ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΧΝ ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ. Πποπηςσιακή επγαζία ζηο ςνηαγμαηικό Γίκαιο

ΔΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΓΙΣΡΙΑΚΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΑΘΗΝΧΝ ΣΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ Πποπηςσιακή επγαζία ζηο ςνηαγμαηικό Γίκαιο ΤΠΔΤΘΤΝΟ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΓΗΜΗΣΡΟΠΟΤΛΟ ΑΝΓΡΔΑ «Η διαδικαζία παπαγυγήρ ηυν νόμυν και ηυν κανονιζηικών ππάξευν. Η κανονιζηική εξοςζιοδόηηζη υρ θαινόμενο διαζηαύπυζηρ ηυν εξοςζιών.» ΜΑΤΡΟΜΑΣΗ ΘΕΟΔΩΡΑ Α.Μ.: 1340200900233 ΕΣΟ ΠΟΤΔΩΝ: Δ ΣΗΛ. ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: 6979140229 ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΕΣΟ: 2012-2013 1

ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ Πίνακαρ πεπιεσομένυν ςνηομογπαθίερ ΔΙΑΓΧΓΗ ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ: Η διαδικαζία παπαγυγήρ ηυν κανόνυν δικαίος ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΧΣΟ: Η διαδικαζία παπαγυγήρ κανόνυν δικαίος από ηον κύπιο θοπέα ηηρ νομοθεηικήρ εξοςζίαρ, ηη Βοςλή 1. Ο λφκνο - oξηζκφο 2. Ζ παξαγσγή (ςήθηζε, έθδνζε θαη δεκνζίεπζε) ησλ λφκσλ 2.1 Ζ ηαθηηθή λνκνζεηηθή δηαδηθαζία 2.2 πλνπηηθέο δηαδηθαζίεο 2.3 Δηδηθέο δηαδηθαζίεο ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: Γςναηόηηηερ πος δίνει ηο ύνηαγμα ζηη διοίκηζη για παπαγυγή κανόνυν δικαίος 3. Ζ έλλνηα ηεο θαλνληζηηθήο πξάμεο 4. χληνκε ηζηνξηθή αλαδξνκή 5. Γηαθξίζεηο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο 5.1 Ζ ηαθηηθή θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε 5.2 Έθηαθηε θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε Πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ 5.3 Ζ εμαηξεηηθή θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε 2

ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ: Κπιηική επί ηος θεζμού ηηρ κανονιζηικήρ εξοςζιοδόηηζηρ 6. Δηζαγσγηθά 7. Ηζηνξηθά: Λφγνη ιεπηνκεξνχο ξχζκηζεο θαλνληζηηθήο θαη εηζαγσγήο έθηαθηεο εμνπζηνδφηεζεο ζην χληαγκα 1975 8. Ζ θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε σο θαηλφκελν δηαζηαχξσζεο ησλ εμνπζηψλ 9. Μλεκνληαθέο πνιηηηθέο: λνκνζεηηθά κέηξα ρσξίο ηνλ λνκνζέηε 10. Μλεκφλην θαη επξσπατθέο ζπκθσλίεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο ρξένπο 11. Παξάδεηγκα απφ ηε ζχγρξνλε ζπληαγκαηηθνπνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα: Κξηηηθή επί ηεο ππ αξίζκφλ 6/28.2.2012 Πξάμεο ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ 12. πκπεξάζκαηα δεπηέξνπ θεθαιαίνπ Πεπίλητη Βιβλιογπαθία Απθπογπαθία Νομολογία 3

ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΙΔ ΑΔΓ ΑΚ ΑΠ άξζξ. Βι. ΔεκπΓ εδ. ΔηζΝΑΚ ΔΓΓ επ. ΔΔξγΓ ΔθεκΓΓ θ.ν.θ. ΚΒ ΝνΒ φ.π. παξ. π.ρ. π.λ.π. πξβι. Π.η.Γ. Π.Τ.. ζει. ζ.ζ..η.δ..η.δ. Οι. ηεχρ. ηνκ. Σν Φ.Δ.Κ. Αλψηαην Δηδηθφ Γηθαζηήξην Αζηηθφο Κψδηθαο Άξεηνο Πάγνο άξζξν Βιέπε Δπηζεψξεζε Δκπνξηθνχ Γηθαίνπ (πεξηνδηθφ) εδάθην Δηζαγσγηθφο Νφκνο Αζηηθνχ Κψδηθα Δπηζεψξεζε δηθαίνπ ηνπ δεκνζίνπ (πεξηνδηθφ επφκελα Δπηζεψξεζε Δξγαηηθνχ Γηθαίνπ (πεξηνδηθφ) Δθεκεξίδα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ (πεξηνδηθφ) θαη νπησ θαζεμήο Καλνληζκφο ηεο Βνπιήο Ννκηθφ Βήκα (πεξηνδηθφ) φπνπ παξαπάλσ παξάγξαθνο παξαδείγκαηνο ράξηλ πξάμε λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ παξάβαιε Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο Πξάμε ππνπξγηθνχ πκβνπιίνπ χληαγκα ζειίδα ζεκείσζε ζπληάθηε πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο Οινκέιεηα πκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο ηεχρνο ηφκνο Σν χληαγκα (πεξηνδηθφ) Φχιιν Δθεκεξίδαο ηεο Κπβεξλήζεσο 4

ΔΙΑΓΧΓΗ Θέκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε πεξηγξαθή ηνπ ηερληθνχ κέξνπο ηεο δηαδηθαζίαοπαξαγσγήο λφκσλ θαη θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ θαη ε εμέηαζε ηνπ δεηήκαηνο, θαηά πφζνε πξνβιεπφκελε απφ ην χληαγκα δηαδηθαζία παξαγσγήο θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ αθήλεη πεξηζψξηαθαηαζηξαηήγεζεο ηνπ άξζξνπ 26. Ζ κειέηε αλαπηχζζεηαη ζε δχν κέξε. ην πξψην κέξνο αλαιχεηαη εθηελψο ε δηαδηθαζία παξαγσγήο ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ, ζπγθεθξηκέλα ησλ λφκσλ θαη ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ, απφ ηερληθή ζθνπηά. Δηδηθφηεξα, ην πξψην θεθάιαην πξαγκαηεχεηαη ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο ησλ λφκσλ απφ ηνλ θχξην θνξέα ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο, ηε Βνπιή. ην δεχηεξν θεθάιαην αλαιχεηαη ε παξαγσγή θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ απφ ηε δηνίθεζε. Δμεηάδεηαη δειαδή, ππφ πνηεο πξνυπνζέζεηο παξαρσξεί ην χληαγκα ζηε δηνίθεζε, ην δηθαίσκα λα εθδίδεη θαλνληζηηθέο πξάμεηο, ζηα πιαίζηα ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο ησλ άξζξσλ 43, 44 θαη 48 ηνπ πληάγκαηνο. ην δεχηεξν κέξνο επηρεηξείηαη θξηηηθή επί ηνπ ζεζκνχ ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο, ε νπνία παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζηε δηνίθεζε λα παξαγάγεη θαλφλεο δηθαίνπ.γηα ην ιφγν απηφ πξαγκαηνπνηείηαη κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαζθφπεζε γηα ηελ εμαθξίβσζε ησλ ιφγσλ πνπ νδήγεζαλ ζηε ιεπηνκεξή ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε ηνπ ζεζκνχ απηνχ. Βαζηθφ εξψηεκα ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ είλαη εάλ κε ηελ παξαρψξεζε εμνπζηψλ λνκνζέηεζεο ζηε δηνίθεζε ηίζεηαη ζέκα θαηαζηξαηήγεζεο ηνπ άξζξνπ 26 ηνπ πληάγκαηνο, ζην νπνίν θαζηεξψλεηαη ε αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ. Πξνζπαζνχκε λα απαληήζνπκε ζην εξψηεκα απηφ ζθαηξηθά, αθελφο αλαδεηψληαο ηελ άπνςε ησλ ζεσξεηηθψλ ηνπ δηθαίνπ, αθεηέξνπ αλαηξέρνληαο ζηελ ζχγρξνλε ζπληαγκαηηθή θαη πνιηηηθή (κλεκνληαθή) πξαγκαηηθφηεηα. Σειεπηαίν θνκκάηη ηεο παξνχζαο εξγαζίαο απνηειεί ε ζπλαγσγή ρξήζηκσλ ζπκπεξαζκάησλ. 5

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ Η διαδικαζία παπαγυγήρ ηυν κανόνυν δικαίος ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΠΡΧΣΟ:Η διαδικαζία παπαγυγήρ κανόνυν δικαίος από ηον κύπιο θοπέα ηηρ νομοθεηικήρ εξοςζίαρ, ηη Βοςλή 1. Ο νόμορ - οπιζμόρ Νφκνο είλαη ην εηδηθά πξνζδηνξηδφκελν θαη ζε έλα ή πεξηζζφηεξα ζέκαηα αλαθεξφκελν ζχλνιν θαλφλσλ δηθαίνπ, ην νπνίν έρεη ςεθηζηεί απφ ηε Βνπιή θαη έρεη εθδνζεί θαη δεκνζηεπηεί ζχκθσλα κε ηελ απφ ην χληαγκα πξνβιεπφκελε δηαδηθαζία 1. Ζ ιέμε λφκνο παξάγεηαη απφ ην ξήκα «λέκσ» θαη ζεκαίλεη θάζε ηη πνπ έρεη απνλεκεζεί, πνπ έρεη δνζεί θαη θαη επέθηαζε θάζε ηη πνπ θάπνηνο έρεη θαηέρεη θαη κεηαρεηξίδεηαη. Απφ ην αξρηθφ απηφ πεξηερφκελν, ε ιέμε ζεκαίλεη ρξήζε, ζπλήζεηα θαη θάζε ηη πνπ απφ ηε ζπλήζεηα