Οι Ελληνικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις στην Εποχή του Μνημονίου Γκουντρουμπής Ηλίας

20 Οι Ελληνικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις στην Εποχή του Μνημονίου Γκουντρουμπής Ηλίας Επιβλέπων Καθηγητής: Μαγούλιος Γεώργιος Πτυχιακή Εργασία Σέρρες 2013 1

Περιεχόμενα Εισαγωγή... 5 1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 6 Οι Ελληνικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις... 6 1.1. Ορισμός Μικρομεσαίας Επιχείρησης Σύμφωνα Με Την Ευρωπαϊκή Ένωση... 6 1.2. Αντικείμενο Δραστηριότητας ΜΜΕ... 7 1.3. Νομικές Μορφές Των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων... 7 1.4. Πλεονεκτήματα Και Μειονεκτήματα ΜΜΕ... 8 1.5. Αριθμητικά Στοιχεία Επιχειρήσεων... 9 2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 11 Διαρθρωτικά Προβλήματα Των Ελληνικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων... 11 2.1. Γραφειοκρατία... 11 2.2. Χαμηλή Ανταγωνιστικότητα... 12 2.3. Το πρόβλημα Της Ρευστότητας... 14 2.4. Έλλειψη Χρηματοδότησης... 15 2.5. Δαιδαλώδες Κανονιστικό Και Φορολογικό Πλαίσιο... 17 3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 22 Το Μνημόνιο Και Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις... 22 3.1. Ο Ορισμός Του Μνημονίου... 22 3.2. Το Χρονικό Της Ελληνικής Κρίσης Χρέους... 22 3.3. Κοινωνικές Συνέπειες Των Μέτρων... 30 4. ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 34 Οι Επιπτώσεις Της Κρίσης Στις Ελληνικές Μικρομεσαίες Και Στις Μικρές Επιχειρήσεις... 34 4.1. Οι Επιπτώσεις Της Κρίσης Στις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις... 34 4.2. Οι Επιπτώσεις Της Κρίσης Στις Μικρές Επιχειρήσεις... 38 5. ΚΕΦΑΛΑΙΟ... 47 Προοπτικές Ανάπτυξης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Στην Εποχή Της Κρίσης... 47 5.1. Περιορισμός Λειτουργικού Κόστους... 47 2

5.2. Ενίσχυση Της Ρευστότητας. Ο Ρόλος Του ΕΤΕΑΝ (Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας Και Ανάπτυξης)... 53 5.3. Ενίσχυση Των Πωλήσεων Μέσω Της Εξωστρέφειας... 58 Συμπεράσματα... 61 Βιβλιογραφία & Επιστημονικά Άρθρα... 62 3

Περιεχόμενα Πινάκων Πίνακας 1: Μικρομεσαίες επιχειρήσεις ανά μέγεθος [1]... 7 Πίνακας 2: Αριθμητικά Στοιχεία Επιχειρήσεων [7]... 10 Πίνακας 3: Χρηματοοικονομικοί δείκτες 2010 ανά τάξη μεγέθους... 15 Πίνακας 4: Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιχείρηση σήμερα... 18 Πίνακας 5: Τι θα διευκόλυνε περισσότερο την επιχείρησή σας σήμερα... 18 Πίνακας 6: Τι θα διευκόλυνε την επιχείρησή σας σήμερα βάση τις επιχειρήσεις που απασχολούν προσωπικό... 19 Πίνακας 7: Αντικίνητρο για προσλήψεις προσωπικού... 19 Πίνακας 8: Η ιστορία του Ελληνικού χρέους... 27 Πίνακας 9: Πίνακας με την ανεργία για το 2010 2011... 30 Πίνακας 10: Πως έχει επηρεάσει η κρίση την επιχείρησή σας;... 35 Πίνακας 11: Πόσο έχουν επηρεαστεί τα βασικά οικονομικά μεγέθη της επιχείρησης σας τους τελευταίους 12 μήνες;... 35 Πίνακας 12: Υπό τις παρούσες συνθήκες, ποιός είναι ο στόχος της επιχείρησής σας;... 36 Πίνακας 13: Πόσο ικανοποιημένη είναι η επιχείρηση από τους όρους και τα μέτρα του μνημονίου;... 37 Πίνακας 14: Πως επηρεάστηκε η επιχείρησή σας από τα μέτρα του μνημονίου;... 37 Πίνακας 15: Η επίδραση των μέτρων του μνημονίου στην επιχείρησή σας κατά το τελευταίο έτος και το επόμενο... 38 Πίνακας 16: Κύκλος εργασιών... 39 Πίνακας 17: Ζήτηση... 39 Πίνακας 18: Ρευστότητα... 40 Πίνακας 19: Παραγγελίες... 40 Πίνακας 20: Στασιμότητα... 41 Πίνακας 21: Κίνδυνος θέσεων απασχόλησης... 42 Πίνακας 22: Φόβος για ενδεχόμενο κλείσιμο της επιχείρησης... 42 Πίνακας 23: Κύκλος εργασιών... 43 Πίνακας 24: Ζήτηση... 44 Πίνακας 25: Ρευστότητα... 44 Πίνακας 26: Παραγγελίες... 45 Πίνακας 27: Επενδύσεις... 45 Πίνακας 28: Ποσοστά έρευνας... 46 Πίνακας 29: Οφέλη για τις επιχειρήσεις [23]... 50 4

Εισαγωγή Η παρούσα πτυχιακή εργασία με τίτλο «Οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην εποχή του μνημονίου» πραγματεύεται το θέμα της κατάστασης (συνθήκες μνημονίου) που επικρατεί στον ελλαδικό χώρο για την «ραχοκοκαλιά» της εθνικής μας οικονομίας που είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Στο επόμενο κεφάλαιο αναλύεται η δομή της μικρομεσαίας επιχείρησης. Ο ορισμός, οι κατηγορίες με τα αντικείμενα δραστηριότητας, οι νομικές μορφές που μπορεί να λάβει, καθώς και τα πλεονεκτήματα όπως και τα μειονεκτήματά της. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται τα διαρθρωτικά προβλήματα που καλείται να έρθει αντιμέτωπη η εκάστοτε επιχείρηση σε καθημερινή βάση. Το κεφάλαιο εστιάζει σε μία έρευνα του Ι.Μ.Ε. Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε. (Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας), όπου οι επιχειρήσεις φωτογραφίζουν ως κύριο υπαίτιο τον κρατικό μηχανισμό και τις απαιτήσεις του. Η έρευνα συνεχίζεται με το χρονικό του μνημονίου, τις κοινωνικές επιπτώσεις του και τον τρόπο με τον οποίο επηρέασε σε πολύ έντονο βαθμό την λειτουργία των μικρομεσαίων και κυρίως των πολύ μικρών επιχειρήσεων στη χώρα μας. Τέλος, η εργασία κλείνει με ορισμένες προοπτικές για την αντιμετώπιση της κρίσης οι οποίες είναι δομημένες γύρω από συγκεκριμένους άξονες όπως ο περιορισμός του λειτουργικού κόστους, η ενίσχυση της ρευστότητας και η ενίσχυση των πωλήσεων μέσω της εξωστρέφειας. Γίνεται επίσης αναφορά, σε συγκεκριμένα προγράμματα επιχορήγησης επιδότησης τα οποία χρηματοδοτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, που στόχο έχουν, να βγάλουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις από το αδιέξοδο στο οποίο έχουν παρέλθει. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά, τον επιβλέποντα καθηγητή της συγκεκριμένης εργασίας κ. Μαγούλιο Γεώργιο, για την αρμονική συνεργασία. Η έρευνα διεξήχθη από τον Μάρτιο ως τον Δεκέμβριο του 2012. 5

1. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Οι Ελληνικές Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις 1.1. Ορισμός Μικρομεσαίας Επιχείρησης Σύμφωνα Με Την Ευρωπαϊκή Ένωση Σύμφωνα με την σύσταση της ευρωπαϊκής επιτροπής του 2003,ο ορισμός για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι ο ακόλουθος: Ως μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που στο εξής θα καλούνται «ΜΜΕ», ορίζονται οι επιχειρήσεις οι οποίες: Απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζομένους Έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ ή έχουν ετήσιο συνολικό ισολογισμό που δεν υπερβαίνει τα 43 εκατομμύρια ευρώ, και πληρούν το κριτήριο ανεξαρτησίας, δηλαδή δεν ανήκουν, κατά ποσοστό25% ή περισσότερο του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου, σε μια επιχείρηση ή, από κοινού, σε περισσότερες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στους ορισμούς της ΜΜΕ, ή της μικρής επιχείρησης(ανάλογα με την περίπτωση). Η διάκριση μεταξύ πολύ μικρών, μικρών και μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων γίνεται ως ακολούθως(πίνακας 1) Πολύ μικρές επιχειρήσεις: απασχολούν λιγότερα από 10 άτομα Μικρές επιχειρήσεις: απασχολούν λιγότερα από 49 άτομα και έχουν είτε ένα ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν ξεπερνά τα 10 εκατομμύρια ευρώ είτε έχουν έναν ετήσιο συνολικό ισολογισμό που δεν ξεπερνά τα 10 εκατομμύρια ευρώ. Μεσαίες επιχειρήσεις: απασχολούν λιγότερα από 249 άτομα και έχουν είτε έναν ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν υπερβαίνει τα 50 εκατομμύρια ευρώ, είτε έχουν έναν ετήσιο συνολικό ισολογισμό που δεν υπερβαίνει τα 43 εκατομμύρια ευρώ. 6

