8. Κλιματική Πολιτική

ΔΠΜΣ: «Τεχνοοικονομικά Συστήματα» Διαχείριση Ενεργειακών Πόρων 8. Κλιματική Πολιτική Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς e-mail: john@epu.ntua.gr Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης - Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών Γρ. 0.2.7. Ισόγειο Σχολής Ηλεκτρολόγων - Τηλέφωνο: 210-7723551, 210-7723583 Αναπληρωτής Καθηγητής Αλέξανδρος Φλάμος e-mail: aflamos@unipi.gr Τμήμα Βιομηχανικής Διοίκησης & Τεχνολογίας Πανεπιστήμιο Πειραιώς Κεντρικό κτήριο 3 ος Όροφος, Γραφείο: 312 Τηλέφωνο: 210-414 2460 http://academics.epu.ntua.gr/ http://www.tex.unipi.gr/dep/flamos/main.htm

Περιβαλλοντική Πολιτική Τα περιβαλλοντικά προβλήματα που συνδέονται με την ενέργεια σήμερα είναι: Η Κλιματική Αλλαγή εξαιτίας των συνολικών εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. H Ατμοσφαιρική Ρύπανση: Συγκεντρώσεις Αέριων Ρυπαντών. Όξινη Βροχή. Φωτοχημικό Νέφος (οφείλεται στον τομέα των μεταφορών αλλά και της βιομηχανίας). Η Ρύπανση του Περιβάλλοντος λόγω ατυχημάτων που προκαλούνται κατά τη θαλάσσια μεταφορά υδρογονανθράκων.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (1/5) To φαινόμενο του θερμοκηπίου (Greenhouse Effect) είναι μια φυσική διαδικασία. Είναι απαραίτητο για να διατηρείται η Γη ζεστή, ώστε να υπάρχει ζωή και ανάπτυξη. Χάρη σε αυτό, η μέση θερμοκρασία της Γης διατηρείται στο επίπεδο των 15 o C. Δίχως αυτό, η Γη θα ήταν κρύα και η μέση θερμοκρασία θα έπεφτε σημαντικά και θα έφτανε περίπου -20 o C, όσο και στο φεγγάρι. Η έκφραση «φαινόμενο του θερμοκηπίου» απέκτησε αρνητική σημασία όταν παρατηρήθηκε από επιστήμονες ότι το φαινόμενο εντείνεται πάνω από τα φυσιολογικά όρια, λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (2/5) Η καύση ορυκτών καυσίμων έχει οδηγήσει στην αύξηση του ποσού του CO 2 αλλά και άλλων αερίων (π.χ. CH 4 και οξείδια του αζώτου), που εκλύονται στην ατμόσφαιρα. Οι υδρατμοί σχηματίζουν ένα «φυσικό διαχωριστικό» γύρω από τη Γη.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (3/5) Η ηλιακή θερμότητα που ακτινοβολείται προς την Γη, υπό μορφή κυμάτων με μικρά μήκη κύματος στην ορατή περιοχή, θερμαίνει την επιφάνεια της Γης. Η επιφάνεια καθώς θερμαίνεται, ανακλά πίσω προς την ατμόσφαιρα θερμότητα.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (4/5) Περίπου το 70% της ενέργειας του ήλιου, ακτινοβολείται προς τα πίσω, στο διάστημα. Ωστόσο κάποιο ποσό της υπέρυθρης ακτινοβολίας παγιδεύεται από τα αέρια του θερμοκηπίου, που θερμαίνουν ακόμη περισσότερο την ατμόσφαιρα.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου (5/5) Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, η Γη να διατηρείται θερμή. Αλλά οι αυξημένες ποσότητες των εκπομών των αερίων, αλλάζουν την ισορροπία του σύνθετου αυτού συστήματος, προξενώντας την παγκόσμια άνοδο της μέσης θερμοκρασίας.

Επιπτώσεις (1/4) 1. Αύξηση θερμοκρασίας: Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αυξητική τάση της επιφανειακής θερμοκρασίας της γης

Επιπτώσεις (2/4) 2. Λιώσιμο των πολικών πάγων: Οι πάγοι στην νοτιοανατολική Γροιλανδία «λεπταίνουν» περισσότερο από 3 πόδια το χρόνο Αύξηση πιθανότητας πλημμύρας σε ορισμένες περιοχές.

Επιπτώσεις (3/4) 3. Αύξηση στάθμης θάλασσας: Η θαλάσσια στάθμη αυξάνεται λόγω των προστιθέμενων ποσοτήτων νερού από το λιώσιμο των πάγων και τη διαστολή που οφείλεται στην αύξηση της θερμοκρασίας

Επιπτώσεις (4/4) Κλιματική αλλαγή 1. Αύξηση θερμοκρασίας 2. Λιώσιμο πολικών πάγων 3. Αύξηση θαλάσσιας στάθμης Υγεία Γεωργία Κλιματικά σχήματα Οικοσύστημα Παράκτιες Περιοχές Υδάτινοι πόροι

Υπόβαθρο Αέρια του θερμοκηπίου (1/4) Έξι (6) αέρια του θερμοκηπίου Διοξείδιο του άνθρακα CO 2, Μεθάνιο CH 4,, Υποξείδιο του αζώτου Ν 2 Ο, Υδρογονοφθοράνθρακες HFCs, Υπερφθοράνθρακες PFCs, Εξαφθοριούχο θείο SF 6. CO2 από μη ενεργειακές διεργασίες 3% CH4 10% Συνεισφορά Αερίων Θερμοκηπίου N2O 6% HFCs, PFCs & SF6 2% CO2 από ενεργειακές διεργασίες 79%

