Το Ελληνικό Πολυτονικό Γραφηματικό Σύστημα στα Ηλεκτρονικά Περιβάλλοντα

[Οδηγοί] Το Ελληνικό Πολυτονικό Γραφηματικό Σύστημα στα Ηλεκτρονικά Περιβάλλοντα Πολυτονική γραφή Ανάγνωση και γραφή πολυτονικών - 1. ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΕ ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ - 1.1. Για υπολογιστές τύπου MACINTOSH - 1.2. Για υπολογιστές τύπου PC, λειτουργικό σύστημα WINDOWS - 1.3. Για υπολογιστές τύπου PC, λειτουργικό σύστημα LINUX - 2. ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ - 2.1. Ανάγνωση πολυτονικών στο διαδίκτυο - 2.2. Γραφή πολυτονικών σε διαδικτυακές εφαρμογές 1. ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΗ ΓΡΑΦΗ ΣΕ ΛΟΓΙΣΜΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ - Σε λογισμικά εφαρμογών γενικής χρήσης (λ.χ. Επεξεργαστές κειμένου, Παρουσιάσεις, Βάσεις δεδομένων, Λογιστικά φύλλα) - Σε προγράμματα σελιδοποίησης-εκδοτικά συστήματα (desktop publishing, λ.χ. QuarkXPress, PageMaker, InDesign, Corel) Στην προ Unicode εποχή, η επιτυχής συγγραφή κειμένου σε πολυτονικά ελληνικά εξαρτιόταν από παραμέτρους όπως η συμβατότητα μεταξύ των διαφόρων γραμματοσειρών και προτύπων. Ο χρήστης ήταν αναγκασμένος να έχει εγκατεστημένα στον υπολογιστή του διάφορα προγράμματα και γραμματοσειρές, ώστε να μπορεί να διαβάζει και να γράφει σωστά. Η άφιξη του διαδικτύου άλλαξε την κατάσταση, αφού πλέον ήταν επιβεβλημένη η ομογενοποίηση και προτυποποίησή τους. Τον στόχο αυτό πέτυχε το πρότυπο Unicode. Ακόμη, όμως, και με τις νέες γραμματοσειρές που ακολουθούν το συγκεκριμένο πρότυπο κωδικοποίησης, είναι σχετικά κουραστική η διαδικασία συγγραφής σε αρχαία ελληνικά, αφού για την εμφάνιση ορισμένων γραμμάτων απαιτείται η εισαγωγή συμβόλων από ειδικό μενού επιλογών. Έτσι, δημιουργήθηκαν κάποια προγράμματα συμβατά με τους επεξεργαστές κειμένου, που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα εύκολης χρήσης ελληνικών πολυτονικών γραμματοσειρών. Στη συνέχεια αναλύονται θέματα ανάγνωσης και γραφής πολυτονικών σε μια σειρά από λογισμικά, ενώ παρουσιάζονται και ειδικά προγράμματα πολυτονικής γραφής, όπως είναι οι οδηγοί πληκτρολογίου. Για μια συνοπτική (αν και όχι πλήρως ενημερωμένη) εισαγωγή στο ζήτημα των γραμματοσειρών και των προγραμμάτων γραφής βλ. και τη σχετική ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Πύλης του έργου Circe, μία από τις λίγες σχετικές ιστοσελίδες στα ελληνικά. 1.1. Για υπολογιστές τύπου MACINTOSH Σε λειτουργικά συστήματα Το λειτουργικό σύστημα Macintosh συμπεριέλαβε υποστήριξη Unicode μόλις από την έκδοση Mac OS 8.5, γεγονός που λίγες εφαρμογές εκμεταλλεύτηκαν. Αυτό φάνηκε να αλλάζει από την έκδοση Mac OS X 10. H σειρά Mac OS Χ, υποστηρίζει πλήρως Unicode με αποτέλεσμα ο χρήστης έχει ένα μεγαλύτερο εύρος εφαρμογών (όπως επεξεργαστές κειμένου και φυλλομετρητές) στη διάθεσή του. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 1 / 18

Mac OS X 10.5 (Leopard) Η νέα αναβαθμισμένη έκδοση κυκλοφόρησε στις 26 Οκτωβρίου 2007. Όπως και στην προηγούμενη (βλ. παρακάτω) τα πολυτονικά ελληνικά συμπεριλαμβάνονται στο πακέτο εγκατάστασης του λειτουργικού και απαιτείται απλά ενεργοποίηση. Mac OS X 10.4 (Tiger) Επειδή τα Unicode δημιουργήθηκαν σε Mac OS X, τα πολυτονικά ελληνικά συμπεριλαμβάνονται στο πακέτο εγκατάστασης του λειτουργικού και απαιτείται απλά ενεργοποίηση. Το πληκτρολόγιο Greek (polytonic) είναι διαθέσιμο στο Mac OS X από την έκδοση 10.4 και εξής. Για να το χρησιμοποιήσετε, πρέπει πρώτα να το επιλέξετε στη λίστα πληκτρολογίων του εργαλείου International. Από τον πίνακα του "System Preferences" επιλέγουμε "International" και κάνουμε κλικ στην καρτέλα "Input". Εκεί, κατεβαίνουμε στη λίστα και τσεκάρουμε τις επιλογές "Greek" και "Polytonic Greek". Πολύ χρήσιμο και μάλλον αυτονόητο είναι να τσεκάρουμε την επιλογή "Keyboard Viewer", που εμφανίζει έναν χάρτη του πληκτρολογίου (παλέτα χαρακτήρων) και το "Show input menu in menu bar", για να αλλάζουμε τη γλώσσα του πληκτρολογίου από το Menu. Με τον ίδιο τρόπο εγκαθίστανται όλες οι διαθέσιμες γλώσσες του συστήματος. Αρκετές πολυτονικές γραμματοσειρές συνοδεύουν το Mac OS X 10.4 (π.χ. Lucida Sans Unicode). Πολλές υπάρχουν και στις προηγούμενες εκδόσεις, αλλά αυτό εξαρτάται από τις ρυθμίσεις του συστήματος. Οπτική αναπαράσταση. Mac OS X 10.3 (Panther) and Mac OS X 10.2 (Jaguar) Οι εκδόσεις Panther και Jaguar έχουν εγκατεστημένα μόνο τα μονοτονικά ελληνικά. Πρέπει επομένως να εγκατασταθεί ένας πρόσθετος οδηγός πληκτρολογίου, όπως το Greekkeys του Donald Mastronarde ή το Polytonic Greek Unicode keyboard for Mac OS X 10.3.x+ του Rodney J. Decker (βλ. παρακάτω: "Προγράμματα πολυτονικού πληκτρολογίου"). Με την εγκατάσταση κάποιου οδηγού επαναλαμβάνονται οι ρυθμίσεις από την καρτέλα "International">"Input" του πίνακα "System Preferences". Mac OS 9 H έκδοση Mac OS 9 ξεκίνησε μια περιορισμένη μονάχα υποστήριξη για Unicode. Οι περισσότερες μάλιστα εφαρμογές απαιτούν την εγκατάσταση μιας "γλωσσικής επέκτασης" Language Kit, η οποία δεσμεύσει ένα ειδικό σετ από Unicode σύμβολα, ανάλογα με την επιθυμητή γλώσσα. Αν και εφόσον έχει εγκαταστήσει ο χρήστης την απαραίτητη Unicode γλωσσική επέκταση, θα έχει στη διάθεσή του δύο απλές εφαρμογές επεξεργασίας κειμένου Unicode, το MLTE (Multilingual Text Editor) και το SUE (Simple Unicode Editor). Η εισαγωγή χαρακτήρων επιτρέπεται μέσω δύο συστημάτων, του Unicode Hex Input και του Extended Roman (U), κρατώντας το πλήκτρο Option και πληκτρολογώντας τον τετραψήφιο Unicode κωδικό. Το US Extended επιτρέπει τη δακτυλογράφηση ενός περιορισμένου σετ χαρακτήρων με το όνομα Unicode Extended Latin-A. Σε επεξεργαστές κειμένου Unicode Εκτός από το MS Word 2004 για Macintosh (πρέπει να σημειωθεί ότι, αν και το MS Word 97 για Windows υποστηρίζει Unicode, ανάλογη υποστήριξη ξεκίνησε από το MS Word 2004 για Macintosh), παραθέτουμε (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 2 / 18

