Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 30 Νοεμβρίου 2016 (OR. en) 15013/16 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες RECH 337 EDUC 408 SOC 754 COMPET 626 αριθ. προηγ. εγγρ.: 14301/16 RECH 309 EDUC 365 SOC 690 COMPET 575 Θέμα: Μέτρα για να στηριχθούν νέοι ερευνητές, να αυξηθεί η ελκυστικότητα της επιστημονικής σταδιοδρομίας και να προωθηθεί η επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό στην έρευνα και την ανάπτυξη - Συμπεράσματα του Συμβουλίου (εγκρίθηκαν στις 29/11/16) Επισυνάπτονται για τις αντιπροσωπίες τα συμπεράσματα του Συμβουλίου με θέμα «Μέτρα για να στηριχθούν νέοι ερευνητές, να αυξηθεί η ελκυστικότητα της επιστημονικής σταδιοδρομίας και να προωθηθεί η επένδυση σε ανθρώπινο δυναμικό στην έρευνα και την ανάπτυξη», τα οποία ενέκρινε το Συμβούλιο κατά την 3503η σύνοδό του στις 29 Νοεμβρίου 2016. 15013/16 ΘΚ/νκ 1 DG G 3 C EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΝΑ ΣΤΗΡΙΧΘΟΥΝ ΝΕΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ 1, ΝΑ ΑΥΞΗΘΕΙ Η ΕΛΚΥΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΝΑ ΠΡΟΩΘΗΘΕΙ Η ΕΠΕΝΔΥΣΗ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ» ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΥΠΕΝΘΥΜΙΖΟΝΤΑΣ: το ψήφισμά του της 10ης Νοεμβρίου 2003 σχετικά με το επάγγελμα και τη σταδιοδρομία των ερευνητών στον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας (ΕΧΕ) 2 τα συμπεράσματά του της 18ης Απριλίου 2005 για την ενίσχυση των ανθρώπινων πόρων στον τομέα των επιστημών και των τεχνολογιών στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας 3 τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 13ης και 14ης Μαρτίου 2008, τα οποία καλούσαν τα κράτη μέλη να άρουν τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία της γνώσης δημιουργώντας μια «πέμπτη ελευθερία» βασισμένη, μεταξύ άλλων, στην ενίσχυση της διασυνοριακής κινητικότητας ερευνητών καθώς και φοιτητών, επιστημόνων και διδακτικού προσωπικού των πανεπιστημίων 4 τα συμπεράσματά του της 30ής Μαΐου 2008 με θέμα «φιλικές προς την οικογένεια επιστημονικές σταδιοδρομίες: προς ένα ολοκληρωμένο μοντέλο», τα οποία υπενθύμιζαν το ζωτικό ρόλο που παίζει η πολιτική έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης για την Ευρώπη στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας 5 1 2 3 4 5 Ο όρος «νέοι ερευνητές» καλύπτει ερευνητές που βρίσκονται στο προφίλ R1 - πρώτη φάση (μέχρι το διδακτορικό) και στο προφίλ R2 - αναγνωρισμένος ερευνητής (κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος ή ισοδυνάμου που δεν είναι ακόμη πλήρως ανεξάρτητοι), όπως περιγράφεται στο Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για Ερευνητικές Σταδιοδρομίες που ενέκρινε η Διευθύνουσα Ομάδα για τους Ανθρώπινους Πόρους και την Κινητικότητα στον ΕΧΕ (SGHRM) το 2011. EE C 282, 25.11.2003. Έγγρ. 8194/05. Έγγρ. 7652/1/08 REV 1. Έγγρ. 10212/08. 15013/16 ΘΚ/νκ 2
