων ΕΗΣ και οδού Πειραιώς έχει µετατραπεί σε οδικό άξονα βαρέως οδικού φορτίου και πράγµατι αν κατασκευάζονταν σήµερα το τµήµα Χαµοστέρνας στις προβλεπόµενες διαστάσεις του 1973 θα απαιτούσε πολύ µεγάλο κόστος και θα προξενούσε τεράστια κυκλοφοριακά προβλήµατα που θα είχαν αντίκτυπο στη ζωή όλης της πόλεως. Η σκοπιµότητα µερικής εκτροπής του Ιλισού έχει διερευνηθεί πρόσφατα στη µελέτη «Μελέτη Σκοπιµότητας Εκτροπής Ιλισού στον Κηφισό» (Μελετητής Κ. Ζέρης Π. Αντωναρόπουλος και Συνεργάτες Ε.Π.Ε., Ιανουάριος 2000), η οποία έχει εγκριθεί από την Ε.Υ.Α.Π. Στο πλαίσιο των ολυµπιακών έργων στον Φαληρικό Όρµο από την ΕΥ Ε / ΟΕ 2004 ετέθη εκ νέου το θέµα της εκτροπής του Ιλισού και εκπονήθηκε «Προµελέτη διευθέτησης Ιλισού και µερικής εκτροπής στον Κυκλοβόρο», (ΕΝΜ, 2002). Βασική αναγκαιότητα της µερικής εκτροπής του Ιλισού είναι η αποφόρτισή του στον Κηφισό µέσω του Κυκλοβόρου ώστε να διοχετεύονται εκ του ασφαλούς οι ρύποι σε ένα σηµείο στο Φαληρικό Όρµο και µάλιστα στην ισοβαθή -10,00.Έτσι, λόγω της µείωσης της παροχής που διοχετεύεται στον Κηφισό µέσω του Συλλεκτήρα οµβρίων υψηλών περιοχών Μοσχάτου Καλλιθέας,στην εν λόγω µελέτη προτείνεται εκτροπή των πρώτων 50 µ 3 /δλ µέχρι 100 µ 3 /δλ το µέγιστο, αντί της µέγιστης των 50 µ 3 /δλ που προβλέπει η µελέτη σκοπιµότητας Κ. Ζέρη - Π. Αντωναρόπουλου. Επισηµαίνεται ότι η διοχετευτική ικανότητα του συστήµατος (Κηφισός-Ιλισός) των 1.400+270=1.670 µ 3 /δλ διατηρείται, χωρίς να µειώνονται τα περιθώρια ασφάλειας στον Κηφισό, δεδοµένου ότι στην παροχή των 1.400 µ 3 /δλ του Κηφισού, έχει ληφθεί υπόψη η συµβολή των 440 µ 3 /δλ της εκτροπής Κυκλοβόρου κλπ. Ο Αγωγός µερικής εκτροπής Ιλισού που προτείνεται στην ανωτέρω µελέτη, συνολικού µήκους 1.181 µ. σχεδιάστηκε για µέγιστη παροχή έως 100 µ 3 /δλ, αρχίζει από το έργο µερισµού παροχής Ιλισού (Χ.Θ. 1+181) κατάντη της υφιστάµενης καλυµµένης κοίτης του Ιλισού στην οδό Καλλιρρόης (Χ.Θ. Ιλισού 3+323,75) και ακολουθεί χάραξη µε εσωτερικές

8 διαστάσεις 5.50x3.00 για 190 µ. περίπου και αφού διασχίσει την γέφυρα ΗΣΑΠ στην οδό Θεσσαλονίκης συνεχίζει επί της οδού Χαµοστέρνας (νότιος κλάδος) για µήκος 1013 µ. περίπου και εσωτερικές διαστάσεις 5.50x3.50 µέχρι την Ανατολική Κωνσταντινουπόλεως και την συµβολή του µε τον αγωγό εκτροπής Κυκλοβόρου. Για την µερική εκτροπή της υφιστάµενης καλυµµένης κοίτης του Ιλισού στην οδό Καλλιρρόης προβλέπεται έργο µερικής εκτροπής για παροχή έως 100 µ 3 /δλ, το οποίο λειτουργεί µε βάση τα γεωµετρικά χαρακτηριστικά του (κρίθηκε επισφαλής η χρήση άλλων διατάξεων µε ηλεκτρική ενέργεια, ιδιαίτερα σε περίοδο πληµµυρών). Η χάραξη του αγωγού µερικής εκτροπής Ιλισού προτείνεται τέτοια ώστε να επηρεάζεται µόνο η κυκλοφοριακή λειτουργία του νότιου κλάδου της Οδού Χαµοστέρνας. 