ενδεικτικά τους παρακάτω εναλλακτικούς επεξεργαστές κειμένου που συνεργάζονται με το Unicode πολυτονικό πληκτρολόγιο του Macintosh. Πολύ κατατοπιστική είναι η ιστοσελίδα του Allan Wood, με πληροφορίες για Unicode Επεξεργαστές κειμένου. AbiWord2.4.6 για Mac OS X 10.2 και ανώτερο Πρόκειται για έναν επεξεργαστή Ανοιχτού Κώδικα (δωρεάν διάθεσης). Εκτός του δικού του format, μπορεί να διαβάσει και να αποθηκεύσει UTF-8, Rich Text Format (.rtf), XHTML και MS Word (.doc) αρχεία. BBΕdit για Mac OS X10.4 και ανώτερο Εμπορικός επεξεργαστής κειμένου (αλλά και html) της εταιρείας BareBones. Korais Επεξεργαστής κειμένου και ηλεκτρονικής αλληλογραφίας μαζί. Αποτελεί εφαρμογή δωρεάν διάθεσης του Δρ Konstantinos Kopanias που παρέχει τη δυνατότητα εύκολης πληκτρολόγησης κειμένων στα πολυτονικά και μονοτονικά ελληνικά (αλλά και στην αραμαϊκή, κοπτική, συλλαβική κυπριακή, ετρουσκική, εβραϊκή, περσική, φοινικική και γραμμική Β). Επιτρέπει την αποθήκευση κειμένου σε 137 διαφορετικές κωδικοποιήσεις, αλλά και τη μετατροπή οποιουδήποτε κειμένου από τις 137 κωδικοποιήσεις σε Unicode. Επιπλέον αντικαθιστά μη Unicode ελληνικές γραμματοσειρές με αντίστοιχες Unicode. Το πρόγραμμα προσφέρει στο χρήστη έτοιμους οδηγούς πληκτρολογίου (παλέτες χαρακτήρων), αλλά και τη δυνατότητα δημιουργίας νέων. Όσον αφορά την ηλεκτρονική αλληλογραφία, επιτρέπει τη δημιουργία, αποστολή και λήψη μηνυμάτων, με ή χωρίς επισυναπτόμενα αρχεία, μέσω απεριορίστου αριθμού λογαριασμών σε διακομιστές αλληλογραφίας. Οι παραλήπτες των μηνυμάτων είναι σε θέση να τα διαβάζουν, ακόμα κι αν δεν διαθέτουν το συγκεκριμένο λογισμικό. Για τη λειτουργία του προγράμματος απαιτείται η εγκατάσταση Java Runtime Environemt (JRE 5.0 Update 4 και νεότερο). Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Openoffice για MacOS X Επεξεργαστής κειμένου ανοιχτού λογισμικού που μπορεί να διαχειριστεί αρχεία σε Unicode. SUE (Simple Unicode Editor) Δωρεάν επεξεργαστής κειμένου που λειτουργεί σε Mac OS 9 και Mac OS X μόνο με επεξεργαστή PowerPC. TextEdit Ο κειμενογράφος για Mac OS X που συνοδεύει το λειτουργικό σύστημα στο ντοσιέ των εφαρμογών ("Applications"). O TextEdit είναι αρκετά απλός αλλά μπορεί πολύ εύκολα να εργαστεί με Unicode πληκτρολόγιο. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 3 / 18

Unicorn Δωρεάν επεξεργαστής κειμένου που λειτουργεί σε όλες τις πλατφόρμες Windows, Unix, ή Mac OS X. Εκτός από την υποστήριξη Unicode περιλαμβάνει λατινικό και αρχαιο-ελληνικό λεξικό. Για τη λειτουργία του απαιτείται εγκατάσταση Java (προ-εγκατεστημένη στο Mac OS X). Το συγκεκριμένο λογισμικό δεν διαθέτει οδηγούς/χάρτες πληκτρολογίου. Άλλοι επεξεργαστές κειμένου για Mac OS X με υποστήριξη Unicode: Thinkfree, Mellel, Neooffice, Nisus, Papyrus Office και Pages της Apple. Προγράμματα-οδηγοί πολυτονικού πληκτρολογίου Πέρα από τον οδηγό πληκτρολογίου που εμπεριέχεται στο λειτουργικό σύστημα, η διαμόρφωση πολυτονικού πληκτρολογίου μπορεί να γίνει με τη βοήθεια και άλλων οδηγών (Keyboard Managers). Τα προγράμματα αυτά επιτρέπουν την αναδιάταξη των πλήκτρων προκειμένου να διευκολυνθεί η πληκτρολόγηση πολυτονικών ελληνικών. Κάποια προσφέρουν και εικονικές αναπαραστάσεις που βοηθούν οπτικά τους χρήστες να εισάγουν τους πολυτονικούς χαρακτήρες στο κείμενο δίνοντας μια εικόνα διάταξης πληκτρολογίου, ενώ κάποια επιτρέπουν, επιπλέον, την απευθείας πληκτρολόγηση μέσα από την εικόνα της παλέτας χαρακτήρων. AthenMacgrX 2.6.1 To AthenMacGr είναι ένα μικρό εργαλείο του Julian Salort, για να γράφει κανείς πολυτονικά ελληνικά. Η πληκτρολόγηση γίνεται στο παράθυρο του προγράμματος και στη συνέχεια ο χρήστης μπορεί να εξάγει το κείμενο στον επεξεργαστή κειμένου που χρησιμοποιεί. Συνεργάζεται με τη γραμματοσειρά Athenian και διανέμεται δωρεάν. Αν και πολύ πρακτικό, δεν ενδείκνυται για επαγγελματική χρήση. Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Greekkeys Η πρώτη έκδοση του GreekKeys σχεδιάστηκε από το 1984 από τον George B. Walsh Αποτελεί την ιδανική λύση για την εισαγωγή αρχαίων ελληνικών κειμένων. Το GreekKeys παρείχε για πολύ καιρό τη δική του κωδικοποίηση (Athenian, Attika), αλλά πλέον υποστηρίζει και αυτό Unicode. Πρόκειται για πακέτο οδηγού πληκτρολογίου και γραμματοσειρών, που λειτουργεί σε οποιαδήποτε εφαρμογή που υποστηρίζει Unicode. Το πρόγραμμα είναι ιδιοκτησία του ΑΡΑ (American Philological Association) και αναθεωρήθηκε πρόσφατα από τον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας Donald Mastronarde. Η πρόσφατη έκδοση Greekkeys 2008 υποστηρίζει Mac OS X 10.3 ή ανώτερο. Polytonic Greek Unicode Keyboard Πρόκειται για προσαρμογή στο λειτουργικό MacOS X του πολυτονικού πληκτρολογίου για Windows του Manuel Lopez (Classical Greek, Tavultesoft s Keyman), από τον Rodney J. Decker. Ακόμα ένα λογισμικό που παρέχει στους χρήστες μία εύκολη μέθοδο δακτυλογράφησης πολυτονικών κειμένων σε Macintosh, εκμεταλλευόμενο το γνωστό BetaCode του "Thesaurus Linguae Graecae" (οι λατινικοί χαρακτήρες που πληκτρολογούνται μετατρέπονται στους αντίστοιχους ελληνικούς ενώ τα τονικά σημάδια εισάγονται από (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 4 / 18

«νεκρά πλήκτρα»). Η εφαρμογή είναι δωρεάν για λειτουργικά Mac OS X 10.3 ή νεότερα. Sophokeys 1.3 To SophoKeys του Benjamin Blonder είναι ένα δωρεάν λογισμικό παρέχει στους χρήστες μία εύκολη μέθοδο δακτυλογράφησης πολυτονικών κειμένων σε Macintosh, εκμεταλλευόμενο το γνωστό BetaCode του "Thesaurus Linguae Graecae". Αυτό που χρειάζεται είναι να γράψει κανείς σε BetaCode και το κείμενο μεταγράφεται αυτόματα σε Unicode εκτεταμένα ελληνικά. Η εφαρμογή είναι δωρεάν για λειτουργικά Mac OS X 10.2 ή νεότερα. Unigreek Εφαρμογή δωρεάν διάθεσης που επιτρέπει στους χρήστες να γράφουν το κείμενο σε BetaCode και το μετατρέπει αυτόματα σε πολυτονικό Unicode. Επιτρέπει την αποθήκευση κειμένου με μορφή αρχείου txt, rtf, pdf, ή doc. Η έκδοση UniGreek 2.0 για Macintosh έχει τη δυνατότητα μαζικής μετατροπής αρχείων (επιλέγουμε ένα φάκελο με αρχεία κειμένου BetaCode και το πρόγραμμα αυτόματα τα μετατρέπει). Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Λογισμικό δημιουργίας πολυτονικού πληκτρολογίου Από τη SIL International διατίθενται δωρεάν τρία προγράμματα πληκτρολογίου για Macintosh, που επιτρέπουν στον χρήστη να διαμορφώσει νέες διατάξεις πληκτρολογίου. Τα προγράμματα αυτά είναι το Ukelele, το SILKey και το KeyLayoutMaker (το οποίο ενδείκνυται περισσότερο για συλλαβικές γραφές). Προγράμματα σελιδοποίησης με υποστήριξη πολυτονικών για Macintosh Adobe InDesign CS3 Η συγκεκριμένη έκδοση (και ανώτερη) του λογισμικού υποστηρίζει την τεχνολογία Unicode και, επομένως, μπορεί να υποστηρίξει κείμενα στοιχειοθετημένα με αυτήν την κωδικοποίηση. QuarkXPress 7.2 Η Ελληνική Υποστήριξη του συγκεκριμένου προγράμματος σελιδοποίησης (διατίθεται μόνο στην έκδοση για Macintosh) προσφέρει, ανάμεσα στα άλλα: 1. Σωστή μετατροπή πεζών ελληνικών σε κεφαλαία (τονισμένα ή άτονα). 2. Υποστήριξη παλαιών ελληνικών Type 1 γραμματοσειρών (απαιτείται GRupdate). 3. Μετατροπέα ελληνικών από έγγραφα QXP παλαιότερων εκδόσεων που χρησιμοποιούν παλαιές Type 1 γραμματοσειρές. 4. Μετατροπέα μεικτού κειμένου (συνδυασμός λατινικών και ελληνικών χαρακτήρων) σε αμιγώς ελληνικό. 5. Μετατροπέα παλαιού πολυτονικού σε πολυτονικό Unicode. Scribus Ένα επαγγελματικών προδιαγραφών λογισμικό δημιουργίας εντύπων που διατίθεται δωρεάν και (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 5 / 18

