ΘΔΜΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ

ΣΔΙ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΜΗΜΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΔΠΙΥΔΙΡΗΔΩΝ ΘΔΜΑ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Ο ΡΟΛΟ ΣΗ ΗΓΔΙΑ ΚΑΙ ΣΗ ΟΡΓΑΝΩΙΑΚΗ ΜΑΘΗΗ ΣΗΝ ΚΑΙΝΟΣΟΜΙΑ ΚΑΙ ΣΗΝ ΑΠΟΓΟΗ ΔΠΙΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ Γξ. Υξηζηνδνύινπ Γεκήηξηνο ΠΟΤΓΑΣΡΙΑ Βνύιγαξε Διέλε Α.Δ.Μ : 3764

Αφιερωμένο στην Ελεάνα Χοστικίδη Θα ήζεια λα εθθξάζω ηηο επραξηζηίεο κνπ ζηνλ εηζεγεηή ηνπ ζέκαηνο Γξ. Γ. Υξηζηνδνύινπ γηα ηνλ ρξόλν πνπ δηέζεζε θαη ηελ βνήζεηα πνπ κνπ παξείρε πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξωζεί ε πηπρηαθή κνπ εξγαζία. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζω ηα ζηειέρε ηωλ επηρεηξήζεωλ πνπ ζπκκεηείραλ θαη δέρηεθαλ λα απαληήζνπλ ζηα εξωηεκαηνιόγηα πνπ ηνπο δόζεθαλ θαη ζπλέβαιαλ ζηελ νινθιήξωζε ηνπ πξαθηηθνύ κέξνπο ηεο εξγαζίαο θαη ηελ δηεμαγωγή ηωλ ζπκπεξαζκάηωλ. Σέινο έλα κεγάιν επραξηζηώ ζηελ νηθνγέλεηα κνπ πνπ κε βνήζεζαλ όια απηά ηα ρξόληα. 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Κεθάιαην Πξώην 1.Δηζαγωγή...4 Κεθάιαην Γεύηεξν 2. Ηγεζία....7 2.1 Πεγέο δύλακεο ηεο εγεζίαο...7 2.2 Θεωξίεο εγεζίαο...8 2.3 Ο δηεμαγωγηθόο εγέηεο 10 2.4 Ο ραξηζκαηηθόο εγέηεο 10 2.5 Ο απζεληηθόο εγέηεο 10 2.6 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο..11 2.7 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο θαη ε θαηλνηνκία 13 2.8 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο θαη ε νξγαλωζηαθή κάζεζε.14 2.9 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο θαη ε απόδνζε ηνπ νξγαληζκνύ 15 Κεθάιαην Σξίην 3. Η νξγαλωζηαθή κάζεζε 17 3.1 Η ηθαλόηεηα κάζεζε θαη νη βαζηθέο ηηο δηαζηάζεηο.17 3.1.1 Η γλώζε..18 3.1.2 Η κάζεζε θαη ε δηάδνζε ηεο κάζεζεο 18 3.2 Σν ζεωξεηηθό πιαίζην ηεο νξγαλωζηαθήο κάζεζεο.19 3.3 Αηνκηθή κάζεζε θαηά ηεο ζπιινγηθήο κάζεζεο.22 3.4 Οη δηαδηθαζίεο ηεο νξγαλωζηαθήο κάζεζεο θαη ηα απνηειέζκαηα.....23 3.5 Η νξγαλωζηαθή κάζεζε θαη ε δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο..24 3.6 Η νξγαλωζηαθή κάζεζε θαη ε θαηλνηνκία ζηνπο νξγαληζκνύο...26 3.7 Η νξγαλωζηαθή κάζεζε θαη αληαγωληζηηθό πιενλέθηεκα θαη ε απόδνζε ηνπ νξγαληζκνύ...27 Κεθάιαην Σέηαξην 4. Καηλνηνκία..30 4.1 Σν ζεωξεηηθό πιαίζην ηεο θαηλνηνκίαο.30 4.2 Η αλαγθαηόηεηα γηα θαηλνηνκία.33 4.3 Οη δηαδηθαζίεο θαηλνηνκίαο 35 4.4 Η ηθαλόηεηα θαηλνηνκίαο...36 4.5 Φέξλνληαο ηελ θαηλνηνκία ζηελ αγνξά..37 4.6 Καηλνηνκία θαη γλώζε.37 4.7 Σύπνη θαηλνηνκίαο θαη ε απόδνζε ηωλ νξγαληζκώλ.39 Κεθάιαην Πέκπην 5. Η απόδνζε ηνπ νξγαληζκνύ...43 5.1 Η απνηειεζκαηηθόηεηα ηνπ νξγαληζκνύ 44 5.2 Η απνδνηηθόηεηα ηνπ νξγαληζκνύ..46 2

Κεθάιαην Έθην 6.1. Δκπεηξηθή έξεπλα θαη δηαηύπωζε ππνζέζεωλ..49 6.2 Μεζνδνινγία έξεπλαο..54 6.2.1 Δξεπλεηηθή κεζνδνινγία..54 6.2.2 Γείγκα.54 6.2.3 Μέζνδνο ζπιινγήο δείγκαηνο...54 6.2.4 Μέηξεζε κεηαβιεηώλ...56 6.3 Πεξηγξαθηθή ηαηηζηηθή 56 6.4 Παξαγνληηθή αλάιπζε.58 6.5 Γξακκηθή παιηλδξόκεζε.60 6.6 Αλάιπζε θαηά δηαζηάζεηο...64 πκπεξάζκαηα 69 Βηβιηνγξαθία..72 Παξάξηεκα 1 Δξωηεκαηνιόγην.82 3

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 1. Δηζαγωγή Ο πξνζαλαηνιηζκφο ηεο αγνξάο θαη ε αθφινπζε θαηλνηνκία ησλ επηρεηξήζεσλ αλαγλσξίδνληαη επξέσο σο νπζηψδεηο γηα ηελ επηβίσζε θαη αλάπηπμε ησλ νξγαληζκψλ (Bello, Lohtia & Sangtani,2004;Damanpour & Gopalakrishnan,2001; Hurley & Hult,1998). Ο Porter (1990) πξφηεηλε φηη κέρξη ην ηέινο ηνπ εηθνζηνχ αηψλα, νη πεξηζζφηεξεο βηνκεραληθέο νηθνλνκίεο είραλ κεηαθηλεζεί ζε έλα ζηάδην «ππνθηλνχκελν απφ ηελ θαηλνηνκία», θαηά ην νπνίν νη επηρεηξήζεηο αληαγσληδφληνπζαλ σο πξνο ην πψο λα θαηλνηνκήζνπλ ξαγδαία θαη θεξδνθφξα. Θεσξνχκελν κέζα ζε απηφ ην πιαίζην, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ λα θεξδίζνπκε κηα θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ επηηπρή αλάπηπμε ησλ θαηλνηνκηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ. Αλ θαη ε θαηλνηνκία ησλ επηρεηξήζεσλ ζπλίζηαηαη επξέσο σο έλα κέζν γηα ηελ βειηίσζε ηεο νξγαλσζηαθήο απφδνζεο, πνιιέο επηρεηξήζεηο δελ ηελ αλαπηχζζνπλ θαηάιιεια ή δελ κπνξνχλ λα ηελ αλαπηχμνπλ θαηάιιεια. Οη εξεπλεηέο έρνπλ πξνηξέςεη λα δνζεί έκθαζε ζε απηφ πνπ θαζηζηά ηηο επηρεηξήζεηο δπλαηέο λα αλαπηχμνπλ ηελ θαηλνηνκία, εξεπλψληαο γηα απαληήζεηο «πέξα απφ εκηαπηφκαηεο δηαδηθαζίεο εξεζίζκαηνο-αληίδξαζεο» (Zollo & Winter,2002). Πνιινί ζπγγξαθείο έρνπλ εζηηάζεη ηελ πξνζνρή ηνπο ζην λα αλαιχζνπλ εάλ ζπγθεθξηκέλα δηαρεηξηζηηθά ραξαθηεξηζηηθά επεξεάδνπλ ηε γεληά ησλ θαηλνηνκηψλ ζηνπο νξγαληζκνχο, ελψ άιινη έρνπλ εζηηάζεη ζηελ αλάιπζε νξγαλσηηθψλ παξαγφλησλ. Δκείο ζέινπκε λα επηζεκάλνπκε ηελ ηαπηφρξνλε επηξξνή θαη ησλ δχν εηδψλ ησλ παξαγφλησλ. Έρεη δνζεί έκθαζε ζην ζηπι ηεο εγεζίαο σο κίαο απφ ηηο πην ζεκαληηθέο μεμονφμένες επηξξνέο ζηελ θαηλνηνκία ησλ επηρεηξήζεσλ, επεηδή νη εγέηεο κπνξνχλ άκεζα λα απνθαζίζνπλ λα εηζάγνπλ λέεο ηδέεο ζε έλαλ νξγαληζκφ, λα ζέζνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο θαη λα ελζαξξχλνπλ πξσηνβνπιίεο θαηλνηνκίαο απφ θαηψηεξνπο (Harbone & Johne,2003;McDonough, 2000;Sethi,2000). Σπγθεθξηκέλα, αξθεηνί ζπγγξαθείο έρνπλ ζπλδέζεη «ηελ κεηαζρεκαηηζκέλε εγεζία» κε ηελ θαηλνηνκία (Howell & Avolio,1993). 4

Οη κεηαζρεκαηηζηέο εγέηεο εζηηάδνπλ ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο ζε καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο,εθηηκνχλ θαη δίλνπλ έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ελφο νξάκαηνο θαη ζην λα εκπλένπλ ηνπο ππαιιήινπο ηνπο λα επηδηψθνπλ απηφ ην φξακα αιιάδνπλ ή επζπγξακκίδνπλ ζπζηήκαηα γηα λα εμππεξεηήζνπλ ην φξακά ηνπο πεξηζζφηεξν απφ φηη εξγάδνληαη ζε ππάξρνληα ζπζηήκαηα θαη δηδάζθνπλ ηνπο ππαιιήινπο ηνπο λα αλαιακβάλνπλ κεγαιχηεξε επζχλε ηφζν γηα ηελ δηθή ηνπο αλάπηπμε φζν θαη γηα απηή ησλ άιισλ (Howell & Avolio,1993). Δίλαη επίζεο ζεκαληηθή ε πξνζνρή ζηηο νξγαλσηηθέο επηξξνέο ζηελ θαηλνηνκία. Αλ θαη αξθεηέο επηξξνέο ηέηνηνπ είδνπο έρνπλ αλαιπζεί, νη ιφγηνη δίλνπλ απμαλφκελε πξνζνρή ζηελ πηζαλφηεηα ε ζπιινγηθή ηθαλφηεηα ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο λα παίδεη έλαλ θαίξην ξφιν ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο θαηλνηνκίαο (Senge,1990;Singe, Roberts, Ross, Smith & Kleiner,1994;Tushman & Nadler,1986). Η νξγαλσζηαθή κάζεζε έρεη νξηζηεί σο κία ζπιινγηθή ηθαλφηεηα βαζηζκέλε ζε εκπεηξηθέο θαη γλσζηηθέο δηαδηθαζίεο θαη αθνξά ηελ απφθηεζε γλψζεο, ην κνίξαζκά ηεο θαη ηελ πινπνίεζή ηεο ( Dibella, Nevis & Gould,1996;Zollo & Winter,2002). Πξνηείλνπκε φηη ηφζν νη ζπιιεθηηθνί φζν θαη νη κεκνλσκέλνη παξάγνληεο επεξεάδνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ζην λα αλαπηχμνπλ θαη λα εθαξκφζνπλ ηελ νξγαλσζηαθή θαηλνηνκία. Πνιιέο πξνεγνχκελεο κειέηεο, αλ θαη ζπλεηζθέξαλε ζεκαληηθά ζηελ θαηαλφεζε ηεο θαηλνηνκίαο, δελ έρνπλ απεπζπλζεί ζην πψο ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θαηλνηνκίαο κπνξεί λα δηαθέξεη κε ηελ ηαπηφρξνλε επηξξνή δηαθνξεηηθψλ νξγαλσηηθψλ παξαγφλησλ θαη δελ έρνπλ αλαιχζεη ηφζν ηηο άκεζεο φζν θαη ηηο έκκεζεο επηξξνέο (Van der Ven,1993). Η αλαγλψξηζε θαη ε θαιχηεξε θαηαλφεζε απηψλ ησλ επηξξνψλ ζα ζπκπιεξψζνπλ ηε γεληθή ζχζηαζε φηη νη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα θαηλνηνκνχλ. Δπηπξνζζέησο, ν απψηεξνο ζθνπφο ηεο θαηλνηνκίαο ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη ε λέα γλψζε θαη λέεο εθαξκνγέο, εηδηθά απηέο πνπ ζπλδένληαη κε νξγαλσηηθέο βειηηψζεηο θαη πνιινί εξεπλεηέο έρνπλ ηζρπξηζηεί κηα ζεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε θαη ηελ απφδνζε. 5

O ζθνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη λα δηεξεπλήζεη ηνλ ξφιν ηεο κεηαζρεκαηηζκέλεο εγεζίαο θαη ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο ζηελ θαηλνηνκία θαη ζηελ νξγαλσηηθή απφδνζε ησλ νξγαληζκψλ. Σηε βηβιηνγξαθία ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε ρεηξίδνληαη ην εγεηηθφ ηνπο χθνο ζεσξείηαη έλα απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο θνξείο ησλ θαηλνηφκσλ ηδεψλ θαη πξαθηηθψλ ζε έλαλ νξγαληζκφ. Τα ηειεπηαία ρξφληα νη εξεπλεηέο έρνπλ ζηξέςεη ηελ πξνζνρή ηνπο ζε έλαλ άιιν θνξέα θαηλνηνκίαο, πνπ είλαη ε νξγαλσζηαθή κάζεζε, ε δηαρείξηζε ηεο γλψζε θαη ηεο πιεξνθνξίαο. Δπίζεο, ε θαηλνηνκία ζε έλαλ νξγαληζκφ ζεσξείηαη φηη έρεη άκεζε επίδξαζε ζηηο επηδφζεηο ησλ νξγαληζκψλ. Δπνκέλσο, ε επηδίσμε ηεο παξνχζαο έξεπλαο είλαη λα δηεξεπλήζεη θαηά πφζν ε θαηλνηνκία θαη ε απφδνζε ησλ νξγαληζκψλ επεξεάδεηαη ζεηηθά κέζσ ηεο εγεζίαο θαη ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο. 6

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 2. Ηγεζία Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, έλαο απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο θνξείο θαηλνηνκίαο είλαη ην ζηπι εγεζίαο πνπ πηνζεηνχλ ηα ζηειέρε κέζα ζε έλαλ νξγαληζκφ. Ο φξνο εγεζία είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία αλαπηχζζνληαη νη ηδέεο θαη ην φξακα ηνπ νξγαληζκνχ κε βάζε ηηο αμίεο θαη ηα πηζηεχσ ησλ εγεηψλ, επεξεάδνληαο θαη ηνπο ππφινηπνπο λα πηνζεηήζνπλ απηέο ηηο ηδέεο θαη ην φξακα ζηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο, παίξλνληαο απνθάζεηο γηα ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαη ηνπο πφξνπο ελφο νξγαληζκνχ (Coad & Berry,1998). H εγεζία ζε έλαλ νξγαληζκφ εμαξηάηαη απφ πάξα πνιινχο παξάγνληεο. Σηελ βηβιηνγξαθία ππάξρνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο ζεσξίεο πνπ ππνζηεξίδνπλ δηαθνξεηηθνχο παξάγνληεο. Υπάξρνπλ νη παξαδνζηαθέο ζεσξίεο πνπ βαζίδνληαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ εγεηψλ, ζην χθνο θαη ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ εγεηψλ θαη νη ζεσξίεο πνπ βαζίδνληαη ζηελ θχζε ηεο εξγαζίαο ή ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο. 2.1 Πεγέο δύλακεο ηεο εγεζίαο Πξνηνχ παξνπζηάζνπκε ηηο δηάθνξεο ζεσξίεο είλαη ζεκαληηθφ λα παξαζέζνπκε απφ πνχ νη εγέηεο αληινχλ ηελ δχλακε ηνπο ψζηε λα αζθνχλ επηξξνή ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο. Πεγέο δχλακεο γηα ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε κε εγεηηθέο ηθαλφηεηεο ζεσξνχληαη, εθηφο απφ ηελ λφκηκε αλαγλψξηζε ηεο ζέζεο ηνπο, ε πξφζβαζε πνπ έρνπλ ζηελ αληακνηβή θαη ζηα κέηξα ειέγρνπ θαη εμαλαγθαζκνχ ησλ ππαιιήισλ, ε πξφζβαζε ζε εκπηζηεπηηθέο πιεξνθνξίεο θαη νη γλσξηκίεο ηνπο κε ηα θνξπθαία ζηειέρε ηνπ νξγαληζκνχ. Δπίζεο, πεγέο δχλακεο ζεσξνχληαη ε εηδεκνζχλε θαη νη γλψζεηο ησλ εγεηψλ θαζψο θαη ν ζεβαζκφο θαη ν ζαπκαζκφο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο. (Dess & Picken,2000) 7

2.2 Θεωξίεο εγεζίαο Οη ζεσξίεο εγεζίαο πνπ βαζίδνληαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ εγεηψλ είλαη νη πην γλσζηέο θαη νη παιαηφηεξεο ζεσξίεο. Σε απηέο ηηο ζεσξίεο βαζίδνληαη θαη νη πην πξφζθαηεο θαη πνιχπινθεο ζεσξίεο ηηο νπνίεο ζα παξνπζηάζνπκε παξαθάησ. Η ζεσξία πνπ βαζίδεηαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ εγεηψλ ππνζηεξίδεη, φηη απνηειεζκαηηθνί είλαη νη εγέηεο πνπ έρνπλ ην ράξηζκα ηνπ εγέηε θαη ζπγθεθξηκέλα πξνζφληα, ηθαλφηεηεο θαη πξνζσπηθφηεηα. Κάπνηα απφ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά είλαη ε λνεκνζχλε, ε σξηκφηεηα, ε εθπαίδεπζε, ε επξχηεηα γλψζεσλ θαη αληηιήςεσλ, ε επίηεπμε ησλ ζηφρσλ, ε αθεξαηφηεηα ηνπ ραξαθηήξα, ε ζπκκεηνρή ζηα θνηλά θαη ην θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ θχξνο (Slater & Narver,1995). Η νκαδνπνίεζε απηψλ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ δελ επηηεχρζεθε θαζψο δηαθνξεηηθέο κειέηεο πξνηείλνπλ δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Η πξνζπάζεηα λα ζπιιερζνχλ ηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά απφ απηέο ηηο έξεπλεο θαηέιεμε ζε κία καθξνζθειήο ιίζηα, φπνπ ν αξηζκφο ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ μεπεξλά ηα νγδφληα. Δπηπιένλ, ε ζπγθεθξηκέλε ζεσξία απνηπγράλεη λα εμεγήζεη γηαηί θάπνηνη εγέηεο πνπ έρνπλ ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά επηηπγράλνπλ θαη θάπνηνη απνηπγράλνπλ. Η ζεσξία πνπ βαζίδεηαη ζηελ ζπκπεξηθνξά ησλ εγεηψλ επηθεληξψλεηαη ζηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ησλ εγεηψλ θαη ηελ ζρέζε ηνπο κε ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο. Σχκθσλα, κε απηή ηελ ζεσξία νη εγέηεο δηεπθνιχλνπλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο κε δχν ηξφπνπο. Σηνλ έλα ηξφπν ν εγέηεο πξνζπαζεί λα πξνζδηνξίζεη θαη λα κεζνδεχζεη ηα θαζήθνληα ησλ ππαιιήισλ ηνπ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο ζηνλ ηνκέα ππεπζπλφηεηαο ηνπο. Η ζρέζε ηνπο κε ηνπο ππαιιήινπο ηνπο βαζίδεηαη ζηελ πνηφηεηα θαη ζηελ πνζφηεηα ηεο δνπιεηάο. Σηνλ άιιν ηξφπν θχξην κέιεκα ηνπο είλαη λα δηαηεξνχλ ηνπs ππαιιήινπο ηνπο ηθαλνπνηεκέλνπο, λα δηεπζεηνχλ αληηπαξαζέζεηο κεηαμχ ηνπο θαη λα ηνπο ελζαξξχλνπλ. Η ζρέζε ηνπο κε ηνπο ππαιιήινπο είλαη πεξηζζφηεξν δηαθξηηηθή θαη ππνζηεξηθηηθή θαη βαζίδεηαη ζηελ ακνηβαία εκπηζηνζχλε, ζηελ επηθνηλσλία, ζηνλ ζεβαζκφ γηα ηηο απφςεηο θαη ηηο ηδέεο ηνπο θαη ζηελ εκπάζεηα γηα ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπο (Hult et al,2000). Ο πεξηνξηζκφο ηεο παξαπάλσ ζεσξίαο είλαη φηη επηθεληξψλεηαη πεξηζζφηεξν ζηελ ζρέζε ηνπ εγέηε 8

κε ηνπο ππαιιήινπο ηνπ θαη αληηπαξέξρεηαη ην πεξηβάιινλ θαη ηηο θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο δεκηνπξγείηαη ε παξαπάλσ ζρέζε. Η ζεσξία πνπ βαζίδεηαη ζηελ θχζε ηεο εξγαζίαο θαη ηνπ εξγαζηαθνχ πεξηβάιινληνο δηαηείλεηαη φηη ην χθνο εγεζίαο πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζην βαζκφ εηνηκφηεηαο ησλ πθηζηακέλσλ. Με ηνλ φξν εηνηκφηεηα ελλννχκαη ηελ ηθαλφηεηα ησλ πθηζηακέλσλ λα ζέηνπλ πςεινχο θαη εθηθηνχο ζηφρνπο θαη λα αλαιακβάλνπλ ηελ επίηεπμε ηνπο. Η εηνηκφηεηα ηνπο εμαξηάηαη θαη απφ ηελ θχζε εξγαζίαο. Γηα θάπνηεο δνπιεηέο ην επίπεδν εηνηκφηεηαο ηνπο είλαη κεγαιχηεξν απφ θάπνηεο άιιεο. Δπηπιένλ, εμαξηάηαη απφ ηελ εθπαίδεπζε, ηελ εηδίθεπζε, ηελ εκπεηξία θαη ηελ αθνζίσζε ηνπο ζηνλ νξγαληζκφ. Δπνκέλσο, ην χθνο εγεζίαο εμαξηάηαη απφ ην βαζκφ εηνηκφηεηαο (Calantone,Cavusgil,& Zhao,2002). Όηαλ ε εηνηκφηεηα ησλ ππαιιήισλ είλαη ρακειή ν εγέηεο πξέπεη λα έρεη απνθαζηζηηθφ χθνο. Πξέπεη λα δίλεη ζπγθεθξηκέλεο νδεγίεο θαη θαηεπζχλζεηο θαη λα επηβιέπεη ζηελά ηελ δηαδηθαζία ηεο δνπιεηάο. Όζν ε εηνηκφηεηα ησλ πθηζηακέλσλ απμάλεηαη ην χθνο ηνπ ζα πξέπεη λα πξνσζεί ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ πξνο ηελ ζσζηή θαηεχζπλζε, λα έρεη θαιή επηθνηλσλία καδί ηνπο, λα ηνπο παξέρεη θίλεηξα θαη λα απμάλεη ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπο. Όηαλ ηα κέιε ελφο νξγαληζκνχ έρνπλ απμεκέλε απηνπεπνίζεζε γηα ηελ αλάιεςε θαη επίηεπμε κίαο εξγαζίαο ην χθνο ηνπ εγέηε είλαη πεξηζζφηεξν δεκνθξαηηθφ (Bass,1991). Ο εγέηεο ελζαξξχλεη ηνπο ππαιιήινπο λα εθθξάδνπλ ηηο ηδέεο ηνπο θαη ηνπο δηεπθνιχλεη ζηελ εθπιήξσζε ησλ ζηφρσλ ηνπο. Τέινο φηαλ ην επίπεδν εηνηκφηεηαο είλαη πςειφ ν εγέηεο αλαζέηεη πεξηζζφηεξεο αξκνδηφηεηεο ζηνπο ππαιιήινπο ηνπ θαη ηνπο επηηξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζηελ ιήςε απνθάζεσλ (Ashkanasy & Tse,2000). O πεξηνξηζκφο ηεο πξνθείκελεο ζεσξίαο είλαη φηη δελ ιακβάλεη ππφςε ηνπο παξάγνληεο φπσο νη θαλφλεο ηνπο νπνίνπο ν εγέηεο θαη νη ππάιιεινη πξέπεη λα αθνινπζνχλ, ηελ δχλακε πνπ έρεη ν εγέηεο ή ηελ ηθαλφηεηα ηνπ λα αιιάδεη ην χθνο ηνπ αλάινγα κε ηηο πεξηζηάζεηο. Βαζηζκέλα ζηηο παξαπάλσ ζεσξίεο ππάξρνπλ δηάθνξα ζηπι εγεζίαο πνπ άιια βαζίδνληαη ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ εγέηε θαη άιια ζηελ ζπκπεξηθνξά ή ην πεξηβάιινλ. 9