τα συμπεράσματά του της 1ης και 2ας Δεκεμβρίου 2008 για τη χάραξη της «Προοπτικής του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας με ορίζοντα το 2020» 6 την έκθεση των υπουργών κκ. Biltgen (ΛΞ) και Gago (ΠT), της 18ης Μαΐου 2009, σχετικά με ευρωπαϊκή σύμπραξη για τη βελτίωση της ελκυστικότητας των σταδιοδρομιών στον τομέα της ΕΤΑ και των όρων κινητικότητας των ερευνητών στην Ευρώπη 7 τα συμπεράσματά του της 2ας Μαρτίου 2010 για την κινητικότητα και τη σταδιοδρομία των Ευρωπαίων ερευνητών 8, καθώς και τα συμπεράσματά του της 1ης Δεκεμβρίου 2015 σχετικά με την ακεραιότητα της έρευνας 9 και την ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων 10 τα συμπεράσματά του της 29ης Μαΐου 2015 για τον οδικό χάρτη 2015-2020 του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, που υπογραμμίζουν το ρόλο του ανθρώπινου κεφαλαίου στην προαγωγή του ΕΧΕ και την ανάγκη να ενισχυθούν σφαιρικές στρατηγικές ανθρώπινων πόρων και την αυτονόμηση των νεαρών ερευνητών μέσω του εφοδιασμού τους με ελκυστικές σταδιοδρομίες 11 το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 9ης Σεπτεμβρίου 2015 σχετικά με τη σταδιοδρομία των γυναικών στις επιστήμες και τα πανεπιστήμια, και το φαινόμενο της γυάλινης οροφής με το οποίο βρίσκονται αντιμέτωπες 12 τα συμπεράσματά του της 27ης Μαΐου 2016 για τη μετάβαση προς ένα σύστημα ανοικτής επιστήμης 13. 1. ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΕΙ ότι οι νέες γενιές ερευνητών και επιστημόνων είναι το κλειδί για το μέλλον της Ευρώπης στην έρευνα και την καινοτομία και θα παίξουν σημαντικό ρόλο μέσα σε ένα εκσυγχρονισμένο ερευνητικό περιβάλλον για να αντιμετωπίσουν καλύτερα κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις. 6 7 8 9 10 11 12 13 Έγγρ. 16767/08. Έγγρ. 10003/09. Έγγρ. 6833/10. Έγγρ. 14853/15. Έγγρ. 14846/15. Έγγρ. 9351/15. Κείμενα που εγκρίθηκαν, P8_TA(2015)0311 Έγγρ. 9526/16. 15013/16 ΘΚ/νκ 3
2. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ ότι σημαντικά εμπόδια δεν επιτρέπουν στους νέους ερευνητές να εισέλθουν, να παραμείνουν και να συμβάλουν πλήρως στην επιστημονική κοινότητα και ΕΠΙΚΡΟΤΕΙ συναφώς τις προσδοκίες που εντοπίζουν οι νέοι ερευνητές στη δήλωση της Μπρατισλάβας της 19ης Ιουλίου 2016 14. ΤΟΝΙΖΕΙ την ανάγκη να στηριχθούν οι νέοι ερευνητές στη σταδιοδρομία τους, να προωθηθεί το ταλέντο τους και να τους προσφερθούν ελκυστικές ευκαιρίες επαγγελματικής σταδιοδρομίας, μεταξύ άλλων και για διατομεακή κινητικότητα μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα και για διεθνή κινητικότητα, ευκαιρίες διπλής καριέρας και διδακτορικά σε συνεργασία με τη βιομηχανία, με ταυτόχρονη βελτίωση της ελκυστικότητας των επιστημονικών σταδιοδρομιών για τους νέους. 3. Με στόχο να ενδυναμωθούν και να βελτιωθούν συνολικά οι συνθήκες για τους νέους ερευνητές, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εργαστούν από κοινού για να καταστήσουν γνωστότερες τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν να βελτιώσουν τις ευκαιρίες και τις προοπτικές σταδιοδρομίας νέων ερευνητών, ανεξαρτήτως φύλου, και να διερευνήσουν νέους τρόπους στήριξης νέων ερευνητών, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις βέλτιστες εθνικές πρακτικές για το πώς να ενθαρρυνθούν οι ερευνητές να επιλέγουν και να υπηρετούν αυτή την οδό σταδιοδρομίας 15. 4. ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ ότι τα θέματα των φύλων έχουν ιδιαίτερη σημασία στο πλαίσιο της επιστημονικής σταδιοδρομίας, μεταξύ άλλων για τους νέους ερευνητές, και ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεχίσουν να στηρίζουν και να υλοποιούν δράσεις και πολιτικές ισότητας των φύλων και να προωθούν πραγματική ισορροπία μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής. ΚΑΛΕΙ τα κράτη μέλη να προωθήσουν τις βέλτιστες πρακτικές και πολιτικές που έχουν σκοπό να άρουν τους φραγμούς στην προώθηση των γυναικών στην έρευνα και να ενισχύσουν την πολυμορφία της ερευνητικής κοινότητας και ΚΑΛΕΙ την Ομάδα του Ελσίνκι μαζί με τη SGHRM να δώσουν συνέχεια στα θέματα αυτά. 14 15 http://www.eu2016.sk/data/documents/bratislava-declaration-of-young-researchers-final.pdf Παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών: http://declaration.mimuw.edu.pl/best-practices/ 15013/16 ΘΚ/νκ 4
5. ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΕΙ το σημαντικό ρόλο που μπορούν να παίξουν ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΕ) καθώς και η καθοδήγηση, οι μηχανισμοί χρηματοδότησης και οι πρωτοβουλίες δικτύωσης 16 προς όφελος των νέων ερευνητών. ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους ώστε να κάνουν πλήρως λειτουργικό τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας, ιδίως αίροντας όσα εμπόδια απομένουν στην ανοικτή αγορά εργασίας για ερευνητές και αναπτύσσοντας περαιτέρω ελκυστικές συνθήκες εργασίας για ερευνητές, μεταξύ άλλων στηρίζοντας τους νέους ερευνητές στο πλαίσιο των εθνικών τους σχεδίων δράσης και θεσπίζοντας τη συμμετοχή τους στο σχεδιασμό και την υλοποίηση ενός πλήρως λειτουργικού ΕΧΕ. 6. ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ ότι ανοικτές, διαφανείς και αξιοκρατικές διαδικασίες πρόσληψης, σύμφωνα με τις αρχές της Ευρωπαϊκής Χάρτας του Ερευνητή και του Κώδικα Δεοντολογίας για την Πρόσληψη Ερευνητών 17, έχουν καθοριστική σημασία και ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να συνεχίσουν τις προσπάθειες να κάνουν γνωστότερη την πύλη EURAXESS και το πρόγραμμα RESAVER. ΚΑΛΕΙ τη Διευθύνουσα Ομάδα για τους Ανθρώπινους Πόρους και την Κινητικότητα να δώσει συνέχεια στα θέματα αυτά. 7. ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν και ανταμείβουν δεόντως όλα τα είδη κινητικότητας, περιλαμβανομένης και της εικονικής, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη την ανάγκη να γεφυρωθεί το χάσμα έρευνας και καινοτομίας μεταξύ κρατών μελών και περιφερειών. 8. ΕΝΘΑΡΡΥΝΕΙ την Επιτροπή να εξετάσει τις δυνατότητες να ενισχυθεί και, αν είναι απαραίτητο, να αναπροσαρμοστεί η υφιστάμενη στήριξη στις ανάγκες των νέων ερευνητών, όπως η παρεχόμενη από τις δράσεις «Marie Skłodowska-Curie». 9. ΕΠΙΚΡΟΤΕΙ τη δημιουργία προγραμμάτων υποτροφιών από διάφορα κράτη μέλη, μεταξύ αυτών και προγραμμάτων που δίνουν τη δυνατότητα σε μελλοντικούς υποψηφίους στις προσκλήσεις του ΕΣΕ να επισκέπτονται ερευνητικές ομάδες νυν δικαιούχων χορηγίας από τον ΕΣΕ. 16 17 Όπως το πρόγραμμα COST http://www.cost.eu/ ΕΕ L75, 22.3.2005. 15013/16 ΘΚ/νκ 5
10. ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΥΠΟ ΣΗΜΕΙΩΣΗ την ανακοίνωση της Επιτροπής, του Ιουνίου 2016, για ένα «Νέο Θεματολόγιο Δεξιοτήτων για την Ευρώπη» 18 και τις προτάσεις που την συνοδεύουν 19 και ΣΗΜΕΙΩΝΕΙ ότι είναι σημαντικό οι δεξιότητες και ικανότητες των νέων ερευνητών να είναι κατάλληλες για ένα εξελισσόμενο ερευνητικό περιβάλλον, που περιλαμβάνει και τη βιομηχανία, καθώς και για να τροφοδοτούν την οικονομία που βασίζεται στη γνώση. 11. ΤΟΝΙΖΕΙ ότι είναι αναγκαίο να εφοδιαστούν οι νέες γενεές ερευνητών με το σχετικό οπλοστάσιο δεξιοτήτων που να δίνει έμφαση στη χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών, την επιχειρηματικότητα και τη μεταβίβαση της γνώσης, καθώς και την ακεραιότητα της έρευνας και την ανοικτή επιστήμη. ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΙ τη σημασία υψηλής ποιότητας σπουδών στην έρευνα, ιδίως τις διδακτορικές σπουδές. 12. ΛΑΜΒΑΝΕΙ ΥΠΟ ΣΗΜΕΙΩΣΗ την πρόθεση της Επιτροπής να επανεξετάσει το θεματολόγιο εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του δυναμικού που η επανεξέταση αυτή μπορεί να έχει για τη βελτίωση των συνεργειών μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και ΕΧΕ και για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που αφορούν τους νέους ερευνητές. 13. ΚΑΛΕΙ τα κράτη μέλη: α) να προωθήσουν περαιτέρω την επιστήμη, τις ερευνητικές σταδιοδρομίες και τη σημασία των νέων ερευνητών στην κοινωνία, β) να ενθαρρύνουν την ενίσχυση της διδασκαλίας των επιστημών σε όλα τα είδη και επίπεδα των προγραμμάτων σπουδών, στη βάση βέλτιστων πρακτικών και ερευνητικών αποτελεσμάτων, με σεβασμό της αυτονομίας των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γ) να ενθαρρύνουν πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα να ορίσουν σαφέστερες και πιο δομημένες επαγγελματικές διαδρομές, να αναπτύξουν διαφανείς διαδικασίες πρόσληψης χρησιμοποιώντας μέσα όπως η «Εργαλειοθήκη ανοιχτών, διαφανών και αξιοκρατικών προσλήψεων» ώστε να εξασφαλίσουν ότι η νέα γενιά ερευνητών στην Ευρώπη εκπαιδεύεται για να γίνει δημιουργική, κριτική, αυτόνομη και υπεύθυνη στην ανάληψη κινδύνων, να ωθεί τα όρια της έρευνας αιχμής, ιδίως υιοθετώντας τις Αρχές για Καινοτόμες Διδακτορικές Σπουδές από αρχικό εκπαιδευτικό στάδιο, 18 19 Έγγρ. 10038/16. 10205/16 και 10209/16. 15013/16 ΘΚ/νκ 6
δ) να προωθήσουν δραστηριότητες καθοδήγησης υψηλόβαθμων ερευνητών από πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, ακαδημίες επιστημών και τη βιομηχανία που να συνεργάζονται με νέους ερευνητές προ, κατά τη διάρκεια και μετά το πέρας των πανεπιστημιακών τους σπουδών σε βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη βάση, ε) να ενθαρρύνουν πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα να δημιουργήσουν περισσότερες ευκαιρίες για νέους ερευνητές με στόχο να βρεθεί καλύτερη ισορροπία μεταξύ ερευνητικού και εκπαιδευτικού έργου και να ληφθεί υπόψη η ανάγκη φιλικού προς την οικογένεια εργασιακού περιβάλλοντος, στ) να προωθήσουν βέλτιστες πρακτικές και πολιτικές για να στηρίξουν την επαγγελματική εξέλιξη