υποστηρίζει Unicode. 1.2. Για υπολογιστές τύπου PC, λειτουργικό σύστημα WINDOWS Υποστήριξη πολυτονικών στα Windows Για τους χρήστες του λειτουργικού συστήματος Windows 2000 και εξής, και του MS Word έκδοσης 97 ή ανώτερης, η δακτυλογράφηση πολυτονικών κειμένων γίνεται χωρίς πρόσθετο λογισμικό ή κάποια ειδική γραμματοσειρά, χάρη στις ενσωματωμένες Unicode γραμματοσειρές και το συνοδευτικό οδηγό πληκτρολογίου, που επιτρέπουν την ανάγνωση και τη γραφή πολυτονικών κειμένων Οι απαραίτητες ρυθμίσεις για την εγκατάσταση αυτών των λειτουργιών περιγράφονται με σαφήνεια στα άρθρα της γνωσιακής βάσης της Microsoft, μια σύνοψη των οποίων ακολουθεί παρακάτω. Χρήση πολυτονικών στα Microsoft Windows 2000/XP/VISTA Οι εκδόσεις των Microsoft Windows (εκδόσεις 2000/XP/Vista) υποστηρίζουν πολυτονική Ελληνική γραφή σύμφωνα με το επίσημο Unicode πρότυπο για τους ελληνικούς πολυτονικούς χαρακτήρες, όπως έχουν κωδικοποιηθεί από το Unicode Consortium. Για να είναι δυνατή η γραφή πολυτονικών κειμένων στα Windows 2000/XP/Vista πρέπει να είναι εγκατεστημένα: (α) το ελληνικό πολυτονικό πληκτρολόγιο και (β) γραμματοσειρές οι οποίες υποστηρίζουν το πολυτονικό σύστημα. Οι γραμματοσειρές της Microsoft που υποστηρίζουν την πολυτονική γραφή είναι: - Palatino Linotype (διαθέσιμη με τα Windows 2000/XP) - Arial Unicode MS (διαθέσιμη με το Microsoft Office 2000/XP/Vista). - Tahoma (διαθέσιμη με το Microsoft Office XP) - Microsoft Sans Serif (διαθέσιμη με το Microsoft Office XP) - Courier New (Windows Vista) - Segoe (Windows Vista) Οδηγός για την πολυτονική γραφή στον επεξεργαστή κειμένου των Windows 2000/2003/XP/VISTA. Επεξεργαστές κειμένου Unicode για Windows Κυκλοφορούν πολλοί επεξεργαστές κειμένου για Windows. Όποιος και αν επιλεχθεί, πρέπει να υποστηρίζει Unicode. Κατατοπιστική είναι η σελίδα του Allan Wood με πληροφορίες για Unicode επεξεργαστές κειμένου. Εκτός από το MS Word του Microsoft Office, παραθέτουμε ενδεικτικά τους παρακάτω εναλλακτικούς επεξεργαστές κειμένου που συνεργάζονται με το Unicode πολυτονικό πληκτρολόγιο του Windows: AbiWord Πρόκειται για έναν επεξεργαστή ανοιχτού κώδικα (δωρεάν διάθεσης) για όλες τις πλατφόρμες των Windows, Macintosh και Unix. Εκτός του δικού του format, μπορεί να διαβάσει και να αποθηκεύσει UTF-8, Rich Text Format (rtf), XHTML και MS Word (.doc) αρχεία. Korais Επεξεργαστής κειμένου και ηλεκτρονικής αλληλογραφίας μαζί. Αποτελεί εφαρμογή δωρεάν διάθεσης του Δρ (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 6 / 18

Konstantinos Kopanias που παρέχει τη δυνατότητα εύκολης πληκτρολόγησης κειμένων στα πολυτονικά και μονοτονικά ελληνικά (αλλά και στην αραμαϊκή, κοπτική, συλλαβική κυπριακή, ετρουσκική, εβραϊκή, περσική, φοινικική και γραμμική Β). Επιτρέπει την αποθήκευση κειμένου σε 137 διαφορετικές κωδικοποιήσεις, αλλά και τη μετατροπή οποιουδήποτε κειμένου από τις 137 κωδικοποιήσεις σε Unicode. Επιπλέον αντικαθιστά μη Unicode ελληνικές γραμματοσειρές με αντίστοιχες Unicode. Το πρόγραμμα προσφέρει στο χρήστη έτοιμους οδηγούς πληκτρολογίου (παλέτες χαρακτήρων) αλλά και τη δυνατότητα δημιουργίας νέων. Όσον αφορά την ηλεκτρονική αλληλογραφία επιτρέπει τη δημιουργία, αποστολή και λήψη μηνυμάτων, με ή χωρίς επισυναπτόμενα αρχεία, μέσω απεριορίστου αριθμού λογαριασμών σε διακομιστές αλληλογραφίας. Οι παραλήπτες των μηνυμάτων είναι σε θέση να τα διαβάζουν ακόμα κι αν δεν διαθέτουν το συγκεκριμένο λογισμικό. Για τη λειτουργία του προγράμματος απαιτείται η εγκατάσταση Java Runtime Environemt (JRE 5.0 Update 4 και νεότερο). Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Notepad/Σημειωματάριο (Windows 2000/2003/Windows XP/Vista) Στα Windows το Notepad (για αρχεία plain text μόνο) μπορεί να λειτουργήσει όπως και το Word με τον ενσωματωμένο οδηγό πολυτονικού πληκτρολογίου, αρκεί να επιλεγεί μια από τις προεγκατεστημένες Unicode γραμματοσειρές. Openoffice Επεξεργαστής κειμένου ελεύθερου λογισμικού που μπορεί να διαχειριστεί αρχεία σε Unicode format. SC unipad Το SC UniPad είναι ένας επεξεργαστής κειμένου που υποστηρίζει το πρότυπο Unicode για τα λειτουργικά συστήματα Windows NT, Windows 9x, Windows ME, Windows XP και Windows 2000. Ο συγκεκριμένος επεξεργαστής κειμένου λειτουργεί ακόμα και χωρίς εγκατεστημένη γραμματοσειρά Unicode, καθώς εμπεριέχει μια γραμματοσειρά σε μορφή bitmap (η οποία, όμως, αφορά μόνο το συγκεκριμένο πρόγραμμα και δεν επιτρέπει την ανάγνωση πολυτονικών σε φυλλομετρητές και άλλα λογισμικά). Unicorn Δωρεάν επεξεργαστής κειμένου που λειτουργεί σε όλες τις πλατφόρμες Windows, Unix, ή Mac OS X. Εκτός από την υποστήριξη Unicode περιλαμβάνει λατινικό και αρχαιο-ελληνικό λεξικό. Για τη λειτουργία του απαιτείται εγκατάσταση Java. Το συγκεκριμένο λογισμικό δεν διαθέτει οδηγούς/χάρτες πληκτρολογίου. Classical Text Editor Πρόγραμμα εμπορικής διάθεσης, απαιτείται αγορά, διατίθεται όμως μια δωρεάν δοκιμαστική έκδοση 30 ημερών. Δίνει τη δυνατότητα σε όσους ασχολούνται με την κριτική έκδοση κειμένου ή με έκδοση συνοδευόμενη από μετάφραση ή κριτικό υπόμνημα, να επεξεργαστούν το κείμενό τους για εκτύπωση ή, ακόμα, και για ηλεκτρονική έκδοση. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 7 / 18