Πίνακας 1: Μικρομεσαίες επιχειρήσεις ανά μέγεθος [1] (Πηγή:www.eommex.gr) 1.2. Αντικείμενο Δραστηριότητας ΜΜΕ Μπορούμε να διακρίνουμε τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις ανάλογα με το αντικείμενο της δραστηριότητάς τους σε τρεις κατηγορίες Πρωτογενείς επιχειρήσεις: Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι επιχειρήσεις οι οποίες ασχολούνται με την εκμετάλλευση του υπεδάφους, την γεωργία, την αλιεία, την κτηνοτροφία και την δασική εκμετάλλευση. Δευτερογενείς επιχειρήσεις: Σε αυτή την κατηγορία έχουμε τις επιχειρήσεις που ασχολούνται με την μεταποίηση των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα σε καταναλωτικά αγαθά. Τριτογενείς επιχειρήσεις: Εδώ εμπίπτουν οι επιχειρήσεις που ασχολούνται με την διάθεση των προϊόντων των παραπάνω κατηγοριών καθώς και με την παροχή υπηρεσιών. 1.3. Νομικές Μορφές Των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων 1.3.1. Ατομική Επιχείρηση Η ατομική επιχείρηση αποτελεί την πιο απλή μορφή ΜΜΕ και η σύστασή της απαιτεί τις λιγότερες διαδικασίες. Κύριο πλεονέκτημά της είναι η ευελιξία ως προς τις επιχειρηματικές αποφάσεις, τις σχετικές με το μέγεθος και το είδος της παραγωγής, της οργάνωσης, της επιλογής των τεχνικών μεθόδων κ.α., αφού συνήθως συγκεντρώνονται στο πρόσωπο ενός ατόμου του ιδιοκτήτη της εταιρίας. Τα στοιχεία αυτά αποτελούν πλεονέκτημα σε μικρής κλίμακας παραγωγή, κυρίως για τις μικρές και μέσου μεγέθους αγροτικές, βιοτεχνικές και εμπορικές επιχειρήσεις, στις οποίες η προσωπική επίβλεψη και πρωτοβουλία είναι μεγάλης σημασίας. Όταν όμως το είδος της δραστηριότητας επιβάλλει την ανάπτυξη μεγάλου μεγέθους, τότε η εταιρική μορφή της επιχείρησης είναι συχνά η πιο κατάλληλη. 1.3.2. Ομόρρυθμη (Ο.Ε.) Και Ετερόρρυθμη (Ε.Ε.) Εταιρία Για την ίδρυση Ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρίας πρέπει να συμπράξουν δύο τουλάχιστον μέρη που «υποχρεούνται αμοιβαίως στην επιδίωξη κοινού σκοπού». Τα ιδρυτικά μέλη της ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρίας μπορεί να είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Τα φυσικά 7

πρόσωπα θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους. Συμμετοχή ανήλικου στην ίδρυση προσωπικής εταιρίας επιτρέπεται μόνο κατόπιν δικαστικής άδειας. Αν και υπάρχουν κάποιες διαφορές στα συστατικά χαρακτηριστικά των παραπάνω εταιρικών νομικών μορφών στην ομόρρυθμη όλοι οι εταίροι ευθύνονται αλληλέγγυα και με ολόκληρη την περιουσία τους για τις υποχρεώσεις της εταιρίας, ενώ στην ετερόρρυθμη, εκτός των ομόρρυθμων εταίρων, υπάρχουν και οι ετερόρρυθμοι οι οποίοι ευθύνονται μέχρι του ποσού της εισφοράς τους. 1.3.3. Εταιρία Περιορισμένης Ευθύνης (Ε.Π.Ε.) Οι συγκεκριμένοι όροι δημοσιότητας που διέπουν την Ε.Π.Ε. κατά την ίδρυσή της αλλά και καθ' όλη την διάρκεια της ζωής της, είναι: Η ορισμένη διάρκειά της Η περιορισμένη ευθύνη των εταίρων, η λήψη αποφάσεων κατά πλειοψηφία, πλέον του μισού του όλου αριθμού των εταίρων, που εκπροσωπούν πλέον του μισού του όλου αριθμού του εταιρικού κεφαλαίου, καθώς και η ύπαρξη δύο οργάνων :της γενικής συνέλευσης των εταίρων και του διαχειριστή ή διαχειριστών. 1.3.4. Ανώνυμη Εταιρία (Α.Ε.) Στην ανώνυμη εταιρία όπως και στην Ε.Π.Ε. Οι εταίροι μέτοχοι ευθύνονται μόνο μέχρι το ύψος της συμμετοχής τους στο εταιρικό κεφάλαιο το οποίο διαιρείτε σε μετοχές.[3] (Πηγή : library.panteion.gr:8080/dspace/bitstream/.../784/1/bourkoulas.pdf) Είναι λοιπόν προφανές ύστερα και από τον ορισμό που δίνει ο ΕΟΜΜΕΧ πως οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις ως επί τω πλείστων παίρνουν την νομική μορφή της ατομικής επιχείρησης. 1.4. Πλεονεκτήματα Και Μειονεκτήματα ΜΜΕ Η οικονομική και κοινωνική σημασία των μικρομεσαίων μεγέθους επιχειρήσεων είναι αναμφισβήτητη και συνοψίζεται στα παρακάτω ζητήματα: 1. Αξιοποίηση επιχειρηματικών ταλέντων: Κατά κανένα τρόπο δεν πρέπει να θεωρείται ως δεδομένο ότι καθένας που αποφασίζει να αναπτύξει επιχειρηματική δραστηριότητα είναι και ταλέντο, ή ότι η ανάπτυξη επιχειρηματικής δραστηριότητας είναι ο μόνος τρόπος για την αξιοποίηση ατόμων ταλαντούχων. 2. Συμβολή στην πληρέστερη απασχόληση των συντελεστών της παραγωγής και κυρίως των φυσικών πόρων και του εργατικού δυναμικού. Η συμβολή αυτή παίρνει ιδιαίτερη οικονομική και κοινωνική σημασία σε περιπτώσεις όπου οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις εγκαθίστανται σε περιοχές γεωγραφικά απομακρυσμένες και αποκομμένες από τα μεγάλα κέντρα οικονομικής δραστηριότητάς, οι οποίες σπανίζουν στον Ελληνικό χώρο. 3. Πληρέστερη εξυπηρέτηση καταναλωτικού κοινού: Η μικρομεσαία επιχείρηση διαθέτει ευελιξία στην επιλογή αλλά και στην αλλαγή του τόπου εγκατάστασης και δύναται ως εκ τούτου να βρίσκεται πάντα δίπλα στο καταναλωτικό της κοινό, προς το οποίο παρέχει άμεση 8

εξυπηρέτηση. Ο επιχειρηματίας έρχεται σε προσωπική επαφή με τον πελάτη. Έχει την ευκαιρία να διαγνώσει τις ιδιαίτερες προτιμήσεις του, να αναπτύξει δημόσιες σχέσεις με άμεση διαφήμιση των προϊόντων του. 4. Μέση εποπτεία προσωπικού: Λόγω του μικρού αριθμού των απασχολούμενων ατόμων στην μικρομεσαία επιχείρηση, ο επιχειρηματίας έχει την δυνατότητα άσκησης προσωπικής επίβλεψης και άμεσης παροχής οδηγιών, κατά τρόπο ώστε να αποφεύγονται τα σφάλματα και η σπατάλη χρόνου και υλικών. Επίσης παρέχεται η δυνατότητα ανάπτυξης σχέσεων αμοιβαίας εκτίμησης και εμπιστοσύνης μεταξύ επιχειρηματία και προσωπικού, γεγονός το οποίο συντελεί στη διατήρηση ευνοϊκού κλίματος για ειρηνική συνεργασία και αύξηση της απόδοσης. Ο ιδιοκτήτης της μεγάλης επιχείρησης στερείται κατά κανόνα, της δυνατότητας για άμεση επικοινωνία νε τους πελάτες ή το προσωπικό. 5. Καινοτομίες: Ο διαχρονικός ρόλος της μικρομεσαίας επιχείρησης και του ιδιοκτήτη της στον τομέα των καινοτομιών, είναι κυριολεκτικά ουσιαστικός. 6. Δημιουργία θέσεων εργασίας: Η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων είναι μικρομεσαίες. Εκτός από την περίπτωση των προβληματικών περιοχών στων οποίων την ανάπτυξη συμβάλει η εγκατάσταση μικρομεσαίων επιχειρήσεων και για την οποία κάνουμε νύξη παραπάνω. 7. Διευκόλυνση των μεγάλων επιχειρήσεων: Σε πληθώρα περιπτώσεων, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις εξειδικεύονται στην παραγωγή αγαθών ή την παροχή υπηρεσιών απαραίτητων για την διεξαγωγή της παραγωγικής διαδικασίας των μεγάλων επιχειρήσεων. [4] (Πηγή: http://www.hrima.gr/article.asp?view=358&ref=343 ) Από την άλλη οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις έχουν τα ακόλουθα μειονεκτήματα: 1. Σε πολλές περιπτώσεις υπάρχει έλλειψη διοικητικής ικανότητας εκ μέρους του επιχειρηματία. Αυτό το μειονέκτημα μπορεί να οδηγήσει μία επιχείρηση στην αποτυχία. 2. Η ενασχόληση με την καθημερινότητα από μέρους του ιδιοκτήτη μπορεί να οδηγήσει σε μη αποτελεσματικό έλεγχο ο οποίος αποτελεί μειονέκτημα για την μικρομεσαία επιχείρηση. 3. Το ενδιαφέρον για το κέρδος και όχι για την πρόοδο αποτελεί βασικό μειονέκτημα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. 4. Τέλος ένα ακόμα μειονέκτημα των επιχειρήσεων αποτελεί η έλλειψη χρηματικών κεφαλαίων για περαιτέρω επένδυση. Αυτό είναι ένα από τα διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις με τα οποία θα ασχοληθούμε στο επόμενο κεφάλαιο. [5] (Πηγή: Λιαρμακοπούλου Ι(2000),Κριτική της μεγιστοποίησης του κέρδους σα στόχου επιχειρηματικής συμπεριφοράς, Αθήνα σελ 45 68) 1.5. Αριθμητικά Στοιχεία Επιχειρήσεων Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα αποτελούν την συντριπτική πλειονότητα των επιχειρήσεων που λειτουργούν. Συνολικά αριθμούν περίπου τις 770.000 με κατά μέσο όρο 2 9

