ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΙ 6 ΑΠΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΙ 6 ΑΠΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ 6.1 ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΕΝΕΣΙΜΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ (ΧΕΝ) 6.1.1 Εισαγωγή Ο επιπολασµός της µόλυνσης από τους ιούς της Ηπατίτιδας Β (HBV), Ηπατίτιδας C (HCV) και HIV/AIDS στους Χρήστες Ενέσιµων Ναρκωτικών (ΧΕΝ) στην Ελλάδα παρακολουθείται από το ΕΚΤΕΠΝ από το 2000 µέσω της εφαρµογής του είκτη Επικράτησης Μολυσµατικών Ασθενειών ( ΕΜΑ). Για το σκοπό αυτόν το ΕΚΤΕΠΝ έχει αναπτύξει ένα εθνικό δίκτυο φορέων, το οποίο αποτελείται από θεραπευτικά προγράµµατα εσωτερικής και εξωτερικής διαµονής («στεγνά» και υποκατάστασης), Κέντρα Άµεσης Πρόσβασης, δηµόσια εργαστήρια και νοσοκοµεία (βλ. Σχεδιάγραµµα στο τέλος του Κεφαλαίου). Με τη βοήθεια ατοµικού και ανώνυµου ερωτηµατολογίου συλλέγονται σε ετήσια βάση στοιχεία σχετικά µε τα αποτελέσµατα των δοκιµασιών για κάθε ΧΕΝ που έχει προσεγγίσει κάποιο θεραπευτικό πρόγραµµα και έχει εξεταστεί, µεταξύ άλλων, για HCV, HBV, HIV/AIDS και φυµατίωση. Συγκεκριµένα, συλλέγονται ατοµικά ή συγκεντρωτικά στοιχεία σχετικά µε τα αποτελέσµατα: αιµατολογικών εξετάσεων για τους ιολογικούς δείκτες Anti-HCV (EIA) και Anti-HCV (RIBA) της Ηπατίτιδας C αιµατολογικών εξετάσεων για τους ιολογικούς δείκτες HBsAg, Anti-HBc και Anti-HBs της Ηπατίτιδας Β αιµατολογικών εξετάσεων για HIV/AIDS εξετάσεων δερµατικής φυµατινοαντίδρασης (τεστ Mantoux) και ακτινογραφίας θώρακος οιασδήποτε άλλης εξέτασης (σε ανοικτού τύπου ερώτηση) Το ερωτηµατολόγιο διερευνά επίσης: Εθνικό ίκτυο ΕΜΑ: το σύνολο των φορέων σε εθνικό επίπεδο, που συλλέγουν και αποστέλλουν στοιχεία στο ΕΚΤΕΠΝ, σε ετήσια βάση, (ατοµικά ή συγκεντρωτικά) σχετικά µε το είκτη Επικράτησης Μολυσµατικών Ασθενειών στους ενδοφλέβιους χρήστες ναρκωτικών Στοιχεία ικτύου ΕΚΤΕΠΝ: ατοµικά στοιχεία που συλλέγει και επεξεργάζεται το ΕΚΤΕΠΝ απευθείας από την πλειονότητα των φορέων του Εθνικού ικτύου ΕΜΑ Στοιχεία ΚΕΘΕΑ: συγκεντρωτικά στοιχεία που αποστέλλει το ΚΕΘΕΑ, για τα οποία το ΕΚΤΕΠΝ δεν έχει τη δυνατότητα επεξεργασίας Στοιχεία 18 ΑΝΩ: συγκεντρωτικά στοιχεία που αποστέλλει το 18 ΑΝΩ, για τα οποία το ΕΚΤΕΠΝ δεν έχει τη δυνατότητα επεξεργασίας ΧΕΝ (Χρήστες ενέσιµων ναρκωτικών): τα άτοµα που έχουν κάνει έστω και µία φορά στη ζωή τους ενέσιµη χρήση ναρκωτικών Μη ΧΕΝ: τα άτοµα που δεν έχουν κάνει ποτέ στη ζωή τους ενέσιµη χρήση ναρκωτικών «Παλιοί» ΧΕΝ: (για τις ανάγκες της παρούσης ανάλυσης) οι ΧΕΝ που ξεκίνησαν ενέσιµη χρήση πριν από περισσότερα από 2 χρόνια «Νέοι» ΧΕΝ: (για τις ανάγκες της παρούσης ανάλυσης) οι ΧΕΝ που ξεκίνησαν ενέσιµη χρήση τα τελευταία 2 χρόνια συµπεριφορές υψηλού κινδύνου όπως για παράδειγµα κοινή χρήση συριγγών και λοιπού ενέσιµου και µη ενέσιµου εξοπλισµού, καθώς και µη χρήση προφυλακτικού ιστορικό θεραπείας κύρια ουσία κατάχρησης Τα αποτελέσµατα από την εφαρµογή του ΕΜΑ παρουσιάζονται χωριστά: για τα ατοµικά στοιχεία που συλλέγει και επεξεργάζεται το ΕΚΤΕΠΝ από την πλειονότητα των φορέων του Εθνικού ικτύου του ΕΜΑ, τα οποία στο εξής θα αναφέρονται ως στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ 95

για τα συγκεντρωτικά στοιχεία που αποστέλλει το ΚΕΘΕΑ και το 18 ΑΝΩ, για τα οποία το ΕΚΤΕΠΝ δεν έχει τη δυνατότητα επεξεργασίας Τα θεραπευτικά προγράµµατα θέτουν ως προϋπόθεση για την ένταξη των χρηστών στα προγράµµατά τους τις ιατρικές εξετάσεις για τις µολυσµατικές ασθένειες (Ηπατίτιδες Β και C, HIV/AIDS και φυµατίωση). Οι εργαστηριακοί έλεγχοι, καθώς και οι θεραπευτικές παρεµβάσεις για τα άτοµα που έχουν µολυνθεί πραγµατοποιούνται µέσα από ένα διαµορφωµένο δίκτυο εξειδικευµένων προγραµµάτων, αρµόδιων φορέων και γενικών νοσοκοµείων. Το ίδιο ισχύει και για τους χρήστες που χρειάζεται να εµβολιαστούν για Ηπατίτιδα Β. Συγκεντρώθηκαν στοιχεία µε τα αποτελέσµατα των εξετάσεων από 1.578 περιπτώσεις ΧΕΝ που εξετάστηκαν για µολυσµατικές ασθένειες κατά το 2008. Ο αριθµός των ΧΕΝ που εξετάστηκαν το 2008 από τις τρεις διαφορετικές πηγές ( ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ) παρουσιάζεται στον Πίνακα 6.1. Σηµειώνεται ότι, εξαιτίας της αναστολής της λειτουργίας του ΕΚΤΕΠΝ κατά το πρώτο εξάµηνο του 2008, αρκετές µονάδες που συµπεριλαµβάνονται στο ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ δεν συνέλεξαν και δεν απέστειλαν στοιχεία κατά την περίοδο αυτή. Πίνακας 6.1: Αριθµός ΧΕΝ που εξετάστηκαν το 2008, ανά κατηγορία δοκιµασίας HBV 1 HCV 2 HIV/AIDS Φυµατίωση 3 Ν Ν Ν Ν ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ 739 732 741 287 ΚΕΘΕΑ 708 653 693 618 18 ΑΝΩ 129 129 129 129 1 Έχουν εξετασθεί τουλάχιστον για HbsAg. 