Από τον Picasso στον Koons

Από τον Picasso στον Koons

Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της έκθεσης: «Από τον Picasso στον Koons. Κοσμήματα καλλιτεχνών», που διοργανώθηκε στο Κεντρικό Κτήριο του Μουσείου Μπενάκη, από τις 15 Μαΐου ως τις 2 Σεπτεμβρίου 2012. Επιμέλεια έκθεσης: Diane Venet Σχεδιασμός έκθεσης: Νάκης Ταστσιόγλου Από τον Picasso στον Koons Κοσμήματα καλλιτεχνών Κείμενα: Diane Venet, Άγγελος Δεληβορριάς Επιμέλεια έκδοσης, μετάφραση: Ξένια Πολίτου Φωτογράφηση: Λεωνίδας Κουργιαντάκης Γιάννης Βαχάρης, Μαρία Δημητριάδη, Ρεβέκκα Κωνσταντινίδη Σχεδιασμός και καλλιτεχνική επιμέλεια: Ανδριάνα Μοτάκη Εκτύπωση: Fotolio Typicon Χορηγός έκθεσης: Υποστηρικτές έκθεσης: Χορηγοί επικοινωνίας έκθεσης: Μόνιμοι χορηγοί επικοινωνίας του Μουσείου Μπενάκη: www.ert.gr έκδοσης: 2012 Μουσείο Μπενάκη κειμένων: οι συγγραφείς φωτογραφιών: οι φωτογράφοι Μουσείο Μπενάκη Κουμπάρη 1 106 74 Αθήνα 210 3671000 www.benaki.gr Απαγορεύεται η ολική ή μερική ανατύπωση, αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του κειμένου ή της εικονογράφησης του βιβλίου χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη. ISBN:

Η έκθεση «Από τον Picasso στον Koons. Κοσμήματα καλλιτεχνών» προσφέρει στο ελληνικό κοινό μια μοναδική συλλογή από αριστουργηματικά μικροτεχνήματα, που υπογράφουν οι σημαντικότεροι δημιουργοί του 20 ού και 21 ου αιώνα. Με δεδομένους τους περιορισμούς της φόρμας των κοσμημάτων, οι καλλιτέχνες δοκιμάζουν τις προσωπικές τους αισθητικές αξίες, ενώ ταυτόχρονα πειραματίζονται πάνω σε νέα σχήματα και σε πρωτόγνωρα υλικά. Οι ευφάνταστες μάλιστα εικαστικές τους δημιουργίες υπερβαίνουν όσα χάσματα προκάλεσε κατά καιρούς η θεωρητική σκέψη ανάμεσα στις «καλές» και τις «εφαρμοσμένες τέχνες». Για έναν μουσειακό οργανισμό όπως το Μουσείο Μπενάκη, που οι συλλογές του καλύπτουν ισότιμα την ανώνυμη και την επώνυμη δημιουργία, μια τέτοια προσέγγιση είναι και αυτονόητη και ευπρόσδεκτη. Το Μουσείο Μπενάκη γιορτάζει και για επιπλέον λόγους τη φιλοξενία μιας τόσο σημαντικής εκθέσεως. Πρώτα, επειδή το υλικό της συμπληρώνει, έστω και προσωρινά, ένα χρονολογικό κενό στις δικές του ανεκτίμητες συλλογές. Ύστερα, γιατί συνεχίζει την παράδοση πολλών εκθέσεων, οι οποίες έχουν ήδη οργανωθεί με επιτυχία τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ακόμα, γιατί τα σχεδιασμένα από γνωστούς Έλληνες καλλιτέχνες κοσμήματα που εμπεριέχει μας δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε μια ιδιαίτερη πτυχή του έργου τους. Κυρίως όμως να παρακολουθήσουμε έναν γόνιμο διάλογο πάνω στις διαστάσεις της έμπνευσης, τις σημασίες της ευρηματικότητας και τις αξίες της πρωτοτυπίας, με τα μεγαλύτερα ονόματα της σύγχρονης τέχνης. Η έκθεση «Από τον Picasso στον Koons. Κοσμήματα καλλιτεχνών» έχει ως τώρα παρουσιαστεί με επιτυχία στο La Piscine Musée d art et d industrie André Diligent του Roubaix της Γαλλίας και, από τις Ηνωμένες Πολιτείες, στο Museum of Arts and Design της Νέας Υόρκης. Για την αθηναϊκή της υποδοχή, ένα μεγάλο ευχαριστώ οφείλεται στην Diane Venet, η οποία δεν διέθεσε μόνο την προσωπική της συλλογή, ούτε μόνο τη βαθιά της γνώση γύρω από τη σχέση της αργυροχρυσοχοΐας με την καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά και την αδιάλειπτη φροντίδα της για τη γενική επιμέλεια της παρουσίασης. Θερμότατες ευχαριστίες οφείλονται επίσης στον Οίκο ZOLOTAS, στη μακρά δηλαδή και αναγνωρισμένη παράδοση με την οποία έχει στηρίξει την παραγωγή του ελληνικού κοσμήματος. Χωρίς τη δική του χορηγική ευαισθησία είναι ζήτημα αν η έκθεση αυτή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Εξ ίσου εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλονται και στους υπόλοιπους υποστηρικτές της, στην ασφαλιστική εταιρεία Καραβίας & Συνεργάτες και τα κοσμήματα Κούκος, και ιδιαίτερα τον Σπύρο Κούκο, συνεργάτη για χρόνια του Μουσείου. Η αισθητική ανάδειξη των έργων χρωστά πολλά στον Νάκη Ταστσιόγλου για την προθυμία και την αποτελεσματικότητα της εμπλοκής του στην περιπέτεια του εγχειρήματος. Το μεγάλο, τέλος, ευχαριστώ το κράτησα για τη Μαρία Δημητριάδη, για τον ενθουσιασμό και την οργανωτική της στήριξη, για την ουσιαστική της συμβολή στην προετοιμασία της εκθέσεως. Άγγελος Δεληβορριάς 6 7