απασχολούμενος ανά επιχείρηση. Σύμφωνα με στοιχεία της EUROSTAT, η Ελλάδα είναι η χώρα με την μεγαλύτερη αναλογία επιχειρήσεων σε σχέση με τον πληθυσμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από αυτές οι περισσότερες κατατάσσονται στην κατηγορία πολύ μικρές επιχειρήσεις (δηλαδή έως 10 εργαζόμενους) και έχουν έντονα οικογενειακό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλό ποσοστό αυτοαπασχολούμενων. Αναφορικά με την απασχόληση, για το έτος 2003 οι επιχειρήσεις που απασχολούν μέχρι 10 άτομα αποτελούν το 74% της απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Σύμφωνα με στοιχεία το 20% των ΜΜΕ στην Ελλάδα κλείνει κατά το δεύτερο χρόνο λειτουργίας τους ενώ το 50% κλείνει 5 7 χρόνια μετά την ίδρυσή τους. Συγγενής με την Ελλάδα κατανομή, παρουσιάζουν η Ιταλία, Ισπανία και η Πορτογαλία. Εκ των πραγμάτων επομένως η συζήτηση για τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας οφείλει να ενσωματώσει ως βασική παράμετρο τις Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις. [6] Βιοτεχνικό επιμελητήριο Περαία: http://www.bep.gr/ Πίνακας 2: Αριθμητικά Στοιχεία Επιχειρήσεων [7] Πηγή: Observatory of European SME sq SME s in Europe 2003, 7 10

2. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Διαρθρωτικά Προβλήματα Των Ελληνικών Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις, στην σημερινή εποχή έρχονται αντιμέτωπες με μία σειρά διαρθρωτικών προβλημάτων που αποτελούν «αγκάθι» στην όποια μορφή ανάπτυξης και εξέλιξης που ο εκάστοτε επιχειρηματίας έχει βάλει ως στόχο για την επιχείρησή του. Ως υπεύθυνοι για τα εμπόδια που βάζουν στις επιχειρήσεις ορίζονται: α) Ο κρατικός μηχανισμός και β) Οι ιδιοκτήτες των εκάστοτε επιχειρήσεων. 2.1. Γραφειοκρατία Η γραφειοκρατία αποτελεί τον νούμερο ένα εχθρό της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και της επιχειρηματικής δραστηριότητάς. Στην δύσκολη οικονομική περίοδο που διανύουμε, η προσπάθεια για την ανάκαμψη και την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας αλλά και για την καταπολέμηση της ανεργίας απαιτεί απλές κρατικές παρεμβάσεις, όπως η άρση των γραφειοκρατικών δυσκολιών. Στην παρακάτω αναφορά συγκεκριμένων γραφειοκρατικών προβλημάτων των ελληνικών επιχειρήσεων η σύγκριση του μέσου όρου με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αναπόφευκτη. Σύμφωνα με την ΓΣΕΒΕΕ(Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδας),το ύψος του μη μισθολογικού κόστους εξαιτίας των γραφειοκρατικών διαδικασιών, ανέρχεται στο 50% του συνολικού κόστους λειτουργίας των επιχειρήσεων. Η διαδικασία ίδρυσης μίας επιχείρησης είναι εξαιρετικά περίπλοκη και χρονοβόρα ειδικότερα στον τομέα της αδειοδότησης. Είναι χαρακτηριστικό πως οι ημέρες που απαιτούνται για να λειτουργήσει μία ελληνική επιχείρηση είναι 19 έναντι 14 στην Ευρωπαϊκή Ένωση και σε αυτό έχει βοηθήσει τον τελευταίο χρόνο η ενεργοποίηση του one stop shop στα επιμελητήρια. Επίσης, το κόστος που είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα εταιρικό σχήμα φτάνει το 21%(ως προς το κατά κεφαλήν εισόδημα) έναντι 5,5% στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακόμα, η απαιτούμενη καταβολή ελάχιστου κεφαλαίου στην Ελλάδα είναι στο 22,3% (% ως προς το κατά κεφαλήν εισόδημα) έναντι 18,76% στον μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κόστος στην εργασία από τον χαμένο χρόνο που διαθέτουν οι επιχειρήσεις ιδιαίτερα οι πολύ μικρές για να συναλλαγούν με το δημόσιο, είναι ένας δεύτερος σημαντικός παράγοντας που δυσχεραίνει την λειτουργία της πολύ μικρής επιχείρησης. Το πρόβλημα αυτό ενισχύεται και από το περίπλοκο νομοθετικό πλαίσιο, τις δεκάδες διαφορετικές δημόσιες υπηρεσίες που θα πρέπει να συναλλάσσεται ο επιχειρηματίας και από την έλλειψη ηλεκτρονικής δικτύωσης πολλών δημόσιων υπηρεσιών. Η ανάγκη εκσυγχρονισμού του νομοθετικού συστήματος, η απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών προβάλλει ως επιτακτική ανάγκη και από την ίδια την πολιτεία πλέον η οποία προσανατολίζεται μεταξύ άλλων στην δημιουργία «καταστημάτων μιας στάσης» (one stop shop),τα οποία υπάρχουν ήδη 11

στα επιμελητήρια, για την διεκπεραίωση των συναλλαγών των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση σημαντική είναι και η χρήση των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως η διαθεσιμότητα των βασικών κρατικών υπηρεσιών, οι οποίες παρέχουν βοήθεια στις ελληνικές επιχειρήσεις μέσω χρήσης του διαδικτύου (ηλεκτρονική εξυπηρέτηση των ελληνικών επιχειρήσεων) είναι αρκετά περιορισμένη στην πατρίδα μας σε σχέση με τις λοιπές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.(62,5 έναντι 89,35). Ο μέσος όρος πληρωμής των επιχειρήσεων από το δημόσιο για κρατικές ενισχύσεις και για κρατικές προμήθειες είναι 65 ημέρες έναντι 25 στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ελλάδα είναι η πρώτη από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία παρουσιάζει τόσο μεγάλη καθυστέρηση στην ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο των οδηγιών που ισχύουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ενσωμάτωση των κοινοτικών οδηγιών στην ελληνική νομοθεσία αργεί 5 φορές παραπάνω απ' ότι στο μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ πολλές φορές αρκετές από αυτές τις οδηγίες δεν ενσωματώνονται καθόλου στην ελληνική νομοθεσία. [8][9] (Πηγές: http://www.aesthetics.gr, http://www.epixeiro.gr) 2.2. Χαμηλή Ανταγωνιστικότητα Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις συνιστούν την καρδία της ευρωπαϊκής οικονομίας και του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Παρόμοια εικόνα ισχύει και σε άλλες χώρες εκτός Ευρώπης. Λόγω του ότι δημιουργούν θέσεις εργασίας σε μεγαλύτερο βαθμό από τις μεγάλες επιχειρήσεις, αποτελούν το μοχλό ανάπτυξης σε όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες οικονομίες. Σύμφωνα με έρευνα του Ι.Ο.Β.Ε.(Ίδρυμα Οικονομικών Και Βιομηχανικών Ερευνών) πάνω από τις μισές ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις μείωσαν σημαντικά τις πωλήσεις τους την περίοδο 2000 2003 έναντι του ενός τρίτου των ΜΜΕ των άλλων ευρωπαϊκών χωρών που εξετάστηκαν. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, οι ελληνικές ΜΜΕ παρουσίασαν μεγαλύτερη μείωση της απασχόλησης έναντι των ευρωπαϊκών (το 38% των ελληνικών ΜΜΕ σημειώνει αύξηση της απασχόλησης, έναντι του 57% των αντίστοιχων ευρωπαϊκών, ενώ το 37,3% των ελληνικών ΜΜΕ μειώνουν το προσωπικό τους, έναντι 17,1% των ευρωπαϊκών). Η αιτία της χαμηλής ανταγωνιστικότητας των ελληνικών ΜΜΕ αποδίδεται στην διαφορετική στρατηγική που ακολουθείται. Η μία στις δύο ευρωπαϊκές ΜΜΕ αντιδρά επιθετικά στη μεταβολή των πωλήσεων, με αναβάθμιση της παραγωγικής δραστηριότητας, ενώ η μία στις τρείς λειτουργεί αμυντικά, με μείωση της παραγωγής. Αντιθέτως η μία στις δύο ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις υιοθετεί αμυντική στρατηγική, ενώ μόνο μία στις τέσσερις υιοθετεί επιθετική, με τεχνολογική αναβάθμιση προϊόντων, παραγωγή και προώθηση νέων προϊόντων στην αγορά. Η διαφορετική στρατηγική που υιοθετούν οι ΜΜΕ σε κάθε χώρα, συνιστάται, κυρίως, στον διαφορετικό επενδυτικό προσανατολισμό τους και ιδιαίτερα στις τεχνολογικές επενδύσεις τους. Οι περισσότερες (69,2%) από τις ελληνικές ΜΜΕ που επενδύουν την περίοδο 1999 2003 δίνουν προτεραιότητα στην ανανέωση του μηχανολογικού εξοπλισμού και των κτηριακών τους εγκαταστάσεων, σε αντιδιαστολή με τις ευρωπαϊκές εκ των οποίων το 50,4% επενδύουν κατεξοχήν στην βελτίωση και στην ανάπτυξη νέων προϊόντων, στην αγορά πατέντων, την χρήση νέων υλικών και παραγωγικών τεχνολογιών, προκειμένου να αναβαθμίσουν την ανταγωνιστικότητα τους. Με άλλα λόγια, οι ΜΜΕ των άλλων εξεταζόμενων περιφερειακών 12

χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, επενδύουν σε μεγάλο βαθμό στην τεχνολογία. Τα πρωτογενή εμπειρικά δεδομένα για την τριετία 2000 2003,δείχνουν πως το 41,4% των ελληνικών ΜΜΕ που επενδύει στην τεχνολογία, προσανατολίστηκε κυρίως στην απλή μηχανοργάνωση των διοικητικών λειτουργιών και μόνο το 19% επένδυσε σε προηγμένο τεχνολογικό εξοπλισμό και νέες τεχνολογίες παραγωγής. Ακόμα λιγότερες(10,3%)είναι οι ελληνικές ΜΜΕ που δαπάνησαν σε τεχνολογία σχεδιασμού προϊόντων, η οποία προϋποθέτει υψηλή τεχνογνωσία και εκπαίδευση. Η οικονομική μεγέθυνση που η Ελλάδα εμφανίζει τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τα μακροοικονομικά μεγέθη και δείκτες, δεν συμβαδίζει με την αντίστοιχη επιχειρηματική ανάπτυξη και συγκεκριμένα, με βελτίωση της ανταγωνιστικής ικανότητας των ελληνικών ΜΜΕ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι ελληνικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν οξυμένο διεθνή και εγχώριο ανταγωνισμό και την προοπτική συρρίκνωσης, γεγονός που εγείρει προβληματισμό για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας και την προώθηση των στόχων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι κύριες διαστάσεις του προβλήματος των χαμηλών επιδόσεων και της ασθενούς ανταγωνιστικότητας των ελληνικών ΜΜΕ συνοψίζονται στην διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας που είναι προσανατολισμένη σε παραδοσιακές, μεταποιητικές δραστηριότητες χαμηλής ειδίκευσης και μικρής προστιθέμενης αξίας και στην ανεπάρκεια του θεσμικού πλαισίου σε τοπικό και εθνικό επίπεδο. Οι σχετικές αναλύσεις για την ανταγωνιστικότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων προσδιορίζουν τρεις ομάδες παραγόντων καθοριστικών της ανταγωνιστικής τους ικανότητας: α)το εξωτερικό περιβάλλον β)τους ενδοεπιχειρησιακούς παράγοντες και γ)την συμπεριφορά του επιχειρηματία. Οι εξ' ορισμού περιορισμένοι πόροι και εμβέλεια των ΜΜΕ στην αγορά τις κάνει πιο ευάλωτες στις εξωτερικές επιρροές και στις πολιτικοοικονομικές ανακατατάξεις συγκριτικά με τις μεγάλες επιχειρήσεις, επηρεάζοντας τόσο τα ενδοεπιχειρησιακά χαρακτηριστικά. όσο και τη συμπεριφορά του επιχειρηματία. [10] (Πηγή:http://www.harm.gr/) Έλλειψη Κατάλληλα Ειδικευμένου Προσωπικού Η έλλειψη κατάλληλα ειδικευμένου εργατικού δυναμικού επίσης αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες ανάπτυξης για τις ΜΜΕ. Το γεγονός αυτό αποδίδεται κυρίως: α)στις τεχνολογικές αλλαγές, β)στις μεταβαλλόμενες δομές εργασίας, γ)στη διεθνοποίηση των αγορών, δ)στη γήρανση του εργατικού δυναμικού στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ελλάδα και ε)στην αδυναμία του επίσημου συστήματος εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης να 13

«συναντήσει» τις σημερινές ανάγκες του παραγωγικού συστήματος. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η χαμηλή παραγωγικότητα της εργασίας, η οποία μαζί με την χαμηλή επένδυση και χρήση νέων τεχνολογιών οδηγεί σε μείωση ανταγωνιστικότητας των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Παράγοντες που ευθύνονται για το χαμηλό επίπεδο του εργατικού δυναμικού των ΜΜΕ και τις δυσκολίας ανάπτυξής του και ειδικότερα πολύ μικρών επιχειρήσεων συνήθως είναι: Η συχνά βραχυπρόθεσμη απασχόληση των εργαζομένων. Το κόστος εκπαίδευσης. Η απροθυμία των επιχειρηματιών και διευθυντών για επενδύσεις σε ανθρώπινους πόρους Η περιορισμένη συχνά ικανότητα των επιχειρηματιών και διευθυντών να αντιληφθούν τις ανάγκες τους ή να προσεγγίσουν εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Καθοριστική συμβολή στην αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού των ΜΜΕ έχει η επαγγελματική κατάρτιση αρχική και συνεχιζόμενη διά βίου εκπαίδευση τόσο των εργαζομένων όσο και των στελεχών. [11] (Πηγή: http://www.morax.gr/article) 2.3. Το πρόβλημα Της Ρευστότητας Το πρόβλημα της ρευστότητας για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, έχει επιδεινωθεί δραματικά τα τελευταία δύο χρόνια και αυτό για τον προφανή λόγο της κρίσης που πλήττει την χώρα μας. Ενδεικτική είναι η αναφορά της έρευνας της Ε.Τ.Ε ότι το 40 με 45% των επιχειρήσεων στην χώρα μας αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας. Αυτό οφείλεται αφενός στο ότι οι καθυστερήσεις εισπράξεων από τους πελάτες έχει αυξηθεί και αφετέρου στο ότι οι πληρωμές προς τους προμηθευτές γίνονται πλέον συντομότερα. Συγκεκριμένα, η χρονική απόκλιση μεταξύ είσπραξης των απαιτήσεων και πληρωμής των προμηθευτών έχει αυξηθεί την τελευταία διετία κατά περίπου ένα μήνα (σε περίπου 40 μέρες, από 10 μέρες το 2010), αυξάνοντας έτσι τη ζήτηση για κεφάλαια κίνησης. Ο χαμηλός δανεισμός βέβαια ίσως να μην αποτελεί στρατηγική απόφαση αλλά πιθανότατα αναγκαστική επιλογή, καθώς η πλειοψηφία των επιχειρήσεων θεωρούν ότι η πρόσβασή τους σε τραπεζικό δανεισμό συνεχώς επιδεινώνεται. Χαρακτηριστικός είναι και ο παρακάτω πίνακας ο χαμηλός λόγος ξένων προς ιδίων κεφαλαίων αποδεικνύει ότι οι μικρές επιχειρήσεις είναι υποδανεισμένες. 14