Αέρια του θερμοκηπίου (2/4) Εκπομπές CO2 Το Διοξείδιο του Άνθρακα CO 2 αυξάνεται δραματικά στην ατμόσφαιρα

Υπόβαθρο Αέρια του θερμοκηπίου (3/4) Το Μεθάνιο CH 4 αυξάνεται δραματικά στην ατμόσφαιρα

Αέρια του θερμοκηπίου (4/4)

Εξέλιξη Παγκόσμιας Ζήτησης

Εκπομπές άνθρακα 3 1, 5 % 1 4, 1 % κ α ι υ π ο ψ ή φ ι ε ς χ ώ ρ ε ς τ η ς Ε Ε 3, 9 % 0, 3 % 3, 8 % 4, 8 % 3 1, 8 % Έ ν ω σ η 9, 9 % Εκπομπές θερμοκηπίου (1/6) Συνολικές Εκπομπές Αερίων Θερμοκηπίου - 2003 Νέα κράτη μέλη 15-EΕ Άλλοι Αμερική Ασία και Ωκεανία Αφρική Μέση Ανατολή Πρώην Σοβιετική

Εκπομπές θερμοκηπίου (2/6) Εκπομπές Αερίων Θερμοκηπίου από την καύση ορυκτών καυσίμων - 2008 Source: National CO 2 Emissions from Fossil-Fuel Burning, Cement Manufacture, and Gas Flaring: 1751-2008.

Εκπομπές θερμοκηπίου (3/6)

Εκπομπές θερμοκηπίου (4/6) Ετήσιες εκπομπές CO2 ανά κάτοικο.

Εκπομπές θερμοκηπίου (5/6) Παρούσα Κατάσταση

Εκπομπές θερμοκηπίου (6/6) Οι κυριότεροι φορείς δημιουργίας του φαινομένου Οι Η.Π.Α, Ε.Ε, Ιαπωνία, Κίνα και Ινδία είναι υπεύθυνες για το ~75% των παγκόσμιων εκπομπών CO 2 (του σημαντικότερου δηλαδή, αερίου του θερμοκηπίου) Μικρότερη συμβολή της Αφρικής (4 %) και της Μέσης Ανατολής (5 %)

Εκπομπές CO 2 ανά κάτοικο από την χρήση φυσικών καυσίμων και την παραγωγή Τσιμέντου προσοχή στην τάση.. Πηγή: http://edgar.jrc.ec.europa.eu/co2report2012.pdf

Εκπομπές CO2 ανά κάτοικο από την χρήση φυσικών καυσίμων και την παραγωγή τσιμέντου (top 5)

Αναπτυσσόμενος κόσμος

υπηρεσίες Ενέργεια / υπηρεσία CO2 / μονάδα ενέργειας Επαγωγικά.. CO 2 Αύξηση της θερμοκρασίας Αρνητική επίδραση 26 δις εκατ. τόνοι / έτος Πληθυ σμός 6 δις εκ. 9 δις εκ. CO 2 Π Υ Α Ε

Προτεινόμενες Λύσεις (1/3) Ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ). Διείσδυση φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή. Βελτίωση της Διαχείρισης καλλιεργήσιμων και δασικών εκτάσεων. Προώθηση έργων εξοικονόμησης ενέργειας και συμπαραγωγής θερμότητας και ηλεκτρισμού.

Έως 99% Προτεινόμενες Λύσεις (2/3) Έως 5% Έως 22% Έως 25% Τεχνολογίες Άνθρακα Συγκράτηση Εκπομπών CO 2 Προχωρημένες τεχνολογίες Μηδενικές εκπομπές Δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα. Σημαντικές διεθνείς προσπάθειες R&D. Πολύ υψηλές αποδόσεις και χαμηλά επίπεδα εκπομπών από τεχνολογίες όπως ο συνδυασμένος κύκλος αεριοποίησης και η ρευστοποιημένη κλίνη υπό πίεση. Βελτιώσεις αποδοτικότητας υπαρχουσών εγκαταστάσεων Ο βαθμός απόδοσης συμβατικών μονάδων υποκρίσιμης παραγωγής έχει βελτιωθεί σημαντικά, το ίδιο και οι παραγόμενες εκπομπές. Τα εργοστάσια υπερκρίσιμης παραγωγής προσφέρουν ακόμα υψηλότερους βαθμούς απόδοσης. Αναβάθμιση άνθρακα Περιλαμβάνει πλύση & ξήρανση άνθρακα, καθώς και μπρικετοποίηση. Τεχνολογική πρόοδος Source: WCI 2004

Κόστος Ηλεκτρισμού Προτεινόμενες Λύσεις (3/3) Ιδέες Έρευνα Εφαρμογές Φωτοβολταϊκά Κυψελίδες καυσίμου Υβριδικά Συνδυασμένος Κύκλος αερίου, Άνθρακας, Πυρηνικά Αιολικά 1980 1990 2000 2010

