ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ. Θέκα: «Αζθάιεηα Ζιεθηξνληθήο Φπραγσγίαο θαη Αζθαιείο πλαιιαγέο ζην Γηαδίθηπν».

ΣΔΥΝΟΛΟΓΗΚΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΟ ΗΓΡΤΜΑ ΚΑΒΑΛΑ ΥΟΛΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΟΗΚΟΝΟΜΗΑ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: «Αζθάιεηα Ζιεθηξνληθήο Φπραγσγίαο θαη Αζθαιείο πλαιιαγέο ζην Γηαδίθηπν». Τπεχζπλνο θαζεγεηήο: θ. Μαδπηηλφο Γεκήηξηνο Φνηηεηήο: Πέηζνο Υξήζηνο ΚΑΒΑΛΑ, 2012 1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Αληί πξνιφγνπ...5 Δηζαγσγή Παξνπζίαζε ζέκαηνο 6 Θεσξεηηθφ κέξνο. Κεθάιαην 1: Βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 1.1 Οξηζκφο θαη ηζηνξηθή αλαδξνκή ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ..8 1.2 Γηαθξίζεηο έλλνηεο ηχπσλ ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 1.2.1 Γηαδηθηπαθά ςπραγσγηθά ειεθηξνληθά παηρλίδηα (on-line games).12 1.2.2 Σπρεξά παηρλίδηα θαη ειεθηξνληθφο ηδφγνο.13 1.2.3 Γηαζθέδαζε κέζσ «θαηεβάζκαηνο» (downloading) αξρείσλ κνπζηθήο, ηαηληψλ, πξνγξακκάησλ θιπ. απφ ην δηαδίθηπν.14 1.2.4 Κνηλσληθή δηθηχσζε θαη επηθνηλσλία 17 Κεθάιαην 2: Αληηιακβαλφκελα νθέιε θαη θίλδπλνη ηεο ρξήζεο ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 2.1 Οθέιε ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 2.1.1 Ση θεξδίδνπκε απφ ηα on-line games?...28 2.1.2 Πνην ην φθεινο ηνπ ειεθηξνληθνχ ηδφγνπ;.31 2.1.3 Πψο επσθεινχκαζηε «θαηεβάδνληαο» ηαηλίεο ή κνπζηθή απφ ην Internet?...35 2.1.4 Πιενλεθηήκαηα θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαη επηθνηλσλίαο κέζσ δηαδηθηχνπ...35 2.2 Κίλδπλνη ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 2.2.1 Μπνξνχλ λα ππάξμνπλ πξνβιήκαηα ελψ παίδνπκε παηρλίδηα ζην δηαδίθηπν;.37 2.2.2 Πφζν αζθαιήο είλαη ν ειεθηξνληθφο ηδφγνο;..39 2.2.3 Ση είδνπο πξνβιήκαηα κπνξεί λα αληηκεησπίζσ «θαηεβάδνληαο» αξρεία κέζσ ηνπ Ζ/Τ κνπ; 39 2.2.4 Πηζαλέο απεηιέο θαη δπζάξεζηεο θαηαζηάζεηο ζηελ δηαδηθηπαθή επηθνηλσλία 41 Κεθάιαην 3: Αζθάιεηα ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 3.1 Έλλνηα ηεο αζθάιεηαο ζην Internet.46 3.2. Δπίιπζε πξνβιεκάησλ αζθαιείαο. 3.2.1 Ηνί Ζ/Τ θαη ηξφπνη πξνζηαζίαο 3.2.1.1 Ση είλαη έλαο ηφο ππνινγηζηή.49 3.2.1.2 Σχπνη ηψλ Ζ/Τ θαη Γνχξεηνο Ίππνο..50 3.2.1.3 Ση είδνπο αξρεία κπνξνχλ λα δηαδψζνπλ ηνχο θαη κε πνηνπο ηξφπνπο..51 3.2.1.4 Αζθαιείο ηαθηηθέο ζρεηηθά κε ηνπο ηνχο..52 2

3.2.2 Ση είλαη ηα key loggers θαη πψο κπνξψ λα πξνζηαηεπηψ 54 3.2.3 Γηαθεκηζηηθά θαη ελνριεηηθή αιιεινγξαθία 55 3.2.3.1 Spamming 55 3.2.3.2 Mail Bombing.56 3.2.3.3 Unsolicited Mail...56 3.3 Πξνζηαζία πξνζσπηθψλ πιεξνθνξηψλ 57 Κεθάιαην 4: Βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ζπλαιιαγψλ ζην δηαδίθηπν.. 4.1 Οξηζκφο ζπλαιιαγψλ ζην Γηαδίθηπν/ Ζιεθηξνληθή αληαιιαγή Γεδνκέλσλ..59 4.2 Ζιεθηξνληθέο ηξαπεδηθέο ζπλαιιαγέο.60 4.3 πζηήκαηα θξαηήζεσλ..62 4.4 Αζθαιηζηηθέο εθαξκνγέο.63 4.5 Δθαξκνγέο ζηε Γηαθπβέξλεζε.63 4.6 Δθαξκνγέο πζηεκάησλ Ζ/Τ ζηελ Δθπαίδεπζε..64 4.6.1 Δθπαίδεπζε βαζηζκέλε ζε ππνινγηζηή.65 4.6.2 Δθπαίδεπζε απφ απφζηαζε.66 4.7 Σειε-εξγαζία.68 4.8 Ζιεθηξνληθφ εκπφξην (e-commerce).71 Κεθάιαην 5: Πξνζηαζία θαη αζθάιεηα ζπλαιιαγψλ... 5.1 Αζθάιεηα δεδνκέλσλ 75 5.2 Κσδηθνί πξφζβαζεο θαη αζθάιεηα ζε έλα δίθηπν...76 5.3 σζηέο πξαθηηθέο δεκηνπξγίαο θσδηθψλ αζθαιείαο 77 5.4 Γηάξξεμε αζθάιεηαο (Hacking) 78 5.4.1 Μελχκαηα απαηεινχ πεξηερνκέλνπ (hoaxes).79 5.4.2 Μελχκαηα νηθνλνκηθήο εμαπάηεζεο (phising)..80 5.5 Κξππηνγξάθεζε δεδνκέλσλ..81 5.6 Καηεγνξίεο αιγφξηζκσλ 82 5.7 Φεθηαθέο ππνγξαθέο.85 5.8 Πξσηφθνιιν SSL 88 3

Δξεπλεηηθφ κέξνο.. Κεθάιαην 6: Παξνπζίαζε θαη κεζνδνινγία απνζπαζκάησλ ηεο έξεπλαο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Οπηηθναθνπζηηθψλ Μέζσλ κε ζέκα «Γεκηνπξγηθή θαη αζθαιήο ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ απφ λένπο θαη λέεο έσο 18 εηψλ».. 6.1 Μεζνδνινγία εξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο 91 6.1.1 ηφρνη έξεπλαο 91 6.1.2 Μέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε..91 6.1.3 Γείγκα πνπ αμηνπνηήζεθε ζηελ έξεπλα...91. 6.2 Παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ έξεπλαο κέζσ γξαθεκάησλ 92 6.3 πκπεξάζκαηα έξεπλαο.94 Κεθάιαην 7: Δπίινγνο- πλνιηθά ζπκπεξάζκαηα..96 Βηβιηνγξαθία..98 4