Πίνακας 3: Χρηματοοικονομικοί δείκτες 2010 ανά τάξη μεγέθους Επιπλέον, λόγω της χαμηλής κερδοφορίας και ταχύτητας κυκλοφορίας του ενεργητικού συμπεραίνουμε πως δεν αντέχεται μεγαλύτερος δανεισμός καθώς τα δάνεια υπερβαίνουν τις πωλήσεις. 2.4. Έλλειψη Χρηματοδότησης Ένα από τα πιο σημαντικά διαρθρωτικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι ελληνικές ΜΜΕ. είναι η έλλειψη επαρκών πόρων χρηματοδότησης. Σύμφωνα με την μελέτη του εθνικού παρατηρητηρίου ΜΜΕ, το 90% των κεφαλαίων που αντλούνται τόσο στο στάδιο της έναρξης όσο και σε αυτό της συνέχισης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, προέρχεται από ίδια κεφάλαια(δηλαδή από τις προσωπικές αποταμιεύσεις του επιχειρηματία),με τις τράπεζες να χρηματοδοτούν ένα πολύ μικρό ποσοστό της τάξης του 10%. Οι τράπεζες δύσκολα χρηματοδοτούν το ξεκίνημα μίας μικρής επιχείρησης καθώς η αξιολόγηση μίας αίτησης για δάνειο γίνεται στην βάση των εμπράγματων ασφαλειών που παρέχει ο αιτών και όχι στις προοπτικές της επιχείρησης. Ακόμα και στις περιπτώσεις που οι επιχειρήσεις αυτές διαθέτουν τα απαιτούμενα εμπράγματα στοιχεία,η κατάσταση αυτή οδηγεί σε υπερβολική και κοινωνικά μη αποδεκτή διακινδύνευση προσωπικών περιουσιακών στοιχείων των ιδιοκτητών και σε αδυναμία προώθησης της επιχειρηματικότητας. Υπολογίζεται ότι σήμερα στην Ελλάδα λειτουργούν περισσότερες από 600.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις, με εκτιμώμενες δανειακές ανάγκες ύψους 7δις ευρώ, εκ των οποίων μόλις το 35% καλύπτεται από τις τράπεζες ποσοστό που είναι ακόμα μικρότερο για τις νεοϊδρυθείσες επιχειρήσεις). Κατά συνέπεια, κύρια πηγή χρηματοδότησης των πολύ μικρών ειδικότερα επιχειρήσεων, είναι κατά κανόνα «τα οικογενειακά κεφάλαια». 15

Η δημιουργία του Ταμείου Εγγυοδοσίας Μικρών και Πολύ Μικρών Επιχειρήσεων(Τ.Ε.Μ.Π.Μ.Ε.) που έγινε στο πλαίσιο της εφαρμογής του Γ' Κοινοτικού πακέτου στήριξης, έρχεται να συμβάλει σημαντικά στην άντληση δανείων από τις τράπεζες με την μορφή εγγυήσεων από το ίδιο το ΤΕΜΠΜΕ υπέρ των μικρών επιχειρήσεων. Ωστόσο, παρά τον θετικό ρόλο του ΤΕΜΠΜΕ, θεωρείται ακόμα αναποτελεσματικό ως προς τις πολύ μικρές επιχειρήσεις καθώς: α)ένας από τους όρους εγγύησής του είναι ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να προσφέρουν εμπράγματες εγγυήσεις, κάτι που για πολλές μικρές είναι δύσκολο. β)ο έλεγχος των αιτήσεων δανειοδότησης γίνεται από τις ίδιες τις τράπεζες οι οποίες όμως ακολουθούν καθαρά χρηματοοικονομικά κριτήρια. [12] (Πηγή: http://www.aesthetics.gr) Επίσης θα ήταν σημαντικό να αναφέρουμε τα βασικά ευρήματα μίας μελέτης που διεξήγαγε το ινστιτούτο μικρών επιχειρήσεων(ι.μ.ε.) της ΓΣΕΒΕΕ(Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος). Αντικείμενο της μελέτης ήταν η χρηματοδότηση μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων και πραγματοποιήθηκε σε δύο φάσεις υλοποίησης. Στην πρώτη φάση πραγματοποιήθηκε έρευνα πεδίου πριν εμφανιστεί η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ελλάδα(Σεπτέμβριος 2008).Στην δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκε έρευνα πεδίου κατά την διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην Ελλάδα(Ιανουάριος2009) ενώ ταυτόχρονα διερευνήθηκαν και καταγράφηκαν οι χρηματοδοτικές υποδομές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το βασικό συμπέρασμα της μελέτης είναι ότι η Ελλάδα, συγκρινόμενη με τα αναπτυγμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υστερεί δραματικά στις χρηματοοικονομικές υποδομές της και συνεπώς στην ποιότητα και ποσότητα των προσφερόμενων χρηματοοικονομικών προϊόντων και υπηρεσιών προς τις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Τα αποτελέσματα των δύο ερευνών πεδίου καταλήγουν σε παρόμοια βασικά συμπεράσματα αναφορικά με το θέμα της πρόσβασης των μικρών επιχειρήσεων στη χρηματοδότηση, παρότι η πρώτη διεξήχθη λίγο πριν την χρηματοπιστωτική κρίση και η δεύτερη εν μέσω της κρίσης. Συνεπώς, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μικρές επιχειρήσεις στο θέμα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση είναι διαχρονικά. Βασικά Ευρήματα Μελέτης Πρόσβαση στη χρηματοδότηση μικρών επιχειρήσεων Η κάλυψη των χρηματοοικονομικών αναγκών των μικρών επιχειρήσεων γίνεται κυρίως με την μορφή αυτοχρηματοδότησης. Συγκεκριμένα, το 91% των επιχειρηματιών καλύπτουν πλήρως (43%) ή μερικώς (48%) τις χρηματοδοτικές τους ανάγκες με αυτοχρηματοδότηση. Οι μισές περίπου επιχειρήσεις δεν προσφεύγουν στον τραπεζικό δανεισμό καθώς το 56,7% των επιχειρήσεων δηλώνουν ότι δεν διαθέτουν καθόλου βραχυπρόθεσμα δάνεια και το 51,6% καθόλου μακροπρόθεσμα δάνεια. Τονίζεται ότι από τις επιχειρήσεις που δεν χρησιμοποιούν καθόλου μακροπρόθεσμο δανεισμό, περίπου 1 στις 4 θα τον επέλεγαν ως 16

πρώτη επιλογή για να χρηματοδοτήσουν μία επένδυση. Σχετικά με την αναζήτηση χρηματοδότησης μέσω φορέων(οαεδ,εομμεχ, Αναπτυξιακός νόμος κ.α.)διακρίνεται έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης καθώς περίπου 3 στις 10 επιχειρήσεις δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν τους φορείς ή τα προγράμματά τους. Βασικό επίσης συμπέρασμα είναι ότι περίπου οι μισές επιχειρήσεις (51.3%)δηλώνουν ότι η τρέχουσα χρηματοδότησή τους είναι ελλιπής Χρηματοδοτικές Υποδομές Ο χρηματοπιστωτικός κλάδος αδυνατεί να προσφέρει στις ΜΜΕ εξειδικευμένα χρηματοδοτικά προϊόντα. Συγκεκριμένα, τα τραπεζικά επιχειρηματικά δάνεια καλύπτουν πλήρως(κατά 100%)μόλις το 1,5% των χρηματοοικονομικών αναγκών των επιχειρήσεων. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει αγορά υβριδικής χρηματοδότησης(mezzanine finance) των μικρών επιχειρήσεων, ούτε αγορά μικροδανείων ή θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των αγορών αυτών. Η χρήση χρηματοδοτικών πηγών ιδίων κεφαλαίων(π.χ. Venture capital) εκτός οικογένειας είναι πολύ περιορισμένη. Οι επενδύσεις των επιχειρηματικών κεφαλαίων(venture capital) αποτελούν το 0,19% του Α.Ε.Π. της χώρας έναντι αντίστοιχου μέσω ευρωπαϊκού όρου 0,58%.Ο αριθμός των δικτύων των Επιχειρηματικών Αγγέλων στην Ευρώπη από 66 το 1999 ανήλθε σε 297 στα μέσα του 2008 με την Ελλάδα να διαθέτει μόνο ένα δίκτυο από τα μέσα του 2004. [13] (Πηγή: http://www.imegsevee.gr ) 2.5. Δαιδαλώδες Κανονιστικό Και Φορολογικό Πλαίσιο Πολυνομία και γραφειοκρατία χαρακτηρίζουν, όχι μόνο τις διαδικασίες ίδρυσης και λειτουργίας μίας επιχείρησης αλλά και το φορολογικό σύστημα. Εκτός από την φορολογική επιβάρυνση κάθε αυτή. το κόστος συμμόρφωσης προς τις φορολογικές διατάξεις επηρεάζει επίσης την απόδοση της επιχείρησης. Το κόστος αυτό αντιπροσωπεύει τον χρόνο και το χρήμα, που ξοδεύουν οι επιχειρήσεις για να ενημερώνονται σχετικά με τις φορολογικές τους υποχρεώσεις και στο να τηρούν αρχεία. Επιπλέον, το φορολογικό σύστημα διακρίνεται περισσότερο από την λογική της «φοροείσπραξης» και λιγότερο από την λογική της ανάπτυξης. Αυτό έχει σαν άμεση συνέπεια να φορολογούνται οι πολύ μικρές επιχειρήσεις δυσανάλογα πολύ περισσότερο σε σχέση με τις μεγαλύτερες. Η απλοποίηση και κωδικοποίηση της φορολογικής νομοθεσίας, καθώς και η υιοθέτηση ενός σταθερού και δίκαιου φορολογικού συστήματος με την αποφυγή αιφνιδιασμών, είναι ένα από τα κεντρικά αιτήματα των οργανώσεων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τα στοιχεία φορολόγησης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ελλάδα δείχνουν ότι αθροιστικά ότι από άμεσους και έμμεσους τακτικούς ετήσιους φόρους, αλλά από αναδρομικές και έκτακτες εισφορές προκύπτει μία επιβάρυνση που κυμαίνεται από 48% έως 53%,ενώ στην 17