3. Προτάσεις για τον Κηφισό 3.1 Όπως φάνηκε και απ όσα προαναφέρθηκαν στο ιστορικό, ο σχεδιασµός της αναδιευθέτησης του Κηφισού, έγινε αφ ενός αποσπασµατικά και αφ ετέρου ως έργου απαραίτητου για την κατασκευή έργων οδοποιίας. Αυτό, σε συνδυασµό µε την διαχρονική ανάγκη κατασκευής των έργων, είχε σαν αποτέλεσµα οι µελέτες να µην έχουν αντιµετωπίσει ως ένα ενιαίο σύνολο την λεκάνη απορροής του Κηφισού, οι περισσότερες δε έχουν συνταχθεί µε παλαιότερες υδρολογικές µεθόδους (ορθολογική µέθοδος-ισόχρονες καµπύλες) αφού η εκπόνησή τους χρονολογείται εδώ και µερικές δεκαετίες. Θα ήταν σκόπιµο, κατά την άποψή µου, να γίνει έλεγχος της παροχετευτικότητος του υφιστάµενου διευθετηµένου τµήµατος του Κηφισού µε την χρήση σύγχρονων υδρολογικών µεθόδων και µοντέλων υπολογισµού, αφού όµως πρώτα ληφθούν τα πραγµατικά γεωµετρικά στοιχεία της διευθετηµένης κοίτης και γίνει εκτίµηση των απαραίτητων υδρογραφηµάτων (µε τα όσα διατιθέµενα στοιχεία προκειµένου να καλυφθεί η έλλειψη υδρογραφηµάτων πληµµύρας που θα είχαν προκύψει από µετρήσεις).με τον τρόπο αυτό, θα καταδειχθούν οι περιοχές υψηλού κινδύνου εάν βεβαίως αποδειχθεί ότι υπάρχουν. 3.2 Ένα άλλο θέµα,το οποίο έχει απασχολήσει έντονα,ειδικούς και µη, είναι το για ποιά περίοδο επαναφοράς βροχόπτωσης επαρκεί σήµερα η διευθετηµένη κοίτη του Κηφισού. Έχει διατυπωθεί η άποψη, ότι η διευθετηµένη κοίτη,λόγω µεταβολής επί το δυσµενέστερο των συνθηκών απορροής από τον χρόνο που διέρρευσε από την σύνταξη των µελετών µέχρι την κατασκευή των έργων, δεν επαρκεί για να καλύψει την περίφηµη «πεντηκονταετία» (νοούµενης ως περίοδος επαναφοράς βροχόπτωσης).είναι αλήθεια ότι κατά την εποχή της εκπόνησης της φάσης της µελέτης όπου προσδιορίσθηκαν οι παροχές υπολογισµού,(δεκαετία του 70),οι εκτιµήσεις είχαν γίνει για να καλύπτουν περίοδο επαναφοράς βροχόπτωσης 50 έτη µε κανονικά περιθώρια ασφαλείας στην διεθετηµένη κοίτη. Είναι επίσης αλήθεια, ότι η απρόσµενη και εν πολλοίς άναρχη επέκταση της πόλης, µε την αύξηση των αδιαπέρατων επιφανειών και την σύντµηση των χρόνων διαδροµής των πληµµυρικών υδάτων, οδήγησε στην εύλογη ανησυχία ότι οι παροχές για τις οποίες µελετήθηκαν και κατασκευάσθηκαν τα έργα του Κηφισού, καλύπτουν µικρότερη περίοδο. Σ αυτό επίσης συνετέλεσε και η κατασκευή σηµαντικών οδικών έργων καθώς και η ανεξέλεγκτη κατασκευή (µικρού ευτυχώς αριθµού) τοπικών δικτύων οµβρίων υδάτων. εν είναι βέβαια εύκολο, χωρίς την απαραίτητη επιστηµονική τεκµηρίωση,να υποστηριχθεί ούτε ο «αφορισµός» της ανεπάρκειας, αλλά ούτε και η βεβαιότητα της επάρκειας. Προκειµένου να υπάρξει µία υπεύθυνη απάντηση στο θέµα θα ήταν,κατά την άποψη µου, απαραίτητη µία εµπεριστατωµένη επιστηµονική ανάλυση µε συνολική θεώρηση της λεκάνης απορροής, σύγχρονες υδρολογικές µεθόδους και ρεαλιστικές παραδοχές των παραµέτρων υπολογισµού. Επίσης θα πρέπει να γίνει επαναπροσδιορισµός βασικών εννοιών για την περίπτωση του Κηφισού. Για παράδειγµα, είναι δυνατόν να δεχόµαστε σήµερα την έννοια «πεντηκονταετία» ως περίοδο επαναφοράς βροχόπτωσης για την οποία θα πρέπει να επαρκεί η διευθετηµένη κοίτη,όταν αυτό προϋποθέτει την ύπαρξη οµοιόµορφης βροχόπτωσης αυτής της έντασης στο σύνολο της λεκάνης του Κηφισού ταυτόχρονα? Έχω την άποψη ότι και µόνο αυτό το γεγονός για µία λεκάνη απορροής εκτάσεως 380 km2 ενέχει πολύ µεγαλύτερη περίοδο επαναφοράς. Άλλωστε, όλες οι καταιγίδες στην Αττική έχουν οµοιόµορφα χαρακτηριστικά σε πιο περιορισµένη έκταση και έχουν µάλλον τοπικό

