Ερευνητική ομάδα. Βασιλείου Μαρία Ζαχαρίου Φίλιππος

Γαστουνιώτη Μαρία Δεσλή Κυριακή Θεοδωράκης Θοδωρής Ιωάννου Βασιλεία Καραθανασόπουλος Λουκάς Κάστιζα Ασημίνα Κίτσος Γιώργος Λιακόπουλος Γιάννης Μπάρμπας Δημήτρης Νεμτσάνου Θοδωρής Σβίγγου Μαρία Σδώνας Γιάννης Τρέντζος Βαγγέλης Τσάρος Πάνος Χαρέμη Μαρία Χαρέμης Κωνσταντίνος Ερευνητική ομάδα Επιβλέποντες καθηγητές Βασιλείου Μαρία Ζαχαρίου Φίλιππος

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστούμε θερμά όλους όσους συμμετείχαν στην έρευνα κατά την διάρκεια της εργασίας. Ειδικότερα ευχαριστούμε τους μαθητές του 3 ου Γυμνασίου και 3 ου Λυκείου Θήβας καθώς και τις οικογένειες τους που πρόσφεραν πολύτιμη βοήθεια λέγοντας την γνώμη τους μέσα από τα ερωτηματολόγια στα οποία απάντησαν και βοηθώντας μας στην συλλογή ετικετών. Ευχαριστούμε το σχολείο το οποίο διέθεσε το εργαστήριο Φυσικών Επιστημών καθώς και την υλικοτεχνική υποδομή που ήταν απαραίτητη. Τέλος ευχαριστούμε τους επιβλέποντες καθηγητές που πρόσφεραν την πολύτιμη βοήθεια τους καθώς και τις γνώσεις τους πάνω στο θέμα κατά την διάρκεια του δεύτερου τετραμήνου. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

Σελίδα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7 ΜΕΡΟΣ A : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 9 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 : ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 11 1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 13 1.2. ΙΣΤΟΡΙΑ: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΤΙΚΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ 13 1.3. ΣΥΝΗΘΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΤΙΚΕΤΩΝ 14 1.4. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΝΕΩΝ ΜΕ ΠΑΛΙΕΣ ΕΤΙΚΕΤΕΣ 15 1.5. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ 16 1.6. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΥΠΩΣΗΣ ΕΤΙΚΕΤΩΝ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ 16 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 : ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 19 2.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 21 2.2. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 21 2.3. ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ 27 ΜΕΡΟΣ Β : ΕΡΕΥΝΑ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 39 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 41 1.1. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 41 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 43 1. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 43 ΕΝΟΤΗΤΑ 3 : ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΤΙΚΕΤΩΝ 47 3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 48 3.2. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ 48 3.3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ 49 ΕΝΟΤΗΤΑ 4 : ΑΠΟΨΕΙΣ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ 57 4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 58 4.2. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ 58 4.3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ 61 4.4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ 63 4.5. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΩΜΕΝΩΝ 68 4.5.1. ΦΥΛΟ 68 4.5.2. ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 74 4.5.3. ΗΛΙΚΙΑ 79 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 85 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 89 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ ΑΡΘΑ 10, 11& 11Α 91 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το συγκεκριμένο θέμα επιλέχθηκε λόγω του γενικότερου ενδιαφέροντος που παρουσιάζει αφού σε καθημερινή βάση ερχόμαστε σε επαφή με καταναλωτικά αγαθά και κυρίως τρόφιμα. Είναι επομένως αναγκαίο να μπορεί ο κάθε καταναλωτής να αναγνωρίζει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στα προϊόντα που πρόκειται να καταναλώσει πολλά από τα οποία αναγράφονται στις ετικέτες τους. Επίσης πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζει και να αξιολογεί το σύνολο των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες των τροφίμων και να αποκτήσει την βασική καταναλωτική συνήθεια της ανάγνωσης των ετικετών αντιπαραβάλλοντας το περιεχόμενο τους με άλλες πηγές πληροφόρησης όπως είναι για παράδειγμα η διαφήμιση κ.α. Οι ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων (και οι πληροφορίες που μέσω αυτών παρέχονται) εξυπηρετούν συγκεκριμένους σκοπούς, και εκτός της ιδιότητος τους να ελκύουν την προσοχή ενδιαφέρον των καταναλωτών, αποτελούν και νομικά έγγραφα. Η διατροφική επισήμανση στις συσκευασίες τροφίμων κρίνεται μεγάλης σπουδαιότητος και αξίας για την αρμόζουσα ενημέρωση και ασφάλεια του καταναλωτή. Επίσης θα πρέπει να μην αποδίδονται στο προϊόν τροφίμου ιδιότητες που δεν έχει. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να διερευνηθεί η σημασία της τοποθέτησης ετικετών στις συσκευασίες τροφίμων με ορθές πληροφορίες για το συσκευασμένο τρόφιμο, να διερευνηθεί ο βαθμός εξοικείωσης των καταναλωτών στην επιμελή παρατήρηση των διατροφικών και άλλων επισημάνσεων των ετικετών συσκευασμένων προϊόντων τροφίμων και να εξεταστεί κάθε παράμετρος που επηρεάζει την τοποθέτηση και την ορθή διαχείριση των ετικετών στα τρόφιμα. Ορισμένα βασικά ερευνητικά ερωτήματα που τίθενται είναι : Ποια είναι διαχρονικά η εξέλιξη των ετικετών; 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 7

Ποιες πληροφορίες περιέχει μια τυπική ετικέτα συσκευασμένου τροφίμου; Ποιος ο βαθμός εγκυρότητας των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες τροφίμων; Ποιο το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την σήμανση των τροφίμων; Ποια η στάση των καταναλωτών ως προς την παρατήρηση των ετικετών και την αξιοποίηση των πληροφοριών που αυτές περιέχουν ; Πόσο εμπιστεύονται οι καταναλωτές τα αναγραφόμενα στις ετικέτες τροφίμων; Ποιες ειδικές σημάνσεις υπάρχουν για τα τρόφιμα και ποια η σημασία τους; Ποιες καταναλωτικές ανάγκες εξυπηρετεί και σε ποιο βαθμό μια ετικέτα σε ένα τρόφιμο; κ.λ.π. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 8

ΧΑΡΕΜΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΠΑΡΜΠΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΔΩΝΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΣ ΠΑΝΟΣ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 11

3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 12

1.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγκεκριμένη ενότητα αποτελεί τμήμα της ερευνητικής εργασίας «Ετικέτες τροφίμων: σύγχρονος γρίφος ή λεπτομερείς και σαφείς διατροφικές πληροφορίες». Συγκεκριμένα γίνεται ιστορική αναδρομή σχετικά με τις ετικέτες,τις διαδικασίες επεξεργασίας τους καθώς και τα είδη τους. Αναλυτικότερα, με τη συγκεκριμένη εργασία αποσκοπούμε στην απάντηση των ακόλουθων ερωτημάτων: Ποια είναι η ιστορία των ετικετών; Ποια είναι η εξέλιξη των ετικετών από το παρελθόν στο σήμερα; Πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις τυπώνονται οι ετικέτες; Ποια είναι τα επιμέρους τμήματα μιας ετικέτας; 1.2. ΙΣΤΟΡΙΑ: ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΤΙΚΕΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ Οι ετικέτες των συσκευασμένων τροφίμων είναι οι ίδιες από το 1990, παρά το γεγονός ότι πολλά «νέα» προϊόντα έχουν κάνει την εμφάνισή τους. Την τελευταία εικοσαετία κάθε φορά που ξεκινούσε η συζήτηση για την αναθεώρηση της νομοθεσίας, οι ομάδες συμφερόντων σε σχέση με την παραγωγή, μεταποίηση, συσκευασία και διάθεση τροφίμων οδηγούσαν σύντομα τη διαδικασία σε αδιέξοδο. Έτσι, ενώ οι πρώτες κινήσεις για την αναθεώρηση της σχετικής νομοθεσίας έγιναν το 2003, η πρώτη ανακοίνωση της Επιτροπής έγινε το 2008. Στη διάρκεια της τρίχρονης διαπραγμάτευσης που ακολούθησε, κατατέθηκαν περισσότερες από τρεις χιλιάδες προτάσεις - τροπολογίες. Σημαντικές αλλαγές έρχονται να αλλάξουν το τοπίο στο χώρο της διαθρεπτικής επισήμανσης, υποδεικνύοντας παράλληλα την 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 13

αναγκαιότητα για καλύτερη διατροφική ενημέρωση του κοινού. Το έναυσμα για αυτές τις αλλαγές δόθηκε από τα μηνύματα του ιδίου του καταναλωτικού κοινού, που θεωρούσε πως οι ετικέτες τροφίμων αποτελούν ένα γρίφο. Αποτελέσματα πολλών μελετών έχουν υποδείξει ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού κατανοεί και ερμηνεύει σωστά τις πληροφορίες που αναγράφονται σε ένα συσκευασμένο τρόφιμο. Προς την κατεύθυνση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε συνεργασία με την Παγκόσμια Συνομοσπονδία Βιομηχανιών τροφίμων και τις κατά τόπους αρχές, ενέκρινε πρόταση για να καταστούν οι ετικέτες τροφίμων σαφέστερες και πιο σχετικές προς τις ανάγκες των καταναλωτών. Σύμφωνα λοιπόν με την πρόταση αυτή, πρέπει να αναγράφονται στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας των τροφίμων βασικές πληροφορίες για τη θρεπτική αξία τους, τα επονομαζόμενα GDAs ή ελληνιστί ΕΗΠ (Ενδεικτικές Ημερήσιες Προσλήψεις). Καθορίζονται επίσης κανόνες ως προς τον τρόπο με τον οποίο οι πληροφορίες για τη θρεπτική αξία πρέπει να αναγράφονται στην επισήμανση των τροφίμων, παρ όλο που υπάρχει περιθώριο για τα κράτη μέλη να προάγουν επιπλέον εθνικά μέτρα, εφόσον αυτά δεν υπονομεύουν τους κανόνες της ΕΕ. Αναλυτικότερα, προτείνεται σε κάθε τρόφιμο να αναγράφεται σαφώς στο εμπρόσθιο μέρος της συσκευασίας η περιεκτικότητα σε θερμίδες, λίπη, κορεσμένα λίπη, σάκχαρα και νάτριο, βασικό συστατικό του αλατιού, ανά μερίδα του προϊόντος. Επιπλέον, πρέπει να αναγράφεται το ποσοστό των συνιστώμενων ημερήσιων προσλήψεων για έναν οργανισμό, που καλύπτεται για κάθε συστατικό. 1.3. ΣΥΝΗΘΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΤΙΚΕΤΩΝ Σε κάθε τρόφιμο συνήθως αναγράφονται Θερμίδες: η πληροφορία αυτή δίνεται στην μπροστινή πλευρά της συσκευασίας, ανά μερίδα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 14

Σάκχαρα, λίπη, κορεσμένα λίπη, νάτριο: οι πληροφορίες γι αυτά τα τέσσερα συστατικά αναγράφονται στην πίσω πλευρά της συσκευασίας του προϊόντος - αλλά δεν αποκλείεται να τα δείτε και δίπλα στις θερμίδες, στο μπροστινό μέρος της συσκευασίας. Τα συγκεκριμένα συστατικά έχουν επιλεγεί επειδή έχουν συσχετιστεί με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως η υπέρταση, η αυξημένη χοληστερίνη και τα καρδιαγγειακά νοσήματα 1.4. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΝΕΩΝ ΜΕ ΠΑΛΙΕΣ ΕΤΙΚΕΤΕΣ Οι πληροφορίες, που επιβάλλει ο νόμος να υπάρχουν στη συσκευασία ενός τροφίμου, περιλαμβάνουν την ονομασία και την περιγραφή, τα συστατικά, το βάρος (ή τον όγκο αν πρόκειται για υγρό), την ημερομηνία λήξης, το όνομα και τη διεύθυνση του παρασκευαστή, τις οδηγίες χρήσης και τον αριθμό της παρτίδας του τροφίμου. Ανά μερίδα στις νέες ετικέτες οι πληροφορίες για τις θερμίδες, τα σάκχαρα, τα (ολικά) λίπη, τα κορεσμένα λίπη και το νάτριο (βασικό συστατικό του αλατιού) δίνονται πλέον ανά μερίδα και όχι ανά 100 γρ. Η ποσότητα της μερίδας αναγράφεται στη συσκευασία του, ανάλογα με το είδος του προϊόντος (π.χ. η μερίδα για τα δημητριακά ορίζεται στα 40 γρ.). Οι τιμές εμφανίζονται ως ποσοστά προκειμένου οι ετικέτες να γίνουν ακόμη πιο κατανοητές και ο καταναλωτής να εκτιμήσει αν οι θερμίδες και τα γραμμάρια ανά μερίδα είναι πολλά ή λίγα, δίνεται και μία ακόμη πληροφορία: το ποσοστό που το κάθε συστατικό (τα σάκχαρα, τα λίπη κλπ.) καταλαμβάνει στην ημερήσια διατροφή του. Για την καλύτερη ενημέρωση των καταναλωτών, οι πληροφορίες θα πρέπει να παρέχονται με ομοιογενή τρόπο, ως περιεκτικότητα ανά 100 γραμμάρια ή 100 ml όταν πρόκειται για υγρά. Πρέπει να τονιστεί ότι το 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 15