Αειφόρος Ανάπτυξη Το «κλειδί» για μία πετυχημένη κλιματική πολιτική είναι να βρεθεί ένα ισορροπημένο μονοπάτι μεταξύ: Οικονομικής Ανάπτυξης. Τεχνολογικής Ανάπτυξης. Προστασίας Περιβάλλοντος. Αειφόρος Ανάπτυξη

Πρωτόκολλο του Κιότο [1/8] 1990: «Πρώτη Αναφορά Αποτίμησης για την Παγκόσμια Κλιματική Αλλαγή» (IPCC). 1992: Συνάντηση της Γης (Earth Summit). 1995: Συνάντηση του COP-1. 1999: Συνάντηση του COP-5. 1998: Συνάντηση του COP-4. 1997: Συνάντηση του COP-3 και υπογραφή του πρωτοκόλλου του Κιότο. 2000: Συνάντηση του COP-6. 2001: Συνάντηση του COP-7. 2002: Συνάντηση του COP-8. 2003: Συνάντηση του COP-9. 16/2/2005 Το Πρωτόκολλο του Κιότο τίθεται σε ισχύ 2004 Επικύρωση Πρωτοκόλλου και από τη Ρωσία.

Πρωτόκολλο του Κιότο [2/8] «Νομική δέσμευση των ανεπτυγμένων χωρών για μείωση των εκπομπών αερίων» Πρωτόκολλο Κιότο ( ανεπτυγμένες χώρες ) -5% -18% Doha amendment

Περιεχόμενα Πρωτόκολλο του Κιότο (3/8) Περιεχόμενο Διεθνής συμφωνία που υιοθετήθηκε από τις χώρες που συμμετείχαν στο Τρίτο COP (Conference of the Parties) στις 10/12/1997 στο Κιότο, Ιαπωνία. Θέματα του Πρωτοκόλλου: Πολιτικές και μέτρα. Απόκτηση δεδομένων, παρακολούθηση και καταγραφή. Εθνική επικοινωνία. Συμμόρφωση.

Πρωτόκολλο του Κιότο (4/8) Περιεχόμενο Το Πρωτόκολλο δεσμεύει και τις 38 χώρες του παραρτήματος I να μειώσουν τις εκπομπές των 6 αερίων του θερμοκηπίου (εκφρασμένες σε ισοδύναμες εκπομπές CO 2 ) τουλάχιστον κατά 5% σε σχέση με τις εκπομπές του 1990 έως την περίοδο 2008-2012. Ο στόχος κατανέμεται σε όλες τις «αναπτυγμένες χώρες» την περίοδο 2008-2012: Ο στόχος για τις Η.Π.Α. είναι 7% μείωση. Ο στόχος για την ΕΕ είναι 8% μείωση. Οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν έχουν «ποσοτικοποιημένους» στόχους.

Στόχοι Πρωτόκολλο του Κιότο (5/8) Στόχοι % σε σχέση με το 1990 Αυστραλία 108 Μονακό 92 Βουλγαρία 92 Νέα Ζηλανδία 100 ΕΕ 92 Νορβηγία 101 Ελβετία 92 Ουγγαρία 94 Εσθονία 92 Ουκρανία 100 ΗΠΑ 93 Πολωνία 94 Ιαπωνία 94 Ρουμανία 92 Ισλανδία 110 Ρωσική Ομοσπονδία 100 Καναδάς 94 Σλοβακία 92 Κροατία 95 Σλοβενία 92 Λευκορωσία 92 Τσεχία 92 Λιθουανία 92

Στόχοι Πρωτόκολλο του Κιότο (6/8) Καταμερισμός «βάρους» στις 15-ΕΕ Βέλγιο -7,5% Λουξεμβούργο -28% Δανία -21% Ολλανδία -6% Γερμανία -21% Αυστρία -13% Ελλάδα +25% Πορτογαλία +27% Ισπανία +15% Φιλανδία 0% Γαλλία 0% Σουηδία +4% Ιρλανδία +13% Μεγάλη Βρετανία Ιταλία -6,5% -12,5%

Ευέλικτοι Μηχανισμοί Πρωτόκολλο του Κιότο (7/8) Ευέλικτοι Μηχανισμοί Ι. Μηχανισμός καθαρής ανάπτυξης (ΜΚΑ) Έργα μεταξύ χωρών του Παραρτήματος Ι και χωρών εκτός του Παραρτήματος Ι ΙΙ. Προγράμματα από Κοινού (ΠΚ) Έργα μεταξύ χωρών του Παραρτήματος Ι και χωρών με οικονομίες σε μετάβαση ΙΙΙ. Διαπραγμάτευση δικαιωμάτων εκπομπών (ΔΔΕ) ΠΚ/ ΜΚΑ μπορούν να βοηθήσουν χώρες του Παραρτήματος Ι (αναπτυγμένες) να επιτύχουν τους στόχους του Κιότο με οικονομικό τρόπο. Οι προτεραιότητες χωρών εκτός Παραρτήματος Ι (αναπτυσσόμενες) διαφέρουν από αυτές των αναπτυγμένων χωρών ΠΚ/ ΜΚΑ έργα μπορούν να καλύψουν αυτές τις διαφορές.