2.3 Ο δηεμαγωγηθόο εγέηεο Ο δηεμαγσγηθφο εγέηεο, ν νπνίνο ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ, ζηνλ έιεγρν, ζηελ νξγάλσζε θαη ζην βξαρππξφζεζκν ζρεδηαζκφ. Σχκθσλα, κε απηφ ην ζηπι ν εγέηεο θαζνξίδεη ηηο επηδφζεηο πνπ αλακέλεη απφ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ, ζέηεη ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο θαη επηζεσξεί ηα ηειηθά απνηειέζκαηα. Πεγή δχλακεο ηνπ είλαη ε εμνπζία πνπ ηνπ παξέρεη ε ζέζε ηνπ ζηνλ νξγαληζκφ. Τα θίλεηξα πνπ παξέρεη ζηνπο ππαιιήινπο ηνπ είλαη ε επηβξάβεπζε ή επίπιεμε. Καη ν ηξφπνο δηνίθεζεο ηνπ είλαη πεξηζζφηεξν παζεηηθφο, επεκβαίλεη κφλν γηα κε απνδεθηέο ζπκπεξηθνξέο θαη φηαλ ππάξρνπλ απνθιίζεηο απφ ηα πξφηππα ηα νπνία έρεη ζέζεη. 2.4 Ο ραξηζκαηηθόο εγέηεο Ο ραξηζκαηηθφο εγέηεο είλαη ην ζηπι ηνπ εγέηε πνπ βαζίδεηαη πεξηζζφηεξν ζηηο κνλαδηθέο ηθαλφηεηεο, ζηα ραξίζκαηα θαη ηα πξνζφληα ηνπ. Σηφρνο ηνπ ραξηζκαηηθνχ εγέηε είλαη λα δεκηνπξγήζεη φξακα γηα ηνλ νξγαληζκφ θαη λα ππνθηλήζεη θαη λα θαηεπζχλεη ηελ αθνζίσζε ησλ ππαιιήισλ ηνπ ζε απηφ. Κχξην κέιεκα ηνπ είλαη νη ππάιιεινη ηνπ λα κνηξάδνληαη θνηλέο αμίεο θαη ηαπηφηεηα.. Όινη πξέπεη λα γλσξίδνπλ «πνηνη είκαζηε» θαη «πνηνο είλαη ν ζηφρνο καο». Ο ίδηνο ν εγέηεο πξνζαξκφδεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπ ζην φξακα θαη ηηο αμίεο ηνπ νξγαληζκνχ, δηφηη ζεσξεί φηη ην θχξνο ηνπ θαη ν ζεβαζκφο ησλ ππαιιήισλ γηα ην πξφζσπν ηνπ είλαη ην θιεηδί γηα ηελ αθνζίσζε ηνπο.. 2.5 Ο απζεληηθόο εγέηεο Ο απζεληηθφο εγέηεο αλαθέξεηαη ζε άηνκα πνπ έρνπλ απηνγλσζία, μεθάζαξεο αμίεο θαη πηζηεχσ θαη ελεξγνχλ κε βάζε απηέο. Η ζρέζε ηνπο κε ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο ζηεξίδεηαη ζε αλνηρηή θαη εηιηθξηλείο επηθνηλσλία γεγνλφο πνπ απμάλεη ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηελ αθνζίσζε ηνπο ζην πξφζσπν ηνπ απζεληηθνχ εγέηε. Τν ζηπι εγεζίαο ηνπ βαζίδεηαη ζηελ αμηνπηζηία θαη ζηελ απνδνρή δηαθνξεηηθψλ απφςεσλ θεξδίδεη πεξηζζφηεξν ηνλ ζεβαζκφ ησλ πθηζηακέλσλ. Δπίζεο, επηδηψθεη ζπλεξγαζία θαη ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο κε ηνπο πθηζηακέλνπο, ηνπο πειάηεο θαη ηνπο κεηφρνπο. Σηφρνο ηνπ δελ είλαη λα ειέγρεη ηνπο άιινπο αιιά λα ηνπο ζηεξίδεη θαη λα ηνπο ελδπλακψλεη έηζη ψζηε λα θάλνπλ ηελ δηαθνξά. Δπίζεο, έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα 10

αλαγλσξίδεη ηηο ηθαλφηεηεο θαη ην ηαιέλην ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ θαη ηνπο ελζαξξχλεη λα ηα αμηνπνηήζνπλ ζηελ δνπιεηά ηνπο. 2.6 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο Ο κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο πξνλνεί γηα ηηο κειινληηθέο ηάζεηο θαη εκπλέεη ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ ηα νξάκαηα θαη αμίεο ηνπ νξγαληζκνχ. Μαζαίλεη ηνπο άιινπο πψο λα γίλνπλ εγέηεο θαη κεηαηξέπεη ηνλ νξγαληζκφ ζε κία θνηλφηεηα κε ηθαλά ζηειέρε. Ο κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο κπνξεί λα βξίζθεηαη ζε φια ηα επίπεδα ελφο νξγαληζκνχ θαη νη ιέμεηο πνπ ηνλ πεξηγξάθνπλ είλαη νξακαηηζηήο, εκπλεπζηήο, ηνικεξφο θαη εζηθφο. Δπίζεο, είλαη δπλακηθφο θαη ηθαλφο λα δεκηνπξγεί ή λα αλαγλσξίδεη λέεο επθαηξίεο (Van de Ven,1993). Πεξαηηέξσ, ζηνηρεία απηνχ ηνπ ηχπνπ εγέηε είλαη: Η παροτή εμυστφηικών κινήηρφν. Οη κεηαζρεκαηηζηηθνί εγέηεο νδεγνχλ ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο δίλνληαο λφεκα θαη παξέρνληαο ηνπ πξνθιήζεηο ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. Τέηνηνη εγέηεο επηδεηνχλ ηελ αθνζίσζε θαη ηελ ζπκκεηνρή ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο ζε έλα φξακα γηα ην κέιινλ ην νπνίν λα δηαθέξεη θαηά πνιχ απφ ηελ ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα. Απηφο ν ηχπνο εγέηε επεξεάδεη ηνπ πθηζηακέλνπο κε ηηο πξάμεηο θαη κε ηα ιφγηα ηνπ θαη ηνπ εκπλέεη αηζζήκαηα ζεβαζκνχ θαη απηφ εθηίκεζεο. Δημιοσργεί πνεσμαηικά κίνηηρα. Σηφρνο ηνπ είλαη λα θαηεπζχλεη ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο δίλνληαο λφεκα θαη ελδηαθέξνλ ζηελ δνπιεηά ηνπο. Τνπο ελζαξξχλεη λα κελ ζθέθηνληαη ζπκβαηηθά θαη επηβξαβεχεη ηελ δεκηνπξγηθή θαη θαηλνηφκν ζθέςε. Οη λέεο ηδέεο θαη νη δεκηνπξγηθέο ιχζεο επηδεηνχληαη θαη επηβξαβεχνληαη. Δπίζεο, δελ θξηηηθάξνληαη αξλεηηθά νη ηδέεο πνπ είλαη δηαθνξεηηθέο απφ εθείλεο ηνπ εγέηε. Η επηθνηλσλία θαη ε ζπλεξγαζία καδί ηνπο είλαη άκεζε. Θεσξεί ηελ πνιπθσλία θαη ηηο δηαθνξεηηθέο απφςεηο επνηθνδνκεηηθέο γηα ηελ επηηπρία ελφο νξγαληζκνχ θαη είλαη πξφζπκνο λα αιιάμεη ηηο απφςεηο θαη ηηο πξαθηηθέο ηνπ φηαλ δελ είλαη πιένλ απνηειεζκαηηθέο (Barczak & Wilemon,1992). Τίπνηα δελ είλαη ηέιεην, θαζηεξσκέλεο πνιηηηθέο θαη γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο πξέπεη λα ακθηζβεηνχληαη θαη λα αμηνινγνχληαη. Δίλαη θαιχηεξα ε ακθηζβήηεζε λα πξνέξρεηαη απφ ην εζσηεξηθφ παξά ηνπο αληαγσληζηέο ελφο νξγαληζκνχ. Δίλαη αλεθηηθφο ζηα ιάζε ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ θαη εθείλν πνπ ηνλ ελδηαθέξεη είλαη ε αλαγλψξηζε ησλ 11

πξνβιεκάησλ θαη ε επίιπζε ηνπο θαη φρη ε επίπιεμε (Grant,1996). Τέινο ζεσξνχλ ηελ ιήςε ξίζθνπ απαξαίηεηε γηα ηελ καθξνπξφζεζκε αλάπηπμε θαη επηηπρία ηνπ νξγαληζκνχ. Με ιίγα ιφγηα πξνσζνχλ ηελ δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ νξζνινγηθφηεηα ζηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ. Εσνοεί ηην ιδεολογική επιρροή. Απηνί νη εγέηεο πηνζεηνχλ ζπκπεξηθνξέο πνπ νη πθηζηάκελνη ηνπο ηείλνπλ λα κηκνχληαη. Σπλήζσο, νη πθηζηάκελνη ζαπκάδνπλ, ζέβνληαη θαη εκπηζηεχνληαη ηέηνηνπο εγέηεο. Αλαγλσξίδνπλ ζε απηνχο ην φξακα θαη ηηο αμίεο ηνπ νξγαληζκνχ. Η ζεηηθή ηδενινγηθή επηξξνή θαη νη άκεζεο ζρέζεηο κε ηνλ εγέηε ηνπο επηηξέπεη λα ζπδεηνχλ ηηο απνθάζεηο καδί ηνπ θαη λα εθθξάδνπλ ηελ άπνςε ηνπο (Hofstede,1980). Απηέο νη ζπλζήθεο ηνπο θάλνπλ λα πξνζπαζνχλ γηα ηελ βειηίσζε ηεο απφδνζεο ηνπο φρη κφλν γηα ηελ ρξεκαηηθή επηβξάβεπζε αιιά γηα ηελ πξνζσπηθή ηνπο πιήξσζε. Δθηφο απφ ηα παξαπάλσ νη εγέηεο γηα λα κπνξέζνπλ λα ηνπο επεξεάζνπλ ηδενινγηθά αληηκεησπίδνπλ ηνλ θάζε έλαλ ηνπο αηνκηθά θαη ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ηνπ κε ζθνπφ λα ηνπο βνεζήζνπλ ζηελ βειηίσζε θαη αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ. Τέινο ν κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο αληηιακβάλεηαη φηη απνηειεί παξάδεηγκα θαη ζέηεη σο πξνηεξαηφηεηα ηεο αλάγθεο θαη ην ζπκθέξνλ ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ ζπζηάδνληαο πνιιέο θνξέο ην πξνζσπηθφ ηνπ ζπκθέξνλ. Η πιεηνςεθία ησλ ππαιιήισλ ηείλεη λα ζέβεηαη θαη λα εκπηζηεχεηαη απηνχο ηνπο εγέηεο θαη είλαη πεξηζζφηεξν δεθηηθή ζηηο απφςεηο θαη ηηο αμίεο ηνπο (Capron,1999). Δίνει έμθαζη ζηην αηομικόηηηα. Πνιιέο θνξέο ελεξγνχλ σο εθπαηδεπηέο, ζχκβνπινη θαη ηνπο βνεζνχλ λα θαηαιάβνπλ ηηο αδπλακίεο θαη ηα δπλαηά ηνπο ζεκεία. Βέβαηα ην ζεηηθφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ απηνχ ηνπ εγέηε είλαη φηη κεηαθέξεη εγεηηθέο ηθαλφηεηεο ζηνπο πθηζηακέλνπο ηνπ θαη ηνπο εκπιέθεη ζηελ ιήςε απνθάζεσλ. Οη αηνκηθέο δηαθνξέο ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ ιακβάλνληαη ππφςε θαη ελζαξξχλνληαη θαη ε ζπκκεηνρή φισλ είλαη κηα θαζηεξσκέλε πξαθηηθή. Απηφο ν ηχπνο εγέηε εληζρχεη ηνπο πθηζηακέλνπο λα παίξλνπλ απνθάζεηο (Coad & Berry,1998). Παξάιιεια, επηβιέπνπλ ηηο ελέξγεηεο ηνπο ψζηε λα πξνζθέξνπλ επηπιένλ ππνζηήξημε θαη θαηεχζπλζε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ζηφρνπ ηνπο. Απηή ε ζπκπεξηθνξά απμάλεη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπο σο πξνο ηηο πξνζέζεηο ηνπ εγέηε. 12