Πρόλογος Ο Σωκράτης είπε πως ο η σοφία ξεκινά από το θαυμασμό. Δεν ξέρω αν μεγαλώνοντας έγινα σοφότερη, ξέρω όμως πως ο θαυμασμός μου για την Ελλάδα συνεχώς μεγαλώνει. Από μικρό παιδί συνόδευα τους γονείς μου στα ταξίδια τους με ιστιοφόρο στα ελληνικά νησιά: στα Επτάνησα, στις Κυκλάδες, στα Δωδεκάνησα. Μεγάλωσα με τον ελληνικό πολιτισμό και σήμερα ένα πάθος και μια φιλία με ξαναφέρνουν πίσω. Στην Πάρο, με την αδελφική μου φίλη Μαρία Δημητριάδη. Μαζί ονειρευτήκαμε να φέρουμε τη συλλογή αυτή από κοσμήματα καλλιτεχνών στο θαυμάσιο Μουσείο Μπενάκη. Την ιδέα μας τη στήριξαν με ενθουσιασμό η Ειρήνη Γερουλάνου και ο Άγγελος Δεληβορριάς, και τους ευγνωμονώ απεριόριστα γι αυτό. Οι φίλοι μου συλλέκτες από όλο τον κόσμο και οι φίλοι μου οι Έλληνες καλλιτέχνες με στήριξαν σ αυτή την περιπέτεια της παρουσίασης αυτών των κοσμημάτων, αυτών των μικροσκοπικών γλυπτών που υπογράφουν οι μεγαλύτεροι εικαστικοί του 20 ού και του 21 ου αι. Με τον Νάκη Ταστσιόγλου και την Ξένια Πολίτου επιθυμούμε να προσφέρουμε στο βλέμμα των επισκεπτών του Μουσείου Μπενάκη αυτά τα έργα μινιατούρες, αντιπροσωπευτικά δείγματα της δουλειάς των καλλιτεχνών και σύμβολα πολύ συχνά της αγάπης ή της φιλίας τους για μια γυναίκα. Από τον Picasso, τον Max Ernst, τον Fontana και τον Giacometti στον Takis, τον Κουλεντιανό, τον Anish Kapoor, τον Jeff Koons, τον Damien Hirst, τον César, τον Villeglé ή τον Venet, θα αναγνωρίσετε σίγουρα στην πορεία της επίσκεψης σας την ιδέα, την κίνηση που οι καλλιτέχνες ανέπτυξαν ή συνεχίζουν να αναπτύσσουν στα γλυπτά και στα ζωγραφικά τους έργα. Σε μικρότερη κλίμακα, σίγουρα, αλλά όχι λιγότερο αντιπροσωπευτικά για το λόγο αυτό, αυτά τα μικρο-αριστουργήματα παραμένουν για μένα σύμβολο αγάπης και φιλίας, δύο συναισθημάτων που αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για την ευτυχία, δυο συναισθημάτων που νιώθω πάντα για την Ελλάδα. Diane Venet 8 9