Αληί πξνιόγνπ Θεσξψ ππνρξέσζή κνπ λα ηνλίζσ ηελ πνιχηηκε ζπκβνιή ηνπ θ. Μαδπηηλνχ Γεκήηξηνπ ζηε δεκηνπξγία απηήο ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο. Θα ήζεια λα ηνλ επραξηζηήζσ ζεξκά γηα ηελ ηδηαίηεξε ηηκή πνπ κνπ έθαλε λα ζπλεξγαζηνχκε θαη λα κνπ κεηαθέξεη ηηο ρξήζηκεο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία ηνπ. 5

Δηζαγσγή Ζ πξνζθνξά ηνπ δηαδηθηχνπ (Internet) ζηε ζεκεξηλή επνρή είλαη αδηακθηζβήηεηα αλεθηίκεηε. Μέζσ ηνπ internet κπνξεί πιένλ θαλείο λα βξεη ζρεδφλ ηα πάληα, ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηε ζπιινγή πιεξνθνξηψλ θαη ηελ αγνξά δηάθνξσλ πιηθψλ αγαζψλ. Ζ ζπκβνιή ηνπ, ινηπφλ, είλαη πνιχηηκε ζε πνιιαπινχο ηνκείο, φπσο ε εξγαζία, ε εθπαίδεπζε, ε ςπραγσγία, νη ζπλαιιαγέο. θνπφο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πηπρηαθήο εξγαζίαο είλαη ε δηεμνδηθή αλάιπζε ησλ θηλδχλσλ πνπ δηαηξέρνπκε θαηά ηελ ελαζρφιεζε καο κε ηηο πνηθίιεο κνξθέο ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο, θαζψο επίζεο θαη ζηηο ζπλαιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχκε κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Δπηπιένλ, επηρεηξεί λα πξνζθέξεη ζηνπο αλαγλψζηεο επαξθή πιεξνθφξεζε φζνλ αθνξά ζηα κέηξα θαη ηνπο ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ησλ πξνβιεκάησλ αζθαιείαο πνπ πξνθχπηνπλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην ζεσξεηηθό κέξνο ηεο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηελ παξνπζίαζε νξηζκψλ, ελλνηψλ θαη δηαθξίζεσλ νξηζκέλσλ ηχπσλ ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο φπσο ηα on-line games, ηα ειεθηξνληθά ηπρεξά παηρλίδηα, ηε δηαζθέδαζε κέζσ ηαηληψλ ή κνπζηθήο πνπ «θαηεβάδνπκε» κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο επίζεο θαη δηάθνξεο κνξθέο επηθνηλσλίαο θαη θνηλσληθήο δηθηχσζεο (ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, face book θιπ). Γίλεηαη αλαθνξά ηφζν ζηα νθέιε πνπ απνθνκίδνπκε θαηά ηελ ελαζρφιεζε καο κε ηα πξναλαθεξφκελα είδε ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο, φζν θαη ζηνπο θηλδχλνπο πνπ αληηκεησπίδνπκε. Δπηρεηξείηαη, σζηφζν, λα δνζεί έκθαζε ζηελ αζθάιεηα θαη ζηνπο πξνηεηλφκελνπο ηξφπνπο αληηκεηψπηζεο ησλ πηζαλψλ θηλδχλσλ. Σν ζεσξεηηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη επίζεο κηα βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ησλ ζπλαιιαγψλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη αλαιχνληαη ηα νθέιε αιιά θαη νη πηζαλνί αλαδπφκελνη θίλδπλνη. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίλεηαη θαη εδψ ζην ζέκα ηεο αζθάιεηαο θαη ζηα κέηξα πξνζηαζίαο πνπ κπνξνχλ λα ιεθζνχλ. Σν εξεπλεηηθό κέξνο ηεο εξγαζίαο βαζίδεηαη ζε απνζπάζκαηα κηαο έξεπλαο πνπ δηεμήγαγε ην Ηλζηηηνχην Οπηηθναθνπζηηθψλ κέζσλ κε ζέκα «Γεκηνπξγηθή θαη αζθαιήο ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ απφ λένπο θαη λέεο έσο 18 εηψλ». Ζ ζπγθεθξηκέλε έξεπλα επηιέρζεθε ιακβάλνληαο ππφςε ην 6

γεγνλφο φηη ηα παηδηά έξρνληαη ζε επαθή κε ηνπο Ζ/Τ θαη ην δηαδίθηπν ζε νινέλα θαη κηθξφηεξεο ειηθίεο, ελψ αληίζηνηρα νη γνλείο, νη εθπαηδεπηηθνί αιιά θαη δηάθνξνη θνηλσληθνί θνξείο θαίλνληαη λα κελ είλαη αξθεηά πξνεηνηκαζκέλνη ψζηε λα παξέρνπλ ζηνπο λένπο έλαλ δεκηνπξγηθφ θαη παξάιιεια αζθαιή ηξφπν αζρνιίαο ηνπο κε ηελ θνηλσλία ησλ πιεξνθνξηψλ ζε γεληθφηεξα πιαίζηα. πλνςίδνληαο, ζα ήζεια λα αλαθέξσ πσο, κε ηελ πξνζπάζεηα απηή, θηινδνμψ λα κεηαθέξσ ζηνλ αλαγλψζηε ηηο γλψζεηο πνπ απνθφκηζα απφ ηελ ελαζρφιεζή κνπ κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. Δπειπηζηψ φηη ζα επηηεπρζεί ν θχξηνο ζηφρνο ηεο φιεο πξνζπάζεηαο, ν νπνίνο απνζθνπεί ζηελ φζν ην δπλαηφλ πην έγθπξε ελεκέξσζε ηνπ αλαγλψζηε αλαθνξηθά κε ηηο απεηιέο πνπ ππάξρνπλ ζην δηαδίθηπν θαη θπξίσο κε ηνπο ηξφπνπο πξνζηαζίαο ηνπ απφ απηέο. Ζ ζεκεξηλή ςεθηαθή επνρή θαζηζηά ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα επίθαηξν, θαηά ηε γλψκε κνπ, θαζψο ην δηαδίθηπν έρεη εηζέιζεη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο καο θαη απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη απηήο. Χζηφζν, παξά ηα αλαξίζκεηα πιενλεθηήκαηα πνπ καο πξνζθέξεη, ζα έπξεπε φινη καο λα αλαινγηζηνχκε πφζν ζεκαληηθή είλαη ε νξζνινγηθή ηνπ ρξήζε, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζνχλ νη θίλδπλνη πνπ εγθπκνλεί. 7