2.7 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο θαη ε θαηλνηνκία Σηελ παξνχζα έξεπλα ζα ειεγρζεί ν ξφινο ηνπ κεηαζρεκαηηζηηθνχ εγέηε ζηελ θαηλνηνκία θαη ηηο επηδφζεηο ηνπ νξγαληζκνχ. Tα ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ ηχπνπ εγέηε ζρεηίδνληαη κε ηελ θαηλνηνκία ζηνπο νξγαληζκνχο. Ο κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο επηθεληξψλεηαη ζηελ απνηειεζκαηηθή επηθνηλσλία θαη ζηηο θνηλέο αμίεο θαη ην φξακα γηα ηνλ νξγαληζκφ (Adair,1990;Quinn,1985) δεκηνπξγψληαο ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ γηα θαηλνηνκία (Tushman & Nadler,1986).Υπνζηεξίδεη ηηο ζπιινγηθέο δηαδηθαζίεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο, θαιιηεξγεί ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ θαη ζεσξεί ζεκαληηθή ηελ εμέιημε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ. Θεσξεί φηη ν ξφινο ηνπ είλαη πεξηζζφηεξν ζπληνληζηηθφο παξά δηνηθεηηθφο θαη επηζεσξεηηθφο (Barczak & Wilemon,1992). Δπνκέλσο, ζηεξίδεη ηελ θαηλνηνκία ελφο νξγαληζκνχ ζηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε, ζην θνηλφ φξακα θαη ηελ δξαζηεξηφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ. Η νξγαλσζηαθή κάζεζε θαη ε θαηλνηνκία πξνσζνχληαη κέζσ ηνπ πεηξακαηηζκνχ, ηνπ δηαιφγνπ, ηνπ ξφινπ ηνπ εγέηε θαη ηεο γλψζε (Senge et al,1994).ο ππνζηεξηθηηθφο ξφινο ηνπ κεηαζρεκαηηζηηθνχ εγέηε θέξλεη θνληά ηνπο θαηλνηφκνπο αλζξψπνπο θαη νκάδεο ππνζηεξίδνληαο ηελ ακνηβαία εκπηζηνζχλε, ηελ ιήςε ξίζθνπ θαη ην θνηλφ φξακα (Dess & Picken, 2000; Senge,1990). Δπηπιένλ, είλαη ν θαηαιχηεο, ν ζχκβνπινο, ν εθπαηδεπηήο γηα ηελ αλάπηπμε ηεο καζεζηαθήο ηθαλφηεηαο ηνπ νξγαληζκνχ. Η νξγαλσζηαθή κάζεζε είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ησλ νξγαληζκψλ φρη κφλν φηαλ ηα ζηειέρε δεκηνπξγνχλ θαηλνηφκεο ηδέεο αιιά θαη φηαλ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ηηο δηαδίδνπλ θαη επηηπγράλνπλ ηελ αθνζίσζε ησλ κειψλ (Ulrich et al,1993). Όπσο πξναλαθέξακε ν εγέηεο ππνθηλεί ηελ θαηλνηνκία κέζσ ηνπ θνηλνχ νξάκαηνο ηνπ νξγαληζκνχ. Τν θνηλφ φξακα πξνυπνζέηεη ηελ δέζκεπζε γηα έλα επηζπκεηφ κέιινλ θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ ζθνπνχ ηνπ νξγαληζκνχ απφ φια ηα κέιε. Γελ αξθεί κφλν έλα κέινο λα πξνσζεί, λα δηεπθνιχλεη, θαη λα παίξλεη απνθάζεηο γηα ηελ θαηλνηνκία ελφο νξγαληζκνχ αιιά είλαη απαξαίηεηε θαη ε δέζκεπζε απφ φια ηα κέιε. Η έιιεηςε θνηλνχ νξάκαηνο ζακπνηάξεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειψλ γηα ηελ εμεχξεζε θαηλνηφκσλ ηδεψλ. Αληίζεηα, έλα θνηλφ φξακα δίλεη θνηλή θαηεχζπλζε θαη επηδηψμεηο 13

ζε φια ηα κέιε (Slater & Narver, 1995). Δπνκέλσο, ην θνηλφ φξακα είλαη απαξαίηεην γηα ηελ αλάπηπμε ελφο νξγαληζκνχ πνπ κπνξεί λα καζαίλεη, λα θαηλνηνκεί, λα πξνζαξκφδεηαη θαη λα απαληά απνηειεζκαηηθά ζηηο αιιαγέο ηνπ πεξηβάιινληνο (Dess & Picken,2000). Η έιιεηςε ηνπ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απάζεηα, ηελ απηαξέζθεηα θαη ηελ δπζαξέζθεηα ησλ κειψλ (Maani & Benton 1999; Senge et al 1994). Κιίλνληαο, ν κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο ππνζηεξίδεη ηελ θαηλνηνκία ζηνλ νξγαληζκφ πξνσζψληαο ηελ δξαζηεξηφηεηα. Οη Millers θαη Friesen (1983) δηαθξίλνπλ ηνπο νξγαληζκνχο ζε ζπληεξεηηθνχο θαη ελεξγεηηθνχο αλάινγα κε ηνλ ξφιν πνπ έρεη ε θαηλνηνκία γηα απηνχο. Οη ζπληεξεηηθνί νξγαληζκνί ππνζηεξίδνπλ ηελ θαηλνηνκία φηαλ έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ έλα ερζξηθφ πεξηβάιινλ κε απεηιέο θαη πξνθιήζεηο. Οη ελεξγεηηθνί νξγαληζκνί ζηνρεχνπλ ζηνλ έιεγρν ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπο ζεσξψληαο ηελ θαηλνηνκία σο βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπο. Η ελεξγεηηθφηεηα βνεζά έλαλ νξγαληζκφ φρη κφλν λα αληηδξά ζηηο αιιαγέο ηνπ πεξηβάιινληνο αιιά θαη λα ην επεξεάδεη ζηελ δηακφξθσζε ηνπ. Ο νξγαληζκφο έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δηακνξθψλεη ηηο δπλάκεηο θαη λα επεξεάδεη ηηο θαηαζηάζεηο πνπ έρνπλ αληίθηππν ζε απηφλ. Γελ θηινδνμεί κφλν λα πξνζαξκφδεηαη κε ην πεξηβάιινλ αιιά λα ην ειέγρεη. Η επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κέζσ ηεο θαηλνηνκίαο. Μέζσ ινηπφλ ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο, ηνπ θνηλνχ νξάκαηνο θαη ηελ δεκηνπξγία ελφο δξαζηήξηνπ νξγαληζκνχ ν κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο επεξεάδεη ζεηηθά ηελ θαηλνηνκία ζε έλαλ νξγαληζκφ. 2.8 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο θαη ε νξγαλωζηαθή κάζεζε Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα επηζεκαλζεί ε ζρέζε ηνπ κεηαζρεκαηηζηηθνχ εγέηε θαη ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο. Όπσο αλαθέξζεθε ζηελ εηζαγσγή ε νξγαλσζηαθή κάζεζε είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο θνξείο θαηλνηνκίαο ησλ νξγαληζκψλ. Δπνκέλσο, ε ζρέζε απηή ππνδειψλεη έκκεζε επηξξνή ζηελ θαηλνηνκία. Ο κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο φπσο πξναλαθέξζεθε ππνζηεξίδεη ηελ ζπκκεηνρή ησλ ππαιιήισλ ζε φιεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ (Adair,1990; Tushman & Nadler,1991). Απηφο ν εγέηεο ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία νκάδσλ ηηο 14

νπνίεο αλαιακβάλεη λα θαηεπζχλεη. Δπηπιένλ δεκηνπξγεί δηαδηθαζίεο νη νπνίεο ππνζηεξίδνπλ ηελ αιιαγή θαη ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε (Blackler & McDonald, 2000; MCDonough, 2000; Nadler & Tushman,1990). Πην ζπγθεθξηκέλα, πξνσζψληαο ηελ πλεπκαηηθή εμέιημε ησλ ππαιιήισλ, ηα θίλεηξα πνπ ηνλψλνπλ ην εζηθφ θαη ηελ απηνπεπνίζεζε ησλ ππαιιήισλ ηξνθνδνηεί ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε ζηνλ νξγαληζκφ (Coad & Berton 1999;Slater & Narver,1995). 2.9 Ο κεηαζρεκαηηζηηθόο εγέηεο θαη ε απόδνζε ηνπ νξγαληζκνύ Ο κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο επεξεάδεη ηελ απφδνζε ηνπ νξγαληζκνχ έκκεζα επεξεάδνληαο ηελ απφδνζε, ηελ αθνζίσζε θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ εξγαδνκέλσλ (Harter & Bass,1988). Πιένλ, είλαη αλαγλσξηζκέλε ε αμία πξνγξακκάησλ εθπαίδεπζεο ησλ ππαιιήισλ θαη ε θαζνδήγεζε ηνπο (Sosik & Godshalk,2000).O κεηαζρεκαηηζηηθφο εγέηεο θαηαθέξλεη λα βειηηψζεη ηελ απφδνζε ησλ ππαιιήισλ ηνπ πξνζθέξνληαο ηνπο ζπλαηζζεκαηηθά θίλεηξα (Bass & Avolio,1994). Δλδηαθέξεηαη γηα ηηο αλάγθεο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ θαη ηνπο αληηκεησπίδεη αηνκηθά ή δίλεη ηελ εληχπσζε φηη ηνπο αληηκεησπίδεη αηνκηθά (Askhanasy & Tse,2000). Σηφρνο ηνπ είλαη ε δηαηήξεζε ελφο θιίκαηνο αηζηνδνμίαο γηα ηνπο βξαρππξφζεζκνπο θαη καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο ηνπ νξγαληζκνχ. Απηφ ην θιίκα δεκηνπξγεί ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα φρη κφλν ζηνπο εξγαδνκέλνπο αιιά θαη ζηνλ ίδην ηνλ εγέηε επηηξέπνληαο ηνπ λα δίλεη ζαθήο θαη μεθάζαξεο νδεγίεο ζηνπ πθηζηακέλνπο ηνπ. Σχκθσλα, κε ηελ ζεσξία ηνπ απηνέιεγρνπ, ε νπνία πεξηγξάθεη ηελ ζεηξά ησλ γεγνλφησλ φηαλ πξνθχπηνπλ εκπφδηα ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ νξγαληζκνχ, νη ππάιιεινη πνπ είλαη αηζηφδνμνη θαηαβάιινπλ κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο θαη είλαη πεξηζζφηεξν παξαγσγηθνί (Carver & Scheier,1985). Η αηζηνδνμία βνεζά ζηε κεηαηξνπή ησλ πξνβιεκάησλ ζε επθαηξίεο θαη ζηελ εμεχξεζε απνηειεζκαηηθψλ ιχζεσλ. Δπνκέλσο, εθφζνλ ε απφδνζε, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε παξαγσγηθφηεηα ηνπο επεξεάδεηαη ζεηηθά, έκκεζα επεξεάδεηαη ζεηηθά θαη ε απφδνζε ηνπ νξγαληζκνχ. Γεληθά ν ξφινο ησλ εγεηψλ θαη ηδηαίηεξα ηνπ κεηαζρεκαηηζηηθνχ πνπ ππνζηεξίδεη ηελ ζπκκεηνρή ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ ζηε ιήςε θαη ηε δηακφξθσζε ησλ απνθάζεσλ έρεη ζεηηθή επίδξαζε ζηελ απφδνζε ησλ πθηζηακέλσλ. Παξφια απηά ππάξρνπλ 15