Ο συγκεκριμένος επεξεργαστής περιλαμβάνει διατάξεις πληκτρολογίου για πολλές γλώσσες, ανάμεσά τους και για πολυτονικά ελληνικά, ενώ δέχεται την προσθήκη νέων διατάξεων πληκτρολογίου από τον χρήστη. Υποστηρίζει το MultiKey, μια πολύ χρήσιμη συλλογή από Macros εντολές, που συνδυάζει οδηγούς πληκτρολογίου για παλαιότερες κωδικοποιήσεις, αλλά και Unicode (βλ. τη σχετικά καταγραφή στην ενότητα που ακολουθεί: Προγράμματα/οδηγοί πολυτονικού πληκτρολογίου για Windows). Προγράμματα/οδηγοί πολυτονικού πληκτρολογίου για Windows Η διαμόρφωση πολυτονικού πληκτρολογίου γίνεται με τη βοήθεια των Keyboard Managers. Η Microsoft παρέχει δωρεάν ένα εργαλείο δημιουργίας εξατομικευμένης διάταξης πληκτρολογίου, το Microsoft Keyboard Layout Creator. Όσον αφορά τα πολυτονικά ελληνικά, όπως ήδη αναφέρθηκε, στα Windows 2000 κ.ε. υπάρχει ενσωματωμένος οδηγός πληκτρολογίου. Άλλα προγράμματα και οδηγοί πληκτρολογίου ειδικά για τα πολυτονικά ελληνικά, είναι τα παρακάτω: Antioch Το συγκεκριμένο εργαλείο, που ανέπτυξε ο Denis Liégeois σε συνεργασία με τον Ralph Hancock, επιτρέπει στον χρήστη να πληκτρολογεί πολυτονικά ελληνικά στο MS Word (και όχι μόνο). Πρόκειται για λογισμικό εμπορικής διάθεσης (η δοκιμαστική έκδοση διατίθεται δωρεάν). Λειτουργεί με τους επεξεργαστές MS Word 97, 2000, 2002, 2003 και 2007 σε λειτουργικό σύστημα Windows 98, ME, NT, 2000, XP και Vista. Ειδικά για τα λειτουργικά Windows NT, 2000, XP και Vista με επεξεργαστή Word 2000, 2002, 2003 ή 2007, υπάρχει η έκδοση Antioch 2. Περιλαμβάνει οδηγό πολυτονικού πληκτρολογίου (το οποίο ο χρήστης μπορεί να αναδιατάξει όπως επιθυμεί), μια Unicode γραμματοσειρά και μετατροπείς κειμένων. Συγκεκριμένα, υπάρχει η δυνατότητα μετατροπής κειμένου από παλαιότερες κωδικοποιήσεις, ενώ αντίστοιχα μπορεί να μετατρέψει κείμενο από κωδικοποίηση Unicode στην παλαιότερη κωδικοποίηση WinGreek, Son of WinGreek, GreekKeys και Vilnius University. Επίσης, μετατρέπει BetaCode καθώς και πολυτονικά κείμενα σε μονοτονικά. Τέλος, στο πακέτο περιέχονται μακρο-εντολές για τον αυτόματο διορθωτή του MS Word, που επιτρέπουν την αυτόματη προσθήκη τόνων και πνευμάτων σε μια σειρά από κοινόχρηστες λέξεις. Greekkeys Η αναβάθμιση του γνωστού εμπορικού προγράμματος για Macintosh, με το όνομα GreekKeys 2008, στοχεύει στην υποστήριξη και των χρηστών Windows. Το πρόγραμμα είναι ιδιοκτησία του ΑΡΑ (American Philological Association) και αναθεωρήθηκε πρόσφατα από τον καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας Donald Mastronarde. Πρόκειται για πακέτο οδηγού πληκτρολογίου και γραμματοσειρών, που λειτουργεί σε οποιαδήποτε εφαρμογή που υποστηρίζει Unicode. Keyman 7.0 (Tavultesoft Keyboard Manager) Βλ. και http://scripts.sil.org/cms/scripts/page.php?site_id=nrsi&item_id... Με το πρόγραμμα Keyman της Tavultesoft παρέχεται η δυνατότητα για εγκατάσταση και διαμόρφωση, κατά το πρότυπο του Antioch, ενός οδηγού πληκτρολογίου, σύμφωνα με τις προσωπικές ανάγκες του χρήστη, για δακτυλογράφηση Unicode γραμματοσειρών σε εφαρμογές που υποστηρίζουν την παραπάνω κωδικοποίηση. Το πρόγραμμα είναι εμπορικής διάθεσης και απαιτείται αγορά (η έκδοση 6.0 διανεμόταν δωρεάν για προσωπική χρήση αλλά πλέον δεν υποστηρίζεται από την εταιρεία). Η νέα έκδοση υποστηρίζει πλέον (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 8 / 18

Windows Vista. Κυκλοφορούν στο διαδίκτυο αρκετά πολυτονικά πληκτρολόγια βασισμένα στο πρόγραμμα Keyman (απαιτείται η εγκατάσταση του Keyman, κάποια όμως προσφέρουν την προηγούμενη έκδοσή του στο πακέτο εγκατάστασης): Keymangreek Greek For All Η Κίνηση Πολιτών για την Επαναφορά του Πολυτονικού Συστήματος έχει προχωρήσει στη δημιουργία ενός νέου ελληνικού πληκτρολογίου με βάση το λογισμικό Keyman. Το ονόμασε KeymanGreek και το διανέμει δωρεάν. Για διευκόλυνση του χρήστη η συγκεκριμένη διάταξη έχει ελάχιστες διαφορές από το μονοτονικό πληκτρολόγιο. Η εισαγωγή πνευμάτων και τόνων γίνεται με διαδοχικά πατήματα των αντίστοιχων πλήκτρων με οποιαδήποτε σειρά. Συνοδεύεται από έκδοση, η οποία αυτοματοποιεί σε μεγάλο βαθμό την εισαγωγή πνευμάτων. Έχει δοκιμαστεί σε Windows 2000 SP4 και Windows XP. Classical Greek (Manuel Lopez) Βλ. και http://members.aol.com/atticgreek. Δωρεάν οδηγός πληκτρολογίου με εικονική αναπαράσταση (παλέτα χαρακτήρων) για την εισαγωγή τόνων και πνευμάτων. Συμβατό με το γνωστό BetaCode του "Thesaurus Linguae Graecae". Προσφέρεται η δυνατότητα εγκατάστασης ενός πακέτου που περιέχει και το λογισμικό Keyman 6.0 ή εγκατάστασης μόνο του οδηγού πληκτρολογίου, σε περίπτωση που ο χρήστης έχει ήδη εγκατεστημένο το Keyman 6.0. LukasPietsch Στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα του Lukas Pietsch διατίθεται δωρεάν ένα πακέτο με τρεις διατάξεις πληκτρολογίου, ανάμεσά τους και μία για πολυτονικά ελληνικά. Ο οδηγός για το πολυτονικό ελληνικό πληκτρολόγιο διατίθεται σε δύο εκδοχές: μία διάταξη για χρήστες που γράφουν σε ευρωπαϊκό πληκτρολόγιο (102 πλήκτρα) και μία διάταξη για χρήστες που γράφουν σε αμερικάνικο πληκτρολόγιο (101 πλήκτρα). Το συγκεκριμένο πακέτο δεν περιλαμβάνει γραμματοσειρές και έτσι συνίσταται η εγκατάσταση Unicode πολυτονικών ελληνικών γραμματοσειρών. (Η διάταξη του ελληνικού πολυτονικού πληκτρολογίου υποστηρίζει εν μέρει και μη Unicode, για περιορισμένο αριθμό χαρακτήρων) Απαιτείται η εγκατάσταση του Keyman Runtime 5.0 ή ανώτερο. Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Greek Polytonic SA Keyboard: Ιερά Μονή Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου Βλ. και http://www.tavultesoft.com/keyman/downloads/keyboards/details.ph... Δωρεάν οδηγός πληκτρολογίου για Windows 98SE/Me/NT/2000/XP. Περιλαμβάνει 3 διαφορετικές διατάξεις πληκτρολογίου, με χρήσιμα στοιχεία όπως η αυτόματη διόρθωση του τελικού ς, αυτόματα «εισαγωγικά», αυτόματη εισαγωγή πνευμάτων κλπ. Ας σημειωθεί ότι συμπεριλαμβάνει αυτόματο διορθωτή (αυτόματη διόρθωση τελικού σίγμα, αυτόματη προσθήκη πνευμάτων, αυτόματη διόρθωση λέξεων). Απαιτείται η εγκατάσταση του Keyman 6.0. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 9 / 18