Ευρωκοινοβούλιο έχει απορρίψει πρόταση να χρησιμοποιηθούν χρώματα που θα αναδεικνύουν την περιεκτικότητα σε αλάτι, ζάχαρες και λίπη στα κατεργασμένα τρόφιμα. 1.5. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ Ψάρι, κρέας και φρούτα: Εκτός των όσων προαναφέρθηκαν επιπλέον, υποχρεωτική θα είναι και η αναγραφή της χώρας προέλευσης, που ήδη ισχύει αλλά μόνο στο κρέας, τα γαλακτοκομικά, τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά και άλλα προϊόντα που δεν θεωρούνται ότι περιέχουν ή είναι μόνο ένα συστατικό. Ειδικά για το λευκό και κόκκινο κρέας και τα ψάρια, η χώρα προέλευσης θα πρέπει να αναγράφεται ακόμα και όταν αυτά αποτελούν μόνο μέρος των συστατικών ενός κατεργασμένου προϊόντος. Στην περίπτωση του κρέατος θα πρέπει να σημειώνεται επιπλέον ο τόπος γέννησης, ανάπτυξης και σφαγής του ζώου, ενώ θα πρέπει επίσης να σημειώνεται εάν κατά τη διάρκεια της σφαγής το ζώο ήταν αναισθητοποιημένο ή όχι. Μη συσκευασμένα και οινοπνευματώδη: Εξαιρέσεις από κανόνες θα αποτελέσουν τα τρόφιμα που δεν πωλούνται συσκευασμένα, όπως για παράδειγμα το κρέας στο κρεοπωλείο και τα χύμα προϊόντα. Σε ότι αφορά τα οινοπνευματώδη, η πλειοψηφία των ευρωβουλευτών στήριξε την εξαίρεσή τους από τους προτεινόμενους κανόνες για τη σήμανση των θρεπτικών συστατικών. Ωστόσο αυστηροί κανόνες επιβάλλονται στα λεγόμενα «μικτά» οινοπνευματώδη, με πρόσθετη σύσταση να μην πωλούνται στα ράφια των αναψυκτικών. 1.6. ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΥΠΩΣΗΣ ΕΤΙΚΕΤΩΝ ΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Η τύπωση των ετικετών γίνεται υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.η διαδικασία αυτή πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο,ώστε να παρέχεται ασφάλεια στον καταναλωτή και να εξυπηρετούνται έννοιες όπως επισήμανση και παρουσίαση των τροφίμων που προορίζονται για αυτόν.συγκεκριμένα, μερικές από αυτές τις προϋποθέσεις είναι οι εξής: 1. Οι ετικέτες τροφίμων θα πρέπει να 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 16

συμπεριλαμβάνουν τον κατάλογο των συστατικών των τροφίμων. 2. Ο κατάλογος των συστατικών θα πρέπει περιλαμβάνει όλα τα συστατικά του τροφίμου κατά σειρά ελαττωμένης κατά βάρος περιεκτικότητας κατά τη στιγμή της χρησιμοποίησης τους στη παρασκευή του τροφίμου. 3. Αναγκαία είναι η επισήμανση ιδιαίτερων συνθηκών συντήρησης και χρήσης. 4. Απαραίτητη είναι η τύπωση της τελικής χρονολογίας ανάλωσης ή της ημερομηνίας λήξης. 5. Στις ετικέτες των τροφίμων θα πρέπει να αναγράφεται το όνομα ή η εμπορική επωνυμία και η διεύθυνση του παρασκευαστή ή του συσκευαστή ή ενός πωλητή εγκατεστημένου σε κράτος μέλος της ΕΟΚ. 6. Στις ετικέτες τροφίμων θα πρέπει να αναγράφεται επίσης ο τόπος παραγωγής ή προέλευσης στην περίπτωση που η παράλειψη μπορεί να οδηγήσει σε πλάνη τον καταναλωτή ως προς τον πραγματικό τόπο παραγωγής ή προέλευσης του τροφίμου. 7. Υποχρεωτική είναι η αναγραφή του κτηθέντος κατά όγκο αλκοολικού τίτλου για τα ποτά με περιεκτικότητα σε αιθυλική αλκοόλη μεγαλύτερη από 1,2% κατά όγκο. 8. Οι ετικέτες τροφίμων θα πρέπει να περιλαμβάνουν οδηγίες χρήσης στη περίπτωση που η παράβλεψή τους δεν επιτρέπει τη σωστή χρήση του τροφίμου. 9. Σε κάθε ετικέτα πρέπει να αναγράφεται η ονομασία πώλησης του τροφίμου. 10. Η ονομασία πώλησης δεν μπορεί να αποκατασταθεί από εμπορικό ή βιομηχανικό σήμα ή από εμπορική ονομασία. 11. Η ονομασία πώλησης πρέπει να περιλαμβάνει ή να συνοδεύεται από ένδειξη της φυσικής κατάστασης του τροφίμου ή της ειδικής επεξεργασίας που έχει υποστεί (π.χ. σε σκόνη, καταψυγμένο,συμπυκνωμένο κλπ), στη περίπτωση της παράληψης της ένδειξης αυτής θα μπορούσε να προκληθεί σύγχυση στον αγοραστή. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 17

12. Σε όλα τα τρόφιμα που έχουν υποστεί επεξεργασία με ιονίζουσα ακτινοβολία και εφόσον αυτή επιτρέπεται,πρέπει να αναγράφεται η φράση << ιονίζουσα ακτινοβολία>> ή <<ακτινοβολημένο>>. 13. Θα πρέπει να γίνεται αναφορά στην καθαρή ποσότητα των προσυσκευασμένων τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 18

ΔΕΣΛΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΙΩΑΝΝΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΚΑΣΤΙΖΑ ΑΣΗΜΙΝΑ ΚΙΤΣΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 19

3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 20

2.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επισήμανση των τροφίμων αποσκοπεί στο να εξασφαλίζεται η παροχή στους καταναλωτές όλων των πληροφοριών σχετικά με το περιεχόμενο και τη σύνθεση αυτών των προϊόντων, με σκοπό την προστασία της υγείας τους και των συμφερόντων τους. Άλλες πληροφορίες μπορούν να προβάλλουν μια συγκεκριμένη ιδιότητα του προϊόντος, όπως την προέλευση ή τη μέθοδο παραγωγής. Ορισμένα τρόφιμα αποτελούν αντικείμενο ειδικής νομοθετικής ρύθμισης, όπως οι γενετικώς τροποποιημένοι οργανισμοί, τα αλλεργιογόνα τρόφιμα, οι τροφές απογαλακτισμού ή ακόμη διάφορα προϊόντα. Εξάλλου, κατά τη συσκευασία των τροφίμων πρέπει να τηρούνται ορισμένα κριτήρια για να αποφεύγεται η μόλυνση των εν λόγω τροφίμων από αυτή. 2.2. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Με τον όρο σήμανση ή επισήμανση τροφίμων, εννοούμε τις πληροφορίες για ένα τρόφιμο που αναγράφονται πάνω στη συσκευασία τροφίμου ή σε ετικέτα επικολλημένη σε αυτή. Στην περίπτωση ασυσκεύαστων τροφίμων, οι πληροφορίες αυτές μπορούν να αναγράφονται σε πινακίδα τοποθετημένη κοντά στα τρόφιμα. Η σήμανση των τροφίμων απαιτείται να είναι λεπτομερής ώστε να περιγράφει την ακριβή φύση και τα χαρακτηριστικά του τροφίμου και να είναι ταυτόχρονα εύκολα κατανοητή από τον καταναλωτή, επιτρέποντάς του έτσι να επιλέγει με πλήρη επίγνωση. Η σήμανση των τροφίμων διέπεται από τους περί Σήμανσης, Παρουσίασης και Διαφήμισης των Τροφίμων Κανονισμούς του 2002 οι οποίοι τροποποιούνται συνεχώς για να εκσυγχρονίζονται και να εναρμονίζονται με τη σχετική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ορισμένες κατηγορίες τροφίμων όπως οι χυμοί, οι μαρμελάδες, το μέλι, το ελαιόλαδο 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 21

κ.ά. διέπονται και από ξεχωριστές λεγόμενες «κάθετες νομοθεσίες» που ισχύουν μόνο γι αυτές. Αρμόδια αρχή για την εφαρμογή των εν λόγω Κανονισμών είναι οι Υγειονομικές Υπηρεσίες του Κράτους. Οι υποχρεωτικές ενδείξεις λοιπόν για όλα τα είδη τροφίμων είναι περιληπτικά οι ακόλουθες: Ονομασία του τροφίμου. Αυτή πρέπει να περιγράφει με σαφήνεια το είδος του τροφίμου. Η καθαρή ποσότητα του τροφίμου, εκφραζόμενη ανάλογα σε γραμμάρια (g), κιλά (kg) ή, στην περίπτωση υγρών σε λίτρα (L) ή εκατοστόλιτρα (cl) ή χιλιοστόλιτρα (ml). Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας ή η τελική ημερομηνία ανάλωσης, ανάλογα με το τρόφιμο. Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας χρησιμοποιείται για τα τρόφιμα τα οποία δεν είναι μικροβιολογικώς ευαλλοίωτα και τα οποία είναι ασφαλή για κατανάλωση ακόμη και μετά την παρέλευση της αναγραφόμενης ημερομηνίας. Μόνη διαφορά είναι ότι ο παρασκευαστής δηλώνει πως μετά την παρέλευση της αναγραφόμενης ημερομηνίας, τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του τροφίμου (γεύση, οσμή, χρώμα, υφή) θα αρχίσουν να υποβαθμίζονται. Η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας εκφράζεται με το λεκτικό «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από:...», ακολουθούμενη από τη μέρα, τον μήνα και το έτος. Σε περίπτωση που αναγράφεται μόνο ο μήνας και το έτος, τότε το λεκτικό τροποποιείται σε «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από το τέλος:...». Η τελική ημερομηνία ανάλωσης, από την άλλη, χρησιμοποιείται στις περιπτώσεις των μικροβιολογικώς ευαλλοίωτων εκείνων τροφίμων που μετά την παρέλευση της αναγραφόμενης ημερομηνίας θα αρχίσουν εκτός από του να υποβαθμίζονται οργανοληπτικά, να γίνονται επικίνδυνα για ανθρώπινη κατανάλωση ακόμη και υπό άριστες συνθήκες φύλαξης. Η τελική ημερομηνία ανάλωσης εκφράζεται με το λεκτικό «Ανάλωση μέχρι:...» 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 22

ακολουθούμενη από τη μέρα, τον μήνα και το έτος. Σε περίπτωση που το τρόφιμο έχει διάρκεια μικρότερη από 3 μήνες τότε είναι επιτρεπτό να αναγράφονται μόνο η ημέρα και ο μήνας. Εννοείται ότι δεν επιτρέπεται να προσφέρονται προς πώληση τρόφιμα όταν παρέλθει η τελική ημερομηνία ανάλωσης που αναγράφεται σε αυτά. Για ορισμένα είδη τροφίμων τα οποία παρουσιάζουν αμελητέα αλλοίωση με την πάροδο μεγάλων χρονικών διαστημάτων, όπως για παράδειγμα η ζάχαρη, τα σιρόπια και το μαγειρικό άλας, η αναγραφή ημερομηνίας δεν είναι υποχρεωτική. Για πρακτικούς λόγους εξαιρούνται της υποχρέωσης και τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά. Αξιοσημείωτο είναι ότι το παλιό λεκτικό «Ημερομηνία λήξης» που βασίζεται σε νομοθεσίες που έχουν καταργηθεί, δεν επιτρέπεται σε καμία περίπτωση. Οποιεσδήποτε ιδιαίτερες συνθήκες διατήρησης και χρήσης του τροφίμου, για να διασφαλίζεται ότι το τρόφιμο θα διατηρήσει τα οργανοληπτικά του χαρακτηριστικά και θα παραμείνει ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση, μέχρι την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας ή την τελική ημερομηνία ανάλωσης που αναγράφεται στη σήμανση αυτού. Παραδείγματα: «Να φυλάγεται σε μέρος ξηρό και δροσερό», «να διατηρείται στο ψυγείο σε θερμοκρασία 2 4 C». Κατάλογο των συστατικών του τροφίμου. Οποιοδήποτε συστατικό χρησιμοποιείται για την παρασκευή του τροφίμου πρέπει να αναφέρεται στον κατάλογο των συστατικών κατά φθίνουσα τάξη, δηλαδή ξεκινώντας από το συστατικό που κατά την παρασκευή του τροφίμου που βρίσκεται σε αυτό στο μεγαλύτερο επί τοις εκατό ποσοστό και καταλήγοντας με αυτό που βρίσκεται στο τρόφιμο στο μικρότερο επί τοις εκατό ποσοστό. Υποχρεωτική είναι αναφορά στον κατάλογο των συστατικών οποιονδήποτε 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 23

πρόσθετων ουσιών που χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή του τροφίμου. Πρόσθετες ουσίες είναι όλα τα συντηρητικά, αντιοξειδωτικά, χρωστικές, γαλακτοματωποιητές κτλ που είναι γνωστές στο κοινό ως «αριθμοί Ε». Οι ουσίες αυτές μπορούν να δίδονται στον κατάλογο των συστατικών είτε με το όνομα τους ή με τον αριθμό Ε. Όταν ένα συστατικό εμφανίζεται στην ονομασία υπό την οποία το τρόφιμο πωλείται, τότε πρέπει να δίδεται στη σήμανση το % ποσοστό του συστατικού αυτού στο τρόφιμο. Αν παραδείγματος χάρη ένα τρόφιμο ονομάζεται «σοκολάτα με αμύγδαλα», τότε πρέπει να αναγράφεται το % ποσοστό αμυγδάλου στη σοκολάτα. Το ίδιο ισχύει και όταν στη σήμανση τροφίμου εμφανίζεται η εικόνα κάποιου συστατικού. Οδηγίες χρήσης του τροφίμου. Οι οδηγίες χρήσεως του τροφίμου δίδονται όταν παράλειψη αυτών δεν θα επέτρεπε την ορθή χρήση του τροφίμου και πρέπει να δίδονται με τρόπο που να επιτρέπει την κατάλληλη χρήση του τροφίμου (π.χ. τρόποι και χρόνοι απόψυξης, κ.τλ). Ένδειξη του ονόματος και της διεύθυνσης του παρασκευαστή, συσκευαστή, εισαγωγέα ή διανομέα του τροφίμου, ή του επιχειρηματία για τον οποίο παρασκευάζονται τα τρόφιμα. Τον τόπο καταγωγής ή προέλευσης του τροφίμου. Η ένδειξη αυτή απαιτείται μόνο όταν παράλειψή της δυνατό να προκαλέσει στον καταναλωτή λανθασμένη εντύπωση σχετικά με τον πραγματικό τόπο καταγωγής ή προέλευσης του τροφίμου. Σκοπός της πρόνοιας αυτής δεν είναι να αναγκάσει τον παρασκευαστή να αναγράφει οπωσδήποτε τη χώρα παραγωγής του τροφίμου, αλλά να προστατεύσει τον καταναλωτή από το ενδεχόμενο παραπλάνησης. Ξεχωριστή περίπτωση αποτελεί το μέλι, για το οποίο βάσει της ειδικής νομοθεσίας για το μέλι, η σήμανση πρέπει να περιλαμβάνει ένδειξη της χώρας ή των 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 24