Θεσξεηηθό κέξνο Κεθάιαην 1: Βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 1.1 Οξηζκόο θαη ηζηνξηθή αλαδξνκή ειεθηξνληθώλ παηρληδηώλ Ζ ηζηνξία ησλ ςεθηαθψλ παηρληδηψλ μεθηλά ηε δεθαεηία ηνπ 1950 ζε εξεπλεηηθά θέληξα κεγάισλ παλεπηζηεκίσλ. Σν πξψην «επίζεκν» παηρλίδη ήηαλ ην Spacewar! Καη δεκηνπξγήζεθε απφ κηα νκάδα θνηηεηψλ ηνπ MIT ην 1961. Σν 1971 ην παηρλίδη Galaxy Game, βαζηζκέλν ζην Spacewar!, εγθαηαζηάζεθε ζην παλεπηζηήκην ηνπ Stanford θαη ήηαλ ην πξψην πνπ ρξεζηκνπνηνχζε θέξκαηα γηα λα ιεηηνπξγήζεη. Ζ ίδξπζε ηεο εηαηξείαο Atari ην 1972 απνηέιεζε ζηαζκφ ζην ρψξν ηεο ςεθηαθήο ςπραγσγίαο θαζψο ζεκείσζε ηεξάζηηα επηηπρία θαη νπζηαζηηθά ζεκαηνδφηεζε ηελ αξρή κηαο λέαο επνρήο. Σα video games βξίζθνληαλ ζηε ρξπζή ηνπο επνρή θαζψο κέρξη ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ιεηηνπξγνχζαλ κε θέξκαηα κεγάιεο θνλζφιεο ζε πάξα πνιιά θέληξα ςπραγσγίαο ζε νιφθιεξν ζρεδφλ ηνλ θφζκν. Ζ εμάπισζε θαη κεγάιε επηηπρία ησλ θνλζφισλ θεξκάησλ νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία θαη ησλ πξψησλ ζπζθεπψλ γηα ην ζπίηη, νη νπνίεο δέρνληαλ θάξηεο(cartridges), κέζσ ησλ νπνίσλ ν παίρηεο κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηήζεη δηαθνξεηηθά παηρλίδηα. Ζ θπθινθνξία ησλ πξψησλ κηθξνεπεμεξγαζηψλ (Intel, ARM θ. ά. ) ζε ζπλδπαζκφ κε ηνπο θαλαηηθνχο θίινπο ησλ ειεθηξνληθψλ, νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ησλ πξψησλ εηαηξεηψλ θαηαζθεπήο ππνινγηζηψλ. Οη ππνινγηζηέο απηνί ήηαλ αξθεηά πεξηνξηζκέλνη σο πξνο ηηο δπλαηφηεηεο ηνπο θαη απεπζχλνληαλ θπξίσο ζε άηνκα κε γλψζεηο πξνγξακκαηηζκνχ. Απηά ηα πξψηα κεραλήκαηα δελ απεπζχλνληαλ ζε εηαηξείεο, έηζη δεκηνπξγήζεθε ν φξνο «νηθηαθφο ππνινγηζηήο», πνπ αξγφηεξα αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ φξν «πξνζσπηθφο ππνινγηζηήο» (personal computer ή pc) ν νπνίνο θαη επηθξάηεζε. 8

ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 άξρηζε λα γίλεηαη ε εμάπισζε ησλ πνιπκέζσλ (multimedia), κε ηελ εκθάληζε ζρεηηθά θζελψλ ζπζθεπψλ αλάγλσζεο ςεθηαθψλ δίζθσλ(cd-rom drives), ελψ ηέζεθαλ θαη νη πξνδηαγξαθέο γηα ηα multimedia pc (ζχζηεκα Windows, θάξηα ήρνπ, ειάρηζηε κλήκε). Οη ηαρχηεξνη επεμεξγαζηέο, θαζψο θαη νη θάξηεο γξαθηθψλ, πνπ ππνζηήξηδαλ ηξηζδηάζηαηεο εηθφλεο, βνήζεζαλ ηνπο δεκηνπξγνχο παηρληδηψλ λα αλαπηχμνπλ πην εληππσζηαθνχο ηίηινπο, πνπ νδήγεζαλ κε ηε ζεηξά ηνπο πεξηζζφηεξα άηνκα ζηελ αμηνπνίεζε ησλ ππνινγηζηψλ σο κέζν ςπραγσγίαο. Δπίζεο, ε δεθαεηία ηνπ 90 ήηαλ ε πιένλ ζεκαληηθή ζηελ αγνξά ησλ παηρληδηψλ. Πάξα πνιιά παηρλίδηα έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο θαη θαζψο βειηηψλνληαλ πνιχ ζχληνκα νη δηζθέηεο έπαςαλ λα απνηεινχλ κέζν απνζήθεπζεο ησλ παηρληδηψλ νη ςεθηαθνί δίζθνη έγηλαλ απαξαίηεηνη θαη ε χπαξμε ζθιεξνχ δίζθνπ ζηνπο ππνινγηζηέο έγηλε επηηαθηηθή αλάγθε. Απηή ηελ πεξίνδν θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο ηα πξψηα παηρλίδηα πνπ ππνζηήξηδαλ πνιινχο παίρηεο κέζσ Γηαδηθηχνπ (MUD ή Multi User Dungeons). Πιένλ, φια ζρεδφλ ηα παηρλίδηα δξάζεο πξψηνπ πξνζψπνπ, θαζψο θαη αξθεηά παηρλίδηα ζηξαηεγηθήο, απνθηνχλ δπλαηφηεηα παηρληδηνχ κε άιινπο παίρηεο κέζσ δηαδηθηχνπ. Έηζη, φιν θαη πεξηζζφηεξνη παίρηεο επηιέγνπλ νκαδηθά παηρλίδηα. Παξάιιεια κε ηα παηρλίδηα πνπ εγθαζηζηά ν ρξήζηεο ζηνλ ππνινγηζηή ηνπ, αλαπηχρζεθαλ θαη εθαηνληάδεο παηρλίδηα ηα νπνία έηξεραλ θαη ηξέρνπλ απνθιεηζηηθά κέζσ ηνπ θπιινκεηξεηή ηζηνχ. Σα παηρλίδηα απηά ρξεζηκνπνηνχλ, είηε ηνλ αιγφξηζκν flash, είηε ηνλ Shockwave ηεο Adobe. Αξθεηά δηαδηθηπαθά παηρλίδηα αμηνπνηνχλ θαη ηελ Java κε εληππσζηαθά πνιιέο θνξέο απνηειέζκαηα. Πέξα απφ ηηο ζειίδεο κε ηα δηαδηθηπαθά παηρλίδηα (π.ρ. www.miniclip.com, www.orisinal.com) ππάξρνπλ θαη αξθεηέο ζειίδεο κε παηρλίδηα ζηξαηεγηθήο ή θαη ξφισλ πνιιψλ παηρηψλ (MMORG-Massively Multiplayer Online Role Playing Games). Σν 1989 ε Nintendo θπθινθφξεζε ην Game Boy, ην νπνίν ήηαλ κηα θνξεηή παηρληδνκεραλή, κε αζπξφκαπξε νζφλε, πνπ δερφηαλ παηρλίδηα ζε θάξηεο (cartridges). Ζ ζπζθεπή ήηαλ αξθεηά κηθξή γηα ηελ επνρή ηεο θαη ζπλνδεπφηαλ απφ ην παηρλίδη Tetris. ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90 ε κφλε 9