Από τον Picasso στον Koons. Κοσμήματα καλλιτεχνών Η αργυροχοΐα και η καλλιτεχνική δημιουργία ακολούθησαν για αιώνες διαδρομές παράλληλες. Τον 16 ο αιώνα όμως οι πορείες τους θα πάρουν διαφορετικές κατευθύνσεις. Ζωγράφοι και γλύπτες αρχίζουν να θεωρούνται καλλιτέχνες, ενώ οι χρυσοχόοι, παρά τη δεξιοτεχνία τους, εξακολουθούν να συγκαταλέγονται στους τεχνίτες. Έκτοτε, οι δύο αυτοί κλάδοι θα εξελιχθούν αυτόνομα, ακολουθώντας ο καθένας τις δικές του τεχνικές εξελίξεις και δημιουργώντας τη δική του ιστορία. Τον 20 ό αι. το χάσμα μεταξύ των δύο αυτών τύπων καλλιτεχνικής παραγωγής μοιάζει αγεφύρωτο. Οι πλαστικές τέχνες ανοίγονται στο άυλο, το εφήμερο, το εννοιολογικό, χαρακτηριστικά που μοιάζουν εντελώς ξένα στο κόσμημα, ενώ ο χρυσοχόος παραμένει πιστός στην υπηρεσία των υλικών του, καθώς η αξία της εργασίας του μετριέται πολύ συχνά σε καράτια. Εδώ, εν τούτοις, ξετυλίγεται μια διαφορετική ιστορία για το κόσμημα, μακριά από τις γυαλιστερές σελίδες των περιοδικών μόδας. Είναι η ιστορία κάποιων διακεκριμένων καλλιτεχνών, ανδρών και γυναικών, που μπήκαν σ αυτή την περιπέτεια παρακινημένοι είτε από αγάπη για τη γυναίκα τους, την κόρη τους ή κάποια φίλη, είτε από την πρόκληση που εμπεριέχει αυτή η περιπέτεια, είτε πάλι από ενδιαφέρον γι αυτό το ιδιαίτερο μέσο έκφρασης. Ένα «κόσμημα καλλιτέχνη», όπως ακριβώς ένας πίνακας ή ένα γλυπτό, είναι πάνω απ όλα ένα έργο τέχνης. Ξεπηδώντας από την ίδια δημιουργική προσέγγιση, διαθέτει την ίδια δύναμη, ποιητική διάσταση και ικανότητα να προκαλεί, μερικές φορές ακόμα και το ίδιο χιούμορ. Το μόνο που διακρίνει τους δύο αυτούς τρόπους έκφρασης είναι ο τελικός σκοπός τους. Η αξία ενός κοσμήματος σχεδιασμένου από καλλιτέχνη δεν μπορεί να μετρηθεί σε καράτια. Δεν κρίνεται από τη σφραγίδα του, τη λάμψη του ή τη διαφάνεια του. Και ανεξάρτητα από την περίοδο στην οποία ανήκει, ένα κόσμημα με την υπογραφή ενός ζωγράφου ή ενός γλύπτη αποτελεί τεκμήριο μιας νέας προσέγγισης της τέχνης, μιας προσέγγισης περισσότερο παιχνιδιάρικης ίσως, αλλά όχι και λιγότερο σοβαρής. Μια εποχή όπου τα κατά παραγγελία έργα γίνονται όλο και σπανιότερα, τα κοσμήματα καλλιτεχνών αποτελούν εξαίρεση. Ακόμα κι αν τα περισσότερα κυκλοφορούν σε πάνω από ένα αντίτυπα (συνήθως γύρω στα δέκα), γίνονται συχνά για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Το ίχνος αυτής της σχέσης μεταξύ του δημιουργού και του αποδέκτη του έργου εξηγεί σίγουρα τη γοητεία που ασκούν. Στα βότσαλα που ο Picasso μάζευε από την παραλία και ζωγράφιζε για την Dora Maar ή στα κομμάτια από κόκαλο που πάνω τους χάραζε το πορτρέτο της συντρόφου του Marie-Thérèse, η ένταση του πάθους συναντά την καλλιτεχνική δημιουργία. Κι αυτή η συνάντηση συγκινεί το κοινό διπλά, αποκαλύπτοντάς του το διπλό αποτύπωμα του ταλέντου και του πάθους. Τα έργα της έκθεσης συνιστούν ένα μουσείο σε μικρογραφία, που τα εκθέματά του μπορούν να φορεθούν στον καρπό, στο λαιμό ή στο δάχτυλο. Προσφέρουν μια επανεκτίμηση του έργου μερικών από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του δεύτερου μισού του 20 ού και του 21 ου αιώνα, καθώς θέτουν σε αντιπαράθεση το εικαστικό τους λεξιλόγιο με τις αναπόφευκτες αλλαγές που χρειάστηκαν για να μετεξελιχθεί το έργο τους σε κόσμημα: αλλαγές στο μέγεθος, στο βάρος, στη λειτουργικότητα. Από τον Picasso στον Nam Jun Paik, από τον Giacometti στον Takis, από τον Braque στον Rauschenberg, από τον Derain στον Arman, από τον Man Ray στον Koons, από τον Vasarely στον Stella, από τον Κουλεντιανό στον Kapoor, η συλλογή που συγκέντρωσα αριθμεί 200 περίπου αντικείμενα, μικροσκοπικά πολύτιμα έργα τέχνης, μικρά αριστουργήματα, που θέτουν εκ νέου το ζήτημα της έννοιας και της λειτουργίας του κοσμήματος. Χωρίς να εξαντλεί το θέμα, αλλά με κριτήριο τις προτιμήσεις μου και το προσωπικό μου ενδιαφέρον για τη δουλειά ορισμένων καλλιτεχνών, η συλλογή αυτή είναι σαν το πάθος μου για τη δημιουργία της: πολύχρωμη, παιγνιώδης και απαιτητική. Diane Venet 10 11