χωρών όπου έχει γίνει η συγκομιδή του μελιού. Σε περίπτωση που η συγκομιδή έγινε σε δύο ή περισσότερες χώρες, η ένδειξη αυτή επιτρέπεται όπως είναι «μείγμα μελιών Ε.Κ.», «μείγμα μελιών εκτός Ε.Κ.» ή «μείγμα μελιών Ε.Κ. και εκτός Ε.Κ.», όπου Ε.Κ. σημαίνει «Ευρωπαϊκή Κοινότητα». Ένδειξη της περιεκτικότητας σε οινόπνευμα, εκφραζόμενη ως «.% vol». Προειδοποιητική ένδειξη για τρόφιμα στα οποία έχουν προστεθεί ουσίες όπως γλυκαντικά, ασπαρτάμη, καφεΐνη, γλυκύρριζα και κινίνη Ένδειξη που επιτρέπει την αναγνώριση της παρτίδας στην οποία ανήκει το τρόφιμο. Η ένδειξη αυτή είναι υποχρεωτική μόνο όταν η ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας ή η τελική ημερομηνία ανάλωσης δεν περιλαμβάνει τουλάχιστον τη μέρα και τον μήνα. Ένδειξη ότι το τρόφιμο αποτελείται από ή περιέχει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς στην περίπτωση που το τρόφιμο είναι προϊόν γενετικής τροποποίησης ή περιέχει συστατικό το οποίο είναι προϊόν γενετικής τροποποίησης. Η πρόνοια αυτή υπερασπίζεται το δικαίωμα του καταναλωτή που επιλέγει να μην καταναλώνει γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς. Σε περίπτωση που στη σήμανση τροφίμου υπάρχει οποιοσδήποτε τροφικός ισχυρισμός για τις θερμίδες ή για ουσίες που το τρόφιμο περιέχει ή δεν περιέχει ή περιέχει σε μειωμένο ποσοστό πρέπει να αναγράφεται στη σήμανση διατροφικός πίνακας όπου να δίδεται η περιεκτικότητα της συγκεκριμένης ουσίας στο τρόφιμο, εκφραζόμενη ως g ανά 100g, όπου g σημαίνει γραμμάρια. Σε κάθε περίπτωση, ο πίνακας πρέπει να περιέχει στοιχεία εκτός από τη συγκεκριμένη ουσία, και για θερμίδες, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λιπαρά. Ειδικές κάθετες νομοθεσίες για τη σήμανση ορισμένων ειδών τροφίμων. 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 25

Στην περίπτωση των χυμών φρούτων που παρασκευάζονται από συμπυκνωμένο χυμό φρούτων, πρέπει να υπάρχει σαφής ένδειξη στη συσκευασία του χυμού ότι ο χυμός παρασκευάζεται από συμπυκνωμένο χυμό φρούτων. l Η σήμανση των μαρμελάδων πρέπει να περιλαμβάνει ένδειξη της περιεκτικότητας της μαρμελάδας (ως τελικό προϊόν) σε φρούτα εκφραζόμενη ως γραμμάρια ανά 100 γραμμάρια, ως επίσης και ένδειξη της ολικής περιεκτικότητας της μαρμελάδας σε σάκχαρα. Η σήμανση των εμφιαλωμένων φυσικών μεταλλικών νερών πρέπει να περιλαμβάνει ένδειξη της αναλυτικής σύνθεσης του νερού. Η σήμανση της σοκολάτας γάλακτος, της σοκολάτας κουβερτούρα και της σοκολάτας σκόνη πρέπει να περιλαμβάνει ένδειξη της ολικής περιεκτικότητας σε ξηρά στερεά κακάο. Η σήμανση των συσκευασιών ωμών αυγών πρέπει να περιλαμβάνει ένδειξη της κατηγορίας ποιότητας του αυγού, της κατηγορίας βάρους του αυγού και του κωδικού του παραγωγού. Στην περίπτωση αυγών κατηγορίας «Α», ο κωδικός του παραγωγού πρέπει να φαίνεται και στο τσόφλι του αυγού. Η σήμανση των συσκευασιών νωπού κρέατος πουλερικών πρέπει να περιλαμβάνουν ένδειξη της κατηγορίας ποιότητας, του κτηνιατρικού κώδικα και του αριθμού άδειας εγκατάστασης σφαγείου/ εργαστηρίου τεμαχισμού. Τα κιβώτια μέσα στα οποία εκθέτονται προς πώληση νωπά φρούτα και λαχανικά πρέπει να φέρουν ετικέτα/ πινακίδα που να περιλαμβάνει την ονομασία του προϊόντος, την ποικιλία, την προέλευση και την κατηγορία ποιότητας. Περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τη δήλωση διαφήμιση και επισήμανση παρουσίαση των τροφίμων υπάρχουν στα άρθρα 10, 11 και 11 Α του κώδικα τροφίμων και ποτών και παρατίθενται στο παράρτημα στο τέλος της εργασίας. 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 26

2.3. KOINOTIKH ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Κανονισμός σχετικά με τους ισχυρισμούς για τη διατροφή και την υγεία Τον Ιανουάριο του 2007 δημοσιεύθηκε ο Κανονισμός 1924/2006, που αφορά στους ισχυρισμούς που γίνονται στα τρόφιμα για τη διατροφή και την υγεία, και ισχύει στα κράτη μέλη της ΕΕ από την 1η Ιουλίου 2007. Αυτό είναι το πρώτο δείγμα συγκεκριμένης νομοθεσίας που ασχολείται με τους ισχυρισμούς για τη διατροφή και την υγεία. Οι στόχοι του είναι: Να εξασφαλίσει υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών προφυλάσσοντας τους ενάντια αβάσιμων, υπερβολικών ή ψευδών ισχυρισμών για τα τρόφιμα. Να εναρμονίσει τη νομοθεσία σε ολόκληρη την ΕΕ, παρέχοντας στους παραγωγούς και τους κατασκευαστές τροφίμων σαφώς εναρμονισμένους κανόνες, που θα επιτρέψουν στον υγιή ανταγωνισμό να βοηθήσει στην προστασία της καινοτομίας στη βιομηχανία των τροφίμων, εξασφαλίζοντας ότι οι παρασκευαστές κάνουν γνήσιους ισχυρισμούς υγείας και διατροφής και δεν ανταγωνίζονται με ψευδείς ή ανακριβείς ισχυρισμοί. Ο κανονισμός θα ισχύσει για οποιουσδήποτε ισχυρισμούς υγείας και διατροφής γίνονται στα προϊόντα τροφίμων ή ποτών που παράγονται για κατανάλωση από ανθρώπους και πωλούνται στην αγορά της ΕΕ των κρατών μελών, συμπεριλαμβανομένων όλων των εμπορικών επικοινωνιών, γενικών διαφημίσεων και εκστρατειών προώθησης. Βρίσκει επίσης εφαρμογή στα τρόφιμα για ιδιαίτερες διατροφικές χρήσεις και στα συμπληρώματα. Τύποι ισχυρισμών Τρεις τύποι ισχυρισμών θα επιτρέπεται να γίνονται στα τρόφιμα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση: Διατροφικοί ισχυρισμοί που δηλώνουν, προτείνουν ή υπονοούν ότι τα τρόφιμα 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 27

έχουν συγκεκριμένες ευεργετικές ιδιότητες λόγω της σύνθεσής τους (σχετικά με την ενέργεια ή μια συγκεκριμένη θρεπτική ουσία). Ισχυρισμοί υγείας που δηλώνουν, προτείνουν ή υπονοούν ότι υπάρχει μια σχέση μεταξύ ενός τροφίμου, ή ενός από τα συστατικά του, και της υγείας. Ο τρίτος τύπος ισχυρισμών αφορά σε ισχυρισμούς «μείωσης παραγόντων κινδύνου για ασθένειες». Είναι ένας συγκεκριμένος τύπος ισχυρισμών υγείας, οι οποίοι δηλώνουν ότι τα τρόφιμα ή ένα από τα συστατικά τους μειώνουν σημαντικά έναν παράγοντα κινδύνου για κάποια ανθρώπινη ασθένεια. Διατροφικό προφίλ και ισχυρισμοί για τη διατροφή και την υγεία Οι ισχυρισμοί χρησιμοποιούνται για να παρουσιάσουν ότι τα προϊόντα έχουν ένα επιπρόσθετο όφελος για τη διατροφή και την υγεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι καταναλωτές αντιλαμβάνονται τα προϊόντα που φέρουν κάποιους ισχυρισμούς ως καλύτερα για την υγεία και την ευημερία τους. Εντούτοις, προς το παρόν, ένα τρόφιμο υψηλό σε λίπος, αλάτι ή/και σάκχαρα, μπορεί να χρησιμοποιήσει ισχυρισμούς όπως «πλούσιο σε βιταμίνη C» ή «πλούσιο σε φυτικές ίνες», ακόμα κι αν τα οφέλη του προϊόντος για τη γενική υγεία και τη διατροφή είναι χαμηλά. Ο Κανονισμός για τους διατροφικούς ισχυρισμούς και τους ισχυρισμούς υγείας στοχεύει στο να προστατέψει τους καταναλωτές από την παραπλάνηση, ελέγχοντας τους ισχυρισμούς διατροφής και υγείας. Για την περίπτωση των ισχυρισμών υγείας αυτό θα επιτευχθεί με την καθιέρωση ενός θετικού καταλόγου ισχυρισμών, ο οποίος θα δημιουργηθεί σε τρεις φάσεις. Τα κράτη μέλη θα στείλουν αρχικά τον κατάλογο των ισχυρισμών που θεωρούν ότι ισχύουν, βασισμένο σε γενικά αποδεκτά επιστημονικά δεδομένα στη χώρα τους (μέχρι τον 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 28

Ιανουάριο του 2008). Κατόπιν, η EFSA θα αξιολογήσει τους ισχυρισμούς που θα παραλάβει μέσα σε χρονικό διάστημα δύο ετών. Τέλος, ο αποδεκτός κατάλογος ισχυρισμών υγείας θα δοθεί στο δημόσιο μητρώο. Για τους νέους ισχυρισμούς υγείας θα πρέπει να υποβληθεί στην EFSA, από την επιχείρηση που επιθυμεί να κάνει τον ισχυρισμό σε κάποιο τρόφιμο ή ποτό, ένα αρχείο με τα αποδεικτικά στοιχεία και τη διαδικασία έγκρισης που ακολουθήθηκε. Για τους ισχυρισμούς μείωσης κάποιου παράγοντα κινδύνου για ασθένειες και τους ισχυρισμούς για την υγεία των παιδιών έχουν προβλεφθεί πιο επιμελημένες διαδικασίες. Ο Κανονισμός απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να καθιερώσει τα διατροφικά προφίλ ως κριτήρια που τα τρόφιμα θα πρέπει να ικανοποιούν για να φέρουν ισχυρισμούς. Τα θρεπτικά χαρακτηριστικά θα βασίζονται στην επιστημονική άποψη της EFSA. Μέσα σε 24 μήνες από τη στιγμή που θα ισχύσει ο κανονισμός, η Επιτροπή θα συμβουλευθεί τους σχετικούς ενδιαφερόμενους και θα υποβάλλει προτάσεις για τα θρεπτικά χαρακτηριστικά στους εμπειρογνώμονες των κρατών μελών. Εάν αυτοί υποστηρίξουν αυτά τα προτεινόμενα θρεπτικά χαρακτηριστικά, θα υιοθετηθούν από την Επιτροπή και θα χρησιμοποιηθούν ως ένας όρος για τους ισχυρισμούς. Για να διευκολυνθεί η εφαρμογή αυτού του μέτρου συμφωνήθηκε μια παρέκκλιση (εξαίρεση) που θα επιτρέψει στους ισχυρισμούς διατροφής να γίνονται, μόνο εάν μια θρεπτική ουσία είναι υψηλότερη από το απαιτούμενο. Εντούτοις, το υψηλό επίπεδο αυτής της θρεπτικής ουσίας πρέπει να επισημαίνεται σαφώς στην ετικέτα, σε κοντινό σημείο και με την ίδια προβολή με τον ισχυρισμό. Εάν δύο ή περισσότερες θρεπτικές ουσίες υπερβαίνουν το όριο, δεν μπορεί να γίνει κανένας διατροφικός ισχυρισμός. Υποχρεωτικές ενδείξεις της επισήμανσης Η επισήμανση των τροφίμων πρέπει να περιλαμβάνει τις υποχρεωτικές ενδείξεις. Οι 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 29

ενδείξεις αυτές πρέπει να είναι εύκολα κατανοητές, ευδιάκριτες, ευανάγνωστες και ανεξίτηλες. Ορισμένες από αυτές πρέπει να ευρίσκονται στο ίδιο οπτικό πεδίο. Οι υποχρεωτικές ενδείξεις περιλαμβάνουν: Την ονομασία πώλησης Τον κατάλογο των συστατικών όπου απαριθμούνται κατά σειρά ελαττούμενης περιεκτικότητας ως προς το βάρος, και αναφέρονται με το ειδικό τους όνομα. Τα συστατικά που ανήκουν σε πλείονες κατηγορίες αναφέρονται με την κύρια λειτουργία τους. Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η αναφορά των συστατικών δεν απαιτείται για: τα νωπά φρούτα και λαχανικά, τα αεριούχα νερά, τα ξύδια ζυμώσεως, τα τυριά, το βούτυρο, το γάλα και αφρόγαλα που έχει υποστεί ζύμωση, τα προϊόντα που αποτελούνται από ένα μόνο συστατικό εφόσον η ονομασία πώλησης ταυτίζεται με το όνομα του συστατικού ή επιτρέπει τον καθορισμό της φύσης του συστατικού χωρίς να υπάρχει κίνδυνος συγχύσεως. Ορισμένα ένζυμα και πρόσθετα δε θεωρούνται συστατικά. Πρόκειται για εκείνα που χρησιμοποιούνται ως υποβοηθητικά της τεχνολογίας ή περιέχονται σε συστατικό αλλά δεν εξυπηρετούν κανένα τεχνολογικό σκοπό στο τελικό προϊόν. Την ποσότητα των συστατικών ή των κατηγοριών συστατικών εκφρασμένη ως ποσοστό. Η απαίτηση αυτή εφαρμόζεται όταν το συστατικό ή η κατηγορία συστατικών: εμφανίζεται στην ονομασία πώλησης ή ο καταναλωτής το συνδέει, γενικά με την ονομασία πώλησης, διακρίνεται σαφώς στην επισήμανση με λέξεις, εικόνες ή γραφική απεικόνιση, ή είναι ουσιαστικής σημασίας για το χαρακτηρισμό 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 30