2 Έχουν εξετασθεί για Anti-HCV/EIA. 3 Ακτινογραφία θώρακος. ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ και 18 ΑΝΩ. Η συντριπτική πλειονότητα των ΧΕΝ στους οποίους έγινε ιολογικός έλεγχος το 2008 ήταν άνδρες (Πίνακας 6.2), το οποίο καταγράφεται στα χαρακτηριστικά των προβληµατικών χρηστών ναρκωτικών στην Ελλάδα (βλ. Κεφάλαιο 4). Ο λόγος άνδρες προς γυναίκες είναι συγκριτικά µεγαλύτερος στο δείγµα του ΚΕΘΕΑ και του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, ενώ είναι µικρότερος στο δείγµα του 18 ΑΝΩ, καθώς στα στοιχεία του 18 ΑΝΩ συµπεριλαµβάνονται δύο ειδικά προγράµµατα για εξαρτηµένες γυναίκες και µητέρες. Σε σύγκριση µε τα προηγούµενα έτη το δείγµα όλων των φορέων περιλαµβάνει µικρότερο ποσοστό γυναικών. Πίνακας 6.2: Κατανοµή των ΧΕΝ που εξετάστηκαν το 2008, ανά φύλο και ηλικία (2008) ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ ΚΕΘΕΑ 18 ΑΝΩ % % % Φύλο Άνδρες 89,3 89,3 73,6 Γυναίκες 10,7 10,7 26,4 Ηλικιακή οµάδα <25 ετών 10,9 21 17,8 25-34 ετών 53,2 66,7 62,8 >34 ετών 35,9 12,3 19,4 ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ, 18 ΑΝΩ. 96

Επιπλέον, η πλειονότητα στο δείγµα του ΚΕΘΕΑ και του 18 ΑΝΩ είναι νεαροί ενήλικες ηλικίας 34 ετών (Πίνακας 6.2), κάτι που κατά κανόνα χαρακτηρίζει τα άτοµα των «στεγνών» προγραµµάτων. Σε σύγκριση µε τα προηγούµενα έτη καταγράφονται µειωµένα τα ποσοστά των ΧΕΝ κάτω των 25 και άνω των 34 ετών οι οποίοι εξετάστηκαν για κάποια µολυσµατική ασθένεια το 2008, ενώ αυξάνονται αυτά των ΧΕΝ ηλικίας 25-34 ετών, κάτι το οποίο επίσης επισηµάνθηκε στα στοιχεία του είκτη Αίτησης Θεραπείας (βλ. Κεφάλαιο 4). 6.1.2 Επιπολασµός και τάσεις σχετικά µε τον ιό της Ηπατίτιδας C Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις, περίπου το 2%-2,5% του γενικού πληθυσµού της χώρας έχει χρόνια λοί- µωξη Ηπατίτιδας C (Ιατρικό Βήµα 2006). Ωστόσο, το µέγεθος του προβλήµατος δεν µπορεί να εκτιµηθεί µε ακρίβεια, αφενός λόγω του ότι η πλειονότητα των ασθενών είναι ασυµπτωµατικοί, αφετέρου διότι δεν υπάρχει συστηµατική καταγραφή των κρουσµάτων σε εθνικό επίπεδο. Επιπλέον, η διασπορά της HCV στην Ελλάδα ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή (Βελονάκης και συν. 2007). Ο κίνδυνος µόλυνσης που προκαλείται από τον ιό της Ηπατίτιδας C στους ΧΕΝ είναι εξαιρετικά υψηλός. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αν και υπάρχουν µεγάλες διαφοροποιήσεις τόσο µεταξύ των διαφόρων περιοχών σε κάθε χώρα όσο και µεταξύ των χωρών (από 18% έως 95%), τα ποσοστά µόλυνσης των ΧΕΝ για το έτος 2006-2007 ξεπερνούν σε πολλές χώρες ή περιοχές το 40% (ΕΚΠΝΤ 2009). Σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2008, η µόλυνση από τον ιό της Ηπατίτιδας C στον πληθυσµό των ΧΕΝ στην Ελλάδα καταγράφηκε µεταξύ 44,2% και 55,5%, ανάλογα µε τα προγράµµατα θεραπείας και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των ατόµων που προσεγγίζουν τα προγράµµατα αυτά για θεραπεία (Γράφηµα 6.1). Συγκεκριµένα, τα µέλη των «στεγνών» προγραµµάτων, τα οποία κατά κανόνα είναι νεαρότερα σε ηλικία και µε ελαφρύτερο ιστορικό κατάχρησης, εµφανίζουν χα- µηλότερα ποσοστά µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C. Έτσι, Γράφηµα 6.1: Ποσοστά ΧΕΝ µε ύπαρξη θετικών αντισωµάτων έναντι του ιού της Ηπατίτιδας C (Anti-HCV) ανιχνευµένα µε ανοσοενζυµική µέθοδο (EIA) από τα στοιχεία του ΕΜΑ (2002-2008) ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ και 18 ΑΝΩ. για παράδειγµα, µεταξύ των προγραµµάτων του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, το ποσοστό µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C στους ΧΕΝ σε προγράµµατα υποκατάστασης είναι 60,9%, στους ΧΕΝ που προσέγγισαν το Κέντρο Άµεσης Πρόσβασης του ΟΚΑΝΑ 77,5%, ενώ στους ΧΕΝ στα «στεγνά» προγράµ- µατα του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ το ποσοστό µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C είναι 44,7%. Τα αντίστοιχα ποσοστά από τα στοιχεία του ΚΕΘΕΑ και του 18 ΑΝΩ, τα οποία αφορούν αποκλειστικά µέλη «στεγνών» προγραµµάτων, είναι 44,9% και 44,2%, αντίστοιχα (Γράφηµα 6.1). Παρά τις διακυµάνσεις τους στα ενδιάµεσα έτη, µεταξύ 2002 και 2008 τα ποσοστά µόλυνσης από Ηπατίτιδα C στους ΧΕΝ στην Ελλάδα παραµένουν σταθερά σε υψηλά επίπεδα (Γράφηµα 6.1). 97