Πρωτόκολλο του Κιότο (8/8) Κύρια Χαρακτηριστικά του Κιότο: Εγκαθίδρυση ενός νομικού πλαισίου για την παγκόσμια πολιτική πάνω στο κλίμα. Στόχος: Μείωση εκπομπών GHG. Μηχανισμοί Κιότο: Απαραίτητα όργανα για: Την οικονομικά αποτελεσματική επίτευξη στόχων Κιότο. Τη διοχέτευση τεχνολογίας στις αναπτυσσόμενες χώρες. Επιχειρείται ενίσχυση του Κιότο: Μεταφορά τεχνογνωσίας. Συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών στη διαμόρφωση πολιτικών για την κλιματική αλλαγή

Ευέλικτοι Μηχανισμοί Κιότο (1/3) Προγράμματα από Κοινού - ΠΚ (JI - Joint Implementation), Άρθρο 6 Emission Reduction Units (ERUs) Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών ΕΔΕ (IET International Emission Trading), Άρθρο 17 EU ETS EU Emissions Trading Scheme Allowance Units (AAUs) Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης - ΜΚΑ (CDM - Clean Development Mechanism), Άρθρο 12 Certified Emission Reductions (CERs)

Ευέλικτοι Μηχανισμοί Κιότο (2/3) Στην αρχή υπέρ των ΠΚ - Αργότερα σκεπτικισμός. Σήμερα απαιτείται ευρεία και ενεργή υποστήριξη των μηχανισμών από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο ΜΚΑ μπορεί να κάνει τις αναπτυσσόμενες χώρες ακόμα πιο ενεργές στην διαδικασία του Κιότο και μπορεί να τις βοηθήσει να ακολουθήσουν το «μονοπάτι της βιώσιμης ανάπτυξης». Η μέχρι στιγμής συνεισφορά των αναπτυσσόμενων χωρών στην ανάπτυξη των μηχανισμών είναι ενθαρρυντική ανάγκη για εξέλιξη των Μηχανισμών ώστε να είναι δυνατή η ανάπτυξη ολοκληρωμένων έργων στο πλαίσιο του προγραμματικού ΜΚΑ.

Παρούσα Κατάσταση 2008-2012 (Σ.Α.) 2008-2012 Δέσμευση ΚΠ Ευέλικτοι Μηχανισμοί Κιότο (3/3) Παράρτημα I Εμπόριο Emission Εκπομπών Trading Επίπεδο 1990-5% Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (ΜΚΑ) Προγράμματα από Κοινού (ΠΚ) Εγχώριες Domestic Δράσεις Actions Αποδιδόμενα Δικαιώματα

Περιγραφή Προγράμματα από Κοινού (ΠΚ) (1/2) Τα Προγράμματα από Κοινού (ΠΚ), είναι ένας μηχανισμός, βασισμένος πάνω σε έργα, μέσω των οποίων οι χώρες του Παραρτήματος Ι μπορούν να αποκτήσουν Μονάδες Μείωσης Εκπομπών Αερίων Θερμοκηπίου - ΜΜE (Emission Reduction Units, ERUs), συμμετέχοντας σε δραστηριότητες μείωσης των εκπομπών, που θα πραγματοποιηθούν σε άλλες χώρες του παραρτήματος Ι. Δυσκολίες: Δυσκολία Προσδιορισμού Σεναρίου Αναφοράς (Baseline Emissions) Ύπαρξη Διαρροών (leakages), δηλαδή δημιουργία τεχνητών μειώσεων εκπομπών.

Προγράμματα από Κοινού (2/2) Παράρτημα Ι Χώρα A Παράρτημα Ι Χώρα B ΜΜΕ MME tco 2 ΜΜΕ Εκπομπές Σεναρίου Αναφοράς Πραγματικές Εκπομπές: Χώρα Α Εκπομπές 2008-12: Χώρα Β

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (1/9) Στόχος του μηχανισμού είναι: Να βοηθήσει μη μέλη του παραρτήματος I στο να επιτύχουν βιώσιμη ανάπτυξη και να συμβάλλουν στον τελικό στόχο του Κιότο. Να βοηθήσει μέλη του παραρτήματος Ι να συμμορφωθούν με τα όρια εκπομπών και τις δεσμεύσεις μείωσης εκπομπών. Οι μονάδες μείωσης εκπομπών που προκύπτουν σε ένα έργο ΜΚΑ ονομάζονται Βεβαιωμένες Μειώσεις Εκπομπών Αέριων Θερμοκηπίου - ΒΜΕ (Certified Reduction Units, CERs).

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (2/9) Θα επιτρέψει σε χώρες του παραρτήματος Ι να επενδύσουν σε έργα μείωσης εκπομπών σε αναπτυσσόμενες χώρες (εκτός παραρτήματος Ι) και να κερδίσουν μονάδες ΒΜΕ, τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν για την συμμόρφωση με τις δικές τους δεσμεύσεις. Είναι σχεδιασμένος να μειώσει σημαντικά το κόστος συμμόρφωσης με τους στόχους του Κιότο. Είναι ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την προώθηση της χρήσης καθαρών τεχνολογιών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (3/9) Χώρα Εκτός Παραρτήματος Ι Χώρα Εντός Παραρτήματος Ι ΒΜΕ ΒΜΕ tco 2 ΒΜΕ Εκπομπές Σεναρίου Αναφοράς Πραγματικές Εκπομπές: Χώρα Εκτός Παραρτήματος Ι Εκπομπές 2008-12: Χώρα Εντός Παραρτήματος Ι

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (4/9) Μετοχικό κεφάλαιο Δάνεια - Πίστωση Κεφάλαιο Παραδοσιακή επένδυση Χρηματική ροή Μετοχικό κεφάλαιο Δάνεια - Πίστωση Κεφάλαιο Επένδυση ΜΚΑ Χρηματική ροή Ροή άνθρακα Η δεύτερη ροή είναι η «ροή άνθρακα»: Μέσα από τον κύκλο ενός έργου ΜΚΑ Βεβαιωμένες μειώσεις εκπομπών - ΒΜΕ (t CO 2 ); Η επιπρόσθετη εισροή των ΒΜΕ μπορεί να ενισχύσει την βιωσιμότητα του έργου.