ενός συγκεκριμένου τροφίμου (ωστόσο προβλέπονται ορισμένες εξαιρέσεις). Την καθαρή ποσότητα εκφράζεται σε μονάδες όγκου για τα υγρά και σε μονάδες μάζας για τα λοιπά προϊόντα. Ωστόσο, προβλέπονται ειδικές διατάξεις για τα τρόφιμα που πωλούνται με το κομμάτι και για τα στερεά τρόφιμα που προσφέρονται σε υγρό κάλυψης. Την ημερομηνία ελάχιστης διατηρησιμότητας Η ημερομηνία αυτή αποτελείται από την ημέρα, το μήνα και το έτος, εκτός εάν πρόκειται για τρόφιμα με διατηρησιμότητα μικρότερη από 3 μήνες (αρκούν η ημέρα και ο μήνας), τρόφιμα με μέγιστη διατηρησιμότητα 18 μηνών (αρκούν ο μήνας και το έτος) ή με διατηρησιμότητα μεγαλύτερη από 18 μήνες (το έτος αρκεί). Δίνεται με την ένδειξη «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από» εφόσον περιλαμβάνεται και η ακριβής ημέρα ή «Ανάλωση κατά προτίμηση πριν από το τέλος» στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Δεν απαιτείται ημερομηνία διατηρησιμότητας στα ακόλουθα προϊόντα: νωπά φρούτα και λαχανικά που δεν έχουν υποστεί επεξεργασία, οίνοι και ποτά με κατ όγκον περιεκτικότητα τουλάχιστον 10% σε οινόπνευμα, μη οινοπνευματώδη αναψυκτικά, χυμοί φρούτων και οινοπνευματώδη ποτά που είναι συσκευασμένα σε δοχεία χωρητικότητας άνω των πέντε λίτρων και πρόκειται να διατεθούν σε μονάδες ομαδικής εστίασης, προϊόντα αρτοποιίας, σακχαρώδη και προϊόντα ζαχαροπλαστικής, που κανονικά καταναλώνονται εντός 24 ωρών από την παρασκευή τους, ξύδια, μαγειρικό άλας, σάκχαρα σε στερεά μορφή, τσίκλες για μάσηση, και ατομικές μερίδες παγωτών. Για τα εξαιρετικώς αλλοιώσιμα τρόφιμα η ημερομηνία διατηρησιμότητας αντικαθίσταται από την τελική ημερομηνία ανάλωσης. 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 31

Τις ιδιαίτερες συνθήκες διατήρησης και χρήσης. Το όνομα ή την εμπορική επωνυμία και τη διεύθυνση του κατασκευαστή ή του συσκευαστή ή ενός πωλητή εγκατεστημένου στο εσωτερικό της Κοινότητας. Τον τόπο καταγωγής ή προέλευσης, σε περίπτωση που η παράλειψη της ένδειξης αυτής είναι δυνατόν να οδηγήσει σε πλάνη τον καταναλωτή. Τις οδηγίες χρήσεως που πρέπει να δίδονται με τρόπο που να επιτρέπει την κατάλληλη χρήση του τροφίμου. Την αναγραφή του κτηθέντος κατ όγκον αλκοολικού τίτλου για τα ποτά με περιεκτικότητα σε οινόπνευμα μεγαλύτερη από 1,2 % κατ όγκον. Η ετικέτα των προσυσκευασιών και των προσυσκευασμένων προϊόντων πρέπει να περιέχει σειρά πληροφοριών που αφορούν τον καταναλωτή. Αυτά τα προσυσκευασμένα προϊόντα πωλούνται με το κομμάτι με σταθερό βάρος ή όγκο που επιλέγεται εκ των προτέρων από τον χειριστή της μηχανής πλήρωσης. Το βάρος ή ο όγκος πρέπει να είναι: τουλάχιστον 5 g ή 5 ml για τις μικρότερες συσκευασίες, το πολύ 10 kg ή 10 l για τις μεγαλύτερες συσκευασίες. Τοποθέτηση του σήματος CE Τα προσυσκευασμένα προϊόντα φέρουν το σήμα CE εφόσον τηρούνται τα πρότυπα που επιβάλλει η οδηγία όσον αφορά την ποιότητα και τους μετρολογικούς ελέγχους Ένδειξη μάζας ή όγκου Προκειμένου να φέρει η προσυσκευασία το σήμα «CE», είναι υποχρεωτική η ένδειξη, στην ετικέτα, του όγκου για τα υγρά προϊόντα και της μάζας για τα υπόλοιπα προϊόντα. Επιπλέον, στην περίπτωση που οι ενδείξεις αυτές είναι διαφορετικές στα κράτη μέλη, το προϊόν σε προσυσκευασία πρέπει επίσης να φέρει στην ετικέτα του τις ενδείξεις μάζας και όγκου σύμφωνα με τη 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 32

συνήθη εμπορική πρακτική ή την εθνική νομοθεσία που ισχύει στη χώρα προορισμού. Τα κράτη μέλη δεν μπορούν να απαγορεύουν ή να περιορίζουν τη διάθεση στην αγορά συσκευασιών με το σήμα «CE» που τηρούν τις προδιαγραφές και τους ελέγχους της οδηγίας σχετικά με την ένδειξη του όγκου ή της μάζας και τις εφαρμοζόμενες μεθόδους μέτρησης. Πράσινη Βίβλος της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στον τομέα των τροφίμων Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να δημοσιεύσει Πράσινη Βίβλο της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στον τομέα των τροφίμων. Σκοπός είναι να αποτελέσει το έναυσμα για δημόσια συζήτηση κατά πόσον οι ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις στον τομέα των τροφίμων πληρούν τις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις των καταναλωτών, των παραγωγών, του κλάδου επεξεργασίας και των εμπόρων τροφίμων, καθώς και κατά πόσον τα μέτρα για την εξασφάλιση της ανεξαρτησίας, της αντικειμενικότητας, της ισοτιμίας και της αποτελεσματικότητας του συστήματος ελέγχων και επιθεωρήσεων ανταποκρίνονται στο στόχο τους που είναι να εξασφαλίζουν την προσφορά ακίνδυνων και κατάλληλων για βρώση τροφίμων. Σημείο εκκίνησης της Πράσινης Βίβλου αποτελούν ορισμένοι κύριοι στόχοι της κοινοτικής νομοθεσίας στον τομέα των τροφίμων: η εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας της υγείας, της ασφάλειας και άλλων συμφερόντων των καταναλωτών, η διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της εσωτερικής αγοράς και της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και η βελτίωση των δυνατοτήτων εξαγωγών των προϊόντων της. Μετά το πέρας της διαδικασίας διαβούλευσης η Επιτροπή θα πρέπει να σταθμίσει ποιές είναι οι ενδεικνυόμενες αλλαγές. Ενδεχόμενα μέτρα είναι τα εξής: εκπόνηση πρότασης για γενική οδηγία σχετική με την κοινοτική νομοθεσία στον τομέα των τροφίμων, η κωδικοποίηση ή αναδιατύπωση των ισχυουσών νομοθετικών πράξεων 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 33

και συστάσεις ή προτάσεις μη νομοθετικού χαρακτήρα, π.χ. τροποποίηση των διαδικασιών και μεθόδων εργασίας. Οι κύριοι στόχοι της κοινοτικής νομοθεσίας στον τομέα των τροφίμων είναι: Να εξασφαλίζεται υψηλό επίπεδο προστασίας της υγείας, της ασφάλειας και των λοιπών συμφερόντων των καταναλωτών Να διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των προϊόντων εντός της εσωτερικής αγοράς Να εξασφαλίζεται ότι οι νομοθετικές διατάξεις βασίζονται προπάντων σε επιστημονικές γνώσεις και αξιολόγηση κινδύνων Να εξασφαλίζεται η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και να βελτιωθούν οι δυνατότητες εξαγωγών των προϊόντων της Να επισημαίνεται η κύρια ευθύνη για την ασφάλεια των τροφίμων που φέρουν οι παραγωγοί, οι μεταποιητές και οι προμηθευτές. Με την εν λόγω Πράσινη Βίβλο η Επιτροπή δεν αποσκοπεί στην αμφισβήτηση αυτών των στόχων των οποίων η επιδίωξη θα συνεχιστεί όπως μέχρι τώρα. Σκοπός της Επιτροπής είναι όμως να ξεκινήσει δημόσιος διάλογος σχετικά με το κατά πόσον: οι ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις και τις επιδιώξεις των καταναλωτών, των παραγωγών, του κλάδου επεξεργασίας και των εμπόρων τροφίμων λειτουργεί ικανοποιητικά το σύστημα ελέγχων και επιθεωρήσεων, και θα μπορούσε να εξελιχθεί μελλοντικά η νομοθεσία της Κοινότητας στον τομέα των τροφίμων. Η πολιτική ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποσκοπεί στην προστασία της υγείας και των συμφερόντων των καταναλωτών, εξασφαλίζοντας ταυτόχρονα την καλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Ένωση φροντίζει να θεσπίζει και να απαιτεί την τήρηση των υγειονομικών κανόνων για τα γεωργικά προϊόντα και τα τρόφιμα, των 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 34

κανόνων υγείας και καλής μεταχείρισης των ζώων, της υγείας των φυτών και της πρόληψης των κινδύνων μόλυνσης από εξωτερικές ουσίες. Διευκρινίζει επίσης τους κανόνες για τη σωστή επισήμανση των εν λόγω γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων. Η πολιτική αυτή μεταρρυθμίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 με βάση την προσέγγιση που επονομάζεται «από το αγρόκτημα στο τραπέζι». Ο υψηλός βαθμός ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων που διατίθενται στο εμπόριο εντός της Ένωσης εξασφαλίζεται επίσης σε όλα τα στάδια της αλυσίδας παραγωγής και διανομής. Αυτή προσπάθεια αφορά τόσο τα τρόφιμα που παράγονται εντός της Ένωσης, όσο και αυτά που εισάγονται από τρίτες χώρες. Παγίδες στις ετικέτες τροφίμων Πολλά προϊόντα αναγράφουν στις διατροφικές τους ετικέτες συστατικά, ονομασίες, συστάσεις ή θερμίδες που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Υπάρχουν πολλά προϊόντα που πάνω στη συσκευασία τους αναγράφεται η λέξη light σαν συνθετικό της κύριας ονομασίας τους, δίνοντας την αίσθηση ότι έχουν λιγότερες θερμίδες. Στην πραγματικότητα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και η λέξη light μόνο παραπλανητική είναι. Καθώς επίσης η λέξη light (μειωμένες θερμίδες) αναφέρεται σε τρόφιμα με μειωμένα λιπαρά ή ενέργεια (θερμίδες) ή άλλη θρεπτική ουσία, αυτό δεν σημαίνει ότι το τρόφιμο αυτό δεν έχει καθόλου ενεργειακή αξία, αλλά ότι η ενεργειακή του αξία έχει μειωθεί κατά 30% τουλάχιστον. Άρα τα τρόφιμα που χαρακτηρίζονται ως light μήπως και δεν είναι τόσο light τελικά! Επίσης μεγάλο πρόβλημα δημιουργείται από πολλά προϊόντα δημητριακών που ισχυρίζονται ότι περιέχουν την απαιτούμενη ημερήσια ποσότητα ορισμένων θρεπτικών συστατικών χωρίς να αναγράφουν στην ετικέτα τους τη συνιστώμενη ημερήσια ποσότητα (RDA). Όμως υπάρχει η πιθανότητα είτε να μην καλύπτουν τη δόση αυτή που ισχυρίζονται είτε να είναι μεγαλύτερη από 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 35

τη συνιστώμενη. Από έρευνες έχει βρεθεί ότι εξαιτίας π.χ. των δημητριακών που είναι εμπλουτισμένα σε ασβέστιο οι καταναλωτές παίρνουν μόνο μέσω του πρωινού τους σχεδόν όλη την ποσότητα ασβεστίου που χρειάζονται ημερησίως, με αποτέλεσμα εάν καταναλώσουν κάτι ακόμη (γάλα κ.λπ.) ή πάρουν και κάποιο συμπλήρωμα ασβεστίου να οδηγούνται σε τοξικότητα. Καθώς επίσης πολλά δημητριακά περιέχουν ίχνη είτε ζάχαρης είτε κάποιων ξηρών καρπών ή αυγού είτε γενικά κάποιων ουσιών και δεν το αναγράφουν σε εμφανές σημείο με αποτέλεσμα ο καταναλωτής να μην ενημερώνεται και σε περίπτωση που έχει κάποια δυσανεξία ή αλλεργία σε κάποιο από αυτά να κινδυνεύει η υγεία του. Ακόμη παρατηρούμε ότι σχεδόν σε όλες τις ετικέτες τροφίμων αναγράφονται τα Ε που περιέχουν, χωρίς όμως να αναφέρεται εάν αυτά είναι επικίνδυνα και τι προκαλούν. Επίσης σε πολλές ετικέτες συχνά παρατηρούμε κάποιους ισχυρισμούς διατροφής, όπως: Χωρίς (Free), δηλαδή ότι το προϊόν περιέχει αμελητέες ποσότητες κάποιου συστατικού, π.χ. είναι ελεύθερο νατρίου (sodium free), ο ισχυρισμός αυτός δεν σημαίνει ότι το προϊόν αυτό δεν έχει καθόλου νάτριο αλλά ότι περιέχει λιγότερο από 5mg νατρίου. Ακόμη η λέξη (Low) χαμηλό που αναγράφεται σε κάποια τρόφιμα, σχετίζεται με τη χαμηλή περιεκτικότητα σε ένα θρεπτικό συστατικό. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν αναγράφεται σε μια ετικέτα ότι το τρόφιμο είναι χαμηλών λιπαρών (low fat), δεν σημαίνει ότι δεν έχει λιπαρά αλλά ότι περιέχει 3g λιπαρών ανά 100g για στερεές τροφές ή 1,5g λιπαρών ανά 100ml για υγρές τροφές. Τέλος, πολλά προβλήματα πληροφόρησης ή παραπλάνησης ή παγίδων των ετικετών τροφίμων αντιμετωπίζουν ομάδες καταναλωτών που έχουν ένα πρόβλημα υγείας όπως διαβητικοί, νεφροπαθείς κ.λπ. που χρειάζεται να αποφεύγουν κάποια τρόφιμα εξαιτίας της ασθένειάς τους. Για τους νεφροπαθείς χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν αυτό που προαναφέραμε με το νάτριο και πώς πρέπει να διαβάζουν προσεκτικά την ετικέτα του 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 36