9 χαρακτήρα, που εκφράζεται σε κάποιες δεκάδες τετραγωνικά χιλιόµετρα. Οι σύγχρονες υδρολογικές και υπολογιστικές µέθοδοι µπορούν να προσοµοιώσουν και να προσεγγίσουν πολύ καλύτερα την πραγµατικότητα, λαµβάνοντας υπ όψιν, µεταξύ άλλων, την µετακίνηση της καταιγίδας, την ανάσχεση που δηµιουργείται λόγω «αποθήκευσης» στον αγωγό και πολλές άλλες πραγµατικές συνθήκες,οι οποίες κατά τούς παλαιότερους υπολογισµούς απουσίαζαν πλήρως χάριν απλουστεύσεως των µαθηµατικών προβληµάτων, αφού η έλλειψη υπολογιστών θα καθιστούσε τις επιλύσεις αδύνατες. Με τον τρόπο αυτό,θα µπορούσε υπεύθυνα να δοθεί µια απάντηση περί της επάρκειας της διευθετηµένης κοίτης του Κηφισού, όχι πια για περίοδο επαναφοράς βροχόπτωσης, αλλά για περίοδο επανεµφανίσεως παροχής στην υπό εξέταση διατοµή. Θα πρέπει τέλος να σηµειωθεί, ότι η ανωτέρω ανάλυση θα ήταν ακριβέστερη, εάν υπήρχαν µετρήσεις της παροχής του Κηφισού και θα ήταν σκόπιµο να επανενεργοποιηθούν και να πυκνώσουν οι σταθµοί µέτρησης παροχής στον Κηφισό,σε συνδυασµό µάλιστα µε εγκατάσταση βροχοµετρικών σταθµών σε επιλεγµένα σηµεία. Κατά την άποψή µου, οι δύο προαναφερθέντες έλεγχοι παροχετευτικότητος της υφιστάµενης διατοµής και περιόδου επαναφοράς θα πρέπει να δροµολογηθούν άµεσα, προκειµένου στην συνέχεια να ληφθούν αποφάσεις περί της αναγκαιότητος κατασκευής δαπανηρότατων ανακουφιστικών έργων,όπως για παράδειγµα εκτροπές βασικών συµβαλλόντων ρεµάτων κλπ. Επίσης, θα πρέπει να εξετασθεί η δυνατότητα κατασκευής έργων ανάσχεσης επιβράδυνσης παροχής στην ορεινή λεκάνη του Κηφισού και φυσικά η αποτελεσµατικότητα των έργων αυτών στην µείωση των αιχµών παροχής, αφού η κατασκευή τους παρουσιάζει και προβλήµατα απαλλοτριώσεων, περιβαλλοντικών επιπτώσεων και κυρίως συντήρησης. Ένα θέµα που επίσης έχει απασχολήσει ειδικούς και µη, είναι το κατά πόσον η κάλυψη του Κηφισού ήταν ορθή επιλογή ή όχι. Επιτρέψτε µου να διατυπώσω την άποψη ότι η κάλυψη ή µη του Κηφισού στην περιοχή της αστικής διαδροµής αυτού δεν είναι θέµα υδραυλικό. Για τις παροχές υπολογισµού, η στάθµη του νερού βρίσκεται όχι µόνο χαµηλότερα από την οροφή της κάλυψης, αλλά χαµηλότερα και από την στάθµη του περιβάλλοντος εδάφους, ώστε να είναι εξασφαλισµένη η απρόσκοπτη εισροή των συµβαλλόντων ρεµάτων καθώς και των τοπικών δικτύων. Άρα από υδραυλική άποψη, θα ήταν σκόπιµο να έµενε ακάλυπτος ο Κηφισός µόνο εάν υπήρχε η δυνατότητα να εισρέουν σ αυτόν τα επιφανειακώς ρέοντα πληµµυρικά νερά. Αυτό όµως θα είχε ως