Γράφηµα 6.2: Ποσοστά ΧΕΝ µε ύπαρξη θετικών αντισωµάτων έναντι του ιού της Ηπατίτιδας C (Anti-HCV) ανιχνευµένα µε ανοσοενζυµική µέθοδο (EIA) ανά ηλικιακή οµάδα από τα στοιχεία του ΕΜΑ για το 2008 Τα στοιχεία του 2008 επιβεβαιώνουν τα ευρήµατα των προηγούµενων ετών, σύµφωνα µε τα οποία τα ποσοστά µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C είναι υψηλότερα όπως είναι αναµενόµενο στους ΧΕΝ µεγαλύτερης ηλικίας (Γράφηµα 6.2) και στους ΧΕΝ µε δύο ή και περισσότερα χρόνια ενέσιµης χρήσης (Γράφηµα 6.3). ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ και 18 ΑΝΩ. Γράφηµα 6.3: Ποσοστά ΧΕΝ µε ύπαρξη θετικών αντισωµάτων έναντι του ιού της Ηπατίτιδας C (Anti-HCV) ανιχνευµένα µε ανοσοενζυµική µέθοδο (EIA) στους «νέους» και στους «παλιούς» ΧΕΝ από τα στοιχεία του ΕΜΑ για το 2008 ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ και 18 ΑΝΩ. Σύµφωνα µε τα ατοµικά στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, τα ποσοστά µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C στους ΧΕΝ ήταν το 2008 παρόµοια στα δύο φύλα (55,8% και 52,5% για τους άνδρες και τις γυναίκες, αντίστοιχα). Ο επιπολασµός του ιού της Ηπατίτιδας C σε ηλικία µικρότερη των 25 ετών ή και στους «νέους» ΧΕΝ αποτελεί έµµεσο δείκτη στην εκτίµηση της επίπτωσης του φαινοµένου. Έτσι, εξετάζοντας διαχρονικά τον επιπολασµό του ιού ανά ηλικιακή κατηγορία στα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, παρατηρείται ότι τα ποσοστά µόλυνσης κυµαίνονται σταθερά σε συγκριτικά υψηλότερα επίπεδα στους µεγαλύτερους σε ηλικία ΧΕΝ (>34 ετών). Επιπλέον, µεταξύ του 2006 και του 2008 καταγράφεται σηµαντική µείωση στα ποσοστά µόλυνσης, σε όλες τις ηλικιακές οµάδες, γεγονός το οποίο ενδεχοµένως οφείλεται και στο ότι αρκετές µονάδες υποκατάστασης που συµπεριλαµβάνονται στο ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ δεν απέστειλαν στοιχεία για το πρώτο εξάµηνο του 2008. Ωστόσο, παρατηρώντας το ποσοστό µόλυνσης στις νεαρότερες ηλικίες (<25 ετών) για το σύνολο της επταετίας 2002-2008, η τάση παρά τις διαχρονικές διακυµάνσεις είναι µάλλον αυξητική (Γράφηµα 6.4). Παροµοίως, εξετάζοντας διαχρονικά (επταετία 2002-2008) τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ για τον επιπολασµό του ιού της Ηπατίτιδας C ανάλογα µε το αν οι ΧΕΝ έχουν ξεκινήσει ενδοφλέβια χρήση κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων ετών («νέοι» ΧΕΝ) ή νωρίτερα («παλιοί» ΧΕΝ), παρατηρείται ότι τα ποσοστά µόλυνσης κυµαίνονται σταθερά σε συγκριτικά υψηλότερα επίπεδα στους «παλιούς» ΧΕΝ. Ωστόσο, αντίθετα µε την τάση που παρατηρείται στους «παλιούς» ΧΕΝ, στους «νέους» ΧΕΝ η τάση του ποσοστού επιπολασµού του ιού είναι την περίοδο αυτή αυξητική (από 20,5% το 2002 σε 29,3% το 2008) (Γράφηµα 6.5). Μεταξύ 2006 και 2008 καταγράφεται σηµαντική µείωση στα ποσοστά µόλυνσης και στις δύο αυτές οµάδες ΧΕΝ, γεγονός το οποίο ενδεχοµένως οφείλεται και σε αυτή την περίπτωση στο ότι αρκετές µονάδες υποκατάστασης που συµπεριλαµβάνονται στο ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ δεν 98

απέστειλαν στοιχεία για το πρώτο εξά- µηνο του 2008. Κοινή χρήση ενέσιµου και µη ενέσιµου εξοπλισµού Η κοινή χρήση στα σύνεργα αποτελεί παράγοντα υψηλού κινδύνου για µόλυνση από τον ιό της Ηπατίτιδας C και ως εκ τούτου τα προγράµµατα ανταλλαγής και διανοµής συριγγών προβλέπονται στις στρατηγικές αρκετών ευρωπαϊκών χωρών (ΕΚΠΝΤ 2009). Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ για το 2008, περισσότεροι από ένας στους δύο ΧΕΝ (54,4%) δηλώνουν ότι έχουν κάνει κοινή χρήση έστω και µία φορά στη ζωή τους κάποιου ενέσιµου ή µη συνέργου (σύριγγα, βαµβάκι, κουτάλι, νερό, καλαµάκι κτλ.) (παρόµοιο ποσοστό µε αυτό που καταγράφεται στα στοιχεία του είκτη Αίτησης Θεραπείας, βλ. Κεφάλαιο 4). Το πιο δηµοφιλές σύνεργο στους ΧΕΝ που δηλώνουν κοινή χρήση είναι η σύριγγα (82,7%). Ακολουθούν µε παρόµοια ποσοστά το καλαµάκι (53,2%), το κουτάλι (52,2%) και το βαµβάκι (50,7%) (Γράφηµα 6.6). Επιπλέον, η πλειονότητα των ΧΕΝ που έχουν κάνει κοινή χρήση σε κάποιο σύνεργο (56,6%) αναφέρουν κοινή χρήση περισσότερων του ενός. Συγκεκριµένα, από όσους δηλώνουν κοινή χρήση, το 5,9% αναφέρουν κοινή χρήση δύο συνέργων, το 8% τριών συνέργων και το 42,7% τεσσάρων ή περισσότερων συνέργων. Γράφηµα 6.4: ιαχρονικές τάσεις στα ποσοστά µόλυνσης από Ηπατίτιδα C στους ΧΕΝ του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, ανά ηλικία (2002-2008) ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ. Γράφηµα 6.5: ιαχρονικές τάσεις στα ποσοστά µόλυνσης από Ηπατίτιδα C στους «παλιούς» και στους «νέους» ΧΕΝ του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ (2002-2008) ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ. Γράφηµα 6.6: Ποσοστά κοινής χρήσης συνέργων ενέσιµου και µη ενέσιµου εξοπλισµού έστω µία φορά στη ζωή από τους ΧΕΝ που έχουν αναφέρει κοινή χρήση, ανά σύνεργο για το 2008 από τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ για το 2008, το 60,3% των ΧΕΝ που έχουν κάνει κοινή χρήση ενός τουλάχιστον από τα σύνεργα έστω και ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ 2008. µία φορά στη ζωή τους έχουν µολυνθεί από τον ιό της Ηπατίτιδας C. Αντίθετα, το 53,4% όσων δεν έχουν κάνει ποτέ κοινή χρήση εµφανίζουν αντισώµατα στον ιό. Τα αντίστοιχα ποσοστά µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C στους ΧΕΝ που έχουν αλλά και στους ΧΕΝ που δεν έχουν κάνει κοινή χρήση κάποιου συνέργου είναι στα στοιχεία του ΚΕΘΕΑ 55,3% και 30,4%, αντίστοιχα, και στα στοιχεία του 18 ΑΝΩ 69,6% και 26,1%, αντίστοιχα. 99

Χρήση προφυλακτικού Από τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ για τους ΧΕΝ καταγράφεται ότι ένα ποσοστό 57,1% αναφέρουν είτε ότι δεν έχουν σταθερό σύντροφο είτε ότι δεν έχουν έρθει σε σεξουαλική επαφή µε το σύντροφό τους τους τελευταίους 6 µήνες. Ένα παρόµοιο ποσοστό ΧΕΝ (56,7%) αναφέρουν είτε ότι δεν έχουν περιστασιακό /-ούς συντρόφους είτε ότι δεν έχουν έρθει σε σεξουαλική επαφή µε το σύντροφό τους τελευταίους 6 µήνες. Γράφηµα 6.7: Συχνότητα χρήσης προφυλακτικού µε σταθερό ή και περιστασιακό σύντροφο τους τελευταίους 6 µήνες στους ΧΕΝ από τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ για το 2008 ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ 2008. όταν πρόκειται για περιστασιακό σύντροφο (21,3%) (Γράφηµα 6.7). Οι ΧΕΝ που είχαν σεξουαλική επαφή τους τελευταίους 6 µήνες φαίνεται ότι υιοθετούν διαφορετική συµπεριφορά ως προς τη χρήση προφυλακτικού ανάλογα µε το αν ο σύντροφός τους είναι σταθερός ή περιστασιακός. Έτσι, ενώ στην περίπτωση του σταθερού συντρόφου προφυλακτικό δηλώνει ότι χρησιµοποιεί πάντα ο ένας στους 4 (23,5%) ΧΕΝ, στην περίπτωση του περιστασιακού συντρόφου η αναλογία γίνεται σχεδόν ένας στους δύο (53,9%). Παρ όλα αυτά, σηµαντικό ποσοστό ΧΕΝ δεν χρησιµοποιούν ποτέ προφυλακτικό, ούτε όταν πρόκειται για σταθερό (56,1%) ούτε 6.1.3 Επιπολασµός και τάσεις σχετικά µε τον ιό της Ηπατίτιδας Β Το ποσοστό των «φορέων» της Ηπατίτιδας Β στην Ελλάδα εκτιµάται γύρω στο 2% µε 3%, ενώ υπάρχουν γεωγραφικές εστίες µε µεγάλη ενδηµικότητα (Βελονάκης και συν. 2007), καθώς επίσης και οµάδες πληθυσµού (µετανάστες) µε ποικίλα ποσοστά υψηλού επιπολασµού του HBsAg (2,5%- 12%) (Κοσκινάς 2007). Η µετάδοση του ιού οφείλεται σε µεγάλο βαθµό στην παρεντερική χρήση ναρκωτικών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο επιπολασµός των δεικτών του ιού της Ηπατίτιδας Β στους ΧΕΝ διαφέρει σηµαντικά τόσο εντός όσο και µεταξύ των χωρών. Μεταξύ των χωρών που έδωσαν στοιχεία το 2006-2007 για το είκτη Anti-HBc, ο οποίος υποδηλώνει ιστορικό µόλυνσης, ο επιπολασµός του ιού στους ΧΕΝ ξεπέρασε το 40% στα διαθέσιµα στοιχεία από έξι µόνο χώρες (ΕΚΠΝΤ 2009). Σύµφωνα µε τα στοιχεία του 2006, η επικράτηση του αντισώµατος Anti-HBc στους ΧΕΝ παρουσίασε στην Ελλάδα ένα εύρος από 3,2% έως 26,3%, ανάλογα µε το θεραπευτικό πρόγραµµα, κατατάσσοντάς την µεταξύ των χωρών µε τη χαµηλότερη επικράτηση. Το 2008 στην Ελλάδα τα ποσοστά µόλυνσης στους ΧΕΝ από τον ιό της Ηπατίτιδας Β µε βάση το δείκτη HBsAg κυµαίνονται µεταξύ 0% και 2,7% (Πίνακας 6.3). Στα στοιχεία του 18 ΑΝΩ για το 2008 δεν καταγράφεται καµία περίπτωση µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας Β. Ο επιπολασµός του δείκτη HBsAg ανά φύλο και ηλικιακή οµάδα εµφανίζει διαφορές µόνο στα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, όπου σε µεγαλύτερο ποσοστό οι άνδρες (2,9%, έναντι 1,3% των γυναικών) και τα 100

άτοµα ηλικίας 25 ετών και άνω (περίπου 3%, έναντι καµίας περίπτωσης στα άτοµα κάτω των 25 ετών) καταγράφουν επιπολασµό του ιού της Ηπατίτιδας Β (HBsAg) (Πίνακας 6.3). Πίνακας 6.3: Επιπολασµός του ιού της Ηπατίτιδας Β (HBsAg), ανά φύλο και ηλικία από τα στοιχεία του ΕΜΑ (2008) ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ και 18 ΑΝΩ, 2008. ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ ΚΕΘΕΑ 18 ΑΝΩ Ν=739 Ν=708 Ν=129 % % % Σύνολο 2,7 2,3 0 Φύλο Άνδρες 2,9 2,2 δα Γυναίκες 1,3 2,6 δα Ηλικιακή οµάδα <25 ετών 0 2,7 δα 25-34 ετών 3 2,1 δα >34 ετών 3,1 2,3 δα Με βάση τα αποτελέσµατα στον ιολογικό δείκτη Anti-HBc, ιστορικό µόλυνσης από τον ιό παρουσιάζουν: το 26,3% των εξεταζόµενων ΧΕΝ στο ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ (Ν=613), το 14,6% από τα στοιχεία του ΚΕΘΕΑ (Ν=288) και το 3,2% από τα στοιχεία του 18 ΑΝΩ (Ν=127). Με βάση τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, από τους ΧΕΝ που έχουν ιστορικό µόλυνσης (Anti-HBc θετικό), περισσότεροι από τους µισούς (54%) έχουν αποκτήσει ανοσία λόγω µόλυνσης (HBsAg αρνητικό και Anti-HBs θετικό). Τα ποσοστά επικράτησης του αντισώµατος Anti-HBc στους ΧΕΝ του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ δεν έχουν σηµαντικές διαφορές ως προς το φύλο, µε τους άνδρες να εµφανίζουν οριακά χαµηλότερα ποσοστά σε σύγκριση µε τις γυναίκες (25,9% και 29,2%, αντίστοιχα). Επιπλέον, το ποσοστό εµφάνισης ιστορικού µόλυνσης από τον ιό αυξάνεται σηµαντικά µε την ηλικία, ενώ, επιπλέον, παρουσιάζει θετική συσχέτιση µε τα χρόνια ενέσιµης χρήσης, µε αποτέλεσµα οι «παλιοί» ΧΕΝ να παρουσιάζουν σηµαντικά υψηλότερα ποσοστά ιστορικού µόλυνσης σε σύγκριση µε τους «νέους» ΧΕΝ (27,2% και 13,3%, αντίστοιχα). Σύµφωνα µε τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, περισσότεροι από έναν στους 2 εξεταζόµενους ΧΕΝ (53%) δεν έχουν νοσήσει, αλλά ούτε έχουν εµβολιασθεί κατά του ιού της Ηπατίτιδας Β, δηλαδή, αν δεν εφαρµοστεί σε αυτούς το πρόγραµµα εµβολιασµού, είναι υποψήφιοι ασθενείς. Με βάση τα αποτελέσµατα από τα στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ στους τρεις ιολογικούς δείκτες για την Ηπατίτιδα Β προκύπτει ότι µόνο ένας στους 6 (16,6%) εξεταζόµενους ΧΕΝ έχει εµβολιασθεί για τον ιό της Ηπατίτιδας Β. Το ποσοστό των εµβολιασθέντων ΧΕΝ δεν διαφέρει µεταξύ ανδρών (16,6%) και γυναικών (16%), αλλά είναι διπλάσιο στους ΧΕΝ που έχουν υποβληθεί σε θεραπεία στο παρελθόν (22,5%) συγκριτικά µε τους ΧΕΝ που υποβάλλονται σε θεραπεία για πρώτη φορά στη ζωή τους (11%). Τέλος, ο εµβολιασµός είναι πιο συχνός στους χρήστες που δεν έχουν κάνει ποτέ ενέσιµη χρήση ναρκωτικών (µη ΧΕΝ) (22,2%). 6.1.4 Επιπολασµός και τάσεις σχετικά µε τον ιό HIV/AIDS Στην Ενότητα αυτή παρουσιάζονται στοιχεία που αφορούν τη µόλυνση από HIV των χρηστών που προσεγγίζουν κάποιον από τους φορείς του Εθνικού ικτύου του ΕΜΑ (κυρίως διαγνωστικές εξετάσεις στο πλαίσιο της θεραπείας), καθώς και τα στοιχεία του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), τα οποία αφορούν την επιδηµιολογική επιτήρηση του ιού HIV/AIDS στην Ελλάδα. 101

Γράφηµα 6.8: Ποσοστά µόλυνσης από HIV/AIDS στους ΧΕΝ από τα στοιχεία του ΕΜΑ για τα έτη 2002-2008 Στοιχεία του Eθνικού ικτύου ΕΜΑ Ο επιπολασµός της µόλυνσης από τον ιό HIV στους ΧΕΝ οι οποίοι κατεγράφησαν από τον ΕΜΑ παραµένει σε πολύ χαµηλά επίπεδα για το 2008. Σύµφωνα µε τα ατο- µικά και τα συγκεντρωτικά στοιχεία που συνέλεξε το ΕΚΤΕΠΝ, κυµαίνεται µεταξύ 0% και 0,8% (Γράφηµα 6.8). ΠΗΓΗ: ίκτυο ΕΚΤΕΠΝ, ΚΕΘΕΑ και 18 ΑΝΩ. Στοιχεία ΚΕΕΛΠΝΟ Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης πραγµατοποιεί την επιδηµιολογική επιτήρηση της επίπτωσης και του επιπολασµού του ιού HIV/AIDS στην Ελλάδα. Το ποσοστό πληρότητας των δεδοµένων στην Ελλάδα είναι υψηλό και εκτιµάται ότι φτάνει το 80%-90%, λόγω της δωρεάν χορήγησης της αντιρετροϊκής θεραπείας. Σύµφωνα µε υπουργική απόφαση, η δήλωση των κρουσµάτων είναι υποχρεωτική, ανώνυµη και απόρρητη. Σύµφωνα µε στοιχεία του ΚΕΕΛΠΝΟ, από τις αρχές του 2008 έως και τις 31-10-2008 δηλώθηκαν 547 νέα HIV οροθετικά άτοµα στην Ελλάδα, συµπεριλαµβανοµένων και των περιστατικών που όταν δηλώθηκαν για πρώτη φορά ήταν ήδη κρούσµατα AIDS. Από τα άτοµα αυτά τα 8 (1,5%) είναι ΧΕΝ και κυρίως άνδρες (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσηµάτων 2008). Από το συνολικό αριθµό των δηλωθέντων HIV οροθετικών ατόµων (9.229) στην Ελλάδα από το 1984 µέχρι και τις 31-10-2008, οι 317 (3,4%) είναι ΧΕΝ. Από τα άτοµα αυτά οι 248 (78,2%) είναι άνδρες και οι 69 (21,8%) γυναίκες (Πίνακας 6.4). 102 Πίνακας 6.4: Συνολικά δηλωθέντα HIV οροθετικά άτοµα ανά κατηγορία µετάδοσης και ανά φύλο στην Ελλάδα µέχρι 31-10-2008 Κατηγορία µετάδοσης Άνδρες Γυναίκες Σύνολο 1 Ν % Ν % Ν % Οµοφυλόφιλοι και αµφιφυλόφιλοι 4252 57,4 4252 46,1 Χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών 248 3,3 69 3,9 317 3,4 Πολυµεταγγιζόµενοι µε παράγωγα αίµατος 219 3 15 0,8 234 2,5 Μεταγγιζόµενοι 57 0,8 40 2,3 97 1,1 Ετεροφυλόφιλοι 931 12,6 1180 66,6 2118 22,9 Κάθετη µετάδοση 30 0,4 26 1,5 57 0,6 Ακαθόριστοι 1672 22,6 442 24,9 2154 23,3 Σύνολο 7409 100 1772 100 9229 100 1 Περιλαµβάνει και περιστατικά στα οποία το φύλο είναι άγνωστο. ΠΗΓΗ: ΚΕΕΛΠΝΟ, 2008.