τροφίμου. Όσον αφορά τα τρόφιμα που χαρακτηρίζονται ειδικά για διαβητικούς, μπορεί να μην περιέχουν ζάχαρη όμως περιέχουν άλλες γλυκαντικές ουσίες όπως η φρουκτόζη, η μαλτόζη, η γλυκόζη κ.λπ., ουσίες που κι αυτές προκαλούν αύξηση του σακχάρου εάν δεν υπολογιστούν σωστά οι ποσότητες που θα καταναλώσει ο ασθενής. Επιπροσθέτως όταν σε ένα τρόφιμο δεν αναγράφεται ότι περιέχει πρόσθετη ζάχαρη δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν περιέχει σάκχαρα. Η ομάδα των σακχάρων, εκτός από τη ζάχαρη, περιλαμβάνει και τη γλυκόζη, τη φρουκτόζη, τη λακτόζη και τα διάφορα είδη σιροπιών. Όταν ένα τρόφιμο αναφέρει π.χ. «χυμός χωρίς προσθήκη ζάχαρης» σημαίνει ότι περιέχει τα σάκχαρα του φρούτου και όχι πρόσθετη ζάχαρη. Επομένως από τα παραπάνω κατανοούμε ότι είναι απαραίτητο να είμαστε πολλοί προσεκτικοί με ότι αναγράφεται στις ετικέτες των τροφίμων και να τις «αποκωδικοποιούμε» με πολύ προσοχή. 3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 37

3ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 38

Α/Α 23/01/2012 29/01/2012 30/01/2012 05/02/2012 06/02/2012 12/02/2012 13/02/2012 19/02/2012 20/02/2012 26/02/2012 27/02/2012 04/03/2012 05/03/2012 11/03/2012 12/03/2012 18/03/2012 19/03/2012 25/03/2012 26/03/2012 01/04/2012 02/04/2012 08/04/2012 09/04/2012 15/04/2012 16/04/2012 22/04/2012 23/04/2012 29/04/2012 30/04/2012 06/05/2012 07/05/2012 13/05/2012 14/05/2012 17/05/2012 ΕΤΙΚΕΤΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ: 1.1. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η συγκεκριμένη έρευνα ολοκληρώθηκε σε διάστημα περίπου τεσσάρων μηνών, από 23/01/2012 έως 17/05/2012. Ο ερευνητικός σχεδιασμός περιελάμβανε οκτώ φάσεις η χρονική διάρκεια και η χρονική σειρά των οποίων παρουσιάζεται στον επόμενο πίνακα. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑ Φάση 1. 2. Ενημέρωση - Οργανωτικά Θέματα Ορισμός Ομάδων Επιλογή Υποθεμάτων Καταμερισμός εργασιών - Χρονοπρογραμματισμός 3. Συλλογή Πληροφοριών 4. Επεξεργασία 5. Διαμόρφωση-Έκθεσης και Παρουσίασης 6. Δοκιμαστική παρουσίαση 7. Διαμόρφωση φακέλου Δημιουργία τελικής παρουσίασης 8. Παρουσίαση και αξιολόγηση 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 41

2.1. ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Στη συγκεκριμένη εργασία πραγματοποιήθηκε έρευνα σε δύο επίπεδα. Στο πρώτο επίπεδο έγινε έρευνα για τις πληροφορίες που υπάρχουν στις ετικέτες τροφίμων με συλλογή ετικετών από διάφορα τρόφιμα και ακολούθως καταγραφή και στατιστική επεξεργασία του περιεχομένου τους. Στο δεύτερο επίπεδο έγινε προσπάθεια αποτύπωσης των απόψεων αντιλήψεων των καταναλωτών σχετικά με τα ετικέτες στα τρόφιμα μέσω της επεξεργασίας των απαντήσεων που έδωσε ένα δείγμα καταναλωτών στις ερωτήσεις ενός ερωτηματολογίου που δημιουργήσαμε για τις ανάγκες της έρευνας. Σχέδιο του ερωτηματολόγιου που χρησιμοποιήθηκε δίνεται παρακάτω. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΕΤΙΚΕΤΕΣ ΤΡΩΦΙΜΩΝ: ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΓΡΙΦΟΣ Ή ΛΕΠΤΟΜΡΕΙΣ ΚΑΙ ΣΑΦΕΙΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Παρακαλούμε συμπληρώστε το ερωτηματολόγιο σημειώνοντας ένα Χ ή στο ανάλογο τετράγωνο. Σε κάθε μία από τις παρακάτω ερωτήσεις ο αριθμός 1 δηλώνει τον χαμηλότερο και ο αριθμός 7 τον υψηλότερο βαθμό. Σε κάθε ερώτηση να δίνετε πάντα μια απάντηση. Ευχαριστούμε προκαταβολικά για το χρόνο που διαθέτετε ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Φύλλο: Άνδρας Γυναίκα Μορφωτ Υποχρεωτική ικό Δευτεροβάθμια Ανώτατη-τριτοβάθμια επίπεδο: 15 16-30 Ηλικία: 31-45 46 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 43

1. Διαβάζετε τις ετικέτες στις συσκευασίες των τροφίμων: Ναι Όχι Α) Σε ποιο βαθμό: 1 2 3 4 5 6 7 Β) Για ποιους από τους παρακάτω λόγους: Για ποιους από τους παρακάτω λόγους: Β1) Λόγω μη εμπιστοσύνης στο περιεχόμενο Α) Λόγω αδιαφορίας Β2) Λόγω συνήθειας Β) Λόγω έλλειψης χρόνου Β3) Για προληπτικούς λόγους Γ) Γιατί βαριέμαι Β4) Για την ακρίβεια Δ) Γιατί εμπιστεύομαι το προϊόν Β5) Για λόγους υγείας Ε) Γιατί εμπιστεύομαι το προϊόν 2Α) Σε ποιο βαθμό είστε ικανοποιημένοι από το πλήθος των πληροφοριών που αναγράφονται στις ετικέτες τροφίμων: 1 2 3 4 5 6 7 2Β) Σε ποιο βαθμό είστε ικανοποιημένοι από το περιεχόμενο των πληροφοριών που αναγράφονται στις ετικέτες των τροφίμων: 1 2 3 4 5 6 7 3Α) Τι διαβάζετε περισσότερο στις ετικέτες των τροφίμων: Α) Τα συστατικά Β) Την ημερομηνία λήξης Γ) Τα θρεπτικά στοιχεία Δ) Τις οδηγίες χρήσης Ε) Την χώρα προέλευσης του προϊόντος Ζ) Τον πίνακα θρεπτικής αξίας Η) Τα πρόσθετα (συντηρητικά χρωστικές κ.α.) 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 44

3Β) Τι εμπιστεύεστε περισσότερο από αυτά που γράφουν οι ετικέτες των τροφίμων: Α) Τα συστατικά Β) Την ημερομηνία λήξης Γ) Τα θρεπτικά στοιχεία Δ) Τις οδηγίες χρήσης Ε) Την χώρα προέλευσης του προϊόντος Ζ) Τον πίνακα θρεπτικής αξίας 4) Όταν αγοράζετε χύμα προϊόντα τα εμπιστεύεστε χωρίς να δείτε την ετικέτα: Ναι Όχι Α) Αν ναι για ποιους από τους παρακάτω λόγους: Β) Αν όχι για ποιους από τους παρακάτω λόγους: 1) Γιατί εμπιστεύομαι τον παραγωγό 1) Γιατί δεν εμπιστεύομαι τον παραγωγό 2) Γατί εμπιστεύομαι τον πωλητή των 2)Γιατί δεν εμπιστεύομαι τον πωλητή των προϊόντων προϊόντων 3)Γιατί εμπιστεύομαι το προϊόν 3) Γιατί δεν εμπιστεύομαι το προϊόν 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 45

ΓΑΣΤΟΥΝΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ ΝΕΜΤΣΑΝΟΥ ΘΟΔΩΡΗΣ ΣΒΙΓΓΟΥ ΜΑΡΙΑ ΧΑΡΕΜΗ ΜΑΡΙΑ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 47

3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η συγκεκριμένη ενότητα αποτελεί τμήμα της ερευνητικής εργασίας με θέμα «ΕΤΙΚΕΤΕΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ: ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΓΡΙΦΟΣ Ή ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΣ ΚΑΙ ΣΑΦΕΙΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ;» και εστιάζει στην «ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑ ΕΤΙΚΕΤΩΝ» με σκοπό την καταγραφή των αναγραφόμενων πληροφοριών και την διαπίστωση της συχνότητας εμφάνισης τους. Όλοι γνωρίζουμε πως οι πληροφορίες των προϊόντων που καταναλώνουμε δεν είναι πάντα σαφής, πλήρης και ενδεχομένως αξιόπιστες. Έτσι συλλέξαμε 117 ετικέτες από διάφορα προϊόντα (σοκολατοειδή, τσιπς, σκόνες, ελαφριά και βαριά ροφήματα, αυγά, αλιεύματα κ.τ.λ.) και καταγράψαμε τις πληροφορίες που περιείχε η κάθε μια από αυτές (ημερομηνία λήξης, συστατικά, θερμίδες, βάρος,διατροφική αξία κ.τ.λ.). Στο επόμενο στάδιο χωρίσαμε τα προϊόντα σε κατηγορίες με κριτήριο την χωρά που παραχθήκαν (Ελλάδα, χώρες ευρωπαϊκής ένωσης, χώρες εκτός ευρωπαϊκής ένωσης ), το είδος του προϊόντος, κ.α. Η επεξεργασία έγινε με το στατιστικό πακέτο Microsoft Excel. Ενδεικτικά ερευνητικά ερωτήματα που προσπαθούμε να απαντήσουμε είναι: Τι πραγματικά αναγράφουν οι ετικέτες των τροφίμων που τρώμε; Ποια είναι η προέλευση των τροφίμων; Σε ποιο σημείο αναγράφεται κάθε πληροφορία; Σε ποιο ποσοστό εμφανίζεται η κάθε πληροφορία; 3.2. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Με βάση μια έρευνα αγοράς που διεξήγαγε το ΙΑΔ, στην οποία καταγράφηκαν οι πληροφορίες των ετικετών 94 προϊόντων που αποτελούν βασικά είδη διατροφής ή σνακ (από 16 διαφορετικές κατηγορίες τροφίμων) από τις 34 μεγαλύτερες στην κατηγορία τους εταιρείες, φάνηκε ότι σε ποσοστό μεγαλύτερο του 55% των προϊόντων, αναγράφονται διατροφικές πληροφορίες, που δεν αποτελούν νομοθετική υποχρέωση των εταιρειών, αλλά εθελοντική κίνηση, με στόχο την προσφορά περισσότερης πληροφόρησης στον καταναλωτή. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 48

Επιπλέον από την έρευνα προέκυψε ότι οι περισσότερες από τις μισές συσκευασίες (52%) περιείχαν, επίσης κατόπιν εθελοντικής κίνησης, και τον πρόσθετο πληροφοριακό πίνακα των Ενδεικτικών Ημερήσιων Προσλήψεων (GDA). 3.3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν: Όσο αφορά την χώρα προέλευσης- παραγωγής το 60% των προϊόντων που συλλέχθηκαν παράγονται στην Ελλάδα, το 38% παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) ενώ το 2% προϊόντων παράγονται σε χώρες εκτός Ε.Ε. (Σχήμα 1) Από το διάγραμμα αυτό συμπεραίνουμε ότι οι Έλληνες προτιμούν προϊόντα που παράγονται- παρασκευάζονται στην χώρα τους, επειδή πιθανόν αισθάνονται πιο ασφαλείς αφού γνωρίζουν τις συνθήκες παραγωγής και διατήρησης τους. Επιπλέον κυριαρχούν τα προϊόντα που παράγονταιπαρασκευάζονται εντός Ε.Ε έναντι των προϊόντων εκτός Ε.Ε. 2% ΕΛΛΑΔΑ 38% 60% ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΚΤΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Σχήμα 1 : Κατανομή προϊόντων με βάση την προέλευση τους Στο δεύτερο διάγραμμα (Σχήμα 2) το μεγαλύτερο ποσοστό των ετικετών που ερευνήσαμε αποτελούν τα σοκολατοειδή με ποσοστό 19%. Δεύτερα σε σειρά έρχονται τα γαλακτοκομικά με ποσοστό 14,5%. Ακολουθούν τα σνακ με ποσοστό 13,8%. Τα υπόλοιπα 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 49

είδη σημείωσαν ποσοστά από 9% και κάτω. Από αυτό το διάγραμμα παρατηρούμε ότι ιδιαίτερη προτίμηση αποτελούν για τους περισσότερους ανθρώπους η σοκολάτα, τα προϊόντα που παρασκευάζονται από γάλα αλλά και τα σνακ, που αποτελούν μια εύκολη λύση για κάποιο ενδιάμεσο γεύμα κατά τη διάρκεια της ημέρας. ΣΝΑΚ ΣΑΛΤΣΕΣ ΞΗΡΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΝΕΡΟ ΜΠΑΧΑΡΙΚΑ ΤΣΙΧΛΕΣ ΦΡΟΥΤΑ ΧΥΜΟΣ ΛΑΧΑΝΙΚΟ ΚΡΕΑΤΙΚΟ ΣΟΚΟΛΑΤΟΕΙΔΗ ΚΟΝΣΕΡΒΕΣ ΖΥΜΑΡΙΚΑ ΑΥΓΑ ΕΛΑΦΡΥ ΡΟΦΗΜΑ ΔΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΑ ΒΑΡΥ ΡΟΦΗΜΑ ΑΡΤΟΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΣΚΟΝΕΣ ΑΛΙΕΥΜΑΤΑ 0% 5% 10% 15% 20% Σχήμα 2 : Κατανομή προϊόντων με βάση το είδος τους Στο τρίτο διάγραμμα (Σχήμα 3) εμφανίζονται τα ποσοστά των πληροφοριών θρεπτικών αξιών σε 117 συλλεγμένα δείγματα. Η έρευνα έδειξε πως το 71% των συλλεγμένων ετικετών αναγράφουν την θρεπτική αξία έναντι του 29% που δεν την αναγράφουν. Οι θρεπτικές αξίες είναι απαραίτητο να περιλαμβάνονται στις ετικέτες διότι οφείλουν οι καταναλωτές να γνωρίζουν τι περιέχουν τα προϊόντα που καταναλώνουν αλλά επίσης και σε τι τους ωφελούν αλλά και σε τι τους βλάπτουν τα συστατικά τους. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 50