αθαδεκατθνί πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη κπνξεί λα έρεη θαη αξλεηηθή επηξξνή ζηελ απφδνζε ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ θαη ηνπ νξγαληζκνχ. Οη ππάιιεινη πνπ ληψζνπλ φηη δελ έρνπλ έιεγρν ζηνπο ζηφρνπο ηνπ νξγαληζκνχ δελ έρνπλ θαη ην θίλεηξν πνπ ρξεηάδεηαη έηζη ψζηε λα εξγαζηνχλ γηα απηνχο (Campbell & Martinko,1998;Martinko & Gardner,1982;Seligman,1975). Δπηπξνζζέησο, ππάιιεινη πνπ εξγάδνληαη κέζα ζε έλα θιίκα απαηζηνδνμίαο πηζηεχνπλ φηη νπνηαδήπνηε πξνζπάζεηα είλαη ράζηκν ρξφλνπ θαη φηη ε απνηπρία είλαη ην πην πηζαλφ απνηέιεζκα (Weiner,1986; Wimer & Kelley, 1982). Σχκθσλα κε ηελ ζεσξία ηεο απφδνζεο ζηελ ζρέζε πξντζηακέλνπ-πθηζηακέλνπ ε έιιεηςε ππνζηήξημεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ πξντζηακέλνπ, εγέηε νδεγεί ζηελ αίζζεζε φηη ν εγέηεο έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα επεξεάδεη θάζε άπνςε ηεο εξγαζηαθήο ηνπο δσήο θαη φηη αλ δελ θαηαθέξεη λα εθπιεξψζεη ηηο απαηηήζεηο ηνπ θηλδπλεχεη λα απνιπζεί. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο ηα θίλεηξα θαη ε απφδνζε ησλ ππαιιήισλ είλαη ρακειά. Καηά ζπλέπεηα επεξεάδεηαη θαη ε απφδνζε ηνπ νξγαληζκνχ έκκεζα (Abramson, Seligman & Teasdale, 1978). Δθηφο απφ ην εξγαζηαθφ θιίκα αξλεηηθφ αληίθηππν κπνξεί λα έρεη ζηελ θνπιηνχξα, ζηελ νξγάλσζε θαη θαηά ζπλέπεηα ζηελ απφδνζε ηνπ νξγαληζκνχ. Πνιινί απφ ηνπο εγέηεο θηινδνμψληαο λα πεξάζνπλ ην φξακα ηνπο ζηνλ νξγαληζκφ ηνλ ππνβάιινπλ ζε ξηδηθέο θαη ζπλερείο αιιαγέο κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγνχλ ζχγρπζε ζηνπο ππαιιήινπο θαη γεληθά ηελ θνπιηνχξα ηνπ νξγαληζκνχ πιήηηνληαο ηελ απφδνζε ηνπ. Οη ζπλερείο αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε φηαλ δελ είλαη αλαγθαίεο θνπξάδνπλ ηνλ νξγαληζκφ θαη ηα κέιε ηνπ. Η αιιαγή πξέπεη λα ππαγνξεχεηαη απφ ηηο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνχ θαη απφ ηηο απαηηήζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη φρη απφ ηηο επηδηψμεηο ησλ εγεηψλ. Δπνκέλσο ε εγεζία κπνξεί λα έρεη θαη αξλεηηθή επηξξνή ζηηο επηδφζεηο ελφο νξγαληζκνχ. 16

3. Η νξγαλωζηαθή κάζεζε ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3 Ο δεχηεξνο θνξέαο θαηλνηνκίαο πνπ εμεηάδεη ε παξνχζα έξεπλα είλαη ε νξγαλσζηαθή κάζεζε. Η νξγαλσζηαθή κάζεζε δηαηείλεηαη φηη ζηνπο νξγαληζκνχο κεγαιχηεξε ζεκαζία έρεη ε δπλαηφηεηα γηα κάζεζε θαη φρη ε ππάξρνπζα γλψζε. Η γλψζε ζε έλαλ νξγαληζκφ, εάλ δελ αλαλεψλεηαη ζπλερψο, ράλεη ηελ αμία ηεο (Argyris & Schön,1978). Οη νξγαληζκνί πνπ αλαγλσξίδνπλ ηελ ζεκαζία ηεο γλψζεο ππνζηεξίδνπλ εθείλνπο πνπ ζπλερψο επηδηψθνπλ λα θαιιηεξγνχλ ηηο γλψζεηο ηνπο γηα λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Δπίζεο, βνεζνχλ ηελ αλάπηπμε ηεο θαηλνηφκνπ ζθέςεο θαη ησλ θνηλψλ πξνζδνθηψλ. Σε απηνχο ηνπ νξγαληζκνχο ηα ζηειέρε έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα βιέπνπλ ην ζχλνιν θαη φρη ηελ κνλάδα (Senge,1990). Τέηνηνη νξγαληζκνί έρνπλ πςειφ πξνθίι θαη επελδχνπλ ζηελ θαηλνηνκία. Οη θαηλνηφκνη νξγαληζκνί κέζα απφ ηελ ζπλερή εθπαίδεπζε ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ θαη ηελ δηαρείξηζε ηεο γλψζεο πξνζβιέπνπλ ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο ηνπο θαη ηεο απφδνζήο ηνπο. 3.1 Η ηθαλόηεηα κάζεζε θαη νη βαζηθέο ηηο δηαζηάζεηο Η ηθαλφηεηα κάζεζεο ελφο νξγαληζκνχ ζπλδέεηαη κε ηελ γλψζε θαη ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζεο ηνπ νξγαληζκνχ. Η γλψζε είλαη έλαο απφ ηα ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ νξγαληζκψλ (Grant,1996; Kogut & Zander, 1992). Υπάξρνπλ δχν θπξίαξρεο απφςεηο, ζηελ πξψηε ε γλψζε ζεσξείηαη ζαλ θάηη πνπ νη νξγαληζκνί θαη ηα κέιε ηνπ θαηέρνπλ θαη ε δεχηεξε ζαλ θάηη πνπ νη νξγαληζκνί θαη ηα κέιε ηνπο δεκηνπξγνχλ (Blackler & McDonald,2000;Crossan, Lane & White,1999). Αλ θαη ηα φξηα κεηαμχ ηεο γλψζεο, ηνπ γλσξίδσ θαη ηνπ καζαίλσ δελ είλαη μεθάζαξα, ε κάζεζε ζεσξείηαη σο δηαδηθαζία αιιαγήο ηεο ππάξρνπζαο γλψζεο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ (Vera & Crossan,2004). Η γλψζε θαη ε αληίιεςε είλαη νπζηψδε ζηνηρεία ηεο κάζεζεο. Η γλψζε ζπλδέεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ λφεζε, αληίζεηα ε αληίιεςε ζπλδέεηαη κε ηελ ζπκπεξηθνξά. 17

3.1.1 Η γλώζε Με βάζε απηφ πνιινί κειεηεηέο (Crossan et al.,1999;dierickx & Cool,1989) ππνζηεξίδνπλ φηη νη νξγαληζκνί θαηέρνπλ γλψζε, ηελ νπνία νη ππάιιεινη απνθηνχλ αζπλείδεηα απφ ηηο θαζεκεξηλέο δηαδηθαζίεο ή επζπλείδεηα απφ εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. Όηαλ ε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο ιεηηνπξγεί ζχκθσλα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο, ηα παξαπάλσ δχν είδε γλψζεο δηαδίδνληαη ζε φια ηα κέιε ηνπ νξγαληζκνχ. Η γλψζε ελφο νξγαληζκνχ αλαθέξεηαη ζηελ ππάξρνπζα γλψζε ή ζηελ γλψζε πνπ πξέπεη λα απνθηεζεί. Δπίζεο, πεξηιακβάλεη ηελ γλψζε θαη ηελ αληίιεςε ζε αηνκηθφ, νκαδηθφ θαη νξγαλσζηαθφ επίπεδν. Η νξγαλσζηαθή γλψζε έρεη ηξεηο δηαζηάζεηο (Winter,1987): απιή θαηά ζχλζεηεο, ζαθήο θαηά ππνζπλείδεηεο, αλεμάξηεηεο θαηά ζπζηεκαηηθήο. Κάζε κία απφ απηέο ηηο δηαζηάζεηο είλαη απνηέιεζκα ηεο θαηάζηαζεο πνπ βξίζθεηαη ε γλψζε θαη θέξλεη ζην πξνζθήλην δηαθνξεηηθά δεηήκαηα θαηά ηελ κάζεζε ηεο. Απηέο νη δηαζηάζεηο βνεζνχλ ζηελ δηακφξθσζε ηξηψλ ηχπσλ γλψζεο (De long & Fahey,2000) ηεο αηνκηθήο, ηεο θνηλσληθήο θαη ηεο νξγαλσκέλεο γλψζεο. Η αηνκηθή γλψζε είλαη ε γλψζε πνπ ην θάζε άηνκν μερσξηζηά ζηνλ νξγαληζκφ θαηέρεη απφ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ θαη ηελ εηδίθεπζε ηνπ. Η αηνκηθή γλψζε είλαη έλαο ζπλδπαζκφο ηεο ζαθήο θαη ππνζπλείδεηεο, ηεο απιήο ή ηεο ζχλζεηεο θαη γεληθά αλεμάξηεηεο παξά ζπζηεκαηηθήο (Bhagat et al.,2002). Η θνηλσληθή γλψζε είλαη ε ζπιινγηθή γλψζε, ε γλψζε πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ κειψλ ελφο νξγαληζκνχ ή ησλ νκάδσλ. Απηφο ν ηχπνο γλψζεο κπνξεί λα είλαη απιφο ή ζχλζεηνο, αιιά είλαη θπξίσο ππνζπλείδεηνο θαη ζπζηεκαηηθφο εθφζνλ αλαπηχζζεηαη κέζσ ηεο νκαδηθήο δνπιεηάο. Η νξγαλσκέλε γλψζε είλαη ε γλψζε πνπ βξίζθεηαη ζηα ζπζηήκαηα, ηηο δηαδηθαζίεο, ηα κέζα θαη ηηο θαζηεξσκέλεο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ. Απηφο ν ηχπνο γλψζεο είλαη απφιπηα ζαθήο θαη ζπζηεκαηηθφο θαη άιιεο θνξέο είλαη απιφο θαη άιιεο ζχλζεηνο. Δπίζεο, είλαη δηαθξηηφο απφ ηνπο δχν άιινπο ηχπνπο θαη κπνξεί λα ππάξμεη αλεμάξηεηα απφ ηνπο γλψζηεο (Glazer,1998). 3.1.2 Η κάζεζε θαη ε δηάδνζε ηεο κάζεζεο Η κάζεζε έρεη ζηελή ζρέζε κε ηηο δηαζπλδέζεηο ησλ θαηφρσλ ηεο γλψζεο θαη ην εμσηεξηθφ ηνπο πεξηβάιινλ. Η κάζεζε είλαη ζπιινγηθή δηαδηθαζία, θαηά ηελ νπνία νη 18