απαραίτητη προϋπόθεση την ταπείνωση της ερυθράς των παρακηφισίων λεωφόρων, πράγµα το οποίο υπό τις ήδη διαµορφωθείσες συνθήκες των βασικών οδικών έργων, µάλλον θα πρέπει ν αποκλεισθεί. Εποµένως, η κάλυψη του Κηφισού δεν δυσµενοποιεί την αντιπληµµυρική προστασία της Πρωτεύουσας,αφού πριν τα πληµµυρικά νερά φθάσουν στην οροφή του Κηφισού, θα έχουν κατακλυσθεί ευρείες περιοχές εκατέρωθεν αυτού. Αντιθέτως, είναι επιβεβληµένη η διατήρηση του Κηφισού ως ανοικτού ρέµατος στην µη αστική περιοχή, όπου εκεί πλέον λειτουργεί ως αποδέκτης των επιφανεακών πληµµυρικών νερών και όπου χρειάζεται επέµβαση οποιασδήποτε αιτιολογίας, είτε λόγω ανεπάρκειας κοίτης, είτε γιά σταθεροποίηση πρανών κλπ, αυτή να γίνεται κυρίως µε τα κριτήρια της περιβαλλοντικής διευθέτησης. Το τελευταίο θέµα το οποίο κατά την άποψή µου είναι ιδιαίτερα σηµαντικό, είναι η συντήρηση του Κηφισού. Γενικά η έννοια της συντήρησης των ηµόσιων Τεχνικών Εργων στην Ελλάδα, κατά την άποψή µου, δεν ευρίσκεται στο επίπεδο που θα έπρεπε. απανηρότατες επενδύσεις αφήνονται στην τύχη τους και τις περισσότερες φορές, οι όποιες επεµβάσεις γίνονται όταν πια τα φαινόµενα της φθοράς αποκτήσουν χαρακτήρα επικινδυνότητας. Τα έργα στον Κηφισό, θα πρέπει να επιθεωρούνται βάσει προγράµµατος και οι φθορές που επισηµαίνονται ν αποκαθίστανται άµεσα. Οι εργασίες επιθεώρησης και αποκατάστασης στην κλειστή διατοµή του Κηφισού, δεν είναι και ότι απλούστερο, αφού υπάρχει µεγάλη δυσχέρεια πρόσβασης προσωπικού και µηχανηµάτων και ιδιαίτερα δυσµενείς συνθήκες εργασίας σε περιβάλλον χωρίς αερισµό και φωτισµό και µε µόνιµη παρουσία νερού. Παρ όλα αυτά, το θέµα της συντήρησης θα πρέπει ν αντιµετωπισθεί µε την δέουσα σοβαρότητα, προκειµένου το δαπανηρότατο αυτό έργο να «επιζήσει» στο µέγιστο του χρόνου ζωής του και να επιτελεί µε αποτελεσµατικότητα τον σκοπό γιά τον οποίο κατασκευάσθηκε.

10 4. Προτάσεις για τον Ιλισό Θα πρέπει να ελεγχθεί η ήδη περιορισµένη διοχετευτική ικανότητα του Ιλισού και των συµβαλλόντων του, στο κλειστό τµήµα από την οδό Φανερωµένης στο Χολαργό µέχρι την οδό Χαµοστέρνας, βάσει υδραυλικού µαθηµατικού οµοιώµατος, σε συνδυασµό µε την διενέργεια επί τόπου µετρήσεων, ώστε να υπάρξει ορθή εκτίµηση των επιπτώσεων κατασκευής της.π.λ.υ., να γίνει αξιολόγηση των επιπτώσεων από την κατασκευή έργων ανάσχεσης στα ανάντη και να διερευνηθεί η δυνατότητα παρεµβάσεων µε ανακουφιστικούς αγωγούς και µε ανάπτυξη δικτύων αποχέτευσης οµβρίων. Θα πρέπει να προχωρήσει η µερική εκτροπή του Ιλισού στον Κηφισό σε συνδυασµό και µε την ταπείνωση της στέψης των οχθών του σε υψόµετρα χαµηλότερα της πέριξ περιοχής (όπου αυτό είναι δυνατόν), ώστε να είναι δυνατή η λειτουργία της κοίτης ως αντιπληµµυρικού έργου, αφού έτσι θα είχε την δυνατότητα να συλλέγει τις επιφανειακές απορροές. Ισχύει και για τον Ιλισό η ανάγκη συχνής επιθεώρησης και συντήρησης αποκατάστασης των φθορών που θα διαπιστωθούν.