Σύντοµο Εγχειρίδιο Χρήσης. του Λογισµικού Στατιστικής Επεξεργασίας. SPSS for Windows v. 8.0

Transcript

1 Εθνικό & Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Μεθοδολογίας, Ιστορίας & Θεωρίας της Επιστήµης ιαπανεπιστηµιακό Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών «Βασική και Εφαρµοσµένη Γνωσιακή Επιστήµη» Σύντοµο Εγχειρίδιο Χρήσης του Λογισµικού Στατιστικής Επεξεργασίας SPSS for Windows v. 8.0 Πέτρος Λ. Ρούσσος ρ. Γνωστικής Ψυχολογίας Αθήνα, Εαρινό Εξάµηνο 2001

2 2 Μεθοδολογία Επιστηµονικής Έρευνας & Στατιστική Εισαγωγή Στο εγχειρίδιο που κρατάτε στα χέρια σας γίνεται µια σύντοµη αναφορά στις βασικές λειτουργίες και τις δυνατότητες που προσφέρει το λογισµικό στατιστικής επεξεργασίας ερευνητικών δεδοµένων SPSS. Το εγχειρίδιο αναφέρεται στην έκδοση 8.0 για το λειτουργικό σύστηµα Windows. Όσον αφορά στις πιο εξειδικευµένες λειτουργίες του λογισµικού, ο αναγνώστης θα πρέπει να αναφερθεί είτε στη «Βοήθεια» του SPSS, είτε σε εκτενέστερα εγχειρίδια (στην Αγγλική γλώσσα) που περιλαµβάνονται και στη δικτυακή τοποθεσία του µαθήµατός µας ( είτε σε σχετικά εγχειρίδια που κυκλοφορούν στην αγορά. Τα βασικά Το SPSS έχει την ίδια γενική µορφή που έχουν σχεδόν όλες οι εφαρµογές που «τρέχουν» σε περιβάλλον Windows. Ο χρήστης µπορεί να εκτελέσει σχεδόν οποιαδήποτε στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των δεδοµένων του σε ένα χρηστικό παραθυρικό περιβάλλον. Ωστόσο, είναι δυνατή η στατιστική επεξεργασία των δεδοµένων και µέσα από ένα προγραµµατιστικό περιβάλλον, στο οποίο όµως δεν θα γίνει καµιά αναφορά σε αυτό το σύντοµο οδηγό. Για να ξεκινήσετε την εφαρµογή, πηγαίνετε στο µενού [Start => Programs] και επιλέξτε το εικονίδιο του SPSS 8.0. Η εφαρµογή θα ξεκινήσει σύντοµα και αµέσως εµφανίζεται το παρακάτω πλαίσιο διαλόγου (Σχήµα 1): Σχήµα 1. Η εισαγωγική οθόνη του SPSS 8.0

3 Εγχειρίδιο SPSS 3 Όπως βλέπετε, έχετε πέντε διαφορετικές επιλογές: να παρακολουθήσετε το πρόγραµµα εκµάθησης της εφαρµογής [Run the tutorial], να εισάγετε δεδοµένα πληκτρολογώντας τα [Type in data], να εκτελέσετε ένα ερώτηµα [Run an existing query], να δηµιουργήσετε ένα ερώτηµα χρησιµοποιώντας τον Database Capture Wizard [Create new query using Database Capture Wizard], ή να ανοίξετε ένα αρχείο [Open an existing file]. Επιλέξτε το [Type in data] και κάντε κλικ στο κουµπί [ΟΚ]. Η οθόνη που εµφανίζεται (Σχήµα 2) είναι παρόµοια µε αυτήν πολλών εφαρµογών λογιστικού φύλλου. Σχήµα 2. Η αρχική οθόνη του SPSS Όπως βλέπετε, στη γραµµή µενού υπάρχουν µια σειρά από επιλογές σχετικές µε τις διάφορες στατιστικές λειτουργίες. Υπάρχουν επίσης εικονίδια συντόµευσης για άµεση πρόσβαση σε λειτουργίες που γίνονται συχνά. Τοποθετώντας το δείκτη του ποντικιού πάνω από αυτά για λίγο έχει ως αποτέλεσµα να εµφανιστεί µια σύντοµη επεξήγηση της λειτουργίας τους. Το παραπάνω σχήµα παρουσιάζει ένα κενό φύλλο δεδοµένων (data sheet). Τα δεδοµένα µπορούν να εισαχθούν είτε πληκτρολογώντας τα είτε εισάγοντάς τα από κάποιο αρχείο. Ρίχνοντας µια πρόχειρη µατιά στο µενού [File] διαπιστώνουµε ότι πολλές από τις επιλογές του µας είναι ήδη γνωστές από άλλες παραθυρικές εφαρµογές (Σχήµα 3). Για παράδειγµα, η επιλογή [New] χρησιµοποιείται για να δηλωθεί ο τύπος του παραθύρου που θα ανοίξει. Οι διάφορες εναλλακτικές επιλογές στο [New] είναι: [Data] Προεπιλεγµένο παράθυρο µε ένα κενό φύλλο δεδοµένων έτοιµο για αναλύσεις. [Syntax] Εκεί κάποιος µπορεί να γράψει κώδικα αντί να χρησιµοποιήσει τα µενού επιλογών. είτε τα εγχειρίδια του SPSS για βοήθεια σε αυτή την επιλογή.