Pablo Picasso Μενταγιόν: «Ο Μεγάλος Φαύνος», 1973 Χρυσός 20/20 Φιλοτεχνήθηκε από τον François Hugo Συλλογή Diane Venet 13

Jean Cocteau Μενταγιόν: «Κυρία», περ. 1960 Χρυσός, ρουμπίνια, διαμάντια 18/50 Συλλογή Diane Venet Man Ray Μενταγιόν, 1972 Χρυσός Συλλογή Marc & Sara Benda 14 15

Max Ernst Καρφίτσα: «Τρίγωνο κεφάλι», 1976 Χρυσός 8/8 Φιλοτεχνήθηκε από τον François Hugo Συλλογή Diane Venet Georges Braque Καρφίτσα: «Κίρκη», 1962 Χρυσός, διαμάντια 8/8 Φιλοτεχνήθηκε από τον Heger de Löwenfeld Συλλογή Diane Venet 16 17

Giorgio de Chirico Μενταγιόν: «Torso», 1970 Μοναδικό Συλλογή Diane Venet 19

Alberto Giacometti Κουμπί/καρφίτσα: «Η Σειρήνα», περ. 1935 Πατιναρισμένος μπρούτζος Συλλογή Diane Venet Fernand Léger Καρφίτσα, δεκ. 1950 Μέταλλο και σμάλτο 165/1000 Συλλογή Diane Venet 20 21

César Μενταγιόν: «Συμπίεση», περ. 1970 Συμπιεσμένα καπάκια αναψυκτικών Μοναδικό Συλλογή Diane Venet Alexander Calder Καρφίτσα: «Μ», 1939 Ασήμι Συλλογή Diane Venet 22 23

Harry Bertoia Σκουλαρίκια, 1948 Εγχάρακτος μπρούτζος Μοναδικό Συλλογή Diane Venet Lucio Fontana Καρφίτσα: «Concetto Spaziale», περ. 1950 Χρυσός Μοναδικό Συλλογή Diane Venet 24 25

Arnaldo Pomodoro Περιδέραιο, 1967 Ασήμι Φιλοτεχνήθηκε σε 200 αντίτυπα από τη GEM Montebello Συλλογή Diane Venet Louise Bourgeois Περιδέραιο, 1998 (πρώτη έκδοση 1948) Ασήμι, κρύσταλλοι 37/39 Φιλοτεχνήθηκε από τον Chus Burés Συλλογή Diane Venet 26 27