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (5/9) Βασικά κριτήρια Η διοργανώτρια χώρα πρέπει να επικυρώσει το Πρωτόκολλο του Κιότο. Η δραστηριότητα του έργου δεν πρέπει να αφορά σε πυρηνικά. Το έργο πρέπει να προκαλεί μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το έργο πρέπει να δημιουργεί πραγματικά, μετρήσιμα και μακροχρόνια οφέλη στην άμβλυνση της κλιματικής αλλαγής. Η διοργανώτρια χώρα πρέπει να συμφωνεί με το έργο. Το έργο πρέπει να είναι επιπρόσθετο. Το έργο πρέπει να συμβάλλει στους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης της διοργανώτριας χώρας.

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (6/9) Επιπροσθετικότητα Πρωτόκολλο του Κιότο: Τα έργα ΜΚΑ πρέπει να έχουν ως επακόλουθο «μειώσεις εκπομπών που είναι επιπρόσθετες σε οτιδήποτε θα συνέβαινε απουσία της πιστοποιημένης δραστηριότητας του έργου» (Άρθρο 12, παράγραφος 5(a)). Αποφάσεις του Μαρακές: «Μια δραστηριότητα έργου ΜΚΑ είναι επιπρόσθετη αν οι ανθρωπογενείς εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου μειώνονται περισσότερο από ότι θα συνέβαινε απουσία της καταγεγραμμένης δραστηριότητας έργου ΜΚΑ».

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (7/9) Βιώσιμη Ανάπτυξη Πρωτόκολλο του Κιότο: «Στόχος του ΜΚΑ είναι η παροχή βοήθειας σε χώρες εκτός Παραρτήματος Ι για την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης...» (Άρθρο 12, παράγραφος 2). Συμφωνία Βόννης + Αποφάσεις Μαρακές: «Η διοργανώτρια χώρα έχει το προνόμιο να επιβεβαιώσει αν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα έργου ΜΚΑ τη βοηθάει να επιτύχει βιώσιμη ανάπτυξη». Η διοργανώτρια χώρα θέτει τα κριτήρια και τις μεθόδους για τον καθορισμό του επιπέδου συμβολής του έργου ΜΚΑ στη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας αυτής.

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (8/9) Κύκλος Έργου Έχει επικυρωθεί το Πρωτόκολλο? Ιδέα έργου Πληροί το έργο τα κριτήρια ΜΚΑ? Σχεδιασμός σεναρίου αναφοράς/ Επιπροσθετικότητας Επικύρωση/ Πιστοποίηση Παρακολούθηση Υλοποίηση Αναφορά τεχνικών προδιαγραφών Έκδοση μονάδων μείωσης εκπομπών

Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης (9/9) Επιλέξιμα Έργα Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ενεργειακή αποδοτικότητα και ενεργειακή διαχείριση. Αλλαγή προς καύσιμα με χαμηλότερο περιεχόμενο σε άνθρακα στον τομέα ηλεκτρισμού και θέρμανσης. Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από αέριο. Έργα συμπαραγωγής θερμότητας και ενέργειας. Έργα διαχείρισης απορριμμάτων. Έργα χοάνης (π.χ. Αναδάσωση). Άλλα έργα.

Επισκόπηση Έργων ΜΚΑ (1/2) Fuel Switch 4% Afforestation & Reforestation 0% HFC & N2O Reduction 2% Energy Efficiency 14% CH4 Reduction & Cement & Coal mine/bed 23% Παραγωγή ΒΜΕ ανά τύπο έργου Renewables 57% Renewables 22% Energy Efficiency 10% Fuel Switch 2% Afforestation & Reforestation 0% HFC & N2O Reduction 46% κατανομή ανά τύπο έργου Source: UNEP, RISO, 2006 CH4 Reduction & Cement & Coal mine/bed 20% Συνολικά Αναμενόμενες ΒΜΕ (2012): 2.200 εκατ.

Εκατομμύρια ΒΜΕ Millions of issued CERs Egypt Malaysia Mexico Chile Brazil South Korea China India Share of all issued CERs Επισκόπηση Έργων ΜΚΑ (2/2) Κορυφαίες χώρες σε παραγωγή ΒΜΕ 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Μοίρασμα χορηγηθέντων μερισμάτων

Εκπομπές αερίων Σενάριο Αναφοράς «Baseline» Σενάριο αναφοράς έργου Δημιουργία BΜΕ Πραγματικές εκπομπές έργου Έναρξη έργου Λήξη έργου Έτη BME: Βεβαιωμένες Μειώσεις Εκπομπών

Μεθοδολογίες Σεναρίων Αναφοράς Σενάριο Αναφοράς εξειδικευμένο σε ένα έργο (Project specific). Υβριδικό Σενάριο Αναφοράς (Hybrid). Σενάριο Αναφοράς εξειδικευμένο σε έναν τομέα (Multi project, or sector specific). Σενάριο Αναφοράς εξειδικευμένο σε μια χώρα.

Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (1/4) Τα μέλη του παραρτήματος I μπορούν να συμμετάσχουν στο διεθνές εμπόριο δικαιωμάτων αερίων εκπομπών. Έτσι οι χώρες αυτές μπορούν να αγοράζουν ή να πωλούν μέρος των δικαιωμάτων τους με στόχο να να επιτύχουν τις δεσμεύσεις του Κιότο. Η διαπραγμάτευση σε εκπομπές μπορεί να λάβει χώρα στα ακόλουθα επίπεδα: Διεθνές επίπεδο μεταξύ κυβερνήσεων. Εγχώριο επίπεδο, ανάλογα με τα εκάστοτε εσωτερικά προγράμματα που εφαρμόζονται. Πιλοτικά Προγράμματα: UK Emissions Trading Scheme, NAFTA, Clean Air Canada.

Στόχοι Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (2/4) Η Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΔΕ) ορίζεται στο άρθρο 17 του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Αποτελεί εργαλείο της αγοράς που χρησιμοποιείται για την περιβαλλοντική προστασία ώστε να ενισχύσει την αποδοτικότητα της αγοράς αναφορικά με τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Ένα βελτιστοποιημένο σύστημα ΕΔΕ ελαχιστοποιεί τα συνολικά κόστη συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, εξασφαλίζοντας ότι οι μειώσεις εκπομπών λαμβάνουν χώρα όπου τα οριακά κόστη ελαχιστοποιούνται.

Περιγραφή Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (3/4) Ικανότητα των χωρών του Παραρτήματος Ι να συναλλάσσονται μέρος των δεσμεύσεων εκπομπών και να ανακατανέμουν πρακτικά τις επιτρεπόμενες εκπομπές μεταξύ τους. Οι χώρες του Παραρτήματος Ι μπορούν να αγοράσουν τα δικαιώματα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου από άλλες χώρες του Παραρτήματος Ι, που έχουν μειώσει τις εκπομπές τους κάτω από τις δεσμεύσεις τους. Επιπλέον, η διακυβερνητική εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών είναι δυνατή.

Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (4/4) Emissions Right Η εταιρία B εκπέμπει περισσότερο και έχει μεγαλύτερο κόστος μείωσης των εκπομπών CO2 Η εταιρία B κερδίζει τελικά Η εταιρία A κερδίζει από τα δικαιώματα εκπομπών που πούλησε στην Β Το συνολικό κόστος ελαττώνεται

ΕΔΕ και ΜΚΑ - ΠΚ ΒΜΕ ΜΚΑ ΒΜΕ ΜΜΕ ΔΔΕ Περίσσεια Έλλειμμα MKA έργο στη χώρα Α ΠΚ Χώρα/επιχείρηση Γ που παράγει εκπομπές Χώρα/επιχείρηση Δ που παράγει εκπομπές ΜΜΕ ΠK έργο στη χώρα Β Πραγματικές εκπομπές Όριο επιτρεπόμενων εκπομπών Εκπομπές σεναρίου αναφοράς

Ευρωπαϊκό Σύστημα ETS Στοχεύει να συνεισφέρει ώστε όλα τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο: Περισσότερο αποτελεσματικά. Διαμέσου της αποτελεσματικής λειτουργίας της αγοράς του άνθρακα. Με τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων ως προς την οικονομική ανάπτυξη και την ανεργία.

Κίνητρα αξιοποίησης των μηχανισμών Source: UNEP project CD4CDM, RISOE 2007 Προσέλκυση επενδύσεων Μεταφορά τεχνογνωσίας Συνεισφορά στην προαγωγή της αειφορίας

Απλή Άσκηση Υπολογισμός μείωσης εκπομπών BaU μέτρα μείωσης εκπομπών δεν λαμβάνονται υπόψη

Απλή Άσκηση 60 Mton Εκπομπές (Mton CO2eq) other Ποσό μείωσης? 30 Mton 15 45 Mton 10 5 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 έτος

Απλή Άσκηση Εκπομπές (Mton CO2eq) 15 10 5 Mton 5 6 years 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Έτος

Απλή Άσκηση 1 η περίπτωση: Εκ των προτέρων πληρωμή (100% των μειώσεων εκπομπών) με τιμή 3,0 Euro ανά τόνο 30Mton x 3Euro/ton = 90 MEuro 2 η περίπτωση: πληρωμή στο τέλος κάθε έτους (επιτόκιο αναγωγής i=10%) με τιμή 4,0 Euro ανά τόνο θα πρέπει να υπολογισθεί η ΚΠΑ Σ ([1/(1+i) n ]xa n ) n=1..6 67

Απλή Άσκηση 2η περίπτωση: πληρωμή στο τέλος κάθε έτους (επιτόκιο αναγωγής i=10%) με τιμή 4,0 Euro ανά τόνο Υπολογισμός ΚΠΑ (NPV)

Απλή Άσκηση Εκπομπές (Mton CO2eq) Project 1? 2 or 3? 150 100 Project 3 50 Project 1 Project 2 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Έτος