των νέων γυναικών ερευνητών, ζ) να παροτρύνουν τους εθνικούς οργανισμούς χρηματοδότησης να εξετάσουν το ενδεχόμενο ανάλυσης του αν και πώς μπορούν να βελτιώσουν τα καθεστώτα χρηματοδότησης, ενισχύοντας τις επιδόσεις τους ούτως ώστε να ενδυναμώσουν νέους ερευνητές και να τους επιτρέψουν να εφαρμόσουν τις ιδέες τους, η) να διευκολύνουν και να προωθήσουν τη συμμετοχή νέων ερευνητών σε διμερείς και πολυμερείς μηχανισμούς και έργα συνεργασίας Ε&Τ, επειδή η αυξημένη κινητικότητα των νέων ερευνητών συμβάλλει σε ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία στην ερευνητική αριστεία, θ) να ενθαρρύνουν την επαρκή στήριξη για υποψήφιους διδάκτορες, καθιερώνοντάς την με βάση ποιοτική αξιολόγηση, χωρίς να παραβιάζουν την αυτονομία των πανεπιστημίων και των ερευνητικών ιδρυμάτων. 14. ΚΑΛΕΙ τα κράτη μέλη να μεριμνήσουν, σύμφωνα με την εθνική τους νομοθεσία, για την κατάλληλη κάλυψη όλων των ερευνητών που ασκούν αμειβόμενη ερευνητική δραστηριότητα, περιλαμβανομένων των υποψηφίων διδακτόρων, από άποψη κοινωνικής ασφάλισης. 15. ΚΑΛΕΙ την Επιτροπή: α) να διερευνήσει, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, ολοκληρωμένους τρόπους προκειμένου να δικτυωθούν οι νέοι Ευρωπαίοι ερευνητές και να διευκολυνθεί περαιτέρω η θεσμική δικτύωση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, βοηθώντας νέους ερευνητές να προωθήσουν τη σταδιοδρομία τους, καθώς και να εξοικειωθούν με τα εργαλεία και τις επιδοτήσεις που υπάρχουν σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, 15013/16 ΘΚ/νκ 7
β) να συνεχίσει να αναπτύσσει, βάσει υφιστάμενων διαδικασιών παρακολούθησης και των εργασιών της Eurostat, όπου ενδείκνυται δε σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, μια βάση στοιχείων για την κινητικότητα ερευνητών και νέων ερευνητών στον ΕΧΕ, καθ όλη την έκταση των ροών τόσο εντός της ΕΕ όσο και με τρίτες χώρες, χωρίς να δημιουργεί περιττή επιβάρυνση στα κράτη μέλη όσον αφορά την υποβολή εκθέσεων, γ) να στηρίξει την εθελούσια επιστροφή νέων ερευνητών με σκοπό να ακολουθήσουν επιστημονική σταδιοδρομία στη χώρα καταγωγής τους, διευκολύνοντας με τον τρόπο αυτό τη διοργανική δικτύωση σε όλη την Ευρώπη και τη διεθνή επιστημονική συνεργασία, ενθαρρύνοντας την κινητικότητα καθ όλη τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους, δ) να εξετάσει το ενδεχόμενο να θεσπίσει μέτρα, όπως π.χ. ένα βραβείο αναγνώρισης 20 για άριστους νέους ερευνητές, με σκοπό να στηρίξουν την ανεξάρτητη έρευνα, την κινητικότητα, τη δικτύωση και τις επιχειρηματικές τους δεξιότητες. 16. ΚΑΛΕΙ τους νέους ερευνητές να μοιραστούν την ευθύνη, αναλαμβάνοντας τη διαχείριση της δικής τους σταδιοδρομίας, και να γίνουν οι πρέσβεις των μετασχηματισμών που η επιστημονική ανάπτυξη φέρνει στην κοινωνία και να συμβάλουν ενεργά ώστε οι Ευρωπαίοι πολίτες να αφομοιώσουν τις αλλαγές αυτές. 17. ΣΥΜΦΩΝΕΙ να κάνει απολογισμό της προόδου έως το τέλος του 2018, σε συνεργασία με την Επιτροπή και στη συνέχεια σε τακτική βάση, στο πλαίσιο των υφιστάμενων διαδικασιών παρακολούθησης. 20 Όπως π.χ. η πιθανή δημιουργία βραβείου Matej Bel. 15013/16 ΘΚ/νκ 8