γίλεηαη λφκνο 2. Νφκνο είλαη γεληθφηεξα ε ζπλήζεηα, ην έζηκν, ν ηξφπνο δσήο. Με ηνλ φξν απηφ απνδίδεηαη ην θνηλσληθά απνδεθηφ πξφηππν ζπκπεξηθνξάο. Με ηε ιέμε λφκνο, πξνζδηνξίδεηαη θαηαξρήλ ε πξνέιεπζε ηνπ θαλφλα δηθαίνπ, ην φξγαλν ην νπνίν ηνλ παξήγαγε. Ο λφκνο πξνέξρεηαη απφ ην θνηλνβνχιην, απνηειεί απφθαζε ηεο Βνπιήο 3. Acontrario δελ είλαη λφκνο ζηελ θπξηνιεμία ηνπ φξνπ, θαλφλαο δηθαίνπ πνπ πξνέξρεηαη απφ άιιν θξαηηθφ φξγαλν. Γελ είλαη «λφκνη» ζηελ θπξηνιεμία ηνπ φξνπ νη θαλνληζηηθέο πξάμεηο, δηφηη πξνέξρνληαη απφ ηε δηνίθεζε θαη φρη απφ ην θνηλνβνχιην, έζησ θη αλ πεξηέρνπλ γεληθή θαη αθεξεκέλε ξχζκηζε 4. 2. Η παπαγυγή (τήθιζη, έκδοζη και δημοζίεςζη) ηυν νόμυν 5 Απφ ηα βαζηθά ζέκαηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε δηαδηθαζία παξαγσγήο ησλ λφκσλ. Ζ παξαγσγή ησλ λφκσλ εμειίζζεηαη ζε δχν ζηάδηα, αθελφο κελ ηελ ςήθηζε, αθεηέξνπ ηελ unoactu έθδνζε θαη δεκνζίεπζε. Οη λφκνη ςεθίδνληαη απφ ηε 1 Δθμθτρόπουλοσ Αν., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, ςελ. 389. 2 Βλ. Liddel/Scott, Μζγα Λεξικόν τθσ Ελλθνικισ Γλϊςςθσ, τ. 3, ςελ. 240. Η λζξθ νόμοσ ζχει ευρφτερθ ςθμαςία από τθν αγγλικι λζξθ «law». Βλ. McDowell, Σο δίκαιο των Ακθνϊν των κλαςικϊν χρόνων, 1988, ςελ. 71. 3 Πρόκειται για τθν αποκαλοφμενθ ςυνικωσ τυπικι ζννοια του νόμου, θ οποία προςδιορίηεται από το όργανο παραγωγισ του. Ο «τυπικόσ νόμοσ», ο νόμοσ ςτθν κυριολεξία του όρου προζρχεται από το κοινοβοφλιο. 4 Οι κανονιςτικζσ πράξεισ, οι πράξεισ τθσ διοίκθςθσ που περιζχουν ρφκμιςθ γενικι και αφθρθμζνθ, ονομάηονται ςυνικωσ «ουςιαςτικοί νόμοι». 5 Δθμθτρόπουλοσ Αν., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, ςελ. 972επ. 6

Βνπιή θαηά ηελ πξνβιεπφκελε ζηα άξζξα 70-77 δηαδηθαζία θαη εθδίδνληαη θαη δεκνζηεχνληαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαηά ην άξζξν 42. Ζ επεμεξγαζία, ζπδήηεζε θαη ςήθηζε ησλ λφκσλ δελ πξαγκαηνπνηνχληαη πάληα κε ηελ ίδηα δηαδηθαζία. Σν χληαγκα θαη ν Καλνληζκφο ηεο Βνπιήο πξνβιέπνπλ ηξία είδε δηαδηθαζηψλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζε ηξία επίπεδα έληαζεο, αλαιφγσο ηνπ επείγνληνο θαη ηεο νηθνλνκίαο ηνπ ρξφλνπ. Πξφθεηηαη γηα(α) ηελ ηαθηηθή λνκνζεηηθή δηαδηθαζία (β) ηηο ζπλνπηηθέο λνκνζεηηθέο δηαδηθαζίεο θαη (γ) ηηο εηδηθέο λνκνζεηηθέο δηαδηθαζίεο. 2.1Η ηακηική νομοθεηική διαδικαζία Ζ ηαθηηθή δηαδηθαζία έρεη γεληθή εθαξκνγή θαη εθαξκφδεηαη ζε θάζε λνκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ. Οη δηαηάμεηο ηεο ηαθηηθήο δηαδηθαζίαοέρνπλ επνκέλσο ραξαθηήξα γεληθφ ζε ζχγθξηζε κε εθείλεο ησλ ζπλνπηηθψλ θαη εηδηθψλ δηαδηθαζηψλ πνπ έρνπλ ραξαθηήξα εηδηθφ. Ζ λνκνζεηηθή δηαδηθαζία δηαθξίλεηαη ζε ηξία κεξηθφηεξα ζηάδηα: 2.1.1 Ννκνζεηηθή Πξσηνβνπιία (1) Ννκνζρέδηα θαη πξνηάζεηο λφκσλ Σν δηθαίσκα πξφηαζεο λφκσλ, ε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία αλήθεη ζηε Βνπιή θαη ζηελ Κπβέξλεζε (άξζξ. 73 παξ. 1 ). ην χληαγκα ρξεζηκνπνηνχληαη νη φξνη λνκνζρέδην θαη πξφηαζε λφκνπ αλάινγα κε ην θνξέα ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο. Με ηνλ φξν λνκνζρέδην ή ζρέδην λφκνπ, ραξαθηεξίδεηαη ην πξνεξρφκελν απφ ηελ Κπβέξλεζε, ελψ ε πξφηαζε λφκνπ πξνέξρεηαη απφ ηνπο βνπιεπηέο. Ζ δηάθξηζε απηή εκπεξηέρεηαη ζην άξζξ. 75 παξ. 1. (2) Πεξηνξηζκνί ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο Σν χληαγκα θαζηεξψλεη δχν ξεηνχο πεξηνξηζκνχο ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ηεο Βνπιήο. Ο πξψηνο αθνξά ηα «ζπληαμηνδνηηθά λνκνζρέδηα» θαη ν δεχηεξνο ηα «κηζζνινγηθά - δαπαλεξά λνκνζρέδηα». Σπληαμηνδνηηθά λνκνζρέδηα: Ννκνζρέδηα πνπ αλαθέξνληαη νπσζδήπνηε ζηελ απνλνκή ζχληαμεο θαη ζηηο πξνυπνζέζεηο ηεο ππνβάιινληαη κφλν απφ ηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκηθψλ χζηεξα απφ γλσκνδφηεζε ηνπ Διεγθηηθνχ πλεδξίνπ αλ πξφθεηηαη γηα ζπληάμεηο πνπ επηβαξχλνπλ ηνλ πξνυπνινγηζκφ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ή άιισλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ, ππνβάιινληαη απφ ηνλ αξκφδην Τπνπξγφ θαη ηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκηθψλ. Σα λνκνζρέδηα γηα ζπληάμεηο πξέπεη λα είλαη εηδηθά δελ επηηξέπεηαη, κε πνηλή ηελ αθπξφηεηα, λα αλαγξάθνληαη δηαηάμεηο γηα ζπληάμεηο ζε λφκνπο πνπ απνζθνπνχλ ζηε ξχζκηζε άιισλ ζεκάησλ (άξζξ. 73 παξ.2). χκθσλα κε ηηο παξαπάλσ ξπζκίζεηο, απνθιείεηαη ε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία ηεο Βνπιήο γηα ζπληαμηνδνηηθά ζέκαηα. Σν χληαγκα επηηξέπεη θάησ απφ πξνυπνζέζεηο ηα ζπληαμηνδνηηθά λνκνζρέδηα θαη απαγνξεχεη ηηο ζπληαμηνδνηηθέο πξνηάζεηο λφκσλ. 7

Μηζζνινγηθά δαπαλεξά λνκνζρέδηα: Σν χληαγκα πξνβιέπεη άιινλ έλαλ επξχηεξν πεξηνξηζκφ ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο ηεο Βνπιήο. Ο πεξηνξηζκφο αλαθέξεηαη ζε κηζζνινγηθέο θ.ι.π. πξνηάζεηο, πνπ φκσο επηβαξχλνπλ ηνλ Πξνυπνινγηζκφ θαη είλαη κε απηήλ ηελ έλλνηα «δαπαλεξέο», «επηβαξπληηθέο». Γελ απαγνξεχεηαη γεληθά ε πξφηαζε λφκνπ πνπ επηβαξχλεη ηνλ πξνυπνινγηζκφ, αιιά ε δαπαλεξή πξφηαζε, ε αλαθεξφκελε ζε κηζζφ θ.ι.π. ππέξ πξνζψπνπ. Κακία πξφηαζε λφκνπ ή ηξνπνινγία ή πξνζζήθε δελ εηζάγεηαη γηα ζπδήηεζε, αλ πξνέξρεηαη απφ ηε Βνπιή, εθφζνλ ζπλεπάγεηαη ζε βάξνο ηνπ Γεκνζίνπ, ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ή άιισλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ, δαπάλεο ή ειάηησζε εζφδσλ ή ηεο πεξηνπζίαο, γηα λα δνζεί κηζζφο ή ζχληαμε ή γεληθά φθεινο ζε θάπνην πξφζσπν (άξζξ. 73 παξ. 3 ). Δίλαη φκσο παξαδεθηή ηξνπνινγία ή πξνζζήθε πνπ ηελ ππνβάιιεη αξρεγφο θφκκαηνο ή εθπξφζσπνο νκάδαο θαηά ηνπο νξηζκνχο ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 74, φηαλ πξφθεηηαη γηα λνκνζρέδηα πνπ αθνξνχλ ηελ νξγάλσζε ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ θαη ησλ νξγαληζκψλ δεκνζίνπ ελδηαθέξνληνο, ηελ ππεξεζηαθή γεληθά θαηάζηαζε ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ησλ ζηξαηησηηθψλ θαη ησλ νξγάλσλ ησλ ζσκάησλ αζθαιείαο, ησλ ππαιιήισλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο ή άιισλ λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ, θαζψο θαη ησλ δεκνζίσλ γεληθά επηρεηξήζεσλ (άξζξ. 73 παξ. 4 ). Φνξνινγηθά Ννκνζρέδηα: Ννκνζρέδην κε ην νπνίν επηβάιινληαη ηνπηθνί ή εηδηθνί θφξνη ή βάξε νπνηαζδήπνηε θχζεο ππέξ νξγαληζκψλ ή λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ ή ηδησηηθνχ δηθαίνπ πξέπεη λα πξνζππνγξάθεηαη απφ ηνπο Τπνπξγνχο πληνληζκνχ θαη Οηθνλνκηθψλ (άξζξ. 73 παξ. 5 ). (3) Άζθεζε ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο Ζ άζθεζε ηεο λνκνζεηηθήο πξσηνβνπιίαο πξαγκαηνπνηείηαη κε ηελ ππνβνιή λνκνζρεδίσλ πξνηάζεσλ λφκσλ θαη κε ηελ ππνβνιή ηξνπνινγηψλ. (α) Ννκνζρέδηα θαη πξνηάζεηο λφκσλ Σα λνκνζρέδηα θαη νη πξνηάζεηο λφκσλ θαηαηίζεληαη ζηε Βνπιή θαη θαηαρσξίδνληαη ζε ηδηαίηεξν