καζεηεπφκελνη αιιειεπηδξνχλ κε έλα ζπγθεθξηκέλν πεξηβάιινλ (Brown & Duguid, 1991; Dodgson,1993; Levitt & March,1988). Δπίζεο, ζεσξείηαη φηη είλαη δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία ε γλψζε θαη ε αληίιεςε δεκηνπξγνχληαη, δηαηεξνχληαη, κεηαθέξνληαη θαη έρνπλ πξαθηηθή εθαξκνγή (Prieto & Revilla,2004). Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα απνζέκαηα γλψζεο ελζσκαηψλνληαη θαη κεηαθξάδνληαη σο κνλαδηθέο ηθαλφηεηεο. Η κάζεζε ρξεζηκνπνηεί απηά ηα απνζέκαηα γλψζεο θαη ηελ λέα γλψζε γηα λα αλαπηχμεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ λα αληηιακβάλεηαη ην εμσηεξηθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη λα δξα απνηειεζκαηηθά κέζα ζε απηφ. Ο ζχλδεζκνο κεηαμχ ηεο κάζεζεο θαη ησλ απνζεκάησλ γλψζεο απεηθνλίδεηαη ζηελ δηεξεχλεζε θαη ζηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηεο γλψζεο (Crossan et al.,1999). Μφλν ε ζπλερήο δηαδηθαζία δηεξεχλεζεο νδεγεί ζηελ δεκηνπξγία θαη ζηελ αθνκνίσζε λέαο γλψζεο. Ταπηφρξνλα, ε ππάξρνπζα γλψζε ιεηηνπξγεί θαζνδεγεηηθά γηα ηνπο νξγαληζκνχο θαη ηα κέιε ηνπο. Οη νξγαληζκνί πνπ ππνζηεξίδνπλ ηελ δηεξεχλεζε θαη ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο γλψζεο θαη πξνσζνχλ ηνπ ππαιιήινπο ηνπο ζηελ επεμεξγαζία θαη αμηνιφγεζε ηεο ππάξρνπζαο γλψζεο δηαζέηνπλ απνηειεζκαηηθέο δηαδηθαζίεο κάζεζεο (Bontis et al.,2002).σχκθσλα κε ηελ παξαπάλσ επηρεηξεκαηνινγία, ε καζεζηαθή ηθαλφηεηα ησλ νξγαληζκψλ εμαξηάηαη απφ ηελ δηαδηθαζία ζπλερήο αλαλέσζεο ησλ απνζεκάησλ γλψζεο κέζσ ηεο δηεξεχλεζεο θαη εθαξκνγήο ηεο γλψζεο ζε ζρέζε κε ην πεξηβάιινλ. Τα απνζέκαηα γλψζεο θαη κάζεζεο ζπλδένληαη ηφζν ζηελά ψζηε ν νξηζκφο ηεο καζεζηαθήο ηθαλφηεηαο κε ηνλ έλα ή ηνλ άιιν ηξφπν λα είλαη ειιηπήο. 3.2 Σν ζεωξεηηθό πιαίζην ηεο νξγαλωζηαθήο κάζεζεο Η δπλαηφηεηα ησλ νξγαληζκψλ γηα κάζεζε έρεη δψζεη ην έλαπζκα γηα ηελ δηεμαγσγή κεγάινπ αξηζκνχ εξεπλψλ. Παξφια απηά, δελ ππάξρεη νκνθσλία γηα ηελ έλλνηα ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο. Υπάξρνπλ πνιιέο δηαθνξεηηθέο ζρνιέο ζθέςεηο, φπσο ε θηινζνθία, ε νξγαλσζηαθή κάζεζε, ε επηζηήκε δηνίθεζεο, ε θνηλσληθή αλζξσπνινγία, ε ζεσξία ηεο πιεξνθνξίαο, ε θνηλσληνινγία, ε βηνκεραληθή νηθνλνκία, ε ζεσξία ησλ νξγαληζκψλ θαη ηεο ζηξαηεγηθήο δηνίθεζεο, νη νπνίεο βιέπνπλ θαη εξκελεχνπλ ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε απφ δηαθνξεηηθή νπηηθή γσλία. Γηα λα γίλεη θαιχηεξα αληηιεπηή ε έλλνηα απηή νη παξαπάλσ ζεσξίεο ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη σο ε κία ζπλέρεηα ηεο άιιε θαη φρη ζαλ αληηθξνπφκελεο 19

ζεσξεηηθέο πξνηάζεηο (Dodgson,1993; Easterby-Smith,1997; Stata,1989). Έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο αθαδεκατθνχο, ν Huber (1991) ππνζηεξίδεη φηη έλαο νξγαληζκφο καζαίλεη κφλν φηαλ ην θάζε ηκήκα ηνπ απνθηά γλψζεηο νη νπνίεο είλαη ρξήζηκεο γηα ην ζχλνιν ηνπ νξγαληζκνχ. Αληηιακβάλεηαη ηνλ φξν σο ηελ αλάπηπμε δηαδηθαζηψλ γηα ηελ απφθηεζε λέσλ γλψζεσλ πνπ κε ηελ ζεηξά ηνπο επεξεάδνπλ ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ ππαιιήισλ κέζα ζηνλ νξγαληζκφ. Σηελ παξνχζα έξεπλα ε νξγαλσζηαθή κάζεζε ζεσξείηαη ε ηθαλφηεηα ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ λα ιεηηνπξγνχλ σο θνξείο γλψζεο, ψζηε ν νξγαληζκφο λα κπνξεί λα αληαπεμέιζεη ησλ εζσηεξηθψλ θαη ησλ εμσηεξηθψλ αιιαγψλ θαη λα κπνξεί λα αληρλεχεη θαη λα δηνξζψλεη ηα ιάζε (Argiris & Schon,1978). Δίλαη ζεκαληηθφ ε αηνκηθή γλψζε ησλ ζηειερψλ λα κεηαθέξεηαη ζηνλ νξγαληζκφ γηα λα κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη απφ ηα ππφινηπα κέιε (Sinkula,1994). Δπνκέλσο, ππάξρεη άκεζε ζρέζε κεηαμχ ηεο γλψζεο ησλ ππαιιήισλ θαη ηεο γλψζεο ηνπ νξγαληζκνχ. Σηελ βηβιηνγξαθία ζπλαληάκε ζπλήζσο δχν είδε κάζεζεο, ζην έλα είδνο νη ππάιιεινη πξέπεη λα πξνζαξκφδνπλ ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο αλάινγα κε απηά πνπ καζαίλνπλ θαη ζηνλ άιιν ηξφπν ε κάζεζε θαη ε ζπκπεξηθνξά ησλ ππαιιήισλ ελαξκνλίδνληαη. Σηνλ δεχηεξν ηξφπν φιεο νη θαζηεξσκέλεο δηαδηθαζίεο θαη νη ζπκπεξηθνξέο είλαη αλνηρηέο ζηηο αιιαγέο (Argiris & Schon,1978). Δπνκέλσο, νη ππάιιεινη ζπλερψο ακθηζβεηνχλ ηνλ ξφιν ηνπο θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Παξά ηηο δηάθνξεο ζεσξίεο θαη ζρνιέο γηα ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε νη αθαδεκατθνί ηελ αληηιακβάλνληαη σο ηέζζεξηο δηαδηθαζίεο: απφθηεζε, δηαλνκή, εξκελεία θαη απνκλεκφλεπζε ησλ πιεξνθνξηψλ (Crossan et al.,1999;dodgson,1993;garvin,1993; Huber,1991;Slater & Narver,1995). Η νξγαλσζηαθή κάζεζε γηα λα είλαη απνηειεζκαηηθή ζα πξέπεη λα ειέγρεη ηελ ππάξρνπζα κε ηελ θαηλνχξγηα γλψζε γηα θάζε κειινληηθφ έξγν. Η απφθηεζε ηεο γλψζεο πξνυπνζέηεη ηελ ζπλερή πξνζπάζεηα θαη ηνλ πεηξακαηηζκφ απφ φινπο ηνπο ππαιιήινπο ηνπ νξγαληζκνχ. Όηαλ ινηπφλ έλα κέινο ηνπ νξγαληζκνχ κάζεη θάηη θαηλνχξγην ζα πξέπεη λα ππάξρνπλ δηαδηθαζίεο δηάδνζεο απηήο ηεο γλψζεο θαη ζηα ππφινηπα κέιε. Δθηφο απφ ηηο νξγαλσζηαθέο δηαδηθαζίεο, ε δηάδνζε ηεο γλψζεο ζηνπο νξγαληζκνχο εμαξηάηαη απφ ηελ ζρέζε θαη ηελ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ππαιιήισλ (Brown & Duguid,1991). 20

Πξνηνχ αξρίζεη ε εθαξκνγή ηεο λέαο γλψζεο απαξαίηεηε είλαη ε εξκελεία ηεο. Η γλψζε γίλεηαη θαηαλνεηή απφ φινπο κφλν αλ εξκελεπηεί ζσζηά. Απνηειεζκαηηθή είλαη ε εξκελεία πνπ κεηαθξάδεηαη ζε δηάθνξα κνληέια θαηαλφεζεο ηα νπνία δίλνπλ λφεκα θαη απνηεινχλ ελλνηνινγηθά πξφηππα γηα ηα αλψηεξα ζηειέρε (Daft & Weick, 1984). Δπηπιένλ, κε βάζε απηά ηα πξφηππα ζπληνλίδεηαη ε εθκάζεζε απηψλ ησλ ελλνηψλ απφ ην ζχλνιν ησλ ππαιιήισλ (Crossan et al.,1999). Τέινο, ε ηθαλφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ λα ζπκάηαη κεηαθξάδεηαη σο ε ζπιινγηθή γλψζε. Η ζπιινγηθή γλψζε απνηειείηαη απφ ηηο ζεσξίεο πνπ έρνπλ πξαθηηθή εθαξκνγή, ηα δηάθνξα κνληέια, ηα αξρεία πιεξνθνξηψλ, ηηο επίζεκεο επαλαιακβαλφκελεο δηαδηθαζίεο θαη ηελ θνπιηνχξα ηνπ νξγαληζκνχ. Η παξαπάλσ ηθαλφηεηα θαζνδεγεί ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ ππαιιήισλ (Slater & Narver,1995) θαη έρεη επηξξνή ζηελ απφδνζε ηνπο. Δπίζεο, βαζίδεηαη ζε παιαηφηεξεο γλψζεηο θαη εκπεηξία ηνπ νξγαληζκνχ θαη κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ ιήςε ησλ επηθείκελσλ απνθάζεσλ (Walsh & Ungson,1991). Οη παξαπάλσ βαζηθέο δηαδηθαζίεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο ππνβνεζνχληαη απφ άιιεο επηκέξνπο δηαδηθαζίεο. Η απφθηεζε γλψζεσλ πεξηιακβάλεη δηαδηθαζίεο φπσο ε δηαρείξηζε ηεο ππάξρνπζαο γλψζεο, ε απφθηεζε λέαο γλψζεο κέζα απφ ηελ θαζεκεξηλή εκπεηξία, απφθηεζε γλψζεο κέζσ ηεο παξαηήξεζεο θαη αληηγξαθήο επηηπρεκέλσλ δηαδηθαζηψλ ησλ αληαγσληζηψλ, ε πξφζιεςε ππαιιήισλ κε εμεηδηθεπκέλε γλψζε απφ άιινπο νξγαληζκνχο θαη ε απφθηεζε γλψζεο κέζσ ηεο έξεπλαο, ηεο αλίρλεπζεο, ηεο αμηνιφγεζεο, ηεο απφδνζεο θαη ηεο θαηαλφεζεο ηνπ εμσηεξηθνχ θαη εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηνπ νξγαληζκνχ. Η δηάδνζε ηεο γλψζεο είλαη ν πξνζδηνξηζηηθφο παξάγνληαο ηνπ εχξνπο ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο. Οη ππάιιεινη ελφο νξγαληζκνχ έρνπλ κεγαιχηεξε επθνιία ζην λα αλαγλσξίζνπλ θαη λα αθνκνηψζνπλ ηελ λέα γλψζε, φηαλ ην εχξνο ηεο δηάδνζε ηεο γλψζεο είλαη κεγάιν ( Levitt & March,1988),. Η εξκελεία ηεο γλψζεο εμαξηάηαη απφ ηηο απφςεηο, ηηο αμίεο θαη ην επίπεδν γλψζεο ησλ αηφκσλ πνπ δηαρεηξίδνληαη ηελ λέα γλψζε. Δπίζεο, ε εξκελεία εμαξηάηαη απφ ηνλ ηξφπν παξνπζίαζεο ηεο γλψζεο, δειαδή ηελ ελφηεηα θαη νλνκαζία ησλ λέσλ ελλνηψλ θαη ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ λα αλαγλσξίδνπλ ηελ απαξραησκέλε θαη ηελ παξαπιαλεηηθή γλψζε (Leonard-Barton,1995).Τέινο, ε εξκελεία εμαξηάηαη 21

