ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΘΕΡΙΝΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 10/11/2013 ΘΕΜΑ 1 Ο Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Οι αποικοδομητές είναι: Α. ιοί και μύκητες Β. πρωτόζωα και μύκητες Γ. βακτήρια και μύκητες Δ. φυτά και μύκητες 2. Τα λευκά αιμοσφαίρια παράγονται από τη διαφοροποίηση πολυδύναμων αιμοποιητικών κυττάρων, τα οποία βρίσκονται: Α. στο ήπαρ Β. στον ερυθρό μυελό των οστών Γ. στον θύμο αδένα Δ. στους λεμφαδένες 3. Ποιο από τα παρακάτω μετά τη χορήγησή του σε έναν άνθρωπο είναι δυνατό να δράσει ως αντιγόνο: Α. τα αντισώματα του ορού Β. μία φαρμακευτική ουσία Γ. η προπερδίνη Δ. το συμπλήρωμα 4. Σε μία λίμνη ζουν διάφορα είδη ψαριών. Τα ψάρια της λίμνης αυτής αποτελούν: Α. έναν πληθυσμό Β. έναν βιότοπο Γ. μέρος της βιοκοινότητας της λίμνης Δ. μέρος των αβιοτικών παραγόντων της λίμνης Σελίδα 1 από 6
5. Το καψίδιο του HIV περικλείει: Α. ένα μόριο RNA και ένα μόριο αντίστροφης μεταγραφάσης Β. δύο μόρια RNA κι ένα μόριο αντίστροφης μεταγραφάσης Γ. δύο μόρια RNA και δύο μόρια αντίστροφης μεταγραφάσης Δ. ένα μόριο RNA και πολλά μόρια αντίστροφης μεταγραφάσης ΘΕΜΑ 2 Ο (Μονάδες 25) 1. Ένας ιός εισέρχεται στον οργανισμό μέσω της αναπνευστικής οδού. i. Να αναφέρετε (απλή αναφορά) ποιοι αμυντικοί μηχανισμοί της μη ειδικής άμυνας παρακάμφθηκαν. (Μονάδες 2) ii. Να γράψετε ποιες ουσίες της μη ειδικής άμυνας με αντιμικροβιακή δράση ενεργοποιούνται μόνο εναντίον των ιών και να περιγράψετε τον τρόπο δράσης τους. (Μονάδες 2+6) i. Βλέννα, βλεφαριδοφόρο επιθήλιο. ii. Ιντερφερόνες, όπως στο σχολικό σελίδα 34, "Στην περίπτωση των ιών δρα ανίκανος να πολλαπλασιαστεί." 2. Να γράψετε τον ορισμό της ποικιλότητας ενός οικοσυστήματος και τον τρόπο με τον οποίο αυτή επηρεάζει την ισορροπία του. Όπως στο σχολικό σελίδα 72-73, "Ο όρος ποικιλότητα αρκετοί διαθέσιμοι μηχανισμοί που την αποκαθιστούν." 3. Ποιες είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη διατήρηση ενός αυτότροφου οικοσυστήματος; Αυτότροφα είναι τα οικοσυστήματα στα οποία εισάγεται ηλιακή ενέργεια για τη διατήρηση της δομής τους. Συνεπώς, οι προϋποθέσεις για τη διατήρηση ενός αυτότροφου οικοσυστήματος είναι: η τροφοδότηση του οικοσυστήματος με ηλιακή ενέργεια, η διανομή της ενέργειας στους οργανισμούς για την κάλυψη των αναγκών τους, η ανακύκλωση των διαφόρων χημικών στοιχείων, ώστε να είναι συνεχώς αυτά διαθέσιμα στους οργανισμούς του οικοσυστήματος. Σελίδα 2 από 6