βηβιίν θαηά Τπνπξγεία θαη θαηά ηε ρξνλνινγηθή ζεηξά θαηάζεζεο (αξζξ. 85 παξ. 1ΚΒ) Άζρεηεο δηαηάμεηο: Ννκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ πνπ πεξηέρεη δηαηάμεηο άζρεηεο κε ην θχξην αληηθείκελφ ηνπο δελ εηζάγεηαη γηα ζπδήηεζε, αλ δελ ζρεηίδεηαη κε ην θχξην αληηθείκελν ηνπ λνκνζρεδίνπ ή ηεο πξφηαζεο. ε πεξίπησζε ακθηζβήηεζεο, απνθαίλεηαη ε Βνπιή (άξζξ. 74 παξ. 5, άξζξ. 85 παξ. 2 ΚΒ). Αηηηνινγηθή έθζεζε: α) Κάζε λνκνζρέδην θαη θάζε πξφηαζε λφκνπ είηε ππνβάιιεηαη ζηελ Οινκέιεηα είηε ζε θνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή ή ζην ηκήκα δηαθνπήο εξγαζηψλ ζπλνδεχεηαη ππνρξεσηηθά απφ αηηηνινγηθή έθζεζε (αξζξ. 74 παξ. 1 εδ. α θαη παξ. 5 ). Ζ αηηηνινγηθή έθζεζε αλαθέξεηαη ζηνλ ζθνπφ ηεο πξνηεηλφκελεο ξχζκηζεο θαη πξέπεη λα εκπεξηέρεη θαη ην θείκελν ησλ ηξνπνπνηνπκέλσλ δηαηάμεσλ θαη ζε πεξίπησζε κεξηθήο ηξνπνπνίεζεο θαη ηε λέα 8

δηάηαμε, φπσο ηειηθά δηακνξθψλεηαη. Γελ εηζάγεηαη γηα ζπδήηεζε λνκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ, πνπ απνζθνπεί ζηε ηξνπνπνίεζε δηάηαμεο λφκνπ, αλ δελ έρεη θαηαρσξηζηεί ζηελ αηηηνινγηθή έθζεζε νιφθιεξν ην θείκελν ηεο δηάηαμεο πνπ ηξνπνπνηείηαη θαη ζην θείκελν ηνπ λνκνζρεδίνπ ή ηεο πξφηαζεο νιφθιεξε ε λέα δηάηαμε, φπσο δηακνξθψλεηαη κεηά ηελ ηξνπνπνίεζε (αξζξ. 74 παξ.4 ). Έθζεζε Γεληθνύ Λνγηζηεξίνπ: α)κάζε λνκνζρέδην θαη θάζε πξφηαζε λφκνπ πνπ ζπλεπάγνληαη επηβάξπλζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ, εθνζνλ ππνβάιιεηαη απφ Τπνπξγνχο, δελ εηζάγεηαη γηα ζπδήηεζε, αλ δελ ζπλνδεχεηαη απφ έθζεζε ηνπ Γεληθνχ Λνγηζηεξίνπ ηνπ Κξάηνπο, πνπ θαζνξίδεη ηε δαπάλε. Δθφζνλ ππνβάιιεηαη απφ βνπιεπηέο, δηαβηβάδεηαη πξηλ απφ θάζε ζπδήηεζε ζην Γεληθφ Λνγηζηήξην ηνπ θξάηνπο, πνπ ππνρξενχηαη λα ππνβάιεη ζηε Βνπιή ζρεηηθή έθζεζε, κέζα ζε δεθαπέληε εκέξεο. Αλ ε πξνζεζκία απηή πεξάζεη άπξαθηε, ε πξφηαζε λφκνπ εηζάγεηαη γηα ζπδήηεζε θαη ρσξίο έθζεζε (αξζξ. 75 παξ. 1 ). Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο ηξνπνινγίεο, αλ ην δεηήζνπλ νη αξκφδηνη Τπνπξγνί. Εηδηθή έθζεζε: Ννκνζρέδην πνπ ζπλεπάγεηαη δαπάλε ή ειάηησζε εζφδσλ δελ εηζάγεηαη γηα ζπδήηεζε, αλ δελ ζπλνδεχηαη απφ εηδηθή έθζεζε γηα ηνλ ηξφπν πνπ ζα θαιπθζνχλ, ε νπνία ππνγξάθεηαη απφ ηνλ αξκφδην Τπνπξγφ θαη ηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκηθψλ (αξζξ. 75 παξ.3 ). Καηάζεζε: Σα λνκνζρέδηα κε ηελ αηηηνινγηθή έθζεζε θαη ηελ εηδηθή έθζεζε (αξζξ. 75, παξ.3), φπνπ είλαη απαξαίηεηε, ππνγξάθνληαη απφ ηνπο αξκφδηνπο Τπνπξγνχο θαη νη πξνηάζεηο λφκσλ απφ ηνπο βνπιεπηέο πνπ έρνπλ ηελ πξσηνβνπιία (αξζξ. 85 παξ. 7 ΚΒ). Σα θαηαηεζεκέλα λνκνζρέδηα θαη πξνηάζεηο λφκσλ αλαθνηλψληαη ζηε Βνπιή θαηά ηελ πξψηε κεηά ηελ θαηάζεζή ηνπο ζπλεδξίαζε, ηππψλνληαη θαη δηαλέκνληαη ζηνπο βνπιεπηέο κε ηα έγγξαθα πνπ ηα ζπλνδεχνπλ. ηελ αξρή θάζε εβδνκάδαο ή δεθαπελζεκέξνπ, δηαλέκεηαη ζηνπο βνπιεπηέο θαηάινγνο ησλ ζρεδίσλ ή ησλ πξνηάζεσλ λφκσλ θαη πιεξνθνξίεο γηα ην ζεκείν πνπ βξίζθνληαη (άξζξ. 86 παξ.1, 4 ΚΒ). Ζ θαηάζεζε λνκνζρεδίνπ ή πξφηαζεο λφκνπ ηζρχεη γηα φιε ηε βνπιεπηηθή πεξίνδν, αλ ζην κεηαμχ δελ απνζπξζεί. (β) Σξνπνινγίεο Ζ λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία αζθείηαη απφ ηνπο Τπνπξγνχο θαη ηνπο βνπιεπηέο, φρη κφλν κε ηελ θαηάζεζε νιφθιεξσλ λνκνζρεδίσλ θαη πξνηάζεσλ λφκσλ αιιά θαη «απνζπαζκαηηθά» κε ηελ ππνβνιή ηξνπνινγηψλ ζε λνκνζρέδηα θαη πξνηάζεηο λφκσλ πνπ έρνπλ ήδε θαηαηεζεί ζηε Βνπιή. Καηά ην άξζξ. 88 παξ. 1 ΚΒ, νη ηξνπνινγίεο πεξηέρνπλ είηε ηξνπνπνηήζεηο ζπγθεθξηκέλσλ άξζξσλ ή δηαηάμεσλ λνκνζρεδίνπ ή πξφηαζεο λφκνπ, είηε πξνζζήθεο άξζξσλ ή δηαηάμεσλ. Οη ηξνπνινγίεο ζπλνδέπνληαη απφ ζχληνκε αηηηνινγηθή έθζεζε (αξζξ. 88 παξ. 2 ΚΒ) θαη απφ έθζεζε ηνπ Γεληθνχ Λνγηζηεξίνπ ηνπ Κξάηνπο, εθφζνλ επηβαξχλνπλ ηνλ πξνυπνινγηζκφ θαη ην δεηήζνπλ νη αξκφδηνη Τπνπξγνί. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ην Γεληθφ Λνγηζηήξην ππνρξενχηαη λα ππνβάιεη ζηε Βνπιή ηελ έθζεζή ηνπ κέζα ζε ηξείο εκέξεο. Αλ ε 9

πξνζεζκία πεξάζεη άπξαθηε, ε ζπδήηεζε πξνρσξεί θαη ρσξίο ηελ έθζεζε (αξζξ. 75 παξ. 2 ). Τξνπνινγίεο βνπιεπηώλ: Σξνπνινγίεο πξνεξρφκελεοαπφ βνπιεπηέο ζε λνκνζρέδηα θαη πξνηάζεηο λφκσλ, γηα ηα νπνία αξκφδηα είλαη ε νινκέιεηα ή ηα ηκήκαηα ηεο Βνπιήο, δελ εηζάγνληαη γηα ζπδήηεζε, αλ δελ ππνβιεζνχλ έσο ηελ παξακνλή ηεο εκέξαο πνπ ζα αξρίζεη ε ζπδήηεζε, εθηφο εάλ ζπγθαηαηίζεηαη θαη ε Κπβέξλεζε λα ζπδεηεζνχλ (άξζξ. 74 παξ.3 ). Ο ρξνληθφο απηφο πεξηνξηζκφο ησλ βνπιεπηηθψλ ηξνπνινγηψλ ζεζπίζηεθε γηα λα κελ πηέδνληαη νη βνπιεπηέο λα ππνγξάθνπλ ηξνπνινγίεο «ηελ ηειεπηαία ζηηγκή». Οη βνπιεπηέο κπνξνχλ λα θαηαζέζνπλ ηηο ηξνπνινγίεο απφ ηελ εκέξα πνπ αλαθνηλψλεηαη ε θαηάζεζε ηνπ ζρεδίνπ ή ηεο πξφηαζεο λφκνπ. Αλ θαηαηεζνχλ σο ηελ νινθιήξσζε ηεο επεμεξγαζίαο θαη ηεο εμέηαζήο ηνπο απφ ηελ αξκφδηα επηηξνπή δηαβηβάδνληαη ππνρξεσηηθά ζηελ επηηξνπή απηή (αξζξ. 87 παξ. 2 ΚΒ). Τξνπνινγίεο Υπνπξγώλ: Πξνζζήθεο ή ηξνπνινγίεο Τπνπξγψλ ζπδεηνχληαη κφλν αλ έρνπλ ππνβιεζεί ηξείο εκέξεο πξίλ απφ ηελ έλαξμε ηεο ζπδήηεζεο ζηελ νινκέιεηα, ζην θαηά άξζξν 71 Σκήκα ή ζηελ αξκφδηα δηαξθή θνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή, φπσο νξίδεη ν Καλνληζκφο. Καηάζεζε: Οη ηξνπνινγίεο ππνγξάθνληαη απφ ηνπο βνπιεπηέο ή ηνπο Τπνπξγνχο πνπ έρνπλ ηελ πξσηνβνπιία, θαηαηίζεληαη ζηε Βνπιή θαη θαηαρσξίδνληαη ζε ηδηαίηεξν βηβιίν. Με ηελ θαηάζεζε ε αξκφδηα ππεξεζία ζπληάζζεη πξάμε κε ηελ νπνία ζεκεηψλεηαη ν αξηζκφο, ε εκεξνκελία θαη ε ψξα θαηάζεζεο. 2.1.2 Η επεμεξγαζία Μεηά ηελ θαηάζεζε ζηε Βνπιή αθνινπζεί ην δεχηεξν ζηάδην, δειαδή ε επεμεξγαζία ηνπ λνκνζρεδίνπ ή ηεο πξφηαζεο λφκνπ. χκθσλα κε ηνλ θαλφλα πνπ ζέηεη ην αξζξ. 74 παξ. 2 εδ. α ηνπ πληάγκαηνο, «ηα λνκνζρέδηα θαη νη πξνηάζεηο λφκσλ πνπ θαηαηίζεληαη ζηε Βνπιή, παξαπέκπνληαη ζηελ νηθεία θνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή». Ζ παξαπέξα επεμεξγαζία ξπζκίδεηαη ιεπηνκεξψο κε ηηο δηαηάμεηο ησλ αξζξ. 89-92 ΚΒ. Με ην πέξαο ηεο επεμεξγαζίαο ε δηαξθήο θνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή ζπληάζζεη έθζεζε ηελ νπνία θαη ππνβάιιεη ζηε Βνπιή, ζηελ νπνία εκπεξηέρνληαη κεηαμχ άιισλ ε πξφηαζε ππνδνρήο ή απφξξηςεο ηνπ λνκνζρεδίνπ ή ηεο πξφηαζεο λφκνπ θαη νη ελδερφκελεο ηξνπνπνηήζεηο. Ζ έθζεζε ηππψλεηαη θαη δηαλέκεηαη ζηνπο βνπιεπηέο. Ννκνηερληθή επεξγαζία: Όπσο νξίδεηαη ζην άξζξ. 74 παξ.1 εδ. β θαη παξ. 5, θάζε λνκνζρέδην θαη θάζε πξφηαζε λφκνπ κπνξεί, πξηλ εηζαρζεί ζηε Βνπιή, ζηελ νινκέιεηα ή ζε ηκήκαηα, λα παξαπεκθζεί γηα λνκνηερληθή επεμεξγαζία ζηελ επηζηεκνληθή ππεξεζία ηεο παξ. 5 ηνπ άξζξνπ 65, φπσο νξίδεη ν Καλνληζκφο. Ζ δπλεηηθή απηή πξν-παξαπνκπή απνζθνπεί ζηε λνκνηερληθή επεμεξγαζία ηνπ έξγνπ ηεο Βνπιήο. 10