Χρηματοδότηση Εμπλεκόμενα μέρη

Συμφωνία στο COP21st Paris Δεκέμβριος 2015-195 έθνη συμφώνησαν σε ένα κοινό σχέδιο δράσης για τον περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου ώστε να αποφευχθεί περιοριστεί η επικίνδυνη αλλαγή του κλίματος, περιορίζοντας την υπερθέρμανση αρκετά κάτω από τους 2 ο C. Η συμφωνία αναμένεται να τεθεί σε ισχύ το 2020 Όλες οι χώρες δεσμεύονται για μείωση Συγκέντρωση 100δις ανά έτος μέχρι το 2020 (και στη συνέχεια επέκταση μέχρι το 2025) για να βοηθηθούν οι φτωχότερες χώρες να ακολουθήσουν μονοπάτια χαμηλών εκπομπών άνθρακα Μετά το 2025 θέσπιση νέου υψηλότερου στόχου

GHG emissions EU-28 1990-2012 Source: European Environment Agency, Eurostat

Intended Nationally Determined Contributions (INDCs) Πριν και κατά τη διάρκεια της διάσκεψης του Παρισιού, οι χώρες υπέβαλαν ολοκληρωμένη εθνικά σχέδια δράσης για το κλίμα (INDCs). Τα σχέδια αυτά δεν επαρκούν για τη διατήρηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τους 2 C, αλλά η συμφωνία ιχνηλατεί ένα μονοπάτι για την επίτευξη αυτού του στόχου. http://ec.europa.eu/clima/policies/international/negotiations/paris/index_en.htm Απρίλιος 2016

EU GHG emissions and projections 1990-2050 Gt CO 2 Source: European Environment Agency, Eurostat

Global CO2 emissions from fuel combustion 1990 2000 and 2012 Gt CO 2 Source: IEA

Κοινοτικό και Εθνικό Πλαίσιο Παράλληλα με τους στόχους που έχουν τεθεί από το Πρωτόκολλο του Κιότο, η ΕΕ και τα μέλη της αναπτύσσουν πολιτικές για τον ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό, την διαχείριση της ενεργειακής ζήτησης, την προστασία του περιβάλλοντος κ.α. Πιο συγκεκριμένα...

Ευρωπαϊκή Ένωση: Δράσεις [1/3] Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Κλιματικής Αλλαγής. Σχέδιο ΕΕ για Εμπορία Ρύπων. Κοινοτική Οδηγία 2003/87/ΕE: Η οδηγία θέτει τις βάσεις για την ουσιαστική εφαρμογή της Εμπορίας Εκπομπών από το 2008. Η κάθε χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει την υποχρέωση να καταθέσει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΣΚΔΕ - National Allocation Plan NAP).

Ευρωπαϊκή Ένωση: Δράσεις [2/3] Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Επιτυχή καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη (Αύγουστος 2005): Συστάσεις για τις πολιτικές της ΕΕ που αφορούν στο κλίμα Νέα Ευρωπαϊκή Πολιτική για το Κλίμα - Ενεργειακό Πακέτο «20-20-20 για το 2020» (Ιανουάριος 2008): 20% μείωση εκπομπών σε σχέση με το 1990 Καμία άλλη χώρα ή ομάδα χωρών δεν έχει αναλάβει τόσο φιλόδοξη πρόταση. Δέσμευση για περαιτέρω μείωση των εκπομπών κατά 30% σε σχέση με το 1990, με την προϋπόθεση ότι και άλλες χώρες με υψηλά επίπεδα εκπομπών θα συμφωνήσουν να προχωρήσουν σε ανάλογες μειώσεις εκπομπών.

Ευρωπαϊκή Ένωση: Δράσεις [3/3] Ακόμη και αν η ΕΕ καταφέρει να μειώσει τις εκπομπές της κατά 50% μέχρι το 2050, η μείωση αυτή δεν θα επηρεάσει ουσιαστικά τις ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις παρά μόνο αν και άλλοι σημαντικοί "παραγωγοί" εκπομπών μειώσουν ουσιαστικά τις εκπομπές τους.

Σχετική Ελληνική Νομοθεσία Απόφαση (2000/479/ΕΚ) για την εφαρμογή Ευρωπαϊκού μητρώου ρυπογόνων εκπομπών σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης. Οδηγία 2001/80/ΕΚ για τον περιορισμό των εκπομπών στην ατμόσφαιρα ορισμένων ρύπων από εγκαταστάσεις καύσης. Έγκριση εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Πρωτοκόλλου του Κιότο (2002/358/ΕΚ). [Το Μάιο του 2002 η Ελλάδα επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο (ΦΕΚ 117/02)]. Το 2ο Εθνικό πρόγραμμα δράσης για την «μείωση των εκπομπών CO 2 και άλλων αερίων του θερμοκηπίου» για την περίοδο 2000-2010 (ΦΕΚ 58 της 5/3/2003).

Στόχοι Πολιτικής Ανάγκη μίγματος πολιτικής για την επίτευξη πολλαπλών στόχων (συχνά αντικρουόμενων): βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας αξιοποίηση των ΑΠΕ αδιάλειπτος ενεργειακός εφοδιασμός ανταγωνιστικό κόστος ενέργειας περιορισμός της κλιματικής αλλαγής

Θεωρία των αλληλεπιδράσεων.μία πολιτική χαρακτηρίζεται από: τον στόχο (overall objective) της πολιτικής παρέμβασης (policy intervention) τα μέσα επίτευξης του στόχου - εργαλεία πολιτικής (policy instruments) τα χαρακτηριστικά σχεδιασμού (design characteristics) τα οποία προσδιορίζουν τον τρόπο λειτουργίας και την εφαρμογή των εργαλείων πολιτικής.