Greek Polytonic Unicode: Fonts for Scholars, David J. Perry Βλ. και http://www.tavultesoft.com/keyman/downloads/keyboards/details.ph... Δωρεάν οδηγός πληκτρολογίου, για μη εμπορική χρήση για Windows NT, Windows 2000 ή Windows XP. Απαιτείται η εγκατάσταση του Keyman 5.0 και πολυτονικών ελληνικών γραμματοσειρών Unicode. Ο David J. Perry είναι επίσης και δημιουργός της γραμματοσειράς Cardo, την οποία διανέμει δωρεάν από την ίδια ιστοσελίδα. Sil Greek Font System Η εταιρεία SIL στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα προσφέρει δωρεάν ένα πακέτο που περιλαμβάνει γραμματοσειρές και οδηγούς πληκτρολογίου και ξεχωριστά αναβαθμίσεις των οδηγών πληκτρολογίων του πακέτου. Για να εγκαταστήσει κάποιος τις αναβαθμίσεις, πρέπει προηγουμένως να έχει εγκαταστήσει τα SILGREEK.EXE και Keyman 6.0. Multikey 4.0 Το Multikey του Stefan Hagel είναι δωρεάν λογισμικό για εισαγωγή πολυτονικών χαρακτήρων. Περισσότερο, είναι μια πολύ χρήσιμη συλλογή από Macros εντολές, που συνδυάζει οδηγούς πληκτρολογίου για παλιότερες κωδικοποιήσεις, αλλά και Unicode (Aisa, WinGreek Greek, Athenian, Logos Gramma, Kadmos, EuroKeys, OldGreek, WP Greek Century, WL Greek, Grk). Λειτουργεί στο Microsoft Word αλλά και στον επεξεργαστή κειμένου για κριτικές εκδόσεις Classical Text Editor 6.0.4. Sibylla Το συγκεκριμένο εργαλείο, που αναπτύχθηκε από τους Jesús Quílez Bielsa και την ομάδα Palladium Project, επιτρέπει την πληκτρολόγηση πολυτονικών σε οποιαδήποτε εφαρμογή των Windows που υποστηρίζει Unicode (επεξεργαστές κειμένου, βάσεις δεδομένων, διακομιστές αλληλογραφίας κλπ.). Απαιτείται η εγκατάσταση μιας Unicode γραμματοσειράς (όπως αναφέρθηκε, υπάρχουν ήδη αρκετές προ-εγκατεστημένες από τα Windows 2000 κ.εξ.). Προσφέρει αυτόματη προσθήκη «εισαγωγικών», αυτόματη εισαγωγή πνευμάτων, αυτόματη διόρθωση πάνω από 51.000 λέξεων (ενώ διατίθενται και επιπλέον λεξικά), αυτόματη μετατροπή αραβικών αριθμών ενώ περιέχει και έναν μετατροπέα κειμένων από παλαιότερες κωδικοποιήσεις (GreekKeys, Greek, Sgreek, κλπ.) σε Unicode. Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Thessalonica Πρόκειται για πρόγραμμα, δημιουργίας του Alexej Kryukov, που περιέχει έναν οδηγό πληκτρολογίου για πολυτονικά ελληνικά που επιτρέπει στο χρήστη να δημιουργήσει μέχρι και τέσσερις διαφορετικές παλέτες χαρακτήρων (keyboard layouts). Επιπλέον, περιλαμβάνει και έναν μετατροπέα κειμένων από παλαιότερες κωδικοποιήσεις (GreekKeys, Greek, Sgreek, κλπ.) σε Unicode. Προσφέρεται σε δύο εκδοχές, για Microsoft Word 97/2000/XP/2003 και για OpenOffice.org 1.1.0 και ανώτερο. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 10 / 18

Unigreek Εφαρμογή δωρεάν διάθεσης που επιτρέπει στους χρήστες να γράφουν το κείμενο σε BetaCode και το μετατρέπει αυτόματα σε πολυτονικό Unicode. Επιτρέπει την αποθήκευση κειμένου με μορφή αρχείου txt, rtf, pdf, ή doc. Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Αναγνώστης Ο Αναγνώστης είναι ένα εμπορικό πρόγραμμα της εταιρείας Ideatech. Πρόκειται για ένα OCR (λογισμικό οπτικής αναγνώρισης χαρακτήρων) σαρωμένων κειμένων με δυνατότητα αναγνώρισης Αρχαίων Ελληνικών. Εμπεριέχει έναν διορθωτή κειμένου αρχαίων Ελληνικών, γραμματοσειρές αρχαίων Ελληνικών, έχει την δυνατότητα να αναγνωρίζει μη συμβατικές γραμματοσειρές και έχει την απαραίτητη λειτουργικότητα για να επιτρέπει την εισαγωγή Ελληνικών πολυτονικών γραμμάτων χωρίς χρήση πληκτρολογίου (point and click) στον επεξεργαστή κειμένου που περιλαμβάνει. Αυτόματος Πολυτονιστής ΙΙ Εμπορικό πρόγραμμα της εταιρείας ΜΑΤΖΕΝΤΑ, που μετατρέπει αυτόματα μονοτονικά κείμενα σε πολυτονικά στο MS Word. Σε Windows 95/98Me, ο Αυτόματος Πολυτονιστής λειτουργεί και ως οδηγός πληκτρολογίου. Ο οδηγός πληκτρολογίου ενεργοποιείται και απενεργοποιείται κατά βούληση ώστε να είναι δυνατή εισαγωγή και αγγλικών ή άλλων γλωσσών. Σε Windows NT/2000/XP ο Αυτόματος Πολυτονιστής δεν λειτουργεί ως οδηγός πληκτρολογίου διότι υπάρχει σχετικός οδηγός στα ίδια τα Windows. Πολυτονιστής Εμπορικό πρόγραμμα της εταιρείας ΜΑΤΖΕΝΤΑ. Πρόκειται για σύστημα γραφής μονοτονικών και πολυτονικών ελληνικών που συνεργάζεται με το MS Word. Υπάρχουν διάφορες εκδόσεις, ανάλογα με το πρόγραμμα MS Word που έχει εγκατεστημένο ο χρήστης. Απαιτείται η εγκατάσταση γραμματοσειρών που λειτουργούν σε Windows, είναι τεχνολογίας Unicode και περιέχουν τους ελληνικούς χαρακτήρες τονισμένους. Μια ομάδα από τέτοιες γραμματοσειρές προσφέρονται ενσωματωμένες. Το πολυτονισμένο κείμενο που παράγεται είναι μορφής Unicode και μπορεί να επεξεργαστεί με το MS Word ή κάποιο επαγγελματικό σελιδοποιητικό πρόγραμμα (που υποστηρίζει τεχνολογία Unicode, π.χ. InDesign). Για επαγγελματικά σελιδοποιητικά προγράμματα που δεν υποστηρίζουν την τεχνολογία Unicode, υπάρχει η επαγγελματική έκδοση, στην οποία περιλαμβάνεται ειδική επιλογή για εξαγωγή του πολυτονικού κειμένου για αυτό το σκοπό. Οδηγός για τη χρήση του Πολυτονιστή. Προγράμματα σελιδοποίησης με υποστήριξη πολυτονικών για Windows Adobe FrameMaker 8.0 Windows/Unix Η συγκεκριμένη έκδοση (και ανώτερη) του λογισμικού υποστηρίζει την κωδικοποίηση Unicode. Επιτρέπει την επεξεργασία αλλά και δημιουργία κειμένου σε πολλαπλές γλώσσες. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 11 / 18