απφ ηνλ φγθν ησλ γλψζεσλ θαη πιεξνθνξηψλ. Πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο απφ απηέο πνπ κπνξνχλ λα αθνκνησζνχλ δεκηνπξγνχλ ζχγρπζε ζηνπο ππαιιήινπο. Η ηθαλφηεηα κλήκεο ηνπ νξγαληζκνχ εμαξηάηαη απφ ηελ ζηαζεξφηεηα ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ, ηελ δηάδνζε, ηελ εξκελεία ηεο γλψζεο θαη ηηο κεζφδνπο δηαηήξεζεο θαη αλάθηεζεο ηεο γλψζεο. Η λέα ηερλνινγία δηεπθνιχλεη ηελ ηθαλφηεηα κλήκεο, επηηξέπνληαο ηελ δηαηήξεζε κεγάινπ φγθνπ πιεξνθνξηψλ νη νπνίεο κπνξνχλ λα αλαθηεζνχλ ηαρχηαηα νπνηαδήπνηε ζηηγκή. Απφ ηηο παξαπάλσ δηαδηθαζίεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο απνξξένπλ δχν δεηήκαηα ηα νπνία πξέπεη λα αλαιπζνχλ. Τα έλα είλαη ε αηνκηθή θαηά ηεο ζπιινγηθήο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο θαη ην άιιν είλαη νη δηαδηθαζίεο ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο θαηά ησλ καζεζηαθψλ απνηειεζκάησλ. (Leonard-Barton,1995) 3.3 Αηνκηθή κάζεζε θαηά ηεο ζπιινγηθήο κάζεζεο Η νξγαλσζηαθή κάζεζε κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη πξνέξρεηαη απφ ηελ αηνκηθή κάζεζε ησλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ (Kim,1993). Δπνκέλσο, νη ζεσξίεο ηεο αηνκηθήο κάζεζεο είλαη ζεκαληηθέο γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο. Απφ ηελ άιιε ε νξγαλσζηαθή κάζεζε είλαη πεξηζζφηεξν πνιχπινθε θαη δπλακηθή δηαδηθαζία. Παξφιν, πνπ ν φξνο κάζεζε παξακέλεη ν ίδηνο ε δηαδηθαζία κάζεζεο είλαη πνηνηηθά δηαθνξεηηθή ζε νξγαλσζηαθφ επίπεδν. Η κάζεζε πξνθχπηεη φηαλ ε γλψζε εμεηάδεηαη θαη νη ζπκπεξηθνξέο έρνπλ ηελ δπλαηφηεηα αιιαγήο (Huber,1991). Η νξγαλσζηαθή κάζεζε είλαη ε κάζεζε πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ κεηαηξνπή ηεο αηνκηθήο ζε ζπιινγηθή (Spender,1996).Δπίζεο είλαη ε ηθαλφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ λα θαηαλνεί ηηο ζπλέπεηεο παιαηφηεξσλ δξαζηεξηνηήησλ, λα απαληά ζηηο απαηηήζεηο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ θαη λα δεκηνπξγεί θαηλνχξγηα λνεηηθά κνληέια (Argiris & Schon,1978). Δπηπξνζζέησο, πεξηιακβάλεη κάζεζε ζε πνιιά επίπεδα: ζε αηνκηθφ, νκαδηθφ θαη νξγαλσζηαθφ. Σε αηνκηθφ επίπεδν ν θαζέλαο αλαιακβάλεη ηελ επζχλε ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ. Σε νκαδηθφ επίπεδν ε νκάδα ρξεζηκνπνηεί ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηελ γλψζε ησλ κειψλ ηεο γηα ην φθεινο φισλ. Οη νκάδεο καζαίλνπλ λα κνηξάδνληαη θνηλέο απφςεηο, ζηεξίδνπλ 22

ηελ αηνκηθή εθπαίδεπζε ησλ κειψλ ηνπο θαη ζπλεξγάδνληαη κε άιιεο νκάδεο ζηελ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο (Solingen et al.,2000). Η αηνκηθή γλψζε κεηαηξέπεηαη ζε νξγαλσζηαθή φηαλ ε λέα γλψζε κεηαθέξεηαη ζε φινπο φζνπο κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ (Hamel,1991). Νέα κέιε πξνζιακβάλνληαη γηα ηηο ηθαλφηεηεο θαη γλψζεηο ηηο νπνίεο θαηέρνπλ απφ ηελ εκπεηξία ηνπο θαη ηελ εθπαίδεπζή ηνπο. Η γλψζε είλαη έλα αηνκηθφ θαηλφκελν γηα απηφ νη νξγαληζκνί πξέπεη λα ζπζηεκαηνπνηνχλ ηελ γλψζε ησλ κειψλ ψζηε λα κέλεη ζηνλ νξγαληζκφ αθφκα θαη φηαλ θάπνηα κέιε απνρσξνχλ. Δπεηδή ε νξγαλσζηαθή κάζεζε είλαη θάηη παξαπάλσ απφ ην άζξνηζκα ηεο αηνκηθήο γλψζεο ππνζηεξίδεη ηελ ζπιινγηθή κάζεζε, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηελ απφθηεζε, δηάδνζε θαη εθαξκνγή ηεο γλψζεο ζε νξγαλσζηαθφ επίπεδν. Παξφια απηά, θαη νη δχν ηχπνη κάζεζεο ζπλεηζθέξνπλ ζεηηθά ζηα απνηειέζκαηα ηεο κάζεζεο. 3.4 Οη δηαδηθαζίεο ηεο νξγαλωζηαθήο κάζεζεο θαη ηα απνηειέζκαηα Η νξγαλσζηαθή κάζεζε κπνξεί λα ζεσξεζεί σο λνεηηθή δηαδηθαζία ή δηαδηθαζία πνπ βαζίδεηαη ζηα απνηειέζκαηα. Όηαλ αληηκεησπίδεηαη σο δηαδηθαζία δίλεηαη κεγαιχηεξε έκθαζε ζηελ δπλακηθφηεηα ηεο παξά ζηα απνηειέζκαηα. Όπσο αλαθέξακε θαη παξαπάλσ νη δηαδηθαζίεο κάζεζεο είλαη ε απφθηεζε, ε δηάδνζε, ε εξκελεία θαη ε ηθαλφηεηα κλήκεο ηνπ νξγαληζκνχ. Η νξγαλσζηαθή κάζεζε πνπ βαζίδεηαη ζηα απνηέιεζκα δίλεη έκθαζε ζηελ βειηίσζε ηεο απφδνζεο ηνπ νξγαληζκνχ θαη θαηεπζχλεηαη ζηελ δεκηνπξγία ρξήζηκεο γλψζεο γηα ηνλ νξγαληζκφ. Οη νξγαληζκνί πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη πξνο ηελ γλψζε δηεπθνιχλνπλ ηα κέιε ηνπο κέζα απφ ηελ βειηίσζε ησλ δηαδηθαζηψλ ψζηε λα έρνπλ ζεηηθά απνηειέζκαηα, φπσο ε θαηλνηνκία, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα (Argyris & Schön,1978). Σηελ παξνχζα έξεπλα έκθαζε δίλεηαη ζηα απνηειέζκαηα ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο θαη φρη ζηελ δπλακηθφηεηα πνπ έρνπλ νη δηαδηθαζίεο ηεο. Βέβαηα είλαη ζίγνπξν φηη απνηειεζκαηηθέο δηαδηθαζίεο ζα έρνπλ ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ κάζεζε. Η έθβαζε ηεο κάζεζεο έρεη δχν ζεηηθά απνηειέζκαηα έλα δηεμαγσγηθφ θαη έλα ελλνηνινγηθφ. 23

Τα δηεμαγσγηθά απνηειέζκαηα αθνξνχλ ηηο αιιαγέο ζηα πξντφληα, ζηηο ππεξεζίεο ή ηηο δηαδηθαζίεο. Δπίζεο, ζπλδένληαη κε ηα απνηειέζκαηα απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ κειψλ λα δίλνπλ ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηα θαη βειηηψλνπλ ηελ απφδνζε ηνπο. Απηά ηα απνηειέζκαηα είλαη ζπγθεθξηκέλα, απηά θαη πνζνηηθά απνηειέζκαηα ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο (Dodgson,1993). Τα ελλνηνινγηθά απνηειέζκαηα αλαθέξνληαη ζε αιιαγέο ζηελ αληίιεςε ησλ κειψλ γηα ην πεξηβάιινλ ηνπ νξγαληζκνχ. Δίλαη ηα απνηειέζκαηα ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ αηφκσλ θαη ηεο δηαδηθαζίαο κάζεζεο ηνπ νξγαληζκνχ. Οη αιιαγέο πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ βειηηψλνπλ ηελ απηνεθηίκεζε ησλ κειψλ, βειηηψλνπλ ηελ επηθνηλσλία θαη απμάλνπλ ηελ απνδνηηθφηεηα ηνπο. Τα ελλνηνινγηθά απνηειέζκαηα είλαη ιηγφηεξν άκεζα θαη απηά (Preskill & Torres,1999). 3.5 Η νξγαλωζηαθή κάζεζε θαη ε δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο Όπσο πξναλαθέξακε αξλεηηθφ γηα ηελ εξκελεία ηεο γλψζεο είλαη θαη θαηά ζπλέπεηα θαη ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο είλαη ν κεγάινο φγθνο πιεξνθνξηψλ πνπ έρνπλ ζηελ δηάζεζε ηνπο νη νξγαληζκνί. Η ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ λα αθνκνηψλεη λέεο πιεξνθνξίεο εμαξηάηαη θαη απφ ηνλ φγθν ησλ πιεξνθνξηψλ. Η γεληθή απφδνζε ελφο αηφκνπ εμαξηάηαη ζεηηθά απφ ηνλ φγθν ησλ πιεξνθνξηψλ ην νπνίν πξέπεη λα δηαρεηξηζηεί κέρξη έλα ζεκείν. Όηαλ ν φγθνο ηεο πιεξνθνξίαο μεπεξάζεη απηφ ην ζεκείν ε απφδνζε ηνπ αηφκνπ κεηψλεηαη (Chewning & Harrell,1990). Οη επηπιένλ πιεξνθνξίεο απφ απηέο πνπ κπνξνχλ λα αθνκνησζνχλ είλαη αδχλαηνλ λα ελζσκαησζνχλ ζηελ δηαδηθαζία ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο (O Reilly,1980). Δπηπξνζζέησο, ε ζχγρπζε πνπ δεκηνπξγεί ζηνπο ππαιιήινπο έρεη σο απνηέιεζκα λα κελ κπνξνχλ λα ζέζνπλ πξνηεξαηφηεηεο θαη λα κελ κπνξνχλ λα αλαθηήζνπλ παιαηφηεξεο πιεξνθνξίεο (Schick et al.,1990). Δθηφο απφ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα αθνκνηψλεη ηηο πιεξνθνξίεο θαη ηελ γλψζε γηα κηα ζπγθεθξηκέλε εξγαζία ζεκαληηθφ επίζεο είλαη νη απαηηήζεηο ηεο γλψζεο γηα ηελ επίηεπμε ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο (Galbraith,1974;Tushman & Nadler,1978). Σηνλ παξαπάλσ νξηζκφ ν φξνο ηθαλφηεηα θαη απαηηήζεηο ζρεηίδεηαη κε ηνλ ρξφλν. Οη απαηηήζεηο αλαθέξνληαη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν φγθν πιεξνθνξηψλ νη νπνίεο πξέπεη λα έρνπλ αθνκνησζεί ζε νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Δάλ ε ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ 24