29% 71% ΝΑΙ ΌΧΙ Σχήμα 3 : Κατανομή προϊόντων με βάση το είδος τους Στο τέταρτο διάγραμμα (Σχήμα 4) της έρευνας παρουσιάζεται σε τι ποσοστό ετικετών αναγράφονταν το τηλέφωνο για την επικοινωνία καταναλωτών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 83% των ετικετών ανέφεραν τηλέφωνο επικοινωνίας, ενώ αντίθετα το 17% δεν το ανέφεραν. Αυτό είναι θετικό αφού δίνεται στον καταναλωτή η ευκαιρία άμεσης επικοινωνίας και μάλιστα χωρίς χρέωση με κάποιον αρμόδιο σε περίπτωση ανάγκης όπως κάποια δηλητηρίαση. 17% ΝΑΙ 83% ΌΧΙ Σχήμα 4: Αναγραφή τηλεφώνου επικοινωνίας καταναλωτή - προμηθευτή 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 51

Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 94 % των συλλεγμένων ετικετών παρουσιάζει την εταιρία συσκευασίας του, ενώ μόλις το 6 % δεν την αναφέρει (Σχήμα 5). Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει κάτι αφού πιθανότατα μπορεί η εταιρεία παρασκευής του προϊόντος ενδέχεται να ταυτίζεται με την εταιρεία συσκευασίας. Όμως, η αναγραφή της εταιρείας συσκευασίας ωφελεί τόσο τον καταναλωτή για την κατάλληλη ενημέρωση και την αξιοπιστία του προϊόντος όσο και την εταιρεία συσκευασίας ως προς τη διαφήμιση της. 6% 94% ΝΑΙ ΌΧΙ Σχήμα 5: Αναγραφή εταιρίας συσκευασίας Όπως παρατηρούμε στο γράφημα του σχήματος 6 οι γενικοί αντιπρόσωποι αναγράφονται στις ετικέτες της έρευνας σε ποσοστό 94% ενώ το υπόλοιπο 6% δεν εμφανίζει τον διανομέα της. Εν μέρει το 94% είναι αξιόλογο ποσό, όμως στο 6% οι αντιπρόσωποι δεν αναγράφονται είτε για λόγους αξιοπιστίας, είτε για λόγους μικρής εταιρίας εισαγωγής. Το γεγονός αυτό δεν είναι σωστό διότι ο καταναλωτής δεν μπορεί να γνωρίζει από ποια εταιρία εισάγεται το προϊόν Όσο αφορά την αναγραφή του καθαρού βάρους (Σχήμα 7), συμπεραίνουμε πως το σημαντικότερο στοιχείο που θα περιμέναμε να υπάρχει σίγουρα σε μια συσκευασία είναι το καθαρό του βάρος, διότι έχει άμεση σχέση με το κόστος του προϊόντος υπάρχει στο μεγαλύτερο ποσοστό των προϊόντων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 52

6% 94% ΝΑΙ ΌΧΙ Σχήμα 6: Αναγραφή γενικού αντιπροσώπου - διανομέα ΌΧΙ 10% ΝΑΙ 90% Σχήμα 7: Αναγραφή καθαρού βάρους Το διάγραμμα του σχήματος 8 μας παρουσιάζει σε τι ποσοστό υπάρχει ημερομηνία λήξης- παρασκευής. Το ενθαρρυντικό είναι ότι το 86% παρουσιάζουν την ημερομηνία λήξης- παρασκευής ώστε να γνωρίζουν οι καταναλωτές έως ποτέ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα προϊόν ενώ δυσάρεστο είναι το γεγονός ότι το 14% των ετικετών που συλλέξαμε δεν αναγράφουν καθόλου αυτές τις ημερομηνίες. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 53

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ΝΑΙ ΌΧΙ Σχήμα 8: Αναγραφή ημερομηνιών παρασκευής και λήξης Το διάγραμμα του σχήματος 9 μας παρουσιάζει που αναγράφεται η ενδεικτική ημερησία πρόσληψη. Συγκεκριμένα 43% αναγράφουν ενδεικτική ημερησία πρόσληψη ενώ το υπόλοιπο 57% δεν την αναφέρουν. Ο κάθε καταναλωτής οφείλει να γνωρίζει πόσες θερμίδες προσλαμβάνει καθημερινά από τα προϊόντα που καταναλώνει. Αυτό έχει ως συνέπεια, ο καταναλωτής να μπορεί να ρυθμίζει τη διατροφή του όπως σε περίπτωση που επιθυμεί να ενταχθεί σε πρόγραμμα δίαιτας. 60% 40% 20% 0% ΝΑΙ 43% ΌΧΙ 57% Σχήμα 9: Αναγραφή ενδεικτικής ημερήσιας πρόσληψης 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 54

Το διάγραμμα του σχήματος 10 μας παρουσιάζει τα ποσοστά αναγραφής για τις οδηγίες χρήσης. Έπειτα από την επεξεργασία των ετικετών διαπιστώσαμε ότι το 80% των 117 ετικετών που συλλέξαμε αναφέρουν τις οδηγίες χρήσης ενώ το υπόλοιπο 20% των ετικετών δεν τις αναγράφουν. Αυτό είναι ενθαρρυντικό για τους καταναλωτές για να χρησιμοποιούν το προϊόν καλύτερα. ΌΧΙ 80% ΝΑΙ 20% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% Σχήμα 10: Αναγραφή οδηγιών χρήσης 80% 70% 60% 50% 40% 30% 69% 20% 10% 0% ΝΑΙ 31% ΌΧΙ Σχήμα 11: Αναγραφή συνθηκών διατήρησης 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 55

Στο διάγραμμα του σχήματος 11 παρουσιάζονται τα αποτελέσματα για τις συνθήκες διατήρησης του προϊόντος. Έπειτα από την επεξεργασία των ετικετών φτάσαμε στο συμπέρασμα ότι το 69% των ετικετών αναγράφει τις συνθήκες διατήρησης προϊόντος ενώ 31% δυστυχώς δεν τις αναφέρει. Ωστόσο καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι,αφού στο μεγαλύτερο ποσοστό αναγράφονται οι συνθήκες διατήρησης του προϊόντος, ότι η εταιρεία συσκευασίας ενδιαφέρεται για την σωστή ενημέρωση των καταναλωτών για το πώς να διατηρούν το προϊόν. Τέλος, διαπιστώσαμε πως σε καμία από τις συλλεγμένες ετικέτες δεν αναφέρονταν η πυκνότητα του προϊόντος. Το γεγονός αυτό μας προκαλεί έκπληξη διότι αν και ένα μεγάλο μέρος των ετικετών καταλάμβαναν τα υγρά, τα οποία οφείλουν να αναγράφουν τη πυκνότητά τους, παραλειπόταν. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 56

ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΛΟΥΚΑΣ ΛΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΡΕΤΖΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 57

4.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι καθημερινές διατροφικές μας συνήθειες και η φυσική μας δραστηριότητα καθορίζουν κατά ένα μεγάλο ποσοστό την διατήρηση της σωματικής και ψυχικής υγείας. Η σημερινή αγορά μας παρέχει μεγάλη ποικιλία τροφίμων τα οποία μας τροφοδοτούν με πληθώρα διατροφικών πληροφοριών μέσω των ετικετών. Καθημερινά παρατηρούμε πληθώρα πληροφοριών στις συσκευασίες τροφίμων. Αυτές οι πληροφορίες σχετίζονται με το όνομα του τροφίμου, τα συστατικά του, το καθαρό βάρος του, την διάρκεια ζωής του προϊόντος, τις συνθήκες διατήρησης ή αποθήκευσης για την συντήρηση του τροφίμου μέχρι την ημερομηνία λήξης του και πληροφορίες επικοινωνίας σχετικές με την κατασκευαστική εταιρεία (διεύθυνση, τηλέφωνο κτλ). Επίσης πολλές ετικέτες παρουσιάζουν διατροφικούς ισχυρισμούς με σκοπό την βελτίωση της υγείας, οι οποίοι πρέπει να μην παραπλανούν τον πολίτη. Τι πληροφορίες όμως μας παρέχουν οι ετικέτες τροφίμων, πόσο σημαντική είναι η αξιολόγηση αυτών των πληροφοριών από τον πολίτη και το κράτος και τελικά ποια είναι τα στοιχεία που πρέπει να ελέγχει σήμερα ο Έλληνας καταναλωτής; Ειδικότερα μας ενδιαφέρει τι προσέχουν και πόσο τις κατανοούν οι καταναλωτές; Διαβάζουν οι καταναλωτές τις ετικέτες των τροφίμων; Τι προσέχουν και τι εμπιστεύονται περισσότερο; Τις κατανοούν; Είναι επαρκής η ενημέρωση που υπάρχει στις συσκευασίες τροφίμων; Στην παρούσα ενότητα διερευνήσαμε τις απόψεις ενός δείγματος 100 ατόμων μέσω ενός ερωτηματολογίου τις απαντήσεις του οποίου επεξεργαστήκαμε στατιστικά με χρήση του πακέτου SPSS (έκδοση 19) και τα αποτελέσματα παρουσιάζονται παράλληλα με αποτελέσματα προηγούμενων ερευνών. 4.2. ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ Από πληροφορίες που αναζητήσαμε στο διαδίκτυο εντύπωση μας έκανε η πανελλαδική 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 58

έρευνα που πραγματοποίησε το Ίδρυμα Αριστείδης Δασκαλόπουλος, καταγράφοντας την άποψη των καταναλωτών για τις ετικέτες των τροφίμων, αλλά και το επίπεδο πληροφόρησης που υπάρχει στα συσκευασμένα προϊόντα και γι αυτό το λόγο παραθέτουμε και τα αποτελέσματα της. Η έρευνα έγινε σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.200 ατόμων, ηλικίας 15-65 ετών. Αναλυτικά τα κυριότερα ευρήματα της έρευνας έδειξαν ότι ένα μεγάλο ποσοστό (44%) δεν τις διαβάζουν ποτέ ή τις διαβάζουν μερικές φορές. Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα υψηλό αν λάβουμε υπόψη μας ότι είναι αναμενόμενο να διαβάζει κάποιος την ετικέτα τουλάχιστον την πρώτη φορά που αγοράζει ένα προϊόν ή όταν αλλάζει μάρκα. Οι κύριοι λόγοι που δεν διαβάζουν τις ετικέτες είναι επειδή: θεωρούν ότι δεν τους αφορούν (45%), δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο (31%) και δεν τις καταλαβαίνουν (17%). Στην ερώτηση «τι προσέχουν περισσότερο στις ετικέτες;» την παράσταση έκλεψε η ημερομηνία λήξης, αφού 7 στους 10 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι την διαβάζουν. Παρόλο, όμως, που αποτελεί το δημοφιλέστερο και πιο αναγνωρίσιμο στοιχείο μιας ετικέτας τροφίμων, από την έρευνα προκύπτει ότι δεν την κατανοούν και τόσο καλά. Σε ειδικότερη ερώτηση σχετικά με το αν υπάρχει διαφορά μεταξύ της ημερομηνίας λήξης και της ένδειξης «ανάλωση κατά προτίμηση πριν από», μόλις 4 στους 10 δήλωσαν ότι υπάρχει διαφορά και από αυτούς το 42% είτε έδωσαν λάθος απάντηση είτε δεν έδωσαν καμία απάντηση. Στην ερώτηση «τι άλλα στοιχεία διαβάζουν οι καταναλωτές;» τα συστατικά των προϊόντων (56%) και τις διατροφικές πληροφορίες (33%). Μάλιστα, από τα συστατικά των προϊόντων δήλωσαν ότι διαβάζουν περισσότερο τα συντηρητικά (18%) και τα «Έψιλον» (12%), ενώ από τις διατροφικές πληροφορίες τα λιπαρά (13%) και τις θερμίδες (12%). Σχετικά με τις πληροφορίες που επηρεάζουν αρνητικά τους καταναλωτές στην αγορά προϊόντων τα πολυσυζητημένα «Ε» (συντηρητικά, χρωστικές, 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 59

κ.ά.) βρίσκονται ψηλά στη λίστα, αφού 6 στους 10 ερωτηθέντες δήλωσαν ότι επηρεάζονται αρνητικά από την αναγραφή τους. Η υψηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά και η ύπαρξη γενετικά τροποποιημένων συστατικών αποτελούν επίσης στοιχεία που δρουν αρνητικά στην επιλογή ενός προϊόντος (28 και 12%, αντίστοιχα). Στοιχεία που επηρεάζουν θετικά τον καταναλωτή είναι η αναγραφή βιταμινών (27%), λιπαρών (15%), θερμίδων (13%) και πρωτεϊνών (12%). Οι καταναλωτές έχουν πολλά ερωτηματικά για το κατά πόσο οι ετικέτες αποτυπώνουν την αλήθεια για τα προϊόντα. Ο βαθμός εμπιστοσύνης τους εξαρτάται από το είδος της πληροφορίας. Για παράδειγμα, όταν το προϊόν φέρει πληροφορία σχετική με την ελληνικότητά του, αυτήν την εμπιστεύονται -αρκετά έως πολύ- το 64% των ερωτηθέντων, ποσοστό σχετικά χαμηλό, αν και είναι το υψηλότερο που σημειώθηκε. Σε ό,τι αφορά διατροφικούς ισχυρισμούς για θρεπτικά συστατικά (βιταμίνες, ασβέστιο, χωρίς ζάχαρη) και τις πληροφορίες για φρέσκο και βιολογικό προϊόν, η εμπιστοσύνη των καταναλωτών πέφτει στο 50%, ενώ σε πληροφορίες που σχετίζονται με ισχυρισμούς για χαμηλά λιπαρά, ισχυρισμούς υγείας, απουσία προσθέτων («Έψιλον») και γενετικά τροποποιημένων συστατικών, η εμπιστοσύνη πέφτει σε ποσοστό 40% και χαμηλότερα. Οι 6 στους 10 από αυτούς που διαβάζουν έστω και σπάνια τις ετικέτες αγοράζουν χύμα προϊόντα και είναι μεγάλο το ποσοστό αυτών (81%) που δηλώνουν ότι παρόλο που δεν υπάρχουν ετικέτες στα προϊόντα αυτά, ενημερώνονται για τα συστατικά τους. Οι μισοί δήλωσαν ότι ενημερώνονται από τον παραγωγό και 1 στους 3 από τον πωλητή. Το παράδοξο είναι ότι η απουσία της ετικέτας δεν αποτελεί εμπόδιο για την αγορά χύμα προϊόντων. Τη μεγαλύτερη δυσκολία αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές στην κατανόηση συστατικών των τροφίμων που αναγράφονται με τη χημική τους ορολογία. Έτσι, πρόσθετα όπως οι γαλακτοματωποιητές, τα μέσα οξίνισης και το τροποποιημένο άμυλο είναι τα πλέον δυσνόητα, 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 60