Adobe InDesign CS3 Η συγκεκριμένη έκδοση (και ανώτερη) του λογισμικού υποστηρίζει την κωδικοποίηση Unicode και επομένως μπορεί να υποστηρίξει κείμενα στοιχειοθετημένα με αυτήν την κωδικοποίηση. Corel Draw X3 Η συγκεκριμένη έκδοση (και ανώτερη) του λογισμικού υποστηρίζει την κωδικοποίηση Unicode και επομένως μπορεί να υποστηρίξει κείμενα στοιχειοθετημένα με αυτήν την κωδικοποίηση. Microsoft Office Publisher Όλες οι εφαρμογές του MS Office υποστηρίζουν πλέον Unicode. Για να εργαστείτε με διαφορετικές γλώσσες στο πρόγραμμα του Office, θα πρέπει να ενεργοποιήσετε την επεξεργασία των αντίστοιχων γλωσσών, χρησιμοποιώντας το εργαλείο "Ρυθμίσεις Γλώσσας του Microsoft Office". QuarkXPress Η έκδοση 7.2 (και ανώτερη) του λογισμικού υποστηρίζει την κωδικοποίηση Unicode και επομένως μπορεί να υποστηρίξει κείμενα στοιχειοθετημένα με αυτήν την κωδικοποίηση. Scribus Ένα επαγγελματικών προδιαγραφών λογισμικό δημιουργίας εντύπων που διατίθεται δωρεάν και υποστηρίζει Unicode. Εμπορικές Εφαρμογές Εκτός από τα παραπάνω δημοφιλή προγράμματα, διατίθενται και μια σειρά άλλων προγραμμάτων, δωρεάν ή με αγορά. Κατά την επιλογή τους πρέπει να δοθεί προσοχή στη δυνατότητα υποστήριξης Unicode (εισαγωγή κειμένου ή/και απευθείας πληκτρολόγηση). Παλαιότερα προγράμματα Αν και το λειτουργικό σύστημα Windows 95 αναγνωρίζει τις Unicode γραμματοσειρές, δεν συμβαίνει το ίδιο με τον αντίστοιχο επεξεργαστή κειμένου Word έκδοσης 95, καθώς αυτή η δυνατότητα ενσωματώθηκε από την έκδοση του Word 97 και εξής. Διάφορα λογισμικά, όπως το Antioch του Ralph Hancock, που αναπτύχθηκαν για να διευκολύνουν το χρήστη στην πληκτρολόγηση πολυτονικών κειμένων, δεν περιλαμβάνουν στις προϋποθέσεις ορθής λειτουργίας τους (System Requirements) τα Windows και Word 95, εφαρμογές που έχει εγκαταλείψει, εδώ και καιρό άλλωστε, να υποστηρίζει και η ίδια η Microsoft. Σε μια τέτοια «αρχαϊκή» περίπτωση, η λύση μπορεί να δοθεί με τρεις τρόπους: α) αναβάθμιση φυσικά όλου του λειτουργικού συστήματος ή τουλάχιστον του επεξεργαστή κειμένου, β) χρήση άλλου από το Word επεξεργαστή κειμένου που να υποστηρίζει Unicode γ) χρήση εφαρμογών (utilities) που επιτρέπουν τη γραφή στο πολυτονικό σύστημα με άλλες γραμματοσειρές: (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 12 / 18

(α) Αναβάθμιση Η ελάχιστη υποχρεωτική αναβάθμιση που μπορεί κανείς να πραγματοποιήσει αφορά στον επεξεργαστή κειμένου από την έκδοση του MS Word 95 σε αυτήν του MS Word 97 ή ανώτερη, εφόσον υποστηρίζεται από το περιφερειακό σύστημα. Μια συνολική, βέβαια, αναβάθμιση του λειτουργικού συστήματος ενδείκνυται και για επιπλέον χρήσεις και επεκτάσεις. (β) Επεξεργαστές κειμένου Εκτός από τον επεξεργαστή κειμένου MS Word διατίθεται στο διαδίκτυο μια σειρά από εφαρμογές, δωρεάν (ανοιχτού κώδικα) και εμπορικές, με όλες τις γνωστές δυνατότητες επεξεργασίας και μορφοποίησης κειμένου, οι οποίες υποστηρίζουν και τη χρήση Unicode. Κατατοπιστική είναι η ιστοσελίδα του Allan Wood με πληροφορίες για Unicode επεξεργαστές κειμένου. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους σημαντικότερους: - Η πλατφόρμα ανοιχτού κώδικα Οpenoffice.org 1.0.3 αποτελούσε μια σοβαρή εναλλακτική λύση για χρήστες των Windows 95, καθώς βασισμένη στην XML μπορεί να διαχειριστεί αρχεία σε UTF-7, UTF-8, UTF-16. - To AbiWord είναι ένας δωρεάν Ανοιχτού Κώδικα επεξεργαστής για όλες τις πλατφόρμες των Windows, Macintosh και Unix, Εκτός του δικού του format, μπορεί να διαβάσει και να αποθηκεύσει UTF-8, Rich Text Format (.rtf), XHTML και Microsoft Word (.doc) αρχεία. (γ) Εφαρμογές Για να γράψει ή να διαβάσει κανείς πολυτονικό κείμενο σε Word 6.0/95 με 8-bit γραμματοσειρά θα πρέπει να έχει εγκαταστήσει κάποιο ανάλογο πακέτο γραμματοσειρών, πχ. το Sgreek από τη Silver Mountain Software, το LaserGreek II από τη Linguist's Software ή το WinGreek. Το πρόβλημα με τις παραπάνω γραμματοσειρές είναι η διαφορετική κωδικοποίηση που χρησιμοποιεί καθεμιά, με αποτέλεσμα να απαιτείται ειδικό λογισμικό μετατροπής από την μία κωδικοποίηση στην άλλη κατά την ανταλλαγή πολυτονικών κειμένων. Η εμφάνιση του προτύπου Unicode, το οποίο ενσωμάτωσε τούς πολυτονικούς ελληνικούς χαρακτήρες σε ιδιαίτερη κωδικοσελίδα (code page) με όνομα Greek Extended, παρείχε αυτή την αναγκαία συμβατότητα, αλλά δημιούργησε το πρόβλημα της δακτυλογράφησης των χαρακτήρων. Έτσι, για τη σύνταξη πολυτονικών κειμένων είναι απαραίτητη η εγκατάσταση ενός οδηγού πολυτονικού πληκτρολογίου (keyboard layout). Οι παρακάτω οδηγοί πληκτρολογίου( Keyboard Managers) υποστηρίζουν Word 6.0/95: Multikey Το Multikey είναι δωρεάν λογισμικό για εισαγωγή πολυτονικών χαρακτήρων. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια πολύ χρήσιμη συλλογή από Macros εντολές για το MS Word. Η έκδοση 3.0 υποστηρίζει MS Word 3.1/95. Keyman Με το πρόγραμμα Keyman της Tavultesoft παρέχεται η δυνατότητα για εγκατάσταση και διαμόρφωση, κατά το πρότυπο του Antioch, ενός οδηγού πληκτρολογίου, σύμφωνα με τις προσωπικές ανάγκες του χρήστη, για δακτυλογράφηση Unicode γραμματοσειρών σε εφαρμογές που υποστηρίζουν την παραπάνω κωδικοποίηση, όπως το Wordpad και το OpenOffice για την έκδοση των Windows 95. Εμπορικές Εφαρμογές Εκτός από τα παραπάνω λογισμικά, τα οποία διατίθενται είτε δωρεάν είτε ως δοκιμαστικά freeware, (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 13 / 18