θνξεηή παηρληδνκεραλή ήηαλ ηεο Nintendo. Με ηελ εκθάληζε φκσο ησλ θηλεηψλ ηειεθψλσλ άξρηζαλ λα εκθαλίδνληαη θαη νη πξψηνη ηίηινη, εηδηθά ζρεδηαζκέλνη γηα κηθξέο έγρξσκεο ζπζθεπέο. Ζ Nokia άξρηζε λα ελζσκαηψλεη παηρλίδηα ζηα θηλεηά ηεο απφ ην 1998, θαη ην παξάδεηγκα ηεο αθνινχζεζαλ θαη άιιεο εηαηξείεο. Οη εμειίμεηο ζην ρψξν ησλ παηρληδηψλ ήηαλ ξαγδαίεο θαζψο πιένλ αξθεηά παηρλίδηα π.ρ. πνδνζθαίξνπ, δξάζεο επηηξέπνπλ ηελ ηξνπνπνίεζε κέξνπο ή φισλ ησλ γξαθηθψλ θαη ην κνίξαζκα κε άιινπο παίρηεο. ε ζπλδπαζκφ κε ηελ έμαξζε ησλ δηθηχσλ θνηλσληθήο δηθηχσζεο απφ ηα κέζα ηεο πξψηεο δεθαεηίαο ηνπ 2000, ε αληαιιαγή πεξηερνκέλνπ, πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ρξήζηεο νδεγεί ζηε δεκηνπξγία ηνπ θαηλνκέλνπ πνπ νλνκάζηεθε «user generated content» (πεξηερφκελν πνπ δεκηνπξγνχλ νη ρξήζηεο). Καηά ηε λέα γεληά θνλζφισλ απφ ην 2004 κέρξη θαη ζήκεξα, νη εμειίμεηο ζην ρψξν ηνπ ινγηζκηθνχ ήηαλ εληππσζηαθέο. Γχν δηακεηξηθά αληίζεηα ζπζηήκαηα κεηαμχ ηνπο έθαλαλ ηελ εκθάληζε ηνπο θαη θαηέθηεζαλ ην θνηλφ. Ζ Nintendo θπθινθφξεζε ηελ θνλζφια DS, κε 2 νζφλεο εθ ησλ νπνίσλ ε κία είλαη αθήο. Ο ρεηξηζκφο ηεο νζφλεο αθήο γίλεηαη κε ην ρέξη ή ζπλήζσο κε κηα γξαθίδα. Ζ θνλζφια απηή είλαη εθνδηαζκέλε κε δπλαηφηεηεο αζχξκαηεο δηθηχσζεο φηαλ βξίζθνληαη θαη άιια DS θνληά γηα αζχξκαην παηρλίδη πνιιψλ παηρηψλ. Δπίζεο, νη ρξήζηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπλδεζνχλ ζηνλ παγθφζκην ηζηφ κέζσ WiFi! To PSP ηεο Sony, απφ ηελ άιιε πιεπξά, αθνινχζεζε δηαθνξεηηθή πνξεία. Ζ ζπζθεπή απηή πξνζθέξεη αζχξκαηε ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν, αλαπαξαγσγή ηαηληψλ απφ δίζθνπο UMD, θαζψο θαη δηαζχλδεζε κε εμσηεξηθέο νζφλεο/ηειενξάζεηο. Χζηφζν, ε ζπγθεθξηκέλε θνλζφια βαζίδεηαη πιένλ απνθιεηζηηθά ζηα παηρλίδηα πνπ ν ρξήζηεο κπνξεί λα αγνξάζεη απφ ην Γηαδίθηπν. Σν 2005 ε Microsoft θπθινθφξεζε ηελ επφκελε γεληά ηεο θνλζφιαο ηεο, ην Xbox 360 κε πνιχ κεγαιχηεξεο δπλαηφηεηεο σο πξνο ηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά, ηνλ απνζεθεπηηθφ ρψξν, αιιά θαη ηηο δπλαηφηεηεο ζχλδεζεο κε ην Γηαδίθηπν. Ζ Microsoft θξφληηζε λα εληζρχζεη ηελ ππεξεζία Xbox Live θαη λα πξνζθέξεη παηρλίδηα, ηαηλίεο, πιεξνθνξηαθφ πιηθφ, δηαζχλδεζε κε facebook, 10

MSN Messenger θαη άιια εξγαιεία, ψζηε λα θάλεη ηελ θνλζφια ηεο θάηη πεξηζζφηεξν απφ κηα παηρληδνκεραλή. Ζ Sony αθνινχζεζε ην 2006 κε ηελ θπθινθνξία ηνπ Play station 3, κηαο παλίζρπξεο απφ πιεπξάο επεμεξγαζηηθήο ηζρχνο, θνλζφια, πνπ ελζσκάησλε εληππσζηαθέο ηερλνινγίεο, φπσο ζπζθεπή αλάγλσζεο Blue Ray, δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο (Play station Home), θπιινκεηξεηή ηζηνχ θ. ά. Ζ Nintendo απνηέιεζε ηε κεγαιχηεξε θαη εληππσζηαθφηεξε παξνπζία ζηηο θνλζφιεο απηήο ηεο πεξηφδνπ, κε ην Wii. Αλ θαη ζε ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά είλαη ζαθψο ππνδεέζηεξν ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο θνλζφιεο, εληνχηνηο θαηάθεξε λα μερσξίζεη θαη λα μεπεξάζεη ζε πσιήζεηο ηηο ππφινηπεο ζπζθεπέο, ράξε ζηνλ πξσηνπνξηαθφ ρεηξηζκφ. Σα παηρλίδηα ειέγρνληαη κε ηηο θηλήζεηο ηνπ ρεξηνχ, ράξε ζην αζχξκαην ρεηξηζηήξην, πνπ είλαη ζηελ νπζία κηα θάκεξα Bluetooth. Οη δπλαηφηεηεο ηνπ Wii ζε ζπλδπαζκφ κε ην κνλαδηθφ ρεηξηζκφ ηνπ νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία παηρληδηψλ αξθεηά πξσηνπνξηαθψλ θαη ηελ πξνζέιθπζε αηφκσλ θαη ειηθηαθψλ νκάδσλ, πνπ ππφ άιιεο ζπλζήθεο δελ ελδηαθέξνληαλ γηα ηα βηληενπαηρλίδηα. Σέινο, δελ πξέπεη λα μερλάκε θαη ηε ζεηξά ipod ηεο Apple, ε νπνία απνηέιεζε απφ κφλε ηεο ζηαζκφ ζηε βηνκεραλία ηεο κνπζηθήο αξρηθά. Οη λεφηεξεο γεληέο ipod φπσο ην Touch θαη ην iphone, έρνπλ πξνζειθχζεη ηελ πξνζνρή κηαο κεξίδαο δεκηνπξγψλ παηρληδηψλ κε εληππσζηαθά ραξαθηεξηζηηθά σο πξνο ην ρεηξηζκφ, θαζψο νη ζπζθεπέο απηέο απνηεινχληαη απφ νζφλεο αθήο. 11

1.2 Γηαθξίζεηο έλλνηεο ηχπσλ ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο 1.2.1 Γηαδηθηπαθά ςπραγσγηθά ειεθηξνληθά παηρλίδηα (on-line games) ηαλ κηιάκε γηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα αλαθεξφκαζηε ζηα παηρλίδηα πνπ παίδεη θαλείο κέζσ ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή, κέζσ εηδηθψλ παηρληδνκεραλψλ (θνλζφιεο), κέζσ θνξεηψλ ζπζθεπψλ, ή online κέζσ Γηαδηθηχνπ. Δίλαη γεγνλφο φηη απηφ ην λέν είδνο ςπραγσγίαο έρεη αιιάμεη γηα ηα θαιά ηνλ ηξφπν πνπ δαπαλνχλ ηνλ ειεχζεξφ ηνπο ρξφλν κηθξνί θαη κεγάινη, ζπκβάιινληαο πνιιέο θνξέο πέξαλ απφ ηε ςπραγσγία ζηε δεκηνπξγηθφηεηα, ηε γλψζε, αθφκα θαη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ αηφκνπ. Σα online παηρλίδηα γίλνληαη φιν θαη πην δεκνθηιή θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα κπνξνχκε λα πνχκε φηη παξαηεξνχληαη θαηά θχξην ιφγν νη παξαθάησ κνξθέο: Παηρλίδηα κέζσ browser: Πξφθεηηαη θαηά θχξην ιφγν γηα απιά παηρλίδηα πνπ παξέρνληαη δσξεάλ ζε ηζηνζειίδεο πνπ ζηεξίδνληαη ζηηο δηαθεκίζεηο. Γηαθεκηζηηθά παηρλίδηα: Παηρλίδηα ζρεδηαζκέλα γηα λα πξνσζήζνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν πξντφλ, ππεξεζία αθφκα θαη ηδενινγία. Παηρλίδηα δηθηχνπ: Παηρλίδηα πνπ εγθαζίζηαληαη ζηνλ ππνινγηζηή θαη ηα νπνία παίδνληαη ζε ζχλδεζε κε ην Γηαδίθηπν. MMORPG: δηαθέξνπλ απφ ηα παηρλίδηα δηθηχνπ ζην φηη έλαο ηεξάζηηνο αξηζκφο παηθηψλ ζπκκεηέρεη ζε έλα θαη κφλν παηρλίδη θαη ζην φηη ην παηρλίδη εμειίζζεηαη αθφκα θαη φηαλ ν παίθηεο δελ ζπκκεηέρεη ζε απηφ. 12