Giò Pomodoro Περιδέραιο, 1967 Βελγικό μάρμαρο Φιλοτεχνήθηκε από τη GEM Montebello Συλλογή Diane Venet Jacques Lipschitz Βραχιόλι, 1940 Ασήμι, κοράλλι Συλλογή Diane Venet 28 29

Meret Oppenheim Περιδέραιο: «Κεφάλι ποιητή», 1967 Χρυσός, σμάλτο 5/9 Φιλοτεχνήθηκε από τη GEM Montebello Συλλογή Diane Venet Arman Μενταγιόν: «Περιεχόμενο», περ. 1965 Χρυσός Μοναδικό Συλλογή Diane Venet 30 31

George Rickey Σκουλαρίκια, βάση, περ. 1970 Ασήμι Συλλογή Diane Venet Tapio Wirkkala Περιδέραιο και σκουλαρίκια: «Ασημένιο φεγγάρι», 1970 Ασήμι Φιλοτεχνήθηκε από τον Nilo Westerback Συλλογή Diane Venet 32 33

Roy Lichtenstein Καρφίτσα: «Μοντέρνο κεφάλι», 1968 Σμάλτο, μέταλλο Φιλοτεχνήθηκε από τη Multiples, Inc. Συλλογή Diane Venet 35

Grayson Perry Περιδέραιο: «Κούκλα-μενταγιόν», 2008 Φιλοτεχνήθηκε σε 5 αντίτυπα από τη Louisa Guinness Gallery Συλλογή Diane Venet Jeff Koons Μενταγιόν: «Περιδέραιο-Κουνέλι», 2005 2009 Λευκόχρυσος 11/50 Φιλοτεχνήθηκε από τον Jeff Koons για τη Stella McCartney Συλλογή Diane Venet 36 37

Kenny Scharf Περιδέραιο: «Speedy», 2007 Χρυσός, διαμάντια, ζαφείρια, μαργαριτάρια, σμάλτο, χρώμα Φιλοτεχνήθηκε σε 50 αντίτυπα από την Afsoun Gallery Συλλογή Diane Venet Keith Haring Καρφίτσα: «Χρυσό μωρό», 1989 Χρυσός Συλλογή Diane Venet 38 39

Santiago Sierra Περιδέραιο: «Diamong Traffic Kills» Χρυσός 18 κτ, μείγμα παλλαδίου 12%, διαμάντια Συλλογή Diane Venet 41

Miquel Barceló Σκουλαρίκια: «Καμάκι και δόλωμα», 2009 Χρυσός 2/20 Φιλοτεχνήθηκε από το Chus Burés Design Studio Συλλογή Diane Venet Giuseppe Penone Περιδέραιο: «Φύλλο», 2011 Μπρούτζος και κίτρινος χρυσός 24κτ Φιλοτεχνήθηκε σε 10 αντίτυπα από την Elisabetta Cipriani Συλλογή Diane Venet 42 43

Forrest Myers Βραχιόλι: «Συρμάτινο βραχιόλι», 2008 Χρυσός Συλλογή Marc & Sara Benda Frank Stella Δαχτυλίδι, 2010 Χρυσός Φιλοτεχνήθηκε σε 5 αντίτυπα από τη Gallery Mourmans Συλλογή Diane Venet 44 45

Doriana & Massimiliano Fuksas και Mimmo Paladino Βραχιόλι: «Νησιά», 2008 Ασήμι 925 ο 6/100 Συλλογή Diane Venet Anish Kapoor Περιδέραιο, 2008 Λευκόχρυσος 3/5 Συλλογή Diane Venet 46 47

Corneille Βραχιόλι: «Το πολύχρωμο πουλί», 1994/2005 Ασήμι και ημιπολύτιμοι λίθοι Μοναδικό Φιλοτεχνήθηκε από τον Corneille και τη Schana B Gallery Συλλογή Diane Venet Bernar Venet Δαχτυλίδι: «Απροσδιόριστη γραμμή», 2006 Ασήμι Συλλογή Diane Venet 48 49