2.1.3. Σπδήηεζε θαη ςήθηζε Εηζαγσγή: Μεηά ηελ επεμεξγαζία ζηελ αξκφδηα θνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή αθνινπζεί ε ζπδήηεζε θαη ηειηθά ε ςήθηζε. Αθνχ ππνβιεζεί ε έθζεζε ή πεξάζεη άπξαθηε ε πξνζεζκία, πνπ είρε ηαρζεί γηα ηελ ππνβνιή ηεο, εηζάγνληαη ζηε Βνπιή γηα ζπδήηεζε, κεηά παξέιεπζε ηξηψλ εκεξψλ απφ ηφηε, εθηφο αλ ν αξκφδηνο Τπνπξγφο ηα έρεη ραξαθηεξίζεη σο επείγνληα (αξζξ. 74 παξ.2 εδ. β ). Μεηά ηελ ππνβνιή ηεο έθζεζεο ή ηελ πάξνδν ηεο πξνζεζκίαο, ηα λνκνζρέδηα θαη νη πξνηάζεηο εγγξάθνληαη ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε (αξζξ. 93 παξ. 1 ΚΒ), εθφζνλ έρνπλ ηεξεζεί νη απαηηνχκελεο πξνυπνζέζεηο. Έλαξμε: Ζ ζπδήηεζε αξρίδεη χζηεξα απφ πξνθνξηθή εηζήγεζε ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ θαη ησλ εηζεγεηψλ ηεο επηηξνπήο (άξζξ. 74 παξ. 2 εδ. γ ). ην χληαγκα (άξζξ. 76 παξ. 1-3) πξνβιέπνληαη ηα ηεο ζπδήηεζεο ησλ λνκνζρεδίσλ. Σπλήζεο δηαδηθαζία: Όπσο νξίδεηαη ζην αξζξ. 76 παξ. 1, θάζε λνκνζρέδην θαη θάζε πξφηαζε λφκνπ, πνπ εηζάγεηαη ζηελ νινκέιεηα ή ζηα ηκήκαηα ζπδεηείηαη θαη ςεθίδεηαη κία κφλν θνξά, θαηαξρήλ, θαη άξζξν θαη ζην ζχλνιν (κε ηελ εμαίξεζε ησλ πεξηπηψζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη ζηελ παξ. 4 ηνπ αξζξ. 72 ) ζηελ ίδηα ή ζε πεξηζζφηεξεο ζπλεδξηάζεηο. (α) Ζ πξψηε ζχδεηεζε θαη ςεθνθνξία είλαη επί ηεο αξρήο. (β) Αθνινπζεί ε δεχηεξε ζπδήηεζε θαη ςεθνθνξία επί ησλ επη κέξνπο άξζξσλ θαη (γ) ε ηξίηε ζπδήηεζε θαη ςεθνθνξία αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ηνπ ππφ ςήθηζε λφκνπ. Εθθξεκείο πξνηάζεηο λόκσλ: Μία θνξά ηνλ κήλα, ζε εκέξα πνπ ζα πξνζδηνξηζηεί απφ ηνλ θαλνληζκφ, εγγξάθνληαη ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε θαηά ζεηξά πξνηεξαηφηεηαο θαη ζπδεηνχληαη εθθξεκείο πξνηάζεηο λφκσλ (άξζξ. 74 παξ. 6 ). 2.2. ςνοπηικέρ διαδικαζίερ Σν χληαγκα θαη ν Καλνληζκφο ηεο Βνπιήο πξνβιέπνπλ ηξείο ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο γηα ηα εμήο ζρέδηα θαη πξνηάζεηο λφκσλ: α) Γηαδηθαζία ρσξίο ή κε πεξηνξηζκέλε ζπδήηεζε, β) Γηαδηθαζία θαηεπείγνληνο, γ) Γηαδηθαζία επείγνληνο. 2.2.1 Δηαδηθαζία ρσξίο ή κε πεξηνξηζκέλε ζπδήηεζε Ζ πξψηε κνξθή ζπλνπηηθήο δηαδηθαζίαο είλαη εθείλε ηεο ςήθηζεο ζρεδίσλ θαη πξνηάζεσλ λφκσλ ρσξίο ή κε πεξηνξηζκέλε ζπδήηεζε, ε νπνία πξνβιέπεηαη ζε ηξείο πεξηπηψζεηο, φπσο νξίδεη ην άξζξν 108 ΚΒ. 2.2.2 Δηαδηθαζία θαηεπείγνληνο ην χληαγκα (άξζξ. 76 παξ. 4) πξνβιέπεηαη επίζεο ε δηαδηθαζία ηνπ θαηεπείγνληνο. Ννκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ Κπβέξλεζε θαηεπείγνλ, εηζάγεηαη γηα ςήθηζε χζηεξα απφ πεξηνξηζκέλε ζπδήηεζε ζε 11

κία ζπλεδξίαζε, απφ ηελ νινκέιεηα ή ην θαη άξζξ. 71 Σκήκα, φπσο νξίδεη ν Καλνληζκφο ηεο Βνπιήο. 2.2.3 Δηαδηθαζία επείγνληνο Ζ Κπβέξλεζε κπνξεί λα δεηήζεη λα ζπδεηεζεί ζε νξηζκέλν αξηζκφ ζπλεδξηάζεσλ, λνκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ πνπ έρεη επείγνληα ραξαθηήξα, φπσο νξίδεη ν Καλνληζκφο ηεο Βνπιήο (άξζξ. 110). 2.3 Διδικέρ διαδικαζίερ 2.3.1 Επηςήθηζε Κσδίθσλ Γηα νηθνλνκία ρξφλνπ θαη ηελ θαιχηεξε νξγάλσζε ηνπ λνκνζεηηθνχ έξγνπ πξνβιέπεηαη ε επηςήθηζε θσδίθσλ (αξζξ. 76 παξ. 6-7, αξζξ. 111ΚΒ). Ζ επηςήθηζε δηθαζηηθψλ ή δηνηθεηηθψλ θσδηθψλ, πνπ ζπληάρηεθαλ απφ εηδηθέο επηηξνπέο, νη νπνίεο έρνπλ ζπζηαζεί κε εηδηθνχο λφκνπο, κπνξεί λα γίλεη απφ ηελ νινκέιεηα ηεο Βνπιήο κε ηδηαίηεξν λφκν, πνπ ηνπο θπξψλεη ζην ζχλνιφ ηνπο. κε ηνλ ίδην ηξφπν, κπνξεί λα γίλεη θσδηθνπνίεζε δηαηάμεσλ πνπ ππάξρνπλ κε απιή ηαμηλφκεζή ηνπο ή επαλαθνξά ζην ζχλνιφ ηνπο θαηαξγεκέλσλ λφκσλ, εθηφο απφ ηνπο θνξνινγηθνχο. 