αφού λιγότεροι από 4 στους 10 δηλώνουν ότι τα κατανοούν. Άλλες έννοιες, επίσης δυσνόητες, είναι τα γενετικά τροποποιημένα συστατικά και τα υδρογονωμένα λιπαρά. Τέλος υπάρχει σύγχυση μεταξύ του πίνακα των Ενδεικτικών Ημερήσιων Προσλήψεων (GDA) που αφορά τα ποσοστά κάποιων σημαντικών θρεπτικών συστατικών (όπως της ενέργειας, των λιπαρών, των κορεσμένων λιπαρών, των σακχάρων και του νατρίου) που λαμβάνονται από μια μερίδα του προϊόντος και του πίνακα της Συνιστώμενης Ημερήσιας Παροχής (ΣΗΠ), που αναφέρεται σε ποσοστά βιταμινών και ανόργανων στοιχείων που λαμβάνονται από συγκεκριμένη ποσότητα προϊόντος. Οι 2 στους 10 δήλωσαν ότι δεν γνωρίζουν τη διαφορά ανάμεσα στους πίνακες GDA και ΣΗΠ, ενώ σε ποσοστό 11% απάντησαν ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά. Από τους υπόλοιπους ερωτηθέντες που ανέφεραν ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ GDA και ΣΗΠ, κανένας δεν απάντησε απόλυτα σωστά. 4.3. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ Το δείγμα αποτελούνταν από συνολικά 100 άτομα εκ των οποίων περίπου το 60% των είναι γυναίκες ενώ το 40% είναι αντρικός πληθυσμός (Σχήμα 4.3.1). Άνδρας Γυναίκα 41% 59% ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΦΥΛΟ Σχήμα 4.3.1 : Κατανομή πληθυσμού δείγματος με βάση το φύλο 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 61

Το μεγαλύτερο μέρος των ερωτηθέντων (48%) ανήκει στην ηλικία 16-30 ετών ενώ στη δεύτερη θέση (26%) βρίσκονται άτομα ηλικίας 31-45 ετών. Το μικρότερο ποσοστό (13%) μοιράζεται τόσο σε έφηβους κάτω των 15 ετών όσο και σε ενήλικες άνω των 46 ετών (Σχήμα 4.3.2.). Σχήμα 4.3.2 : Κατανομή πληθυσμού δείγματος με βάση την ηλικία. Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων (78%) έχει ολοκληρώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση ενώ ένα ποσοστό 15% έχει συνεχίσει στην ανώτατη εκπαίδευση και το 7% έχει συμπληρώσει μόνο την υποχρεωτική εκπαίδευση (Σχήμα 4.3.3.). ΚΑΤΑΝΟΜΗΣΗ ΠΛΥΘΗΣΜΟΥ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟ ΜΟΡΦΟΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια 15% 7% Ανώτατη 78% Σχήμα 4.3.3 : Κατανομή πληθυσμού δείγματος με βάση το μορφωτικό επίπεδο. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 62

4.4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Πάνω από το 60% των ερωτηθέντων διαβάζει τις ετικέτες στις συσκευασίες των τροφίμων ενώ περίπου το 30% αυτών δεν διαβάζει τις ετικέτες στα τρόφιμα (Σχήμα 4.4.1). Σχήμα 4.4.1: Πόσοι διαβάζουν και πόσοι δεν διαβάζουν τις ετικέτες στα τρόφιμα. Από τους ερωτηθέντες που δήλωσαν ότι διαβάζουν τις ετικέτες τροφίμων άνω του 20% διαβάζουν τις συσκευασίες στα τρόφιμα σε μεγάλο βαθμό. Σε ποσοστό κάτω από 15% δηλώνουν ότι διαβάζουν λίγο έως καθόλου και πολύ λίγο ή πολύ τις πληροφορίες που αναγράφονται στις συσκευασίες τροφίμων (Σχήμα 4.4.2). Σχήμα 4.4.2 : Βαθμός ανάγνωσης ετικετών τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 63

Το μεγαλύτερο ποσοστό (20-25%) διαβάζει τις ετικέτες για λόγους υγείας. Περίπου το 15% διαβάζει τις ετικέτες λόγω συνήθειας και για προληπτικούς λόγους. Στην προτελευταία θέση (περίπου 10%) βρίσκονται εκείνοι που διαβάζουν τις ετικέτες επειδή δεν εμπιστεύονται το προϊόν και στην τελευταία θέση βρίσκονται εκείνοι που τους ενδιαφέρει η ακρίβεια (Σχήμα 4.4.3). Σχήμα 4.4.3 : Λόγοι ανάγνωσης ετικετών τροφίμων. Το 15% των ερωτηθέντων δεν διαβάζει ετικέτες επειδή βαριέται, ενώ πάνω από 10% λόγω αδιαφορίας. Στα ίδια ποσοστά κυμαίνονται εκείνοι που δεν εμπιστεύονται το προϊόν και εκείνοι που δεν έχουν χρόνο (Σχήμα 4.4.4). Σχήμα 4.4.4 : Λόγοι μη ανάγνωσης ετικετών τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 64

Ως προς την ικανοποίηση από το πλήθος των πληροφοριών που αναγράφονται στις ετικέτες παρατηρείται μία διακύμανση των απόψεων ανάμεσα σε αυτούς που ικανοποιούνται αρκετά έως σπάνια. Ένα μικρό ποσοστό (κάτω από 5%) δηλώνουν ότι είναι πάντα ικανοποιημένοι ή δεν ικανοποιούνται καθόλου από τις πληροφορίες που αναγράφονται στα τρόφιμα (Σχήμα 4.4.5). Σχήμα 4.4.5 : Ικανοποίηση από το πλήθος των πληροφοριών στις ετικέτες τροφίμων. Ως προς την ικανοποίηση από το περιεχόμενο των πληροφοριών που αναγράφονται στις ετικέτες παρατηρούμε από το διάγραμμα ότι αθροιστικά τα ποσοστά ικανοποίησης και μη ικανοποίησης είναι ισοκατανεμημένα (Σχήμα 4.4.6). Σχήμα 4.4.6 : Ικανοποίηση από το περιεχόμενο των πληροφοριών στις ετικέτες τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 65

Πάνω από 40% σύμφωνα με το διάγραμμα (Σχήμα 4.4.7) διαβάζουν την ημερομηνία λήξης ενώ ακολουθούν τα πρόσθετα, τα συστατικά, χώρα προέλευσης, οδηγίες χρήσης, τα θρεπτικά συστατικά και στο τέλος τον πίνακα θρεπτικής αξίας. Σχήμα 4.4.7 : Ποιες πληροφορίες διαβάζουν οι καταναλωτές στις ετικέτες τροφίμων. Οι περισσότεροι από το πλήθος εμπιστεύονται την ημερομηνία λήξης, τις οδηγίες χρήσης, τα συστατικά, ενώ ποιο λίγο εμπιστεύονται τη χώρα προέλευσης, τα θρεπτικά στοιχεία και τον πίνακα θρεπτικής αξίας (Σχήμα 4.4.8). Σχήμα 4.4.8 : Ποιες πληροφορίες εμπιστεύονται οι καταναλωτές στις ετικέτες τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 66

Οι περισσότεροι ερωτηθέντες δεν εμπιστεύονται τα χύμα προϊόντα χωρίς να διαβάσουν τις ετικέτες (Σχήμα 4.4.9). Σχήμα 4.4.9 : Εμπιστοσύνη στα χύμα προϊόντα χωρίς ετικέτα. Το ποσοστό που αγοράζει χύμα προϊόντα χωρίς να δει τις ετικέτες το κάνει επειδή εμπιστεύονται τον παραγωγό και το προϊόν και όχι τόσο τον πωλητή (Σχήμα 4.4.10). Σχήμα 4.4.10 : Λόγοι εμπιστοσύνης στα χύμα προϊόντα χωρίς ετικέτα. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 67

Αυτοί που δεν αγοράζουν χύμα προϊόντα το κάνουν κυρίως γιατί δεν εμπιστεύονται το προϊόν και δευτερεύοντος επειδή δεν εμπιστεύονται τον παραγωγό και τον πωλητή (Σχήμα 4.4.11). Σχήμα 4.4.11 : Λόγοι μη εμπιστοσύνης στα χύμα προϊόντα χωρίς ετικέτα. 4.5. ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΙΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΩΤΩΜΕΝΩΝ 4.5.1. ΦΥΛΛΟ Από την συσχέτιση των απαντήσεων με το φύλο των ερωτώμενων προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: o Οι γυναίκες διαβάζουν περισσότερο τις ετικέτες τροφίμων από τους άντρες (Σχήμα. 4.5.1). Σχήμα 4.5.1 : Επίδραση φύλου στην ανάγνωση ετικετών. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 68

o Οι γυναίκες διαβάζουν επαρκώς τις πληροφορίες ενώ οι άντρες διαβάζουν πάρα πολύ τις ετικέτες (Σχήμα. 4.5.2). Σχήμα 4.5.2 : Επίδραση φύλου στον βαθμό ανάγνωσης ετικετών. o Οι γυναίκες και οι άντρες διαβάζουν τις ετικέτες τροφίμων κυρίως για λόγους υγείας με τις γυναίκες να υπερτερούν κατά πολύ σε ποσοστό έναντι των ανδρών (Σχήμα 4.5.3). Σχήμα 4.5.3 : Επίδραση φύλου στους λόγους ανάγνωσης ετικετών. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 69

o Οι γυναίκες δεν διαβάζουν ετικέτες κυρίως επειδή βαριούνται και οι άντρες κυρίως λόγω αδιαφορίας (Σχήμα 4.5.4). Σχήμα 4.5.4 : Επίδραση φύλου στους λόγους μη ανάγνωσης ετικετών. o Οι γυναίκες είναι συχνά ικανοποιημένες από το πλήθος των πληροφοριών, ενώ οι άντρες είναι σπάνια ικανοποιημένοι (Σχήμα 4.5.5). Σχήμα 4.5.5 : Επίδραση φύλου στον βαθμό ικανοποίησης από το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 70

o Οι γυναίκες όπως και οι άντρες είναι λίγο ικανοποιημένοι από το περιεχόμενο των πληροφοριών που αναγράφονται στις ετικέτες τροφίμων (Σχήμα 4.5.6). Σχήμα 4.5.6 : Επίδραση φύλου στον βαθμό ικανοποίησης από το περιεχόμενο των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες. o Οι άντρες όπως και οι γυναίκες διαβάζουν περισσότερο την ημερομηνία λήξης (Σχήμα 4.5.7). Σχήμα 4.5.7 : Επίδραση φύλου στο είδος των πληροφοριών που διαβάζουν οι καταναλωτές στις ετικέτες. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 71

o Οι γυναίκες στο ίδιο ποσοστό εμπιστεύονται την ημερομηνία λήξης και τις οδηγίες χρήσης ενώ οι άντρες εμπιστεύονται μόνο την ημερομηνία λήξης (Σχήμα 4.5.8). Σχήμα 4.5.8 : Επίδραση φύλου στην εμπιστοσύνη στις πληροφορίες που διαβάζουν οι καταναλωτές στις ετικέτες ετικέτες. o Οι γυναίκες και οι άντρες δεν αγοράζουν τα χύμα προϊόντα χωρίς να ελέγξουν τις ετικέτες (Σχήμα 4.5.9). Σχήμα 4.5.9 : Επίδραση φύλου στην εμπιστοσύνη κατά την αγορά χύμα προϊόντων 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 72

o Οι γυναίκες αγοράζουν προϊόντα γιατί εμπιστεύονται τον παραγωγό και οι άντρες γιατί εμπιστεύονται το προϊόν (Σχήμα 4.5.10). Σχήμα 4.5.10: Επίδραση φύλου στους λόγους εμπιστοσύνης κατά την αγορά χύμα προϊόντων o Οι γυναίκες και οι άντρες όταν δεν αγοράζουν χύμα προϊόντα συνήθως το κάνουν γιατί δεν εμπιστεύονται το προϊόν (Σχήμα 4.5.11). Σχήμα 4.5.11: Επίδραση φύλου στους λόγους μη αγοράς χύμα προϊόντων 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 73