Rebecca Horn Ζώνη: «Μέδουσα», 2012 Απολίθωμα απ το Περού, χρυσός, ρουμπίνι Μοναδικό Φιλοτεχνήθηκε από τη Rebecca Horn σε συνεργασία με τη Luisa del Valle Συλλογή Diane Venet 51

Miguel Chevalier Περιδέραιο, 2011 Ρητίνη με τρισδιάστατο τύπωμα 1/8 Συλλογή Diane Venet 53

Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας Περιδέραιο: «Τα μυστικά γράμματα ΙΙ» Ασήμι Φιλοτεχνήθηκε από τη Σιμόνη Ζαφειροπούλου με τη συνεργασία του καλλιτέχνη Μουσείο Μπενάκη Πινακοθήκη Γκίκα 55

Πάρις Πρέκας Δαχτυλίδι Μπρούτζος Μοναδικό Συλλογή Μερόπης Πρέκα Νίκη Καναγκίνη Περιδέραιο: «Γιάντες», 1980 Μείγμα μετάλλων Μοναδικό Συλλογή Λίας Καναγκίνη 56 57

Stephen Antonakos Καρφίτσα: «Δυο ατελείς κύκλοι», 1991 Χρυσός, ασήμι, σμάλτο Συλλογή του καλλιτέχνη 59

Κώστας Κουλεντιανός Μενταγιόν, 1970 Επιχρυσωμένος μπρούτζος Μοναδικό Συλλογή Μαρίας Δημητριάδη Μέδουσα, Αίθουσα Τέχνης Σοφία Βάρη Καρφίτσα/μενταγιόν Χρυσός Μοναδικό Συλλογή Μάγδας Μπαλτογιάννη 60 61

Takis Περιδέραιο, 1970 Χρυσός, μαγνητικές χάνδρες Μοναδικό Συλλογή Diane Venet Αλέκος Φασιανός Περιδέραιο: «Πουλί», 1999 Χρυσός Μοναδικό Συλλογή Μαρίζας Φασιανού 62 63

Θόδωρος, γλύπτης Μενταγιόν: «Σταγόνες», 1990 Ασήμι Μοναδικό Συλλογή του καλλιτέχνη Βάσος Καπάνταης Μενταγιόν: «Ξόρκι», 1959 Χαλκός Μοναδικό Συλλογή Δούκα και Ισμήνης Καπάνταη 64 65

Ελένη Φιλιποπούλου Βραχιόλι, 2012 Μοναδικό Ασήμι, βότσαλα από γυαλί Συλλογή της καλλιτέχνιδος Ιάσων Μολφέσης Καρφίτσα, 1995 Πολυεστέρας και ρινίσματα μετάλλου Μοναδικό Συλλογή Ειρήνης Μολφέση 66 67

Βασίλης Σκυλάκος Περιδέραιο, 1995 Φελλός, σύρμα, ύφασμα Μοναδικό Συλλογή Milene Μάλτου Milene Μάλτου Περιδέραιο, 1995 Ξύλο, ύφασμα Μοναδικό Συλλογή της καλλιτέχνιδος 68 69

Αχιλλέας Απέργης Καρφίτσα, 1980-81 Χρυσός Συλλογή Μαρίας Δημητριάδη Μέδουσα, Αίθουσα Τέχνης Φιλόλαος Περιδέραιο, 1950-1960 Επιχρυσωμένο ασήμι 2/8 Συλλογή Θεόδωρου Παπαδόπουλου 70 71

Γιώργος Γυπαράκης Δαχτυλίδι, 1994 Σύρμα Μοναδικό Συλλογή Μαρίας Δημητριάδη Μέδουσα, Αίθουσα Τέχνης Μίλτος Μιχαηλίδης Περιδέραιο, 2012 Πλαστικό παιχνίδι επιχρυσωμένο Μοναδικό Συλλογή του καλλιτέχνη 72 73

Γιάννης Δημητράκης Καρφίτσα, 1989 Χρυσός Μοναδικό Συλλογή Μαρίας Δημητριάδη Μέδουσα, Αίθουσα Τέχνης Λίνα Μπέμπη Περιδέραιο, 2012 Μοναδικό Φύλλο χρυσού σε πολυεστερικό ύφασμα Συλλογή της καλλιτέχνιδος 74 75

Νάκης Ταστσιόγλου Περιδέραιο: «Plex Torque», 2007 Πλέξιγκλας Μοναδικό Συλλογή του καλλιτέχνη 77