1.2.2 Σπρεξά παηρλίδηα θαη ειεθηξνληθόο ηδόγνο Ηζηνξηθά αξραηνινγηθά επξήκαηα θαη πεγέο απνδεηθλχνπλ θαη επηβεβαηψλνπλ φηη ν ηδφγνο, δειαδή ε ελαζρφιεζε θαη ζπκκεηνρή ησλ αλζξψπσλ ζε ηπρεξά παηρλίδηα ή παηρλίδηα πηζαλνηήησλ έρεη βαζηέο θαη καθξφρξνλεο ξίδεο θαζψο θαη εμειηθηηθή πνξεία. Σα ηπρεξά παηρλίδηα ζηεξίδνληαη ζηε βαζηά επηζπκία ηνπ αλζξψπνπ λα ξηζθάξεη θαη ζηελ ειπίδα ηνπ λα θεξδίζεη κεγάια πνζά. Γη απηφ ην ιφγν θαηαθέξλνπλ λα ζπλαξπάδνπλ κεγάιε κεξίδα αλζξψπσλ. Ο ηδφγνο είλαη θαηλφκελν ππαξθηφ, θνηλσληθφ, ην νπνίν δελ κπνξεί λα αγλνεζεί νχηε λα πεξάζεη απαξαηήξεην, θαζψο απνηειεί θαζεκεξηλή πξφθιεζε, πνπ εθηφο απφ ην ίδην ην άηνκν επεξεάδεη θαη ηνλ πεξίγπξφ ηνπ. ήκεξα ν νξγαλσκέλνο ηδφγνο απνηειεί κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο «βηνκεραλίεο» θαζψο εκθαλίδεη ζπλερή άλζεζε. Δθηφο απφ ηα ηπρεξά παηρλίδηα πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κε ηε θπζηθή παξνπζία πξνζψπσλ ζε δηάθνξεο ιέζρεο, θαδίλν ή πξαθηνξεία ηπρεξψλ παηρληδηψλ, ππάξρεη πιένλ θαη ν ειεθηξνληθφο ηδφγνο, ν νπνίνο πεξηιακβάλεη δηάθνξεο κνξθέο ηπρεξψλ παηρληδηψλ. Τπάξρνπλ πάξα πνιιέο νινθιεξσκέλεο δηαδηθηπαθέο πχιεο γηα ηνπο θίινπο ησλ θαδίλν θαη ησλ πνηθίιισλ παηρληδηψλ ηνπο, φπσο είλαη ην πφθεξ, ην κπιαθηδαθ, ε ξνπιέηα, ην baccarat, ηα δάξηα, νη θνπινρέξεδεο (θξνπηάθηα), φπσο επίζεο θαη ην lotto, Kino, ηάβιη, ζηνίρεκα δηαθφξσλ αζιεκάησλ, ηππνδξνκίεο θαη πνιιά άιια. Σα online casino έθαλαλ ηελ πξψηε ηνπο εκθάληζε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, φηαλ ην Internet δελ ήηαλ αθφκε αλαπηπγκέλν ζην βαζκφ πνπ είλαη ζήκεξα. Σνλ πξψην εθείλν θαηξφ ήηαλ ιίγα ζηνλ αξηζκφ θαη ε πνηφηεηα ινγηζκηθνχ πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ φπσο είλαη θπζηθφ, ήηαλ πνιχ θαηψηεξε απφ ηε ζεκεξηλή. ζν φκσο ε ηερλνινγία ηεο πιεξνθνξηθήο εμειηζζφηαλ, ηφζν ηα online casino πιήζαηλαλ ζε αξηζκφ, κε ηαπηφρξνλε βειηίσζε ηφζν ησλ γξαθηθψλ, φζν θαη ησλ πξνζθνξψλ θαη ησλ κπφλνπο πνπ απηά πξνζθέξνπλ. 13

Σα ηπρεξά παηρλίδηα είλαη ηδηαηηέξσο δεκνθηιή ζηνπο Έιιελεο, Αξθεί λα ζθεθηεί θαλείο ην γεγνλφο φηη ην πνζφ πνπ αληηζηνηρεί ζηε λφκηκε θαη κφλν αγνξά ηπρεξψλ παηρληδηψλ είλαη πεξί ηα 9,4 δηο επξψ, θαηαηάζζνληαο ηελ Διιάδα ζηε δεχηεξε ρψξα παγθνζκίσο ζηελ θαηά θεθαιήλ δαπάλε γηα ην ηδφγν, παξφιν πνπ ην ζρεηηθφ λνκηθφ θαζεζηψο ζηελ Διιάδα είλαη αξθεηά απζηεξφ. Ο κνλαδηθφο ρψξνο φπνπ επηηξέπεηαη λα παίδεη θαλείο ηπρεξά παηρλίδηα ζηε ρψξα καο είλαη ηα πξαγκαηηθά θαδίλν θαη ηα λφκηκα πξαθηνξεία ηπρεξψλ παηρληδηψλ. ε νπνηνλδήπνηε άιιν ρψξν ε δξαζηεξηφηεηα ηνπ ηδφγνπ είλαη παξάλνκε. Απηφ βέβαηα δε θαίλεηαη λα εκπνδίδεη ηελ εμάπισζε ησλ ηπρεξψλ παηρληδηψλ ζην δηαδίθηπν, θαζψο φιεο νη εηαηξείεο πνπ πξνζθέξνπλ εηθνληθά δσκάηηα (π.ρ. Poker rooms) έρνπλ βάζε ζην εμσηεξηθφ, νπφηε δε ζπληειείηαη θάπνηα αμηφπνηλε πξάμε. 1.2.3 Γηαζθέδαζε κέζσ «θαηεβάζκαηνο» (downloading) αξρείσλ κνπζηθήο, ηαηληώλ, πξνγξακκάησλ θιπ. από ην δηαδίθηπν Μηα άιιε κνξθή ειεθηξνληθήο ςπραγσγίαο είλαη ην «θαηέβαζκα» (downloading) δηάθνξσλ αξρείσλ κνπζηθήο, ηαηληψλ, βηβιίσλ ή αθφκα θαη πξνγξακκάησλ. Δίλαη γεγνλφο πσο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ κπνξεί θαλείο λα βξεη ζρεδφλ ηα πάληα. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ λεαξψλ, θπξίσο αλζξψπσλ, πξνηηκά λα βξεη π.ρ. κηα ηαηλία κέζσ δηαδηθηχνπ παξά λα αγνξάζεη ή λα λνηθηάζεη έλα DVD απφ έλα ηππηθφ video club. Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε ηε κνπζηθή. Σν Internet είλαη επίζεο γεκάην απφ εκπνξηθά sites φπσο γηα παξάδεηγκα ην Amazon.com ή ην e-shop, απ φπνπ κπνξεί θαλείο λα αγνξάζεη πιεζψξα πιηθψλ αγαζψλ ζε πνχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη ζε ηηκέο ζπλήζσο ρακειφηεξεο απ απηέο ηεο πξαγκαηηθήο αγνξάο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη επίζεο ην παξάδεηγκα ηνπ Internet Archive, ν νπνίνο είλαη έλαο κε θεξδνζθνπηθφο νξγαληζκφο πνπ είλαη επξέσο γλσζηφο γηα ηελ ππεξεζία Way back Machine. Πξφθεηηαη γηα ηελ ρξνλνκεραλή ηνπ Internet ε νπνία καο δείρλεη πψο ήηαλ δηάθνξεο ηζηνζειίδεο θαηά ην παξειζφλ. Ζ πξνζθνξά ηνπ Internet Archive, σζηφζν, δελ πεξηνξίδεηαη εθεί. Ο νξγαληζκφο 14