4. Ποια κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού μολύνει ο HIV και πώς γίνεται η διάγνωση της ασθένειας που προκαλεί; (Μονάδες 2+3) Όπως στο σχολικό σελίδα 47, "Ο ιός προσβάλλει κυρίως στην επιφάνειά τους" και σελίδα 48, "Η διάγνωση της νόσου παραχθεί για αυτόν." ΘΕΜΑ 3 Ο 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ειδικής άμυνας που τη διαφοροποιούν από τη μη ειδική άμυνα; Όπως στο σχολικό σελίδα 34, "Οι μηχανισμοί ειδικής άμυνας να αντιδρά γρηγορότερα." 2. Τα φαγοκύτταρα αποτελούν κατηγορία κυττάρων της άμυνας του οργανισμού. Η δράση τους είναι, μεταξύ άλλων, πολύ σημαντική στη φλεγμονή. i. Να γράψετε σε ποια κατηγορία κυττάρων ανήκουν τα φαγοκύτταρα, καθώς και σε ποιες κατηγορίες διακρίνονται τα φαγοκύτταρα. ii. Με ποιους τρόπους προσελκύονται τα φαγοκύτταρα στην περιοχή της φλεγμονής και πώς ενισχύεται η δράση τους έναντι των παθογόνων μικροοργανισμών; i. Τα φαγοκύτταρα ανήκουν στα λευκά αιμοσφαίρια και διακρίνονται σε ουδετερόφιλα και μονκύτταρα. Τα μονοκύτταρα διαφοροποιούνται σε μακροφάγα και εγκαθίστανται στους ιστούς. Τα φαγοκύτταρα ενεργοποιούνται με την εμφάνιση ενός παθογόνου μικροοργανισμού στο εσωτερικό του οργανισμού μας. Ειδικά τα μακροφάγα εγκλωβίζουν τον μικροοργανισμό, τον καταστρέφουν και εκθέτουν τμήματά του στην επιφάνειά τους, γεγονός που εξυπηρετεί μηχανισμούς της ειδικής άμυνας. ii. Τα φαγοκύτταρα ενεργοποιούνται με την εμφάνιση ενός παθογόνου μικροοργανισμού στο εσωτερικό του οργανισμού μας. Στην περιοχή της φλεγμονής, το πλάσμα περιέχει ουσίες που ενεργοποιούν τη διαδικασία της φαγοκυττάρωσης. Επιπλέον, χημικές ουσίες που απελευθερώνονται είτε από τα τραυματισμένα κύτταρα είτε από τους μικροοργανισμούς προσελκύουν φαγοκύτταρα. 3. i. Να αναφέρετε τα κύτταρα με τα οποία επιτυγχάνεται η χυμική ανοσία και τα κύτταρα με τα οποία επιτυγχάνεται η κυτταρική ανοσία; (Να μην περιγράψετε το κάθε είδος ανοσίας.) Σελίδα 3 από 6
ii. Να αναφέρετε (απλή αναφορά) ποιο είδος ανοσίας (χυμική ή κυτταρική) επιτυγχάνεται καθώς και τα κύτταρα που θα ενεργοποιηθούν μετά τη μόλυνση ατόμου: α. με Vibrio cholerae, β. με τον ιό της πολυομυελίτιδας. i. Χυμική ανοσία: Β-λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα, Β-μνήμης. Κυτταρική ανοσία: βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης, κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα, κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης. ii. α. το Vibrio cholerae είναι βακτήριο, συνεπώς για την αντιμετώπισή του συμβαίνει χυμική και κυτταρική ανοσία και ενεργοποιούνται τα: Β-λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα, Β-μνήμης, βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης. β. για την αντιμετώπιση του ιού της πολιομυελίτιδας συμβαίνει χυμική και κυτταρική ανοσία και ενεργοποιούνται τα: Β-λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα, Β-μνήμης, βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα, βοηθητικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης, κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα, κυτταροτοξικά Τ-λεμφοκύτταρα μνήμης. ΘΕΜΑ 4 Ο Α. Να ονομάσετε και να περιγράψετε το τρίτο στάδιο της ανοσοβιολογικής απόκρισης. (Μονάδες 1+4) Όπως στο