Γράφηµα 6.9: Ποσοστό περιπτώσεων HIV στην Ελλάδα, ανά κατηγορία µετάδοσης (διαχρονικά στοιχεία 1984-2008) ** * Έως 31-10-2008 ** Ποσοστιαία αναλογία δηλωθέντων HIV οροθετικών ατόµων εξαιρώντας τις απροσδιόριστες περιπτώσεις. ΠΗΓΗ: ΚΕΕΛΠΝΟ, 2008. Όσον αφορά τον αριθµό των νέων µολύνσεων το 2008, η συλλογή των στοιχείων δεν είχε ολοκληρωθεί όταν το ΚΕΕΛΠΝΟ δηµοσίευσε τα στοιχεία του. Ωστόσο, σύµφωνα µε το Κέντρο (ΚΕΕΛ- ΠΝΟ 2008), το 2008 ο αριθµός αυτός αναµένεται να βρίσκεται στα ίδια επίπεδα µε το 2007. ιαχρονικά, από το 1984 έως και το 2008, το ποσοστό των περιπτώσεων HIV στις οποίες η µόλυνση οφείλεται σε χρήση ενδοφλέβιων ναρκωτικών παραµένει χαµηλό (Γράφηµα 6.9). 6.1.5 Επιπολασµός της φυµατίωσης Όσον αφορά τη φυµατίωση, το 47,3% των 112 εξετασθέντων ΧΕΝ από τα ατοµικά στοιχεία του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ, το 7,3% των 286 εξετασθέντων ΧΕΝ από τα στοιχεία του ΚΕΘΕΑ και το 6,5% των 31 ατόµων του 18 ΑΝΩ ήταν το 2008 θετικοί στο τεστ Mantoux. Ποσοστό 0,7% των 287 εξετασθέντων ΧΕΝ του ικτύου ΕΚΤΕΠΝ είχαν θετική ακτινογραφία θώρακος, ενώ 0,3% ήταν θετικοί στην ακτινογραφίας θώρακος στις 618 περιπτώσεις που εξετάστηκαν στο ΚΕΘΕΑ και 0,8% στις 129 συνολικά περιπτώσεις που εξετάστηκαν στο 18 ΑΝΩ. 6.2 ΘΑΝΑΤΟΙ ΑΠΟ ΝΑΡΚΩΤΙΚΑ Η συλλογή στοιχείων που αφορούν τους αιφνίδιους θανάτους από ναρκωτικά γίνεται από το Τµήµα Ναρκωτικών της ιεύθυνσης ηµόσιας Ασφάλειας της Ελληνικής Αστυνοµίας. Τα στοιχεία αυτά βασίζονται στα αποτελέσµατα των ιατροδικαστικών εξετάσεων και των τοξικολογικών αναλύσεων που διενεργούνται σε περιπτώσεις θανάτων από τους αρµόδιους φορείς (Εργαστήρια Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας των πανεπιστηµίων και Ιατροδικαστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου ικαιοσύνης). Στους θανάτους αυτούς καταγράφονται µόνο οι οξείες δηλητηριάσεις, δεν καταγράφονται δηλαδή οι θάνατοι που σχετίζονται έµµεσα µε τα ναρκωτικά. Παρά τους µεθοδολογικούς περιορισµούς, ο είκτης Θανάτων αποτελεί ένα χρήσιµο εργαλείο για την παρακολούθηση του ρυθµού µεταβολής της προβληµατικής των ναρκωτικών σε έναν τόπο, καθώς και της επικινδυνότητας της χρήσης. 103

Γράφηµα 6.10: Αριθµός αναφερθέντων και βεβαιωθέντων θανάτων από ναρκωτικά (µέχρι 30-6-2009) και ποσοστιαία µεταβολή των βεβαιωθέντων θανάτων, ανά έτος κατά την περίοδο 2000-2008 * Με µόνο το 53,1% των αναφερθέντων θανάτων να έχουν επιβεβαιωθεί για το 2008. ΠΗΓΗ: Ελληνική Αστυνοµία 2009. Σύµφωνα µε τα στοιχεία του Τµή- µατος Ναρκωτικών της ιεύθυνσης ηµόσιας Ασφάλειας της Ελληνικής Αστυνοµίας (µέχρι 30-6-2009), το έτος 2008 αναφέρθηκαν 209 θάνατοι από ναρκωτικά, από τους οποίους οι 111 (53,1%) έχουν επιβεβαιωθεί µε τις απαραίτητες τοξικολογικές αναλύσεις. Μελετώντας διαχρονικά τον αριθµό των βεβαιωθέντων θανάτων από ναρκωτικά, το 2008 φαίνεται να συνεχίζεται η µείωση του αριθµού που έχει αρχίσει να καταγράφεται ήδη από το 2005 (Γράφηµα 6.10) αν και ειδικά για την περίοδο 2006-2008 η µείωση αυτή αναµένεται να είναι σηµαντικά µικρότερη όταν θα έχει ολοκληρωθεί από τις αρµόδιες αρχές η διαδικασία επιβεβαίωσης των αναφερθέντων θανάτων. Σύµφωνα µε τον Πίνακα 6.5, από τους βεβαιωθέντες θανάτους: Γράφηµα 6.11: Ποσοστό βεβαιωθέντων θανάτων (µέχρι 30-6-2009), ανά έτος και περιοχή κατά την περίοδο 2000-2008 * Με µόνο το 53,1% των αναφερθέντων θανάτων να έχουν επιβεβαιωθεί για το 2008. ΠΗΓΗ: Ελληνική Αστυνοµία 2009. η συντριπτική πλειονότητα, 98,2%, σχετίζονται µε τη χρήση ηρωίνης και το 1,8% µε τη χρήση άλλων ψυχοτρόπων ουσιών, εκτός κοκαΐνης, µορφίνης και συνδυασµού κάνναβης και αλκοόλ η πλειονότητα των θανόντων ήταν άνδρες (95,5%), ελληνικής καταγωγής (94,6%), άγαµοι (89,2%) και άνεργοι (82%) το 56,8% των θανόντων ήταν ηλικίας άνω των 30 ετών, το 37,8% ηλικίας 21-30 ετών και το 5,4% µικρότεροι των 21 ετών. Αν και έχουν επιβεβαιωθεί οι µισοί µόνο από τους προαναφερθέντες θανάτους, το 2008 φαίνεται να συνεχίζεται η τάση αύξησης της αναλογίας των ηλικίας άνω των 30 ετών που καταγράφεται την τελευταία πενταετία. Οι έως τώρα βεβαιωθέντες θάνατοι για το 2008 περιορίζονται σε περιοχές εκτός Αττικής (λοιπή χώρα, 47,8% και Θεσσαλονίκη 45,9%). Στην περιοχή της Αττικής καταγράφηκε το 2008 το 6,3% των βεβαιωθέντων θανάτων. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία του Πίνακα 6.5 και του Γραφήµατος 6.11, συνεχίζεται και το 2008 η τάση που καταγράφεται τα τελευταία 104

χρόνια, ότι τα περιστατικά θανάτων από χρήση ναρκωτικών αποτελούν ολοένα και πιο συχνά φαινόµενο των περιοχών εκτός Αττικής. 6.3 ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ Εξαιτίας της αναστολής της λειτουργίας του ΕΚΤΕΠΝ κατά το πρώτο εξάµηνο του 2008, αρκετές µονάδες του δικτύου φορέων οι οποίες στέλνουν ατοµικά στοιχεία στο ΕΚΤΕΠΝ δεν απέστειλαν στοιχεία κατά την περίοδο αυτή. Το 2008 αναλύονται στοιχεία από 1.578 περιπτώσεις ΧΕΝ που εξετάστηκαν για µολυσµατικές ασθένειες, µε τη συντριπτική πλειονότητα αυτών να είναι άνδρες. Η µόλυνση από τον ιό της Ηπατίτιδας C στον πληθυσµό των ΧΕΝ στην Ελλάδα καταγράφηκε το 2008 µεταξύ 44,2% και 55,5%, ανάλογα µε τον τύπο προγράµµατος («στεγνό» ή υποκατάστασης). Οι ΧΕΝ των «στεγνών» προγραµµάτων, οι οποίοι είναι κατά κανόνα νεαρότεροι σε ηλικία και µε ελαφρύτερο ιστορικό κατάχρησης, εµφανίζουν χαµηλότερα ποσοστά µόλυνσης από τον ιό της Ηπατίτιδας C. Σηµαντικά υψηλότερο ποσοστό ΧΕΝ που έχουν κάνει κοινή χρήση συνέργου το 2008 σε σύγκριση µε όσους δεν έχουν κάνει ποτέ κοινή χρήση έχουν µολυνθεί από τον ιό της Ηπατίτιδας C, επιβεβαιώνοντας την υπόθεση ότι η κοινή χρήση στα σύνεργα αποτελεί παράγοντα υψηλού κινδύνου για µόλυνση. Το 2008 τα ποσοστά µόλυνσης στους ΧΕΝ από τον ιό της Ηπατίτιδας Β είναι χαµηλά και κυ- µαίνονται µεταξύ 0% και 2,7%, ανάλογα µε τον τύπο προγράµµατος («στεγνό» ή υποκατάστασης). Ωστόσο, περισσότεροι από έναν στους 2 εξεταζόµενους ΧΕΝ δεν έχουν νοσήσει, αλλά ούτε και έχουν εµβολιασθεί κατά του ιού της Ηπατίτιδας Β, και εποµένως αν δεν εφαρµοστεί σε αυτούς πρόγραµµα εµβολιασµού είναι υποψήφιοι ασθενείς. Ο επιπολασµός της µόλυνσης από τον ιό HIV στους ΧΕΝ παραµένει το 2008 σε πολύ χαµηλά επίπεδα (µεταξύ 0% και 0,8%). Συνεχίζεται το 2008 η µείωση του αριθµού των θανάτων από ναρκωτικά, που έχει αρχίσει να καταγράφεται ήδη από το 2005. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΦΩΤΙΟΥ, ΑΡΓΥΡΩ ΑΝΤΑΡΑΚΗ 105

Πίνακας 6.5: Θάνατοι από ναρκωτικά στην Ελλάδα κατά την περίοδο 2000-2008* 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 % Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Ν % Ν Αναφερθέντες θάνατοι 312 334 269 229 263 343 276 253 209 Βεβαιωθέντες θάνατοι 97,4 304 96,1 321 96,3 259 94,8 217 97 255 94,8 325 91,7 253 81 205 53,1 111 Ηλικία 20 ετών 16,8 51 14,3 46 10,8 28 6 13 5,9 15 4,6 15 2,8 7 2,9 6 5,4 6 21-30 ετών 42,8 130 49,2 158 54,1 140 54,4 118 52,1 133 55,1 179 54,9 139 47,8 98 37,8 42 31 ετών 40,5 123 36,4 117 35,1 91 39,6 86 42 107 40,3 131 42,3 107 49,3 101 56,8 63 Φύλο Άνδρες 93,8 285 93,5 300 93,4 242 91,7 199 91,8 234 92 299 89,3 226 93,7 192 95,5 106 Γυναίκες 6,3 19 6,5 21 6,6 17 8,3 18 8,2 21 8 26 10,7 27 6,3 13 4,5 5 Υπηκοότητα Έλληνες 96,1 292 95,6 307 95,4 247 92,2 200 92,9 237 91,1 296 92,5 234 91,7 188 94,6 105 Αλλοδαποί 3,9 12 4,4 14 4,6 12 7,8 17 7,1 18 8,9 29 7,5 19 8,3 17 5,4 6 Περιοχή Αττική 65,8 200 65,7 211 62,2 161 56,7 123 50,2 128 48,3 157 41,9 106 24,4 50 6,3 7 Θεσσαλονίκη 16,1 49 16,8 54 19,3 50 18,9 41 22 56 22,5 73 24,5 62 36,6 75 45,9 51 Λοιπή χώρα 18,1 55 17,4 56 18,5 48 24,4 53 27,8 71 29,2 95 33,6 85 39 80 47,8 53 Οικογενειακή