4 4 Μεθοδολογία Επιστηµονικής Έρευνας & Στατιστική [Output] Κάθε φορά που «τρέχουµε» µια εντολή, το αποτέλεσµά της κατευθύνεται σε ένα ξεχωριστό παράθυρο. Μπορούµε µάλιστα να έχουµε πολλαπλά παράθυρα [Output] ανοιχτά προκειµένου να οργανώνουµε τις διάφορες αναλύσεις που µπορεί να εκτελεστούν. Αργότερα αυτά τα αποτελέσµατα µπορεί να αποθηκευτούν ή/και να εκτυπωθούν. Σχήµα 3. Το µενού επιλογών του [File] [Script] Το παράθυρο αυτό δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να συντάξει πλήρη προγράµµατα σε µια γλώσσα που µοιάζει αρκετά µε τη BASIC. Τα προγράµµατα αυτά έχουν πρόσβαση στις λειτουργίες του SPSS. Με αυτή την πρόσβαση είναι δυνατόν κάποιος να δηµιουργήσει δικές του διαδικασίες που δεν αποτελούν µέρος του SPSS αξιοποιώντας τις λειτουργίες του SPSS. Και πάλι, αυτή η δυνατότητα ξεφεύγει από το αντικείµενο αυτού του εγχειριδίου. Επίσης, στο µενού [File] υπάρχουν δύο ξεχωριστές διέξοδοι για την ανάγνωση δεδοµένων από υπάρχοντα αρχεία (Σχήµα 4). Η πρώτη είναι η επιλογή [Open]. Όπως και σε πολλές άλλες εφαρµογές των Windows (π.χ., WordPerfect, Excel,...) το SPSS έχει τη δική του µορφοποίηση για τα δεδοµένα που αποθηκεύονται µέσα από αυτό. Στην περίπτωση αυτή, η αποδεκτή προέκταση ονόµατος αρχείου είναι το "sav". Έτσι, µπορούµε για παράδειγµα να έχουµε αποθηκευµένο ένα αρχείο µε το όνοµα "data1.sav". Ωστόσο, αυτή η µορφοποίηση δεν είναι αναγνώσιµη από έναν διορθωτή κειµένου (text editor), γιατί είναι σε δυαδική µορφή (binary format). Το πλεονέκτηµα είναι ότι όλες οι αλλαγές στη µορφοποίηση διατηρούνται και το αρχείο µπορεί να αναγνωστεί ταχύτερα, µέσα από την επιλογή [Open], η οποία προορίζεται για αρχεία αποθηκευµένα σε µορφοποίηση SPSS. Η δεύτερη επιλογή, [Read ASCII Data], όπως υποδηλώνει και το όνοµά της προορίζεται για την ανάγνωση αρχείων που έχουν αποθηκευτεί σε