σχολικό σελίδα 39, "Τερματισμός σταματά την κατάλληλη στιγμή." Β. Ο τέτανος οφείλεται σε είδος βακτηρίου που λέγεται Clostridium tetanii. Το μικρόβιο αυτό εισέρχεται στον ανθρώπινο οργανισμό μετά τον τραυματισμό του δέρματος από κάποιο μολυσμένο αντικείμενο, παράγει μία τοξίνη και προκαλεί σπασμούς στον οισοφάγο αρχικά και στην συνέχεια στους μύες της ράχης και του αναπνευστικού συστήματος. Ειδική θεραπεία για το βακτήριο αυτό δεν υπάρχει, ενώ η πρόληψη ξεκινά με εμβολιασμό των βρεφών από 2 μηνών. i. Τι ονομάζουμε εμβόλιο και ποιος τύπος ανοσίας επιτυγχάνεται με αυτό; (Μονάδες 4+1) Σελίδα 4 από 6
αντισώματα - αντιγόνα ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 2013-2014 Όπως στο σχολικό σελίδα 39, "Στην ενεργητική ανοσία ο οργανισμός και φυσικά δεν τη μεταδίδει." ii. Στην περίπτωση κατά την οποία ένα άτομο, μη εμβολιασμένο για το βακτήριο, τραυματιστεί με μολυσμένο αντικείμενο συνίσταται η άμεση χορήγηση ορού. Τι είναι ορός και ποιος τύπος ανοσίας επιτυγχάνεται με αυτόν; (Μονάδες 4+1) Όπως στο σχολικό σελίδα 40, "Σε ένα ενήλικο άτομο παθητική ανοσία είναι παροδική." iii. Με ποιον τρόπο οι ουσίες που περιέχονται στον ορό θα συμβάλλουν στην εξουδετέρωση του Clostridium tetanii; Τα αντισώματα του ορού συνδέονται με το αντιγόνο. Η σύνδεση αντιγόνου αντισώματος έχει ως αποτέλεσμα: την ενεργοποίηση του συμπληρώματος, την αδρανοποίηση των παραγόμενων τοξινών, την αναγνώριση του μικροοργανισμού από τα μακροφάγα με σκοπό την ολοκληρωτική του καταστροφή, εν τέλει, την εξουδετέρωση του αντιγόνου. iv. Ο Γιώργος τραυματίζεται με αιχμηρό αντικείμενο το οποίο είναι μολυσμένο με το εν λόγω βακτήριο. Στο διάγραμμα απεικονίζεται η συγκέντρωση του βακτηρίου και η συγκέντρωση των αντισωμάτων που χορηγούνται ως ορός. β α t 1 Χρόνος Σελίδα 5 από 6 Ποια καμπύλη (α, β) αντιστοιχεί στο βακτήριο και ποια στα αντισώματα του ορού; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
Στον χρόνο t 1, ο Γιώργος μολύνθηκε πάλι από το ίδιο βακτήριο, χωρίς ωστόσο να του χορηγηθεί εκ νέου ορός. Να γράψετε εάν κατά τη δεύτερη αυτή μόλυνση ο οργανισμός του Γιώργου αντιδρά με πρωτογενή ή δευτερογενή ανοσοβιολογική απόκριση και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 2+3) Η καμπύλη α αντιστοιχεί στο βακτήριο, διότι προηγείται της καμπύλης β, όπως συμβαίνει με τα αντιγόνα που εισέρχονται στον οργανισμό και ακολουθεί η χορήγηση ορού για την αντιμετώπιση του αντιγόνου. Δεδομένου ότι ο ορός αποτελεί παθητική ανοσία, ο οργανισμός του Γιώργου δεν αντιδρά κατά την πρώτη αυτή μόλυνση, δεν παράγει ο ίδιος αντισώματα (κάτι που είναι εμφανές από την καμπύλη β των αντισωμάτων στον οργανισμό του ατόμου) και συνεπώς δεν παράγει κύτταρα μνήμης. Όταν το άτομο θα μολυνθεί εκ νέου από το ίδιο μικρόβιο θα επιτελέσει, ως εκ τούτου, πρωτογενή ανοσοβιολογική απόκριση. Σελίδα 6 από 6