δηαζέηεη επίζεο εθαηνληάδεο δσξεάλ ηαηλίεο θαη αξρεία κνπζηθήο, ειεχζεξα πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ. Με άιια ιφγηα, κπνξεί θαλείο λα ηα θαηεβάζεη λφκηκα θαη ρσξίο θακία ππνρξέσζε. Μέρξη ηψξα ηα αξρεία απηά ήηαλ δηαζέζηκα κφλν κε ηε κνξθή απεπζείαο download, θάηη αξθεηά ρξνλνβφξν. Πιένλ φκσο είλαη δηαζέζηκα θαη κε ηε κνξθή torrent. Σα torrents είλαη κηθξά αξρεηάθηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληαιιαγή πνιχ κεγαιχηεξσλ αξρείσλ, ή ζπλφισλ αξρείσλ, κέζσ ηνπ πξσηνθφιινπ BitTorrent. Σν BitTorrent είλαη πξσηφθνιιν αληαιιαγήο αξρείσλ. Σα αξρεία πνπ θαηεβάδνπκε δε βξίζθνληαη ζε έλαλ θεληξηθφ δηαθνκηζηή (φπσο π.ρ. φηαλ θαηεβάδνπκε κε ηνλ Firefox κέζσ ηνπ πξσηνθφιινπ HTTP) αιιά ζηνπο ζθιεξνχο δίζθνπο ηνπο δηθνχο καο θαη ησλ άιισλ ρξεζηψλ. ινη θαηεβάδνπλ θαη αλεβάδνπλ ηαπηφρξνλα ν έλαο απ ηνλ άιινλ. Έλα πιενλέθηεκα ηνπ είλαη φηη επηηξέπεη ηε δηαλνκή/αληαιιαγή κεγάισλ αξρείσλ ζε πνιχ κεγάιεο ηαρχηεηεο. Απηφο ήηαλ θαη ν αξρηθφο ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν θηηάρηεθε απφ ηελ Bram Cohen: γηα λα επηηξέπεη ηε γξήγνξε δηαλνκή κεγάινπ φγθνπ δεδνκέλσλ ρσξίο λα απαηηείηαη κεγάιν θαη δαπαλεξφ εχξνο δψλεο (bandwidth) ζε κηα θεληξηθή ηνπνζεζία. Γηα λα θαηεβάδνπκε αξρεία κέζσ ηνπ πξσηνθφιινπ ρξεηαδφκαζηε έλαλ BitTorrent client, δειαδή έλα πξφγξακκα πνπ λα ππνζηεξίδεη ην πξσηφθνιιν BitTorrent. Τπάξρνπλ πνιιά εχρξεζηα θαη δσξεάλ πξνγξάκκαηα εθ ησλ νπνίσλ ηα 3 πην γλσζηά είλαη: κ Torrent Azureus BitTorrent Ο ζπλεζέζηεξνο ηξφπνο γηα λα βξνχκε κνπζηθή ή ηαηλίεο λα θαηεβάζνπκε είλαη κέζσ εηδηθψλ site, ησλ ιεγφκελσλ trackers. Καηεβάδνπκε απφ ηνλ tracker έλα αξρεηάθη κε θαηάιεμε.torrent, ην αλνίγνπκε κε ην πξφγξακκα ηεο επηινγήο καο, ην πξφγξακκα ζπλδέεηαη κε ηνλ tracker θαη κεηά απφ ιίγν αξρίδεη ην θαηέβαζκα. Οη trackers ρσξίδνληαη ζε 15

δεκφζηνπο (public) θαη ηδησηηθνχο (private). Οη δεκφζηνη έρνπλ ειεχζεξε πξφζβαζε. ηνπο ηδησηηθνχο ε πξφζβαζε επηηξέπεηαη κφλν ζηα εγγεγξακκέλα κέιε, ε δε εγγξαθή απαηηεί ζπλήζσο πξφζθιεζε απφ έλα άιιν κέινο. θπξηφηεξα είλαη: Ζ ηαρχηεηα κε ηελ νπνία θαηεβάδνπκε εμαξηάηαη απφ δηάθνξα πξάγκαηα. Σα Ζ ηαρχηεηα ηεο ζχλδεζεο καο Ζ δηαζεζηκφηεηα ηνπ αξρείνπ πνπ ζέινπκε θαη ε ηαρχηεηα ησλ άιισλ Ζ ηαρχηεηα κε ηελ νπνία αλεβάδνπκε εκείο Οη ξπζκίζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο Πνιχ δεκνθηιή site είλαη ηα εμήο: www.piratebay.com www.mininova.com www.greek-tracker.com Έλα ιηγφηεξν εμειηγκέλν ζχζηεκα απφ ηα torrents είλαη ην ιεγφκελν peer to peer. Απηνχ ηνπ ηχπνπ ε κεηαθνξά αξρείσλ γίλεηαη «απφ θφκβν ζε θφκβν», δειαδή αλάκεζα ζε ρξήζηεο πνπ βξίζθνληαη ηαπηφρξνλα ζπλδεδεκέλνη ζην Γηαδίθηπν ρσξίο λα κεζνιαβεί θάπνηνο server. Πην δεκνθηιή site ζ απηήλ ηελ θαηεγνξία είλαη : www.limewire.com www.emule.com To Mega Upload είλαη ν ηαρχηεξνο δξφκνο ζηελ αληαιιαγή αξρείσλ. Αληί λα αληαιιάζζνληαη ηα αξρεία αλάκεζα ζε ρξήζηεο, θάζε ρξήζηεο απνζεθεχεη ηα αξρεία πνπ ζέιεη λα δηακνηξάζεη ζε έλαλ ηζρπξφ server. ηε ζπλέρεηα νη ππφινηπνη ρξήζηεο ηα θαηεβάδνπλ κε πνιχ πςειφηεξεο ηαρχηεηεο. Πην δεκνθηιή site: www.megaupload.com www.rapidshare.com Σν Streaming Audio/Video είλαη ε πην ζχγρξνλε ηερληθή λα βιέπεη θαλείο online βίληεν ή λα αθνχεη online ηξαγνχδηα. Σα αξρεία αλαξηψληαη ζε κία ηζηνζειίδα θαη νη 16