5 Εγχειρίδιο SPSS 5 µορφοποίηση ASCII. Όπως διαπιστώνετε, υπάρχουν δύο εναλλακτικές - [Freefield] και [Fixed Columns]. Η επιλογή της καθεµιάς θα εµφανίσει ένα πλαίσιο/παράθυρο διαλόγου, όπου πρέπει να οριστούν µια σειρά από παραµέτρους προκειµένου να αναγνωστεί µε επιτυχία. Σχήµα 4. Επιπλέον επιλογές του µενού [File] Η ανάγνωση αρχείων σε µορφοποίηση ASCII προϋποθέτει ότι ο χρήστης γνωρίζει κάποια πράγµατα για τη δοµή του αρχείου. Αλλιώς, το αποτέλεσµα µπορεί να είναι να «κολλήσει» κάπου ή να καταλήξει σε κάποιο σηµαντικό λάθος. Η πιο δεσµευτική επιλογή είναι η [Fixed Columns]. Ο χρήστης πρέπει να γνωρίζει πόσες µεταβλητές υπάρχουν, αν η µεταβλητή είναι αριθµητική ή αλφαριθµητική, και σε ποιο σηµείο αρχίζει και πού τελειώνει η κάθε µεταβλητή. Για παράδειγµα, υποθέστε ότι το παρακάτω αποτελεί µέρος ενός αρχείου δεδοµένων σε µορφοποίηση ASCII: male male male female female female Η µελέτη αυτού του αρχείου δείχνει ότι αποτελείται από 3 µεταβλητές, όπου η πρώτη είναι αλφαριθµητική και οι επόµενες αριθµητικές. Ωστόσο, το σηµαντικότερο σηµείο (που απαιτεί και τη µεγαλύτερη προσοχή) είναι οι στήλες που καταλαµβάνει η κάθε µεταβλητή. Συγκεκριµένα, η πρώτη µεταβλητή καταλαµβάνει 6 στήλες δεδοµένου ότι το female έχει 6 χαρακτήρες. Η δεύτερη µεταβλητή καταλαµβάνει στις στήλες 9 και 10, και η τρίτη µεταβλητή τις στήλες 12 ως 14. Σηµειώστε ότι καµιά από τις µεταβλητές δεν επικαλύπτει κάποια άλλη. Προκειµένου να γίνει σωστά η ανάγνωση των δεδοµένων από το αρχείο, απαιτείται η γνώση αυτών των πληροφοριών. εδοµένου ότι πρόκειται για έναν πολύ δοµηµένο τρόπο µορφοποίησης και περιγραφής των δεδοµένων, προτείνουµε ο χρήστης να εξοικειωθεί µε τη χρήση ενός καλού επεξεργαστή κειµένου (text editor). Αν αυτό δεν είναι δυνατό, δοκιµάστε το Notepad ή το WordPad στα Windows 95 ή 98, αλλά σιγουρευτείτε ότι το αποθηκεύετε σε µορφοποίηση κειµένου µε το

6 6 Μεθοδολογία Επιστηµονικής Έρευνας & Στατιστική WordPad. Ακόµη και ένας εξελιγµένος επεξεργαστής κειµένου, όπως είναι το Word ή το WordPerfect, µπορεί να βοηθήσει αρκεί να θυµηθείτε να αποθηκεύσετε µε µορφοποίηση απλού κειµένου. Η επιλογή [Freefield] είναι λιγότερο δεσµευτική. Οι µεταβλητές µπορεί να επικαλύπτονται και είναι αρκετό να διατηρείται η σειρά τους σε κάθε γραµµή: male male male female female female Πειραµατιστείτε µε τη δηµιουργία και την ανάγνωση αρχείων σε τέτοια µορφοποίηση. Όσον αφορά τη µορφοποίηση SPSS, υπάρχουν πολλά έτοιµα αρχεία στην ίδια την εφαρµογή. Απλώς, επιλέξτε το [Open] και αναζητήστε το βασικό κατάλογο του SPSS. Σιγουρευτείτε απλώς ότι ο τύπος του αρχείου που επιλέγετε να ανοίξετε µε το [Open] έχει οριστεί ως "*.sav" το προκαθορισµένο...