μπορούν να αναφερθούν οι εμπορικές εκδόσεις Eurokeys (οδηγός πληκτρολογίου για Windows 3.1/95) και ο Πολυτονιστής για Word 95 από την εταιρεία Ματζέντα. 1.3. Για υπολογιστές τύπου PC, λειτουργικό σύστημα LINUX Υποστήριξη πολυτονικών σε Unix/Linux Ο δικτυακός τόπος UTF-8 AND UNICODE FAQ αποτελεί μια αναλυτική παρουσίαση για τη χρήση Unicode/UTF-8 σε πλατφόρμες Linux και Unix. Απαντά σε όλα τα ερωτήματα τεχνικού χαρακτήρα, ενώ δίνει και το ιστορικό δημιουργίας του προτύπου Unicode, καθώς και τις διαφορές του με άλλα πρότυπα. Προσφέρει επίσης έναν κατάλογο συνδέσμων με σχετικές ιστοσελίδες. Για τη σωστή ανάγνωση και γραφή πολυτονικών στο συγκεκριμένο λειτουργικό σύστημα απαιτείται: (α) η επιλογή από τις ρυθμίσεις γλώσσας στο λειτουργικό (β) η προσθήκη μιας πολυτονικής Unicode γραμματοσειρά, π.χ. Mgopen Canonica Για τους χρήστες Linux οι παρακάτω σελίδες απαντούν σε βασικές απορίες για την εγκατάσταση γραμματοσειρών και τη χρήση πολυτονικών: 1. http://iris.math.aegean.gr/~atsol/linux-tips/index.html#how-to-w... 2. http://members.hellug.gr/djart/grlinux.html#toc1 Για μια εκτενέστερη ανάλυση, βλ. την αναλυτική παρουσίαση Hellenic polytonic HOWTO του Dimitri Marinakis 2005-2006, καθώς και την παρουσίαση Keyboard Entry of Polytonic Greek and Biblical Hebrew in GNU/Linux του Vern S. Poythress (Νοέμβριος 2007), που περιέχει οδηγίες για την εγκατάσταση γραμματοσειρών, τη δημιουργία διατάξεων πληκτρολογίου κλπ. Γενικά για ελληνικές γραμματοσειρές στο Linux (όχι απαραίτητα πολυτονικές), υπάρχει το δικτυακό εγχείρημα ΓΡΑΦΙΣ: σκοπό έχει να συλλέξει όλες τις ελληνικές γραμματοσειρές για X-Windows που διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο, να τις ομαδοποιήσει κατά τύπο ή/και χαρακτηριστικά, να διορθώσει τυχόν λάθη που αυτές έχουν, να δημιουργήσει νέες γραμματοσειρές και τέλος, να τις παραδώσει στην ελληνική κοινότητα ως ελεύθερες προς χρήση. Επεξεργαστές κειμένου Unicode για Unix/Linux Οι επεξεργαστές κειμένου Staroffice (εμπορικής διάθεσης) και Openoffice, Kword και Yudit (για αρχεία plain text μόνο) υποστηρίζουν Unicode. Επίσης, ειδικά για τις κλασικές γλώσσες, αξιοποιήσιμοι είναι οι παρακάτω δωρεάν επεξεργαστές κειμένου: Korais Επεξεργαστής κειμένου και ηλεκτρονικής αλληλογραφίας μαζί. Αποτελεί εφαρμογή δωρεάν διάθεσης του Δρ Konstantinos Kopanias που παρέχει τη δυνατότητα εύκολης πληκτρολόγησης κειμένων στα πολυτονικά και μονοτονικά ελληνικά (αλλά και στην αραμαϊκή, κοπτική, συλλαβική κυπριακή, ετρουσκική, εβραϊκή, περσική, φοινικική και γραμμική Β). Επιτρέπει την αποθήκευση κειμένου σε 137 διαφορετικές κωδικοποιήσεις, αλλά και τη μετατροπή οποιουδήποτε κειμένου από τις 137 κωδικοποιήσεις σε Unicode. Επιπλέον αντικαθιστά μη Unicode ελληνικές γραμματοσειρές με αντίστοιχες Unicode. Το πρόγραμμα προσφέρει στο χρήστη έτοιμους οδηγούς πληκτρολογίου (παλέτες χαρακτήρων) αλλά και τη δυνατότητα δημιουργίας νέων. Όσον αφορά την ηλεκτρονική αλληλογραφία επιτρέπει τη δημιουργία, αποστολή και λήψη μηνυμάτων, με ή χωρίς επισυναπτόμενα αρχεία, μέσω απεριορίστου αριθμού λογαριασμών σε διακομιστές αλληλογραφίας. Οι παραλήπτες των μηνυμάτων είναι σε θέση να τα διαβάζουν ακόμα κι αν δεν (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 14 / 18

διαθέτουν το συγκεκριμένο λογισμικό. Για τη λειτουργία του προγράμματος απαιτείται η εγκατάσταση Java Runtime Environemt (5.0 Update 4 και νεότερο). Unicorn Δωρεάν επεξεργαστής κειμένου που λειτουργεί σε όλες τις πλατφόρμες Windows, Unix, ή Mac OS X. Εκτός από την υποστήριξη Unicode, περιλαμβάνει λατινικό και αρχαιο-ελληνικό λεξικό. Για τη λειτουργία του απαιτείται εγκατάσταση Java. Το συγκεκριμένο λογισμικό δεν διαθέτει οδηγούς/χάρτες πληκτρολογίου. Προγράμματα/οδηγοί πολυτονικού πληκτρολογίου για Linux Thessalonica Από τα ελάχιστα παρόμοια προγράμματα που έχει γραφτεί για χρήση με το OpenOffice στο Linux. Πρόκειται για πρόγραμμα, δημιουργημένο από τον Alexej Kryukov, που περιέχει έναν οδηγό πληκτρολογίου για πολυτονικά ελληνικά που επιτρέπει στο χρήστη να δημιουργήσει μέχρι και τέσσερις διαφορετικές παλέτες χαρακτήρων (keyboard layouts). Επιπλέον, περιλαμβάνει και έναν μετατροπέα κειμένων από παλαιότερες κωδικοποιήσεις (GreekKeys, Greek, Sgreek, κλπ.) σε Unicode. Προσφέρεται σε δύο εκδοχές, για MS Word 97/2000/XP/2003, MS Word 7.0 και για OpenOffice.org 1.1.0 και ανώτερο. Η πλέον πρόσφατη εκδοχή για το OpenOffice.org είναι η 2.9/3.0 beta. Λειτουργεί στο OpenOffice.org 2.1 και ανώτερο. Για τη λειτουργία του προγράμματος απαιτείται η εγκατάσταση του Java Runtime Environment 1.5 και εξής. Για όσους δεν χρησιμοποιούν το OpenOffice, ο ίδιος δημιουργός προσφέρει το πρόγραμμα XWinGreek, που λειτουργεί σε επεξεργαστές κειμένου όπως KWord ή το AbiWord (δεν λειτουργεί όμως με κειμενογράφους, δηλαδή με προγράμματα αρχείων κειμένου plain text). Unigreek Εφαρμογή δωρεάν διάθεσης που επιτρέπει στους χρήστες να γράφουν το κείμενο σε BetaCode και το μετατρέπει αυτόματα σε πολυτονικό Unicode. Επιτρέπει την αποθήκευση κειμένου με μορφή αρχείου txt, rtf, pdf, ή doc. Οπτική αναπαράσταση της εφαρμογής. Προγράμματα σελιδοποίησης με υποστήριξη πολυτονικών για Linux Scribus Ένα επαγγελματικών προδιαγραφών λογισμικό δημιουργίας εντύπων που διατίθεται δωρεάν και υποστηρίζει Unicode. 2. ΠΟΛΥΤΟΝΙΚΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 2.1. Ανάγνωση πολυτονικών στο διαδίκτυο Ένας αρχάριος χρήστης ηλεκτρονικού υπολογιστή ίσως αντιμετωπίσει πλήθος προβλημάτων στα πρώτα του βήματα, λόγω των πολυτονικών ελληνικών. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου η απεικόνιση τους δεν (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 15 / 18

είναι σωστή, οι χαρακτήρες εμφανίζονται σαν κουτάκια, ερωτηματικά ή ακατανόητα σύμβολα. Ευτυχώς η λύση είναι συνήθως απλή και εύκολη, αφού οφείλεται στην επιλογή λάθος γραμματοσειράς ή ρυθμίσεων. Για τη σωστή απεικόνιση πολυτονικών απαιτείται κάποιος browser/φυλλομετρητής που να υποστηρίζει την πολυγλωσσική κωδικοποίηση UTF-8, όπως είναι ο Netscape Communicator ή Navigator (έκδοση 4 ή μεταγενέστερη), ο Internet Explorer (έκδοση 4 ή μεταγενέστερη) και o Firefox της Mozilla. Τα προβλήματα που εμφανίζονται προκύπτουν ως εξής: - Ο χρήστης δεν διαθέτει κατάλληλη Unicode γραμματοσειρά για την απεικόνιση των χαρακτήρων. - Ο χρήστης διαθέτει την κατάλληλη γραμματοσειρά αλλά απαιτούνται επιπλέον ρυθμίσεις στον φυλλομετρητή για τη σωστή εμφάνισή της. Χάρη στη Unicode τα βήματα για την ανάγνωση πολυτονικών στο διαδίκτυο είναι απλά: χρειάζεται μια εγκατεστημένη Unicode πολυτονική γραμματοσειρά και η επιλογή της συγκεκριμένης γραμματοσειράς ως γραμματοσειρά ανάγνωσης ιστοσελίδων στο φυλλομετρητή. Επιπλέον, απαιτείται η επιλογή Unicode (UTF-8) στο παράθυρο επιλογής κωδικοποίησης (encoding) του φυλλομετρητή (από το μενού Προβολή). Υπάρχει μεγάλος αριθμός ιστοσελίδων στο διαδίκτυο που περιέχουν αναλυτικές οδηγίες για την επιλογή των κατάλληλων ρυθμίσεων του υπολογιστή για την ορθή απεικόνιση. Πολύ χρήσιμη είναι η σχετική σελίδα του Thesaurus Linguae Graecae. Οδηγίες για τη ρύθμιση φυλλομετρητών στα Windows Για τη σωστή απεικόνιση πολυτονικών χαρακτήρων στα λειτουργικά συστήματα Windows 2000 and XP πρέπει κατά την εγκατάσταση να επιλεχθεί Multilanguage support (πολυγλωσσική υποστήριξη). Για την ανάγνωση πολυτονικών στο διαδίκτυο ο φυλλομετρητής πρέπει να υποστηρίζει την πολυγλωσσική κωδικοποίηση UTF-8 (Unicode) και φυσικά πρέπει να υπάρχουν εγκατεστημένες ελληνικές πολυτονικές γραμματοσειρές Unicode. Βλ. περισσότερες πληροφορίες στη σχετική σελίδα του δικτυακού τόπου The Stoa Consortium. Παραθέτουμε ενδεικτικά τις ρυθμίσεις για τους πιο δημοφιλείς φυλλομετρητές: Internet Explorer Οι εκδόσεις 5.0 και εξής υποστηρίζουν Unicode. Όπως ήδη αναφέρθηκε, μπορεί ο επισκέπτης να διαθέτει την κατάλληλη γραμματοσειρά αλλά ο φυλλομετρητής να μην την επιλέγει αυτόματα για την εμφάνιση του κειμένου. Στην περίπτωση αυτή το μόνο που πρέπει να αλλάξει είναι η κωδικοποίηση εμφάνισης των ιστοσελίδων σε Unicode (από το μενού "Προβολή" > "Κωδικοποίηση (σύνολο χαρακτήρων)" > "Unicode (UTF-8)" (ή σε άλλες περιπτώσεις "Ελληνική/Greek (ISO-8859-7)"). Αν το πρόβλημα εμφάνισης συνεχίζει και μετά την παραπάνω ρύθμιση, πρέπει να οριστεί η κατάλληλη γραμματοσειρά απεικόνισης των χαρακτήρων. Από το μενού "Εργαλεία" > "Επιλογές Internet" > "Γενικά" επιλέγουμε "Πρόσβαση" και από το παράθυρο που εμφανίζεται επιλέγουμε το δεύτερο πλαίσιο "Παράβλεψη των προκαθορισμένων στυλ γραμματοσειράς σε ιστοσελίδες", προκειμένου να έχουμε τη δυνατότητα να ορίσουμε εμείς τις γραμματοσειρές. Στη συνέχεια πάλι από το μενού "Εργαλεία" > "Επιλογές Internet" > "Γενικά" επιλέγουμε "Γραμματοσειρές". Επιλέγουμε το "Ελληνικά" για αλφάβητο (language script) και μετά ορίζουμε μια Unicode πολυτονική γραμματοσειρά. Με αυτή τη ρύθμιση εμφανίζεται σωστά οποιαδήποτε πολυτονική σελίδα, ανεξάρτητα από το αν ο (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 16 / 18