ρξήζηεο ζπλδένληαη γηα λα ηα δνπλ ή λα ηα αθνχζνπλ γηα φζν ρξφλν είλαη ζπλδεδεκέλνη. Πην δεκνθηιή site: www.youtube.com www.movies-links.tv www.greek-movies.com 1.2.4 Κνηλσληθή δηθηύσζε θαη επηθνηλσλία Σν ειεθηξνληθό ηαρπδξνκείν (email) πξνυπήξρε ηεο έλαξμεο ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη ήηαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα έλα ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηε δεκηνπξγία ηνπ. ήκεξα, σζηφζν, απνηειεί κηα ππεξ4εζία ηνπ δηαδηθηχνπ, ε νπνία επηηξέπεη ηε ζπγγξαθή, απνζηνιή, ιήςε θαη απνζήθεπζε κελπκάησλ κε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ζπζηεκάησλ ηειεπηθνηλσληψλ. Γεληθά, ν φξνο ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν αλαθέξεηαη ζην ζχζηεκα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ πνπ ρξεζηκνπνηεί ην πξσηφθνιιν «Mail Transfer Protocol» ζε δηθηπαθά ζπζηήκαηα πνπ βαζίδνληαη ζε άιια πξσηφθνιια κεηαθνξάο κελπκάησλ, αιιά θαη ζε δηάθνξα ζπζηήκαηα κελπκάησλ ζε κηθξά δίθηπα, ππεξππνινγηζηέο θιπ., πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο ηνπο λα ζηέιλνπλ κελχκαηα κεηαμχ ηνπο γηα ηελ ππνζηήξημε νκαδηθήο ζπλεξγαζίαο. Σα ζπζηήκαηα ζε ηνπηθά δίθηπα ή ζε δίθηπα intranet είλαη πηζαλφλ λα βαζίδνληαη ζε ηδησηηθά πξσηφθνιια, πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ην ζπγθεθξηκέλν ζχζηεκα, ή λα είλαη ηα ίδηα πξσηφθνιια πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα δεκφζηα δίθηπα. Έλα κήλπκα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ απνηειείηαη απφ 3 ζηνηρεία: ην θάθειν ηνπ κελχκαηνο, ηελ επηθεθαιίδα ηνπ κελχκαηνο θαη ην θπξίσο ζψκα ηνπ κελχκαηνο. Ζ επηθεθαιίδα ηνπ κελχκαηνο πεξηέρεη πιεξνθνξίεο ειέγρνπ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ, ηνπιάρηζηνλ, ηεο ειεθηξνληθήο δηεχζπλζεο ηνπ απνζηνιέα ή κίαο ή θαη πεξηζζφηεξσλ δηεπζχλζεσλ παξαιεπηψλ. πλήζσο 17

πξνζηίζεληαη θαη πεξηγξαθηθέο πιεξνθνξίεο, φπσο έλα πεδίν επηθεθαιίδαο ζέκαηνο θαη κηα ρξνληθή ζθξαγίδα ππνβνιήο ηνπ κελχκαηνο. Με ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν, ινηπφλ, κπνξείηε λα ζηέιλεηε θαη λα ιακβάλεηε κελχκαηα. Με ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ηνπ Internet κπνξείηε λα αληαιιάζζεηε κελχκαηα κε νπνηνδήπνηε άιιν άηνκν ζην Internet πνπ έρεη κηα ηαρπδξνκηθή ζπξίδα (κηα ειεθηξνληθή δηεχζπλζε ζηελ νπνία κπνξεί λα ζηαιεί ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν). Γηα λα ρξεζηκνπνηήζεηε ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ρξεηάδεζηε έλα πξφγξακκα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, φπσο ην Outlook Express, ζηνλ ππνινγηζηή ζαο θαη έλα ινγαξηαζκφ ειεθηξνληθήο αιιεινγξαθίαο. Μα απηά ηα πξνγξάκκαηα κπνξείηε λα δεκηνπξγήζεηε, λα ζηείιεηε θαη λα ιάβεηε κελχκαηα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. πλήζσο, ν ISP ζαο παξέρεη έλαλ ινγαξηαζκφ email κε ηε ζπλδξνκή ζαο. Οη δηεπζχλζεηο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ζπλήζσο απνηεινχληαη απφ ην φλνκα ηνπ αηφκνπ ζην νπνίν ζηέιλεηε ηελ αιιεινγξαθία, καδί κε ηε ζέζε πνπ παξέρεηαη απφ ην φλνκα ηνκέα. Γηα παξάδεηγκα, ην onoma@otenet,gr. Σν onoma είλαη ην φλνκα ηνπ παξαιήπηε. Σν @ είλαη ν δηαρσξηζηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ νλφκαηνο παξαιήπηε απφ ηνλ ηνκέα. Σν otenet.gr είλαη ην φλνκα ηνκέα ή ε ζέζε ηνπ onoma. Σν ηκήκα ηνπ νλφκαηνο κπνξεί λα είλαη ζε νπνηαδήπνηε απφ ηηο παξαθάησ κνξθέο: Έλα φλνκα θαη έλα επψλπκν ρσξηζκέλα κε ηειεία (onoma.eponymo) Έλα αξρηθφ αθνινπζνχκελν απφ ην επψλπκν, ρσξηζκέλα κε ηειεία (o.eponymo) Έλαο θσδηθφο πνπ πεξηέρεη θείκελν θαη αξηζκνχο (csofbl) Κάηη απξφζσπν (π.ρ. info ή help) Σν ηκήκα ηνπ νλφκαηνο ηνπ ηνκέα πεξηγξάθεη ηε ζέζε ζην Internet ζηελ νπνία ζα πξέπεη λα ζηαινχλ ηα κελχκαηα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Απηφ αθνινπζεί κηα παξφκνηα 18

ζχκβαζε κε απηή ησλ δηεπζχλζεσλ URL, πνπ ζπλδπάδνπλ ηε ρψξα, ηνλ ηχπν ηνπ ηδξχκαηνο θαη ηελ πφιε. Κνηλσληθή δηθηύσζε είλαη ε ζπγθέληξσζε ή ζπκκεηνρή ησλ αηφκσλ ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο, φπσο γηα παξάδεηγκα νη αγξνηηθέο θνηλφηεηεο, νη γεηηνληέο, νη ρψξνη εξγαζίαο, ηα παλεπηζηήκηα θαη ηα ζρνιεία. ηε βηβιηνγξαθία εκθαλίδνληαη δηάθνξνη νξηζκνί γηα ην ηη είλαη έλα θνηλσληθφ δίθηπν: Ο Υηνχξεο (Υηνχξεο 2004) νξίδεη σο θνηλσληθά δίθηπα ηα «πνιπδηάζηαηα ζπζηήκαηα επηθνηλσλίαο θαη δηακφξθσζεο ηεο αλζξψπηλεο πξαθηηθήο θαη ηεο θνηλσληθήο ηαπηφηεηαο». Οη Walker, MacBride θαη Vachon (1977), φξηζαλ σο θνηλσληθφ δίθηπν ην άζξνηζκα ησλ πξνζσπηθψλ επαθψλ κέζσ ησλ νπνίσλ ην άηνκν δηαηεξεί ηελ θνηλσληθή ηνπ ηαπηφηεηα, ιακβάλεη ζπλαηζζεκαηηθή ππνζηήξημε, πιηθή ελίζρπζε θαη ζπκκεηνρή ζηηο ππεξεζίεο, έρεη πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο θαη δεκηνπξγεί λέεο θνηλσληθέο επαθέο. Σα θνηλσληθά δίθηπα ζπλήζσο απνηεινχληαη απφ ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο, ηνπο θίινπο θαη ηνπο γλσζηνχο θαη πεξηιακβάλνπλ ηξεηο θξίζηκεο έλλνηεο: α) ην κέγεζνο ή ην εχξνο, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηνλ αξηζκφ ησλ αηφκσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην δίθηπν, β) ηε ζχλζεζε, δειαδή ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο κειψλ ηεο επξχηεξεο νηθνγέλεηαο ή θίισλ ζην δίθηπν, γ) ηε ζπρλφηεηα, πνπ δειψλεη ην πφζν ζπρλά ηα κέιε ελφο θνηλσληθνχ δηθηχνπ αιιειεπηδξνχλ κεηαμχ ηνπο (Υηνχξεο, Παπάλεο, Ρφληνο, 2004). Έλα θνηλσληθφ δίθηπν είλαη επνκέλσο κηα θνηλσληθή δνκή πνπ απνηειείηαη απφ άηνκα ηα νπνία ζπλδένληαη ή δεζκεχνληαη κεηαμχ ηνπο κε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο ζπγθεθξηκέλνπο ηχπνπο αιιειεμάξηεζεο φπσο ε θηιία, ε ζπγγέλεηα, ηα θνηλά ελδηαθέξνληα, 19