κπνξεί λα αθνκνηψζεη κηθξφηεξν φγθν πιεξνθνξηψλ απφ απηφλ πνπ απαηηείηαη ηφηε ε απφδνζε ηνπ κεηψλεηαη. Ο ρξφλνο ινηπφλ είλαη ζεκαληηθφο παξάγνληαο γηα ηελ δηαρείξηζε ηεο γλψζεο θαη ηεο πιεξνθνξίαο. Έλαο άιινο παξάγνληαο είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ίδηαο ηεο πιεξνθνξίαο. Κάπνηα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά είλαη ην επίπεδν θαηλνηνκίαο, ζαθήλεηαο, αβεβαηφηεηαο, πνιππινθφηεηαο θαη έληαζεο (Schneider,1987).Τα παξαπάλσ πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ ζεηηθά ή αξλεηηθά ζηελ δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο. Έλαο αθφκα παξάγνληαο είλαη ηα αηζζήκαηα άγρνπο, ζχγρπζεο, πίεζεο θαη έιιεηςεο θηλήηξσλ (O Reilly, 1980). Ο παξαπάλσ πεξηνξηζκφο ζηελ δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο εθηφο απφ ηελ αξλεηηθή επίδξαζε πνπ έρεη ζηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε θαη ηελ απφδνζε ησλ ππαιιήισλ έρεη αξλεηηθή επηξξνή θαη ζηελ απφδνζε ηνπ νξγαληζκνχ. Καζψο ε απφδνζε ηνπ νξγαληζκνχ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ απφδνζε ησλ κειψλ ηνπ. Δπηπιένλ ε νξγαλσζηαθή κάζεζε ζπλδέεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ ζηελ θαηλνηνκία. Δπνκέλσο, κηα αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε έρεη έκκεζε αξλεηηθή επηξξνή ζηελ θαηλνηνκία ηνπ νξγαληζκνχ. Οη αξλεηηθέο επηπηψζεηο πνπ πξνθαιεί ζηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε ν κεγάινο φγθνο πιεξνθνξηψλ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ. Ο πην απιφο ηξφπνο είλαη ε ρξήζε πξνγξακκάησλ αλίρλεπζεο πνπ βνεζνχλ ζηνλ ρεηξηζκφ κεγάινπ αξηζκνχ πιεξνθνξηψλ. Έλαο άιινο ηξφπνο είλαη λα δηαδίδνληαη κφλν νη ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο κε θαηάιιειν ηξφπν (Simpson & Prusak,1995) θαη κε ηελ ζσζηή λνεηηθή, πεξηιεπηηθή κνξθή (Ackoff,1967 & Meyer,1998). Σε αηνκηθφ επίπεδν είλαη ζεκαληηθφ λα παξέρνληαη εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ηα νπνία βειηηψλνπλ ηελ παηδεία ρεηξηζκνχ ηεο πιεξνθνξίαο (Bawden,2001;Koniger & Janowitz,1995; Schick et al.,1990). Δθηφο απφ ηελ εθπαίδεπζε ζεκαληηθή είλαη θαη ε παξνρή ηνπ θαηάιιεινπ εμνπιηζκνχ γηα ηελ βειηίσζε ηνπ ρξφλνπ δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο (Edmunds & Morris,2000). Δπίζεο, ζε επίπεδν δηαδηθαζηψλ ζεκαληηθή είλαη ε πξνηππνπνίεζε (Bawden,2001; Schick et al.,1990; Schneider,1987) θαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ εηδηθψλ (Edmunds & Morris,2000).Τέινο, φζνλ αθνξά ηελ ηερλνινγία ηεο 25

πιεξνθνξίαο πξνηείλεηαη ε ρξήζε έμππλσλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο, ηα νπνία δηεπθνιχλνπλ ηελ αλίρλεπζε θαη πξνηεξαηφηεηα ησλ ζεκαληηθψλ πιεξνθνξηψλ (Bawden, 2001; Meyer,1998; Schick et al.,1990). 3.6 Η νξγαλωζηαθή κάζεζε θαη ε θαηλνηνκία ζηνπο νξγαληζκνύο Η δεκηνπξγηθφηεηα ζπρλά επηηπγράλεηαη απφ ηνλ ζπλεηδεηφ ή ππνζπλείδεην ζπλδπαζκφ ηεο δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηελ δηάδνζε ηεο ζηνλ νξγαληζκφ. Δπηπξνζζέησο, ζπλδέεηαη κε ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε θαζψο δίλεη έκθαζε ζηελ δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο ζηνρεχνληαο ζηελ δεκηνπξγία επξένο θάζκαηνο επηινγψλ. Δπνκέλσο, ε δεκηνπξγηθφηεηα είλαη κία κνξθή κάζεζεο. Απηή είλαη κία ζρέζε πνπ πξνθχπηεη εμ νξηζκνχ, ην πξψην πεξηιακβάλεηαη ζην δεχηεξν. Ωζηφζν έρνπλ θαη αηηηψδε ζρέζε θαζψο ε νξγαλσζηαθή κάζεζε πξνζθέξεη ηηο πιεξνθνξίεο θαη ηηο γλψζεηο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ δεκηνπξγηθφηεηα. Οη δεκηνπξγηθέο ηδέεο πνπ γελληνχληαη ζε έλαλ νξγαληζκφ είλαη ην έλαπζκα γηα ηελ θαηλνηνκία ζε έλαλ νξγαληζκφ. Δθηφο απφ απηέο, πεγή θαηλνηνκίαο είλαη θαη νη εηζαγφκελεο ηδέεο θαη δηαδηθαζίεο. Σχκθσλα, κε ηνλ Van de Ven et al., (1976) θαη ηνπ ζπλεξγάηεο ηνπ φπνηεο θαη αλ είλαη νη πεγέο, ε θαηλνηνκία ηξνπνπνηείηαη θαη πξνζαξκφδεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνχ. Απηή ε δηαδηθαζία αιιαγήο εμαξηάηαη απφ ηελ εκπεηξία ηνπ νξγαληζκνχ ζηελ εθαξκνγή ηεο θαηλνηνκίαο. Καηά ζπλέπεηα, ε θαηλνηνκία νδεγεί ζηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε κέζσ ηεο εκπεηξίαο. Η θαηλνηνκία εθηφο απφ ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε επεξεάδεη θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ νξγαληζκνχ λα δηαρεηξίδεηαη ηηο πιεξνθνξίεο. Τέινο, νδεγεί ζε λέεο επθαηξίεο πνπ ν νξγαληζκφο δελ κπνξεί λα εθκεηαιιεπηεί αλ δελ δηαζέηεη ηελ θαηάιιειε γλψζε. Δπνκέλσο ε ζρέζε κεηαμχ θαηλνηνκίαο, δεκηνπξγηθφηεηαο θαη νξγαλσζηαθήο κάζεζεο είλαη δηπιήο θαηεχζπλζεο θαη ζρέζε ζχκπξαμεο. Δθηφο απφ ηελ ηθαλφηεηα δεκηνπξγηθφηεηαο ησλ νξγαληζκψλ ε ζρέζε θαηλνηνκίαο θαη νξγαλσζηαθήο κάζεζεο κπνξεί εμεγεζεί θαη απφ κία άιιε νπηηθή γσληά ιεηηνπξγίαο ηνπ νξγαληζκνχ, φπσο ε πηνζέηεζε ζηξαηεγηθψλ. Η πηνζέηεζε κίαο δπλακηθήο ζηξαηεγηθήο ππνλνεί ηελ αλαδήηεζε θαη ηελ εηζαγσγή λέσλ ηδεψλ, πξντφλησλ, ππεξεζηψλ, ζπζηεκάησλ, πνιηηηθψλ, πξνγξακκάησλ θαη δηαδηθαζηψλ πνπ 26

δελ έρνπλ εθαξκνζηεί απφ ηνπο αληαγσληζηέο θαη είλαη άγλσζην κέρξη ηψξα ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ. Απηφ απνθαιείηαη ράζκα θαηλνηνκίαο. Τν ράζκα κεηαμχ ηεο θαηλνηνκίαο ησλ νξγαληζκψλ θαη εθείλεο ηνπ εμσηεξηθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο ζεσξείηαη ιεηηνπξγηθφ γηα ηελ θαηλνηνκία ζπλνιηθά. Δληνχηνηο, πξνθεηκέλνπ λα ζηεξηρηεί θαη λα ππνζηεξηρηεί ε θαηλνηνκία πνπ εηζάγεηαη απφ ην πεξηβάιινλ ζε έλα ζπγθξηηηθφ πιαίζην, πξέπεη λα αθνξά ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο επηδηψμεηο ησλ ηκεκάησλ ηνπ νξγαληζκνχ ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη Δπηπιένλ, νη νξγαληζκνί πξέπεη λα αλαπηχμνπλ κηα ζεηξά ζπγθεθξηκέλσλ ηθαλνηήησλ θαη λα αλαπαξαγάγνπλ ηηο επηηπρεκέλεο ηνπο δηαδηθαζίεο ψζηε λα αληηκεησπηζηνχλ ζηηο αιιαγέο πνπ ππάξρνπλ ζην πεξηβάιινλ απνηειεζκαηηθά. Μεηαμχ απηψλ ησλ πφξσλ θαη ηθαλνηήησλ πνπ είλαη ζπγθεθξηκέλνη γηα ηελ νξγαληζκφ, έλαο βαζηθφο ξφινο ζηελ επίηεπμε ησλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ δηαδξακαηίδεηαη απφ ηα άπια αγαζά (Stata,1989). Έλα απφ απηά ηα άπια αγαζά είλαη ε νξγαλσζηαθή κάζεζε, δειαδή ε δηαρείξηζε ηεο πιεξνθνξίαο θαη ε δεκηνπξγία γλψζεο ζηνπο νξγαληζκνχο. Η νξγαλσζηαθή κάζεζε απαηηεί κηα ζεηξά ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο νξγαληζκνχο λα αλαπηχμνπλ ηηο δηαδηθαζίεο εθκάζεζεο θαη, ηειηθά, λα κεηαηξαπνχλ ζε επθπείο νξγαλψζεηο. Οη επθπείο νξγαλψζεηο έρνπλ κηα ζεηξά δνκηθψλ, ζηξαηεγηθψλ, αλζξψπηλψλ πφξσλ θαη γεληθψλ πηπρψλ, ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηηο μερσξίδνπλ απφ ηηο άιιεο νξγαλψζεηο θαη ηεο δίλνπλ ηελ ηθαλφηεηα γηα θαηλνηνκία. Δπνκέλσο ε νξγαλσζηαθή κάζεζε πξνζθέξεη ζηνπο νξγαληζκνχο ηα εθφδηα γηα ηελ θαηλνηνκία. 3.7 Η νξγαλωζηαθή κάζεζε θαη αληαγωληζηηθό πιενλέθηεκα θαη ε απόδνζε ηνπ νξγαληζκνύ Η ηθαλφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ λα απνθσδηθνπνηεί πιεξνθνξίεο θαη λα αληηκεησπίδεη ηηο αιιαγέο ηνπ πεξηβάιινληνο έρεη κεγάιν ζεσξεηηθφ θαη πξαθηηθφ ελδηαθέξνλ θαζψο πξνζδίδεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζην νξγαληζκφ. Καηά ζπλέπεηα αλαγλσξίδεηαη ε ζεκαζία ηεο νξγαλσζηαθήο κάζεζεο σο κέζσ γηα ηελ επίηεπμε αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο (DeGeus,1988;Garvin,1993;McGill, Slocum & Lei, 1992;Stata,1989). Αθαδεκατθνί θαη δηνηθεηηθά ζηειέρε επηρεηξήζεσλ ζεσξνχλ ηελ νξγαλσζηαθή κάζεζε σο ζηξαηεγηθφ ζηνηρείν γηα ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ 27