υπολογιστής διαθέτει την ίδια πολυτονική γραμματοσειρά (εφόσον η σελίδα ακολουθεί τους κανόνες του Unicode). Τέλος, στο μενού "Εργαλεία" > "Επιλογές Internet" > "Γενικά" επιλέξτε "Γλώσσες" και βεβαιωθείτε ότι είναι εγκατεστημένα τα ελληνικά. Αν δεν είναι επιλέξτε "Προσθήκη" και εγκαταστήστε τα. Mozilla Firefox 2.0 Τα βήματα για τον ορισμό πολυτονικής γραμματοσειρών εμφάνισης είναι τα εξής: μενού "Εργαλεία" > "Επιλογές Internet" > "Περιεχόμενο". Στην ενότητα "Γραμματοσειρές", επιλέξτε "Για προχωρημένους". Στη συνέχεια από τα μενού κύλισης επιλέγουμε κάποια πολυτονική Unicode γραμματοσειρά για "variable width font/μεταβλητού πλάτους" και "fixed width font/σταθερού πλάτους". Επίσης από το μενού "Προβολή" > "Κωδικοποίηση χαρακτήρων" > "Unicode (UTF-8)" (ή σε άλλες περιπτώσεις "Ελληνική/Greek (ISO-8859-7)". Για τους υπόλοιπους φυλλομετρητές, χρήσιμες είναι οι αναλυτικές οδηγίες στην ιστοσελίδα του Alan Wood. Οδηγίες για τη ρύθμιση φυλλομετρητών σε Macintosh Για την ανάγνωση πολυτονικών στο διαδίκτυο σε λειτουργικά συστήματα Macintosh ο φυλλομετρητή/browser πρέπει να υποστηρίζει την πολυγλωσσική κωδικοποίηση UTF-8 (Unicode) και, φυσικά, πρέπει να υπάρχουν εγκατεστημένες ελληνικής πολυτονικές γραμματοσειρές Unicode. Επιπλέον, πρέπει να είναι προεπιλεγμένη η Unicode (UTF-8) ως προκαθορισμένη κωδικοποίηση των χαρακτήρων στις ιστοσελίδες (από το μενού "Προβολή" στους περισσότερους φυλλομετρητές). Ισχύουν δηλαδή οι ίδιες προϋποθέσεις με τα Windows, με επιμέρους ρυθμίσεις ανάλογα με το φυλλομετρητή. Safari Για τον ενσωματωμένο φυλλομετρητή της Apple οι ρυθμίσεις είναι οι εξής: Από τη μπάρα πλοήγησης επιλέγουμε το μενού "Safari" και στη συνέχεια "Preferences" / "Appearance". Από την επιλογή "Select (Standard Font)" μπορούμε να επιλέξουμε μια οικογένεια γραμματοσειρών. Στη συνέχεια επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία από την επιλογή "Select ( Fixed-width font)". Με την παραπάνω διαδικασία ολοκληρώνουμε την επιλογή γραμματοσειράς. Στη συνέχεια πρέπει να βεβαιωθούμε για την προκαθορισμένη εμφάνιση/κωδικοποίηση των χαρακτήρων στις ιστοσελίδες. Από το μενού "View" επιλέγουμε "Text Encoding/ UTF-8" (ή σε άλλες περιπτώσεις "Ελληνική/Greek (ISO-8859-7)". Οδηγίες την εμφάνιση πολυτονικών Unicode στον κόμβο του Περσέα Για την απεικόνιση ενός ελληνικού κειμένου στην ψηφιακή βιβλιοθήκη The Perseus Digital Library επιλέξτε το σύνδεσμο "Configure Display" στο πάνω μέρος της σελίδας. Στην ενότητα "Greek Display", επιλέξτε "Unicode (UTF-8)", και ύστερα επιλέξτε το "Set configuration" στο πάνω μέρος της σελίδας. Αν στο μενού προβολής και κωδικοποίησης χαρακτήρων του φυλλομετρητή σας έχετε επιλεγμένη την ίδια κωδικοποίηση, τα κείμενα θα εμφανίζονται σε πολυτονικά ελληνικά σε κωδικοποίηση Unicode. 2.2. Γραφή πολυτονικών σε διαδικτυακές εφαρμογές Για τη γραφή πολυτονικών σε διαδικτυακές εφαρμογές (σε διακομιστές αλληλογραφίας, ομάδες διαλόγου, fora, ιστολόγια) η πιο εύκολη λύση είναι η επιλογή μιας Unicode γραμματοσειράς και η δημοσίευση του κειμένου σε κωδικοποίηση UTF-7 ή UTF-8. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 17 / 18

Χρήσιμες οδηγίες για τη γραφή πολυτονικών σε διακομιστές αλληλογραφίας και σε ομάδες διαλόγου μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στον δικτυακό τόπο Διαδίκτυο και διδασκαλία. Korais Αξιοποιήσιμο εργαλείο για τη γραφή πολυτονικών σε διακομιστές αλληλογραφίας είναι ο δωρεάν επεξεργαστής κειμένου Korais. Πρόκειται για πρόγραμμα που συνδυάζει επεξεργαστή κειμένου και ηλεκτρονικής αλληλογραφίας. Αποτελεί εφαρμογή δωρεάν διάθεσης του Δρ Konstantinos Kopanias. Όσον αφορά την ηλεκτρονική αλληλογραφία επιτρέπει τη δημιουργία, αποστολή και λήψη μηνυμάτων, με ή χωρίς επισυναπτόμενα αρχεία, μέσω απεριορίστου αριθμού λογαριασμών σε διακομιστές αλληλογραφίας. Οι παραλήπτες των μηνυμάτων είναι σε θέση να τα διαβάζουν ακόμα κι αν δεν διαθέτουν το συγκεκριμένο λογισμικό. Για τη λειτουργία του προγράμματος απαιτείται η εγκατάσταση Java Runtime Environemt (5.0 Update 4 και νεότερο). Microsoft weft3 Για όσους ενδιαφέρονται για τη δημιουργία πολυτονικών ιστοσελίδων, χρήσιμο είναι το εργαλείο Microsoft weft3 (για Windows), που επιτρέπει στον δημιουργό να ενσωματώνει στην ιστοσελίδα (μέσω "font objects") την απαραίτητη γραμματοσειρά που χρειάζεται ο χρήστης για τη σωστή απεικόνισή της. Γενικά για τη δημιουργία πολύγλωσσων ιστοσελίδων με Unicode, βλ. τη σχετική ιστοσελίδα του Alan Wood. (c) 2006 Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας σελίδα 18 / 18