Μίγμα εργαλείων πολιτικής Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι εργαλείων πολιτικής Κάθε εργαλείο έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά Η επιλογή εργαλείων πολιτικής καθώς και ενός συνδυασμού αυτών (μίγμα ενεργειακής πολιτικής) για την επίτευξη στόχων της ενεργειακής πολιτικής (π.χ. στόχοι ΑΠΕ και ΕΞΕΝ) έχει σημαντικές επιπτώσεις Απαιτείται η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της καταλληλότητας τους Συχνά η αξιολόγηση υλοποιείται με χρήση κριτηρίων και δεικτών

Κριτήρια αξιολόγησης πολιτικών Απόδοση (efficiency) - Αποτελεσματικότητα Κόστους (cost effectiveness) δηλαδή Επίτευξη στόχου με το ελάχιστο κόστος, Δικαιοσύνη (Fairness): αναδιανεμητικές επιδράσεις (distributional effects), οριζόντια ισότητα και άλλες αντιλήψεις της δικαιοσύνης, της προστασίας της ιδιωτικής ζωής, κλπ.) Κίνητρα (incentives) για τεχνολογικές καινοτομίες, Εκτελεστότητα και διοικητική πρακτικότητα (Enforceability & administrative practicality) - διαφάνεια, διευκόλυνση της διοίκησης, παρακολούθησης και συμμόρφωσης, επίπεδο φοροδιαφυγής και φοροαποφυγής.

Κριτήρια αξιολόγησης πολιτικών Η εφαρμοσιμότητα ή δυνατότητα εφαρμογής (efficacy) παρέχεi πληροφορίες σχετικά με τη γενικότερη καταλληλότητα μιας πολιτικής ή ενός μέτρου για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Αποτελεσματικότητα (effectiveness) δείχνει ότι το αποτέλεσμα μπορεί πράγματι να επιτευχθεί με την εφαρμογή του εν λόγω μέτρου υπό τις επικρατούσες συνθήκες. Αποδοτικότητα (efficiency) απεικονίζει αν ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα ή οι επιπτώσεις της εφαρμογής ενός εργαλείου πραγματοποιούνται με λιγότερους πόρους ή όταν περισσότερο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα πραγματοποιείται με λιγότερη από ανάλογη αύξηση των πόρων που χρησιμοποιούνται.

Κριτήρια αξιολόγησης πολιτικών effectiveness Non applicable Wasteful efficiency Successful Viable efficacy

Στόχοι Πολιτικής Εργαλεία Πολιτικής - Κατηγορίες Περιορισμός κλιματικής αλλαγής Προώθηση ΑΠΕ Εξοικονόμηση ενέργειας Οικονομικά εργαλεία: - Επιδοτήσεις τιμολογίων (Feed in tariffs) - Επιχορηγήσεις - Φόροι Πιστοποιητικά ή εμπορεύσιμες άδειες: - Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS) - Πράσινα πιστοποιητικά (Green Certificates) - Λευκά Πιστοποιητικα (White Certificates) - Πιστοποιητικά Συμπαραγωγής (CHP) Νομοθετικά ή κανονιστικά μέτρα - Πρότυπα για τις συσκευές, τα κτίρια, τα οχήματα που αφορούν τη χρήση της ενέργειας ή εκπομπές - Πρότυπα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΕ) (π.χ. ελάχιστο ποσοστό παραγωγής ΗΕ από ΑΠΕ). - Πρότυπα τεχνολογίας (Renewable Portfolio Standards) Οργανωτικά μέτρα / ενημέρωση - Κατάταξη & σήμανση (Rating & Labeling) - Εθελοντικές συμφωνίες (Voluntary approaches)

Μίγμα εργαλείων πολιτικής Πολλαπλότητα των στόχων Η μεγάλη ποικιλία των επιδιωκόμενων στόχων όσον αφορά την περιβαλλοντική και ενεργειακή αποτελεσματικότητα, παράλληλα με την οικονομική αποτελεσματικότητα είναι ο λόγος για τον οποίο συχνά: δημιουργούνται επικαλύψεις μεταξύ των στόχων και συνακόλουθα μειώνεται η αποτελεσματικότητα των εργαλείων πολιτικής.

Μίγμα εργαλείων πολιτικής Πολλαπλότητα των στόχων Σύστημα εμπορίας εκπομπών Ενεργειακοί Φόροι Προϊόντων/ Υοηρεσιών Επιδοτούμενες τιμές ΑΠΕ Φόροι εκπομπών (Πράσινα ή Λευκά) Πιστοποιητικά

Επίπεδα Αλληλεπιδράσεων Οι αλληλεπιδράσεις πολιτικών εντοπίζονται στα ακόλουθα επίπεδα: - Επίπεδο πολιτικής και μέσων επίτευξης του στοχου (συμβατότητα στόχων, συνοχή χαρακτηριστικών σχεδιασμού) - Επίπεδο αγοράς / ενδιαφερόμενων μερών Στόχοι Εργαλείο Πολιτικής Χαρακτηριστικά Σχεδιασμού Ενδιαφερόμενα μέρη