4.5.2. ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Από την συσχέτιση των απαντήσεων με το φύλο των ερωτώμενων προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: o Αυτοί που έχουν τελειώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση διαβάζουν πιο συχνά τις ετικέτες τροφίμων (Σχήμα 4.5.12). Σχήμα 4.5.12 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στην ανάγνωση ετικετών. o Όσοι έχουν τελειώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση διαβάζουν επαρκώς τις συσκευασίες, αυτοί που έχουν τελειώσει την τριτοβάθμια διαβάζουν πάρα πολύ και αυτοί που έχουν τελειώσει την υποχρεωτική δεν διαβάζουν πολύ τις ετικέτες (Σχήμα 4.5.13). Σχήμα 4.5.13 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στο βαθμό ανάγνωσης ετικετών. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 74

o Αυτοί που έχουν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση διαβάζουν τις ετικέτες γιατί δεν εμπιστεύονται το προϊόν, λόγω συνήθειας, για προληπτικούς λόγους και για λόγους υγείας ενώ οι πτυχιούχοι διαβάζουν τις ετικέτες για λόγους υγείας (Σχήμα 4.5.14). Σχήμα 4.5.14 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στους λόγους ανάγνωσης ετικετών. o Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι όσοι έχουν τελειώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση δεν διαβάζουν τις ετικέτες γιατί βαριούνται ενώ οι άλλοι λόγω αδιαφορίας (Σχήμα 4.5.15). Σχήμα 4.5.15 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στους λόγους μη ανάγνωσης ετικετών. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 75

o Αυτοί που έχουν τελειώσει την δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι σπάνια ικανοποιημένοι από το πλήθος των πληροφοριών ενώ οι άλλοι είναι συχνά ικανοποιημένοι (Σχήμα 4.5.16). Σχήμα 4.5.16 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στο βαθμό ικανοποίησης από το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες τροφίμων. o Όλοι οι ερωτηθέντες είναι λίγο ικανοποιημένοι από το περιεχόμενο των πληροφοριών (Σχήμα 4.5.17). Σχήμα 4.5.17 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στο βαθμό ικανοποίησης από το περιεχόμενο των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 76

o Όλοι οι ερωτηθέντες διαβάζουν περισσότερο την ημερομηνία λήξης (Σχήμα 4.5.18). Σχήμα 4.5.18 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στο είδος των πληροφοριών που διαβάζουν οι καταναλωτές στις ετικέτες. o Όπως και πριν όλοι οι ερωτηθέντες εμπιστεύονται περισσότερο την ημερομηνία λήξης (Σχήμα 4.5.19). Σχήμα 4.5.19 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στο είδος των πληροφοριών που εμπιστεύονται οι καταναλωτές στις ετικέτες. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 77

o Αυτοί που έχουν τελειώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση αγοράζουν χύμα προϊόντα ενώ οι άλλοι δεν τα εμπιστεύονται (Σχήμα 4.5.20). Σχήμα 4.5.20 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στην αγορά χύμα προϊόντων. o Οι ερωτηθέντες ανεξαρτήτως μόρφωσης αγοράζουν χύμα προϊόντα γιατί εμπιστεύονται τον παραγωγό (Σχήμα 4.5.21). Σχήμα 4.5.21 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στους λόγους αγοράς χύμα προϊόντων 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 78

o Όλοι οι ερωτηθέντες δεν αγοράζουν χύμα προϊόντα γιατί δεν εμπιστεύονται το προϊόν (Σχήμα 4.5.22). Σχήμα 4.5.22 : Επίδραση μορφωτικού επιπέδου στους λόγους μη αγοράς χύμα προϊόντων 4.5.3. ΗΛΙΚΙΑ Από την συσχέτιση των απαντήσεων με την ηλικία των ερωτώμενων προέκυψαν τα ακόλουθα συμπεράσματα: o Από 16-30 διαβάζουν επαρκώς τις ετικέτες των τροφίμων (Σχήμα 4.5.23). Σχήμα 4.5.23 : Επίδραση της ηλικίας στην ανάγνωση ετικετών. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 79

o Από 16-30 διαβάζουν τις ετικέτες για προληπτικούς λόγους (Σχήμα 4.5.24). Σχήμα 4.5.24 : Επίδραση της ηλικίας στο βαθμό ανάγνωσης ετικετών. o Στις ηλικίες 16-30 κυριαρχούν οι προληπτικοί λόγοι και οι λόγοι υγείας ενώ σε μεγαλύτερες ηλικίες οι λόγοι υγείας (Σχήμα 4.5.25). Σχήμα 4.5.25 : Επίδραση της ηλικίας στους λόγους ανάγνωσης ετικετών. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 80

o Στις ηλικίες κάτω από 45 έτη δεν διαβάζουν τις ετικέτες γιατί βαριούνται (Σχήμα 4.5.26). Σχήμα 4.5.26 : Επίδραση της ηλικίας στους λόγους μη ανάγνωσης ετικετών. o Στις ηλικίες κάτω των 30 είναι λίγο ή σπάνια ικανοποιημένοι από το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες ενώ αρκετά ικανοποιημένοι δηλώνουν όσοι είναι μεταξύ 31 και 45 ετών (Σχήμα 4.5.27). Σχήμα 4.5.27 : Επίδραση της ηλικίας στην ικανοποίησης από το πλήθος των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 81

o Από την ηλικία 16-30 είναι λίγο ικανοποιημένοι από το περιεχόμενο των πληροφοριών (Σχήμα 4.5.28). Σχήμα 4.5.28 : Επίδραση της ηλικίας στην ικανοποίησης από το περιεχόμενο των πληροφοριών που υπάρχουν στις ετικέτες τροφίμων. o Ανεξαρτήτως ηλικίας οι ερωτηθέντες διαβάζουν περισσότερο την ημερομηνία λήξης στις ετικέτες τροφίμων (Σχήμα 4.5.29). Σχήμα 4.5.29 : Επίδραση της ηλικίας στο είδος των πληροφοριών που διαβάζουν στις ετικέτες τροφίμων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 82

o Έως την ηλικία των 45 ετών εμπιστεύονται την ημερομηνία λήξης ενώ οι υπόλοιποι διαβάζουν τον πίνακα θρεπτικής αξίας (Σχήμα 4.5.30). Σχήμα 4.5.30 : Επίδραση της ηλικίας στο είδος των πληροφοριών που εμπιστεύονται στις ετικέτες τροφίμων. o Οι ερωτηθέντες κάτω των 15 ετών αγοράζουν χύμα προϊόντα χωρίς να διαβάσουν τις ετικέτες ενώ οι υπόλοιποι δεν αγοράζουν χύμα προϊόντα (Σχήμα 4.5.31). Σχήμα 4.5.31 : Επίδραση ηλικίας στην αγορά χύμα προϊόντων. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 83

o Από 15-45 ετών αγοράζουν χύμα προϊόντα γιατί εμπιστεύονται τον παραγωγό ενώ εκείνοι άνω των 45 ετών τα αγοράζουν επειδή εμπιστεύονται το προϊόν (Σχήμα 4.5.32). Σχήμα 4.5.32 : Επίδραση ηλικίας στους λόγους αγοράς χύμα προϊόντων. o Όλοι οι ερωτηθέντες ανεξαρτήτως ηλικίας που δεν αγοράζουν χύμα προϊόντα το κάνουν γιατί δεν εμπιστεύονται το προϊόν (Σχήμα 4.5.33). Σχήμα 4.5.33 : Επίδραση ηλικίας στους λόγους μη αγοράς χύμα προϊόντων 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 84

Έπειτα από ένα τετράμηνο εργασίας πάνω στο θέμα των ετικετών τροφίμων συμπεραίνουμε ότι οι ετικέτες είναι αρκετά κωδικοποιημένες ώστε ο καταναλωτής να μην γνωρίζει τι περιέχει το προϊόν. Μετά την ερευνά μας πάνω στο θέμα καταλάβαμε ότι οι ετικέτες είναι ένα σύγχρονο μέσο παγίδας για τον καταναλωτή. Όλοι γνωρίζουμε πως στις μέρες που ζούμε δεν υπάρχει κανένα μέσο αποφυγής και γνωστοποίησης για το τι κρύβεται πίσω από την εικόνα που βλέπουμε. Ειδικότερα, το θέμα των ετικετών το οποίο αποτελεί μείζον θέμα στην εποχή μας και το οποίο μπορεί να κλονίσει την υγεία μας είναι σε ένα μεγάλο βαθμό δύσκολο να το καταλάβει ο μέσος άνθρωπος. Ουσιαστικά, μέσα σε αυτούς τους τέσσερεις μήνες η ομάδα μπόρεσε να αποκρυπτογραφήσει και να κατανοήσει όσα είναι γραμμένα πάνω στην συσκευασία. Έπειτα από την έρευνα και την δημιουργία κάποιων διαγραμμάτων συμπεραίνουμε ότι η χώρα μας ακολουθεί τα πρότυπα και τους κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως αναμενόταν αφού είναι μέλος της. Αυτό που είναι αξιοσημείωτο όμως είναι το γεγονός ότι τα ελληνικά προϊόντα εξακολουθούν να μη δίνουν επαρκείς πληροφορίες, το όποιο δημιουργεί ένα νέο θέμα εργασίας ώστε να εξακριβωθούν τα αίτια αυτού του συμβάντος. Από την ιστορική αναδρομή που κάναμε διαπιστώσαμε ότι πίσω από την εκτύπωση των ετικετών των τροφίμων κρύβεται ένα σύμπλεγμα προϋποθέσεων και μεθόδων τύπωσης. Επίσης παρατηρούμε ότι έχουν γίνει ακόμη και συνέδρια από τα μέλη της Ε.Ε. που είχαν ως θέμα τις ετικέτες τροφίμων, την εξέλιξή τους και αυτά που πρέπει να αναφέρουν όπως είναι οι οδηγίες χρήσεις, η ημερομηνία λήξης, τα συστατικά τους κ.α. Γενικότερα οι ετικέτες των τροφίμων κατά την πάροδο των χρόνων έχουν υποστεί πολλές αλλαγές οι οποίες όμως δεν πραγματοποιούνται μόνο με τη συγκατάθεση των μελών της βιομηχανίας που τις τυπώνει αλλά με τη 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 85

συγκατάθεση των μελών ενός ολόκληρου νομοθετικού συμπλέγματος. Τα τελευταία χρόνια, η αναγραφή διατροφικών πληροφοριών στις συσκευασίες τροφίµων είναι υποχρεωτική. Οι ετικέτες σκοπό έχουν να ενηµερώσουν και να βοηθήσουν τους καταναλωτές να κάνουν συνειδητές και συγχρόνως πιο σωστές επιλογές. Αυτή όµως είναι η µια όψη του νοµίσµατος. Η άλλη είναι ότι, για λόγους διαφήµισης και ανταγωνισµού, πολλές ετικέτες, ενώ παρουσιάζονται ελκυστικές, στην πραγματικότητα είναι δυσνόητες, µε αποτέλεσµα τελικά να αγνοούνται. Εάν τελικά ισχύει ότι η μισή αλήθεια είναι χειρότερη από ολόκληρο ψέµα και ότι η άγνοια είναι κακός σύμβουλος, τότε θα πρέπει να είμαστε διπλά προσεκτικοί, όταν διαλέγουμε τρόφιμα στους διαδρόμους του σούπερ μάρκετ. Επίσης, πρέπει να συνεκτιμήσουμε ότι οι συσκευασίες τροφίµων τα τελευταία 30 χρόνια έχουν σχεδόν διπλασιαστεί και ότι πλέον αγοράζουμε μεγαλύτερες συσκευασίες γιατί είναι οικονομικά συμφέρουσες, µε αποτέλεσµα συχνά να παρασυρόμαστε και να καταναλώνουμε μεγαλύτερες μερίδες. Πολλοί ισχυρισμοί σε αρκετές περιπτώσεις είναι «κενοί νοήματος και άρα παραπλανητικοί». Για τις βιομηχανίες τροφίµων εξάλλου, οι λέξεις αποκτούν µάλλον διαφορετικό νόημα. Οι καταναλωτές δυστυχώς έχουν χαθεί στη μετάφραση των ετικετών, οι οποίες µε τη σειρά τους «ακροβατούν» μεταξύ νόμου και βιομηχανίας τροφίµων. Νικητής και χαμένος δεν υπάρχει. Οι βιομηχανίες αντιμετωπίζονται µε δυσπιστία την ώρα που οι καταναλωτές πέφτουν σε παραπλανητικές παγίδες. Οι ετικέτες δεν είναι µόνο διαφήμιση και μάρκετινγκ, αλλά γνώση και πληροφορία! Η ανευθυνότητα των βιομηχανιών σχετικά με τις ετικέτες των τροφίμων μπορεί να αντιμετωπιστούν μέσω του νομικού πλαισίου. Έτσι μπορούν να προστατευθούν τα δικαιώματα κάθε πολίτη που πέφτει θύμα λόγω της άγνοιας των διάφορων εταιριών εμπορευματοποίησης των 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 86

προϊόντων που δεν ενημερώνουν σωστά καταναλωτές μέσω των ετικετών. τους Σχεδόν ο μισός πληθυσμός δεν διαβάζει ποτέ τις ετικέτες στα τρόφιμα επειδή θεωρεί ότι δεν τον αφορούν ή δεν έχει τον απαιτούμενο χρόνο. Όσοι διαβάζουν τις ετικέτες το κάνουν για λόγους υγείας και για προληπτικούς λόγους. Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε οι γυναίκες διαβάζουν τις ετικέτες περισσότερο από τους άντρες όμως δεν ικανοποιούνται αρκετά από το πλήθος και τα περιεχόμενα που αναγράφονται. Τέλος οι καταναλωτές εμπιστεύονται περισσότερο την ημερομηνία λήξης σε μια ετικέτα ενώ στα χύμα προϊόντα φαίνεται πως εμπιστεύονται περισσότερο τον παραγωγό και το ίδιο το προϊόν παρά τον πωλητή που τα πουλά. Θα μπορούσε να γίνει περαιτέρω έρευνα σχετικά με το περιεχόμενο και το πλήθος των πληροφοριών των ετικετών αλλά και έρευνα που περιλαμβάνει άτομα από όλα τα μορφωτικά επίπεδα και ηλικίες. 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 87

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΚΑΙ ΠΟΤΩΝ 2. Ν. ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΥ, Γ. ΖΑΜΠΕΤΑΚΗΣ, Μ. ΜΑΥΡΗ, Α. ΣΙΑΦΑΚΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΧΗΜΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ (2Η ΕΚΔΟΣΗ) ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ 2011, 3. ΖΑΜΠΕΤΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΣ, ΚΑΡΑΝΤΩΝΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, ΚΙΡΚΙΛΛΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ, ΠΑΝΤΕΛΟΓΛΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΣΤΑΣΙΝΟΣ ΣΩΤΗΡΗΣ. ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ: ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ, ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ 2011, ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ 1. ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ : el.wikipedia.org 2. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ www.ec.europa.eu 3. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ www.europa.eu 4. ΕΝΩΣΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ ΒΟΛΟΥ www.enkavolou.gr 5. ΑΓΩΓΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ www.dolceta.eu 6. ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ : www.aua.gr 7. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ : www.minagric.gr 8. ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ (ΕΛΛΗΝΙΚΑ) http://ec.europa.eu/agriculture/organic/the-farm_el 9. ΒΟΥΛΑ ΒΑΒΑΡΟΥΤΣΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΣ ΠΕ15 http://users.sch.gr/babaroutsoup/ 10. ΙΔΡΥΜΑ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ http://www.iad.gr 3 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΘΗΒΑΣ Σελίδα 89