Ευρωπαϊκή Ένωση η φορολογία δεν ξεπερνά το 33%.Αξίζει να επισημανθεί ότι σε περίπτωση οφειλής του κράτους προς την επιχείρηση δεν υπάρχει δυνατότητα συμψηφισμού μεταξύ φορολογικών αξιώσεων του Δημοσίου και των επιχειρήσεων για ποσά άνω των 30.000 ευρώ. [14][15] (Πηγές: http://www.aesthetics.gr, http://www.epixeiro.gr) Επίσης θα ήταν πολύ χρήσιμο και σημαντικό, να αναφέρουμε μία έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος(Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.) σε συνεργασία με την εταιρία MARC ΑΕ. για το πρώτο εξάμηνο του 2012. Στην έρευνα αυτή λοιπόν, έχει ενδιαφέρον να δούμε πως αποτυπώνεται στους ιδιοκτήτες των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων η σημασία του μη μισθολογικού κόστους και πιο συγκεκριμένα πόσο επηρεάζει σήμερα την επιχείρηση το κόστος των ασφαλιστικών εισφορών σε σχέση με το μισθολογικό κόστος(μισθοί). Στους παρακάτω πίνακες απεικονίζεται η γνώμη των ελεύθερων επαγγελματιών από αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.200 πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων (0 49 άτομα προσωπικό) σε όλους τους κλάδους της οικονομίας. επίσης γίνεται σύγκριση με ανάλογα ευρήματα του Ιουλίου του 2009: Πίνακας 4: Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιχείρηση σήμερα Πίνακας 5: Τι θα διευκόλυνε περισσότερο την επιχείρησή σας σήμερα 18

Πίνακας 6: Τι θα διευκόλυνε την επιχείρησή σας σήμερα βάση τις επιχειρήσεις που απασχολούν προσωπικό Πίνακας 7: Αντικίνητρο για προσλήψεις προσωπικού Η συντριπτική πλειονότητα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων θεωρεί ότι το μεγαλύτερο εμπόδιο που αντιμετωπίζουν δεν είναι το ύψος των μισθών, αλλά το μη μισθολογικό κόστος και κυρίως τα λοιπά, ανελαστικά έξοδα που τα τελευταία χρόνια λόγω αυξήσεων στους συντελεστές Φ.Π.Α.,ειδικών φόρων κατανάλωσης και τιμολογιακής πολιτικής έχουν αυξηθεί, σημειωτέον ότι το ενεργειακό κόστος στην Ελλάδα είναι από τα υψηλότερα στην Ε.Ε. Επιπλέον, πάνω από 8 στις 10 επιχειρήσεις δηλώνουν ότι επιθυμούν την μείωση των ασφαλιστικών εισφορών έναντι της μείωσης του ύψους του κατώτατου μισθού. Ανάλογο εύρημα είχε εντοπιστεί στην έρευνα του Ι.Μ.Ε. Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε. Τον Ιούλιο του 2009,πριν το ξέσπασμα της κρίσης. Εκ πρώτης όψεως φαίνεται παράδοξο το γεγονός ότι το ύψος του μισθού θεωρούνταν σχετικά σημαντικότερο εμπόδιο πριν 2,5 χρόνια. Ωστόσο, εξηγείται εύκολα αν ληφθούν υπόψη οι εξελίξεις των δύο τελευταίων ετών: Η συμπίεση των εισοδημάτων και η συνακόλουθη πτώση των τζίρων των επιχειρήσεων έχουν οδηγήσει σε μείωση όχι μόνο των υπερωριών, αλλά και συνολικά των ωρών εργασίαςάρα και του μισθολογικού κόστους. Οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα έχουν προσαρμοστεί στα επίπεδα που ορίζουν οι εκάστοτε συλλογικές συμβάσεις, καθώς ήταν συχνό φαινόμενο να υπερβαίνουν αυτά τα όρια. 19

Οι αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο των εργασιακών σχέσεων έχουν συμβάλει στην προσαρμογή, όπως δείχνουν άλλωστε και οι εκθέσεις του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας(αύξηση μετατροπής συμβάσεων από πλήρη σε μερική απασχόληση, εκ περιτροπής εργασίας κ.τ.λ.) Οι έρευνες του Ι.Μ.Ε. Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε. το προηγούμενο διάστημα έδειχναν ότι ένα σημαντικό ποσοστό επιχειρήσεων κάθε εξάμηνο (πάνω από 30%) προχωρούσε σε μείωση των ωρών εργασίας ή και των μισθών. Η δημόσια συζήτηση τους τελευταίους μήνες που αφορά στις επιπτώσεις μιας περαιτέρω μείωσης μισθών και ιδιαίτερα του κατώτατου μισθού και της κατάργησης του13ου 14ου μισθού, αποκάλυψε τις μεγάλες επιπτώσεις που μπορεί να έχουν τέτοιες ενέργειες στη ζήτηση, την ύφεση και τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων. Είναι, επομένως σαφές ότι οι πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις έχουν ήδη προβεί σε όλες τις αναγκαίες προσαρμογές του μισθολογικού κόστους για την εξασφάλιση της βιωσιμότητάς τους και γι' αυτό το λόγο δεν το θεωρούν εμπόδιο. Εν πολλοίς, η συζήτηση για το μισθολογικό κόστος είναι χωρίς ιδιαίτερη σημασία για τις μικρές επιχειρήσεις(99,6% των επιχειρήσεων) και κατ' αναλογία για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Οι απόψεις και οι θέσεις των πολύ μικρών και των μικρών επιχειρήσεων θα πρέπει να εξεταστούν σοβαρά από την πολιτική ηγεσία και τους δανειστές, με δεδομένο ότι διαδραματίζουν πολύ σημαντικό, αν όχι τον σημαντικότερο, ρόλο στην πορεία της ευρωπαϊκής και της ελληνικής οικονομίας. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Επίτροπος για τις Επιχειρήσεις κ. Antonio Tajani (Βουδαπέστη, 2010): η Ευρώπη δεν μπορεί να αναζητήσει λύσεις από τις Μεγάλες επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα αναδιαρθρώσεων. Η νέα αναγεννημένη επιχειρηματικότητα πρέπει να ξεκινήσει από τις Μικρές επιχειρήσεις, που είναι πιο ευέλικτες και καινοτόμες και δεν αποτελούν μόνο την ραχοκοκαλιά της Ευρωπαϊκής οικονομίας, αλλά ιδιαίτερα τώρα, την κρίσιμη για την Ευρώπη οικονομική και κοινωνική συγκυρία, αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της απασχόλησης. Αν τα 23.000.000 των ΜΜΕ στην Ευρώπη προσλάμβαναν έστω και έναν εργαζόμενο δεν θα υπήρχε πρόβλημα ανεργίας. Οι δε νέες πολιτικές που θα αποφασιστούν πρέπει να είναι σχεδιασμένες χωριστά και διακριτά για κάθε κατηγορία επιχειρήσεων (Πολύ Μικρές, Μικρές, Μεσαίες και Μεγάλες). Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύτηκε στις 16 Ιανουαρίου 2012, οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) διαδραματίζουν το σημαντικότερο ρόλο στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ιδιαίτερη έμφαση στις πολύ μικρές και τις νέες επιχειρήσεις, καθώς: Το 85% των καθαρών θέσεων απασχόλησης στην ΕΕ κατά την περίοδο 2002 2010 δημιουργήθηκε από τις ΜΜΕ, με τις πολύ μικρές επιχειρήσεις να παρουσιάζουν τον υψηλότερο ρυθμό αύξησης. Μεταξύ 2002 και 2010, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης της απασχόλησης στις ΜΜΕ ήταν 1%, διπλάσιος σε σχέση με τον αντίστοιχο των μεγάλων επιχειρήσεων (0,5%). Για την Ελλάδα, ο υψηλότερος μέσος ετήσιος ρυθμός μεταβολής εντοπίζεται στις μικρές επιχειρήσεις (2,8%), ενώ είναι αρνητικός για τις μεγάλες επιχειρήσεις ( 1,5%) ο τρίτος 20

μεγαλύτερος αρνητικός μετά τους αντίστοιχους της Ρουμανίας και της Μάλτας. [16] (Πηγή:http://www.imegsevee.gr) 21

3. ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το Μνημόνιο Και Οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις. 3.1. Ο Ορισμός Του Μνημονίου Με τον όρο μνημόνιο, επίσης υπόμνημα είναι έκθεση με ειδική αναφορά σε συγκεκριμένη υπόθεση. Δεδομένου ότι συσχετίζεται εννοιολογικά με τη μνήμη, ως μνημόνιο εννοείται οποιοδήποτε έγγραφο ή άλλο μέσο βοηθά τη μνήμη μέσω καταγραφής γεγονότων ή συγκεκριμένων παρατηρήσεων πάνω σε ένα δεδομένο θέμα. Σε ότι αφορά στη διπλωματική γλώσσα, το μνημόνιο είναι επίσημο διπλωματικό έγγραφο, μέσω του οποίου είτε ανταλλάσσονται απόψεις ή εντοπίζονται θέματα για διμερείς ή πολυμερείς συμβάσεις διεθνούς δικαίου. Σε ότι αφορά στην τυπική δομή του το μνημόνιο περιλαμβάνει πληροφορίες για την τρέχουσα κατάσταση, συνοπτική περιγραφή της προτεινόμενης πολιτικής, συζήτηση επί των κεντρικών σημείων κλειδιών, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται θέματα υλοποίησης, γενικά οικονομικά και ειδικά χρηματιστηριακά ζητήματα, όπως επίσης και απροσδόκητες αλλαγές. Περιέχει επίσης περίληψη των υπέρ και κατά επιχειρημάτων και προτεινόμενη απόφαση. Θεωρείται σημαντικό γιατί καθορίζει τις ευθύνες των περιλαμβανόμενων μερών εν είδει συμφωνίας, και παρέχει το γενικό πλαίσιο και το κύρος της συμφωνίας, ξεκαθαρίζοντας ταυτόχρονα όρους και ζητήματα συμμόρφωσης σε γενικά προγράμματα. Όντας κοινό μέσο επικοινωνίας σε μία εταιρία το υπόμνημα αντιπροσωπεύει συνήθως ένα σύντομο σημείωμα για την μετακίνηση πληροφοριών από τον ένα τομέα της εταιρίας στον άλλον. Σε αυτού του είδους τα υπομνήματα περιλαμβάνονται λίγα βασικά στοιχεία όπως αποστολέας και παραλήπτης ή παραλήπτες, ημερομηνία το γενικό θέμα και τις απαραίτητες πληροφορίες. 3.1.1. Τα Είδη Του Μνημονίου Δικαστικό μνημόνιο, επίσης υπόμνημα Μνημόνιο συμφωνίας Εταιρικό μνημόνιο Μνημόνιο συνεργασίας, επίσης μνημόνιο συνεννόησης και μνημόνιο συμφωνίας Προεδρικό μνημόνιο [17] (Πηγή: http://el.wikipedia.org/) 3.2. Το Χρονικό Της Ελληνικής Κρίσης Χρέους Η θλιβερή κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει σήμερα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, εκτός 22

τον μεγάλων διαρθρωτικών προβλημάτων, που αναλύθηκαν παραπάνω, οφείλεται στην ελληνική κρίση χρέους και τα μέτρα που έχουν επιβληθεί στην <<τσέπη>> του Έλληνα πολίτηεργαζόμενου φορολογούμενου από πλευράς του Δ.Ν.Τ.(Διεθνές Νομισματικό Ταμείο).Οι επιπτώσεις όλων αυτών των μέτρων, λειτουργούν ως <<θηλιά στον λαιμό>> του εκάστοτε ιδιοκτήτη ελληνικής μικρομεσαίας επιχείρησης διότι σταδιακά μειώθηκε εξοντωτικά η αγοραστική δύναμη του καταναλωτή, οπότε η σχέση προσφοράς και ζήτησης είναι δυσανάλογη, και επίσης έχουν επιβληθεί πολύ βαριά φορολογικά και όχι μόνο μέτρα για τις ελληνικές ΜΜΕ. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα το κλείσιμο χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων και την δραματική αύξηση της ανεργίας. Παρακάτω παρατίθεται το χρονικό της ελληνικής κρίσης χρέους και με ποιους τρόπους και μέτρα έχει φτάσει η κατάσταση ως εδώ για τους Έλληνες πολίτες και κατ' επέκταση για τις ελληνικές ΜΜΕ. 3.2.1. Ελληνική Κρίση Χρέους 2010 2012 Στα μέσα του 2010, και μετά από τις αποκαλύψεις ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας έκλεισε για το 2009 σε επίπεδα πού πάνω από αυτά που θα καθιστούσαν το δημόσιο χρέος βιώσιμο, η ελληνική κυβέρνηση αδυνατούσε να δανειστεί με λογικά επιτόκια από τις αγορές για τη χρηματοδότηση του τρέχοντος δημοσιονομικού ελλείμματός και την αναχρηματοδότηση του χρέους. Αποτέλεσμα ήταν ο άμεσος κίνδυνος χρεοκοπίας και στάσης πληρωμών του Ελληνικού Δημοσίου. Η προσπάθεια της κυβέρνησης να ανακτήσει την αξιοπιστία της χώρας στις διεθνείς αγορές και να πετύχει μείωση των επιτοκίων οδήγησε σε λήψη μέτρων μείωσης των δαπανών, τα οποία δεν κατάφεραν να αναστρέψουν το αρνητικό κλίμα. Κατόπιν αυτών η Ελλάδα κατέφυγε στη βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. Η ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου 2010. Η χρηματοδότηση από τον μηχανισμό στήριξης έγινε υπό τους όρους ότι η Ελλάδα θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, και ειδικότερα, υπό τους όρους ότι θα λάβει μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης. Με την χρηματοδότηση από τον μηχανισμό αποφεύχθηκε ο άμεσος κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας, που θα είχε πιθανές ανεξέλεγκτες συνέπειες και για όλη την ζώνη του ευρώ. Τα πρώτα μέτρα ανακοινώθηκαν στις 2 Μαΐου 2010.Η Ελληνική οικονομία συνέχισε να βρίσκεται σε κατάσταση δημοσιονομικής ανισορροπίας και το επόμενο διάστημα με αποτέλεσμα ένα χρόνο μετά, τον Ιούνιο του 2011, η κυβέρνηση να καταφύγει στην ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος, που περιλάμβανε νέα μέτρα λιτότητας και περικοπές. Επίσης τέθηκε θέμα αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας και αναδιάρθρωσης ή <<κουρέματος>> του χρέους με σκοπό τη μακροπρόθεσμη μείωση του χρέους σε βιώσιμα επίπεδα. 3.2.2. Αίτια Της Κρίσης Χρέους Η περίοδος μετά το 1974 υπήρξε περίοδος μεγάλου δανεισμού για την Ελλάδα με συνέπεια τη γρήγορη διόγκωση του χρέους. Μεταξύ του 1980 και 1993 το χρέος εκτινάχτηκε από το 28,6% σε 111,6% του Α.Ε.Π. Το έλλειμμα την ίδια περίοδο ήταν επίσης υψηλό. Μετά το 1993 η οικονομία μπήκε σε έναν πιο ομαλό δρόμο με στόχο να ικανοποιήσει τα κριτήρια σύγκλισης της συνθήκης του Μάαστριχτ. Χάρη στην επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης και αποκρατικοποιήσεων το χρέος άρχισε να μειώνεται ελαφρά ως ποσοστό του Α.Ε.Π. και το 23

έλλειμμα έπεσε μέχρι το 1999 κάτω από 3%, πετυχαίνοντας τελικά η Ελλάδα να γίνει μέλος της Ο.Ν.Ε. Αργότερα αποκαλύφθηκε πως οι σχετικά υψηλές επιδόσεις που παρουσιαζόταν αυτή την περίοδο οφείλονταν σε αποκρύψεις ελλειμμάτων και δανείων, πρακτική που ονομάστηκε δημιουργική λογιστική, στην υλοποίηση της οποίας βοήθησε και η τράπεζα επενδύσεων Goldman Sachs. Το φθινόπωρο του 2004, το τότε υπουργείο οικονομικών προχώρησε σε οικονομική απογραφή κατόπιν πίεσης από την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία Eurostat. Η απογραφή αποκάλυψε αποκρύψεις δαπανών της προηγούμενης κυβέρνησης με αποτέλεσμα να αναθεωρηθούν τα ελλείμματα των προηγουμένων ετών προς τα πάνω. Το γεγονός αυτό οδήγησε στην μείωση της αξιοπιστίας της χώρας και σε τριετή επιτήρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Την ίδια χρονιά η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση παλαιοτέρων ελλειμμάτων της Ελλάδας, από τα οποία προέκυπτε ότι η Ελλάδα δεν ικανοποιούσε ποτέ τα κριτήρια σύγκλισης του Μάαστριχτ αφού ακόμα και την κρίσιμη χρονιά του 1999 εξακολουθούσε να έχει έλλειμμα πάνω από 3%. Την τριετία 2004 2007 το χρέος ως ποσοστό του Α.Ε.Π. μειώνεται ενώ σημειώνονται υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης με το εθνικό εισόδημα να αυξάνεται κατά 12 15 δισ. τον χρόνο. Από το φθινόπωρο του 2008 όμως, λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξέσπασε τότε, η ελληνική οικονομία εκτροχιάζεται και το έλλειμμα άλλα και το χρέος αρχίζουν να αυξάνονται με γρήγορους ρυθμούς. Τον Νοέμβριο του 2010 η Eurostat προχώρησε σε αναθεώρηση των ελληνικών ελλειμμάτων των τελευταίων ετών. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά το έλλειμμα του 2006 τοποθετήθηκε στο 5,7% του ΑΕΠ (12,1 δισ. ευρώ), του 2007 στο 6,4% του ΑΕΠ (14,4 δισ. ευρώ), του 2008 στο 9,4% του ΑΕΠ (22,3 δισ. ευρώ) και του 2009 στο 15,4% του ΑΕΠ (36,1 δισ. ευρώ). Αντίστοιχα αναθεωρήθηκε προς τα πάνω και το χρέος, με το χρέος του 2009 να αναθεωρείται στο 126,8% του ΑΕΠ που αντιστοιχεί σε 298δισ.ευρώ. 3.2.3. Η Κρίσιμη Περίοδος Έχοντας διαμορφωθεί ένα δυσάρεστο κλίμα για την ελληνική οικονομία η χώρα οδηγείται σε εκλογές στις 4 Οκτωβρίου του 2009. Η διακυβέρνηση της χώρας αλλάζει χέρια και ο νέος υπουργός οικονομικών κλίνεται να αντιμετωπίσει μία δραματική κατάσταση. Στις 20 Οκτωβρίου ανακοινώνεται ότι το έλλειμμα για το 2009 θα εκτιναχθεί στο 12,5% από 6% που υπολόγιζε η προηγούμενη κυβέρνηση.(τελικά το 2010 αναθεωρήθηκε στο 15,4%). Δύο μέρες αργότερα ο οίκος αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ελλάδα από Α σε Α. Παρόλα αυτά η κυβέρνηση απέφυγε να προχωρήσει άμεσα σε λήψη μέτρων δημοσιονομικής εξυγίανσης, με σκοπό να καθησυχάσει τις αγορές. Στο επόμενο διάστημα προχώρησε σε εφαρμογή προεκλογικών της υποσχέσεων, όπως η καταβολή του επιδόματος αλληλεγγύης σε κοινωνικές ομάδες με χαμηλό εισόδημα. Συνεπής σ' ένα βαθμό στις προεκλογικές υποσχέσεις της κυβέρνησης, ήταν και ο προϋπολογισμός για το 2010, που κατατέθηκε στην βουλή στις 20 Νοεμβρίου του 2009, ο οποίος περιλάμβανε αυξήσεις, στα όρια του πληθωρισμού, σε χαμηλούς μισθούς και συντάξεις. Ο προϋπολογισμός περιείχε επίσης μέτρα μείωσης των δαπανών με περιστολή κρατικής σπατάλης και περικοπές σε λειτουργικές δαπάνες ενώ υπολόγιζε αύξηση εσόδων, κυρίως μέσω της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής. Λίγο μετά την κατάθεση του προϋπολογισμού υπήρξε νέα αρνητική εξέλιξη που αφορούσε την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας. Στις 8 Δεκεμβρίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε για δεύτερη φορά την ελληνική οικονομία στο επίπεδο ΒΒΒ+. Με την σειρά του ο οίκος Standard and Poor's 24