νη νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο θιπ. Γελ είλαη ίζσο ππεξβνιή ην λα ηζρπξηζηνχκε φηη ηα ζέκαηα θαη ηα ελδηαθέξνληα ησλ θνηλσληθψλ δηθηχσλ είλαη ηφζν πνηθίια θαη πινχζηα, φζν θαη ε ηζηνξία ηνπ θφζκνπ καο. Ζ θνηλσληθή δηθηχσζε ζήκεξα είλαη ηδηαίηεξα δεκνθηιήο ζηελ online κνξθή ηεο, δειαδή ζε απεπζείαο ζχλδεζε ζην Γηαδίθηπν. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ην Γηαδίθηπν είλαη γεκάην κε εθαηνκκχξηα άηνκα πνπ επηζπκνχλ λα γλσξίζνπλ άιινπο αλζξψπνπο, λα αλαπηχμνπλ θηιίεο ή επαγγεικαηηθέο ζπκκαρίεο, λα αλαδεηήζνπλ εξγαζία, λα ζρεκαηίζνπλ νκάδεο θαη λα κνηξάδνληαη απφ πξψην ρέξη πιεξνθνξίεο θαη εκπεηξίεο ζρεηηθά κε ηα ρφκπη θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο. ηαλ πξφθεηηαη γηα online θνηλσληθή δηθηχσζε, ρξεζηκνπνηνχληαη ηζηνζειίδεο γλσζηέο σο ηζηφηνπνη θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Οη ηζηφηνπνη θνηλσληθήο δηθηχσζεο ιεηηνπξγνχλ σο online θνηλφηεηεο ησλ ρξεζηψλ ηνπ Γηαδηθηχνπ. Αλάινγα κε ηα ραξαθηεξηζηηθά θάζε ηζηφηνπνπ, ηα κέιε ηεο online θνηλφηεηαο έρνπλ θνηλά ελδηαθέξνληα φπσο θάπνην ρφκπη, ηε ζξεζθεία ή ηελ πνιηηηθή. Ζ εγγξαθή θαη πξφζβαζε ζε έλαλ ηζηφηνπν θνηλσληθήο δηθηχσζεο παξέρεη ζηα κέιε ηνπ άκεζε θαη ζπλερή θνηλσληθνπνίεζε. Απηή ε θνηλσληθνπνίεζε κπνξεί λα πεξηιακβάλεη ηελ αλάγλσζε ηνπ πξνθίι ησλ άιισλ κειψλ θαη ζπρλά θαη ηελ επηθνηλσλία καδί ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ηζηνζειίδεο θνηλσληθήο δηθηύσζεο ή «social networking sites», φπσο ηα πνιχ δεκνθηιή ζηε ρψξα καο facebook θαη twitter, απνηεινχλ θαζεκεξηλή ζπλήζεηα ησλ λέσλ. ηηο ηζηνζειίδεο απηέο, παηδηά, λένη αιιά θαη κεγαιχηεξνη ρξήζηεο κέζα απφ ηα εηθνληθά ηνπο πξνθίι ιεηηνπξγνχλ δηαδξαζηηθά κε άιινπο ρξήζηεο, δεκνζηεχνπλ ηηο θσηνγξαθίεο θαη ηα βίληεφ ηνπο, γίλνληαη κέιε ζε νκάδεο θνηλψλ ελδηαθεξφλησλ (groups), δεκνζηεχνπλ θαη αληαιιάζζνπλ ηηο θαιιηηερληθέο ηνπο δεκηνπξγίεο (κνπζηθή θιπ.), επηζθέπηνληαη ζειίδεο άιισλ ρξεζηψλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ πιήζνο εθαξκνγψλ (θνπίδ, παηρλίδηα θιπ.). Δπηπιένλ, ην social networking σο λένο ηξφπνο θνηλσληθήο δηαδξαζηηθφηεηαο θαη ζπκκεηνρήο επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο λα δεκηνπξγνχλ νη ίδηνη 20

πεξηερφκελν ζην Γηαδίθηπν θαη λα ην κνηξάδνληαη κε άιινπο ρξήζηεο, ρσξίο λα έρνπλ εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο γλψζεηο. ήκεξα, ππάξρνπλ πνιινί ηζηφηνπνη θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Οη ηζηφηνπνη δηαθξίλνληαη ζε θαηεγνξίεο αλάινγα κε: ην αληηθείκελφ ηνπο, δει. ην ζηφρν ηεο δηθηχσζεο, ηνλ ηξφπν εγγξαθήο θαη ζπκκεηνρήο κειψλ (ειεχζεξε ή πεξηνξηζκέλε), ηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπο θαη ην είδνο ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ αληαιιάζζνπλ νη ρξήζηεο κεηαμχ ηνπο. Άιινη ηζηφηνπνη θνηλσληθήο δηθηχσζεο εζηηάδνπλ ζε ζπγθεθξηκέλα ελδηαθέξνληα ρξεζηψλ, ελψ άιινη δελ έρνπλ ζπγθεθξηκέλν ζηφρν ή αληηθείκελν. Οη ηειεπηαίνη ζπρλά αλαθέξνληαη σο "παξαδνζηαθνί" ηζηφηνπνη θνηλσληθήο δηθηχσζεο θαη ζπλήζσο έρνπλ αλνηρηή ηελ έληαμε κειψλ ζε φινπο ηνπο ρξήζηεο ηνπ Γηαδηθηχνπ. ηνπο πεξηζζφηεξνπο απφ απηνχο ηνπο ηζηφηνπνπο ηα κέιε κπνξνχλ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ ην δηθφ ηνπο δίθηπν θίισλ θαη λα εμαιείςνπλ ηα κέιε πνπ δελ έρνπλ θνηλά ελδηαθέξνληα ή ζηφρνπο. ε θάπνηνπο ηζηφηνπνπο ε εγγξαθή κειψλ είλαη ειεχζεξε, ελψ ζε άιινπο απαηηείηαη πξφζθιεζε απφ έλα ππάξρνλ κέιινλ, δει. ζχζηαζε ηνπ κέινπο γηα ηελ εγγξαθή ηνπ. Ο ηξφπνο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ κειψλ κπνξεί λα είλαη αηνκηθφο, δειαδή αλάκεζα ζε δχν άηνκα, ή καδηθφο φπνπ ηα κέιε δεκνζηεχνπλ πεξηερφκελν νξαηφ ζε φινπο ηα κέιε. Μπνξεί λα πεξηιακβάλεη δεκνζηεχζεηο κελπκάησλ ή αθφκα θαη δσληαλέο ζπλνκηιίεο, ζρφιηα, λήκαηα ζπδεηήζεσλ θιπ. Σν πεξηερφκελν πνπ δεκνζηεχνπλ ή αληαιιάζζνπλ κεηαμχ ηνπο ηα κέιε ηνπ ηζηφηνπνπ κπνξεί λα είλαη θείκελν, θσηνγξαθίεο, ή αθφκα θαη βίληεν. 21