κατάσταση Άγαµοι 95,1 289 92,8 298 93,8 243 94,9 206 96,1 245 96 312 92,1 233 90,2 185 89,2 99 Έγγαµοι 3,9 12 4,7 15 4,6 12 4,6 10 3,1 8 3,4 11 5,5 14 7,3 15 9 10 ιαζευγµένοι 1 3 2,5 8 1,5 4 0,5 1 0,8 2 0,6 2 2,4 6 2,4 5 1,8 2 Γραµµατικές γνώσεις Στοιχειώδης εκπαίδευση 36,5 111 33,6 108 42,1 109 12 26 56,9 145 59,1 192 66 167 60,9 125 68,5 76 Μέση εκπαίδευση 58,6 178 60,4 194 51,4 133 12,9 28 39,2 100 36,9 120 32,8 83 37,1 76 30,6 34 Ανώτατη εκπαίδευση 1,3 4 0,6 2 1,2 3 1,4 3 1,6 4 1,2 4 0,4 1 1,5 3 0 - Άγνωστες 3,6 11 5,3 17 5,4 14 73,7 160 2,3 6 2,8 9 0,8 2 0,5 1 0,9 1 Αγράµµατοι 0-0 - 0-0 - 0-0 - 0-0 - 0 - Επάγγελµα Άνεργοι 76,3 232 80,4 258 86,5 224 84,3 183 78,8 201 82,5 268 83,8 212 84,4 173 82 91 Τεχνίτες, εργάτες, οικοδόµοι 9,2 28 3,4 11 4,2 11 4,1 9 5,5 14 7,7 25 5,5 14 7,3 15 6,3 7 Ιδιωτικοί υπάλληλοι 4,9 15 5,3 17 3,1 8 9,7 21 5,1 13 4,3 14 3,6 9 3,9 8 3,6 4 Μουσικοί 0-0 - 0,4 1 0-0,4 1 0-0 - 0-0 - Ναυτικοί 0,7 2 0-0 - 0,5 1 0-0,3 1 0-0 - 0,9 1 Ιερόδουλες 0,3 1 0,3 1 0-0,9 2 0-0 - 0-0 - 0 - ηµόσιοι υπάλληλοι 0-0 - 0-0 - 0,4 1 0,3 1 0-0 - 0 - ηµοσιογράφοι 0-0 - 0-0 - 0-0 - 0-0 - 0 - Σπουδαστές, µαθητές 2 6 0,3 1 2,3 6 0,5 1 2 5 0,6 2 0,8 2 0,5 1 0,9 1 Λοιποί 6,6 20 10,3 33 3,5 9 0-7,8 20 4,3 14 6,3 16 3,9 8 6,3 7 Ουσίες Ηρωίνη 98,7 300 99,1 318 98,8 256 88,5 192 98,8 252 98,2 319 97,6 247 97,1 199 98,2 109 Μορφίνη 0-0 - 0-6,5 14 0-0 - 0-0 - 0 - Κοκαΐνη 0,3 1 0,6 2 0,8 2 0,9 2 0-0,9 3 0,4 1 0,5 1 0 - Κάνναβη/αλκοόλ 0-0 - 0-0 - 0-0 - 0-0 - 0 - Άλλες ψυχοτρόπες ουσίες 1 3 0,3 1 0,4 1 4,1 9 1,2 3 0,9 3 2 5 2,4 5 1,8 2 * Στοιχεία µέχρι 30-6-2009. Ερευνώνται 6 περιπτώσεις θανάτων για το 2005, 13 περιπτώσεις για το 2006, 40 περιπτώσεις για το 2007 και 98 περιπτώσεις για το 2008. ΠΗΓΗ: Ελληνική Αστυνοµία 2008. 106

Σχεδιάγραµµα 6.1: ΕΘΝΙΚΟ ΙΚΤΥΟ ΕΙΚΤΗ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗΣ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΣΤΟΥΣ ΧΡΗΣΤΕΣ ΕΝΕΣΙΜΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΝΑΡΚΩΤΙΚΩΝ (ΟΚΑΝΑ) [Ατοµικά στοιχεία] 15 Μονάδες Υποκατάστασης (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Αγρίνιο, Λαµία, Λάρισα, Λιβαδειά, Χαλκίδα, Χανιά) 1 «Στεγνό» Πρόγραµµα Ενηλίκων (Πάτρα) 1 Μονάδα Άµεσης Πρόσβασης (Αθήνα) ΛΑΪΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ [Ατοµικά στοιχεία] Ηπατολογικό Ιατρείο ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ (ΕΣ Υ) [Ατοµικά στοιχεία] [Τοµέας Επιδηµιολογίας και Βιοστατιστικής] ΜΟΝΑ Α ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΞΙΚΟΜΑΝΩΝ 18 ΑΝΩ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ (ΨΝΑ) [Συγκεντρωτικά στοιχεία] 3 Προγράµµατα Ενηλίκων 1 Ειδικό Πρόγραµµα Εξαρτηµένων Γυναικών 1 Ειδικό Πρόγραµµα Εξαρτηµένων Μητέρων µε τα παιδιά τους ΙΚΤΥΟ ΕΙΚΤΗ ΜΟΛΥΣΜΑΤΙΚΩΝ ΑΣΘΕΝΕΙΩΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ (ΨΝΘ) [Ατοµικά στοιχεία] Τµήµα Αποκατάστασης Εξαρτηµένων Ατόµων (Ενηλίκων) Πρόγραµµα Εναλλακτικής Θεραπείας Εξαρτηµένων Ατόµων ΑΡΓΩ (Ενηλίκων) ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ (ΚΕΘΕΑ) [Συγκεντρωτικά στοιχεία] 8 Προγράµµατα Ενηλίκων (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Ηράκλειο, Καβάλα, Λάρισα, Γιαννιτσά) 5 Προγράµµατα Εφήβων και Νεαρών Ενηλίκων (Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Βόλος, Πάτρα) 1 Κέντρο Άµεσης Πρόσβασης (Αθήνα) 1 Ειδικό Πρόγραµµα Εξαρτηµένων Μητέρων (Θεσσαλονίκη) 2 Ειδικά Προγράµµατα Αποφυλακισµένων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) 2 Ειδικά Προγράµµατα Αποφυλακισµένων (Αθήνα, Θεσσαλονίκη) 1 Ειδικό Πρόγραµµα Μεταναστών (Αθήνα) ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ & ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ (ΚΕΕΛΠΝΟ) [Συγκεντρωτικά στοιχεία] (Περιπτώσεις ΧΕΝ στις δηλώσεις κρουσµάτων AIDS) 107

108