προχώρησε στις 16 Δεκεμβρίου σε υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, κρίνοντας το πρόγραμμα της κυβέρνησης για δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας ανεπαρκές. Ακολούθησε και τρίτη υποβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, στις 23 Δεκεμβρίου, αυτή τη φορά από τον οίκο Moody's. Από τα μέσα Ιανουαρίου του 2010 ξεκίνησε μία συνεχής άνοδος των spreads, που αναφερόταν συχνά στον τύπο ως ράλι ή κούρσα των spreads. Στις 21 Ιανουαρίου του 2010 το spread των 10ετών ομολόγων ξεπέρασε τις 300μονάδες και στη συνέχεια ακολούθησε έντονα αυξητική πορεία ξεπερνώντας ακόμα και τις 1000 μονάδες τον Απρίλιο του 2010. 3.2.4. Χρηματοδότηση Από Τον "Μηχανισμό Στήριξης" Στις 3 Μαΐου 2010, η Ελλάδα αιτήθηκε 80δισ.ευρώ από τις υπόλοιπες (15) χώρες του Ευρώ και 30δισ ευρώ από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο(ΔΝΤ). Την αίτηση συνόδευαν 3 συνημμένα μνημόνια: 1. "Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής" (ΜΟΧΠ) 2. "Τεχνικό Μνημόνιο Συνεννόησης" (ΤΜΣ) και 3. "Μνημόνιο Συνεννόησης Στις Συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής" (ΣΠΟΠ). Στις 8 Μαΐου 2010 εγκρίθηκε "Σύμβαση Δανειακής Διευκόλυνσης" με τις χώρες του Ευρώ και "Διακανονισμός Χρηματοδότησης Αμέσου Ετοιμότητας" με το ΔΝΤ. Το σύνολο αυτών των συμφωνιών ονομάζεται συχνά για συντομία "Μνημόνιο". Στη συνέχεια σχηματίστηκε ομάδα εκπροσώπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ), της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), γνωστή και ως "Τρόικα", η οποία ανά τρίμηνο αξιολογεί την πρόοδο του προγράμματος εφαρμογής των όρων του "Μνημονίου" (ΜΟΧΠ και ΣΠΟΠ) και αποφασίζει για την εκταμίευση της αντίστοιχης δόσης του δανείου. 3.2.4.1. Πρώτο Πακέτο Οικονομικών Μέτρων Στις 9 Φεβρουαρίου 2010 η κυβέρνηση ανακοίνωσε μέτρα για τον δημόσιο τομέα που περιλάμβαναν πάγωμα μισθών, περικοπές επιδομάτων 10%, περικοπές υπερωριών και οδοιπορικών. 3.2.4.2. Δεύτερο Πακέτο Οικονομικών Μέτρων Στο επόμενο διάστημα άρχισε να αναφέρεται έντονα το ενδεχόμενο της χρεοκοπίας. Για την αποφυγή του ενδεχομένου η κυβέρνηση έλαβε στις 3 Μαρτίου νέα σκληρά μέτρα. Τα οικονομικά μέτρα που λήφθηκαν ήταν: Μείωση 30% στα δώρα Χριστουγέννων, Πάσχα, αδείας Μείωση 12% σε όλα τα επιδόματα δημοσίου Μείωση 7% στις αποδοχές υπαλλήλων ΔΕΚΟ (Δημόσιες Επιχειρήσεις Και Οργανισμοί),ΟΤΑ (Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης), ΝΠΙΔ (Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου) Αύξηση ΦΠΑ από 4,5 στο 5%, από 9 στο 10%, από 19 στο 21% 25

Αύξηση 15% στον φόρο βενζίνης Επιβολή επιπλέον 10% έως 30% στους (ήδη υπάρχοντες) φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων Επαναφορά τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα αυτοκίνητα (είχαν καταργηθεί τον Σεπτέμβριο του 2003), ακόμα και στα μικρότερου κυβισμού Επέκταση των τεκμηρίων διαβίωσης σε όλα ανεξαιρέτως τα ακίνητα, ακόμα και στα μικρότερα 3.2.4.3. Μνημόνιο Και Τρίτο Πακέτο Οικονομικών Μέτρων Η Ελλάδα δεν κατάφερε να βελτιώσει την θέση της στις διεθνής αγορές παρά την λήψη μέτρων, με αποτέλεσμα ενάμιση μήνα μετά να προσφύγει στην βοήθεια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που συγκρότησαν από κοινού μηχανισμό βοήθειας για την Ελλάδα. Η ανακοίνωση της προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης έγινε στις 23 Απριλίου του 2010.Η Ελλάδα προχώρησε σε υπογραφή μνημονίου με το ΔΝΤ και την ΕΕ, για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, προκειμένου να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης. Τα μέτρα ανακοινώθηκαν στις 2 Μαΐου 2010 και προέβλεπαν: Αντικατάσταση του 13ου και 14ου μισθού των δημοσίων υπαλλήλων με επίδομα 500ευρώ σε όλους όσους έχουν αποδοχές μέχρι 3000 ευρώ και πλήρης κατάργηση των δύο μισθών για μεγαλύτερες αποδοχές Αντικατάσταση 13ης και 14ης σύνταξης με επίδομα 800 ευρώ για συντάξεις ως 2500 ευρώ Περαιτέρω περικοπή επιδομάτων 8% στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων και 3% στους υπαλλήλους των ΔΕΚΟ όπου δεν υπάρχουν επιδόματα Αύξηση του υψηλού συντελεστή ΦΠΑ από 21% σε 23%, του μεσαίου από 10% σε 11% (από την 1η Ιουλίου 2010) και από 11% σε 13% (από 1η Ιανουαρίου 2011) και αντίστοιχα του χαμηλού στο 6,5% (από 1η Ιανουαρίου 2011) Αύξηση στον ειδικό φόρο κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και ποτά κατά 10% Αύξηση στις αντικειμενικές τιμές ακινήτων Πρόσθεση ενός επιπλέον 10% στους φόρους εισαγωγής επί της αξίας των περισσότερων εισαγόμενων αυτοκινήτων Επίσης, το νομοσχέδιο προέβλεπε αλλαγές στα εργασιακά με αύξηση του ορίου απολύσεων και μείωση του κατώτατου μισθού. Επιπλέον, στο ασφαλιστικό προέβλεπε αύξηση στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των γυναικών στον δημόσιο τομέα στα 65 χρόνια έως το τέλος του 2013 με έναρξη το 2011 3.2.4.4. Επαναδιαπραγμάτευση Τον Μάρτιο Του 2011 Στις 12 Μαρτίου του 2011 υπήρξε συμφωνία για μείωση του ποσοστού δανεισμού κατά 1 ποσοστιαία μονάδα και επιμήκυνση του χρόνου απόσβεσης στα 7,5 χρόνια. 26