2.3.2 Κύξσζε δηεζλώλ ζπλζεθώλ Ζ θχξσζε ησλ δηεζλψλ ζπλζεθψλ ή ζπκβάζεσλ πξνβιέπεηαη ζην άξζξ. 36 ηνπ θαη εμεηδηθεχεηαη κε ην αξζξ. 112 ΚΒ. Ζ θχξσζε ησλ δηεζλψλ ζπλζεθψλ γίλεηαη κφλν κε λφκν θαη δελ κπνξεί λα είλαη αληηθείκελν λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Ζ θχξσζε ησλ δηεζλψλ ζπλζεθψλ ςεθίδεηαη ρσξίο ή κε πεξηνξηζκέλε ζπδήηεζε θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ αξζξ. 108 ΚΒ. 2.3.3 Κύξσζε πξάμεσλ λνκνζεηηθνύ πεξηερνκέλνπ Με εηδηθή δηαδηθαζία πνπ νξίδεηαη ζην αξζξ. 113 ΚΒ ξπζκίδεηαη θαη ε θχξσζε απφ ηελ νινκέιεηα ησλ πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ πνπ πξνβιέπνληαη ζην άξζξ. 44 παξ.1 αιιά θαη 48 παξ. 5. 2.3.4 Αλαπεκθζέληα λνκνζρέδηα Σελ εηδηθή δηαδηθαζία ςήθηζεο ησλ αλαπεκθέλησλ λνκνζρεδίσλ θαη πξνηάζεσλ λφκσλ νξίδεη ην άξζξ. 44 παξ. 2 θαηά ην νπνίν πξφηαζε λφκνπ ή λνκνζρέδην πνπ έρεη αλαπεκθζεί απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο ζηε Βνπιή εηζάγεηαη ζηελ Οινκέιεηά ηεο θαη εάλ επηςεθηζηεί θαη πάιη κε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ θαηά ηε δηαδηθαζία ηνπ άξζξ. 76 παξ. 2, ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο ην εθδίδεη θαη ην δεκνζηεχεη ππνρξεσηηθά κέζα ζε δέθα κέξεο απφ ηελ επηςήθηζή ηνπ. Ζ αλαζεσξεκέλε ην 2001 δηάηαμε ηεο παξ. 2 ηνπ άξζξ. 76 δηαθνξνπνηεί ηε δηαδηθαζία κφλν γηα ηηο πεξηπηψζεηο ηεο αλαπνκπήο. Φεθηζκέλν λνκνζρέδην ή πξφηαζε λφκνπ πνπ αλαπέκπεηαη θαηά ην άξζξ. 42 12

ζπδεηείηαη θαη ςεθίδεηαη απφ ηελ νινκέιεηα ηεο Βνπιήο δχν θνξέο θαη ζε δχν δηαθνξεηηθέο ζπλεδξηάζεηο πνπ απέρνπλ κεηαμχ ηνπο δχν ηνπιάρηζηνλ εκέξεο, ζηελ πξψηε ζπδήηεζε θαη αξρήλ θαη άξζξν θαη ζηε δεχηεξε θαη άξζξν θαη ζην ζχλνιν. 2.3.5. Ψήθηζε Πξνϋπνινγηζκνύ, απνινγηζκνύ θαη γεληθνύ ηζνινγηζκνύ ηνπ θξάηνπο Γηα ηε ζπδήηεζε θαη ςήθηζε ηνπ Πξνυπνινγηζκνχ, ηνπ απνινγηζκνχ θαη ηνπ γεληθνχ ηζνινγηζκνχ πξνβιέπεηαη επίζεο εηδηθή δηαδηθαζία ζχκθσλα κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 79 νη νπνίεο θαη εμεηδηθεχνληαη κε ηα άξζξα 121-123 ΚΒ. ΚΔΦΑΛΑΙΟ ΓΔΤΣΔΡΟ:Γςναηόηηηερ πος δίνει ηο ύνηαγμα ζηη διοίκηζη για παπαγυγή κανόνυν δικαίος 3. Η έννοια ηηρ κανονιζηικήρ ππάξηρ Καλνληζηηθή πξάμε είλαη ε κεηά απφ εμνπζηνδφηεζε ηνπ θνηλνχ ή θαη ηνπ ζπληαγκαηηθνχ λνκνζέηε εθδηδφκελε απφ ηε δηνίθεζε πξάμε, πνπ πεξηέρεη ξχζκηζε γεληθή θαη αθεξεκέλε θαη έρεη ηππηθή δχλακε θαηψηεξε ησλ λφκσλ 6. Αξκφδην γηα ηελ έθδνζε δηνηθεηηθφ φξγαλν είλαη εθείλν πξνο ην νπνίν παξέρεηαη ε εμνπζηνδφηεζε. Γελ είλαη δπλαηή ε ρσξίο εμνπζηνδφηεζε έθδνζε θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ απφ ηε δηνίθεζε. Ζ θαλνληζηηθή πξάμε πεξηέρεη θαλφλα δηθαίνπ, δειαδή ξχζκηζε γεληθή θαη αθεξεκέλε, γη απηφ άιισζηε νλνκάδεηαη θαλνληζηηθή. Ζ ππνλνκνζεηηθή ηππηθή δχλακε αλήθεη ζηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο θαλνληζηηθήο πξάμεο, ε νπνία θαηέρεη ηελ ηξίηε ζέζε ζηελ ηεξαξρία ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ ( χληαγκα, λφκνο, θαλνληζηηθή πξάμε). Ζ θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε είλαη ε παξερφκελε πξνο ηε δηνίθεζε, απφ ην ζπληαθηηθφ ή ηνλ θνηλφ λνκνζέηε, εμνπζηνδφηεζε γηα ηελ έθδνζε θαλφλσλ δηθαίνπ κε ηε κνξθή ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ, κε ζθνπφ ηε δηεπθφιπλζε ηνπ λνκνζεηηθνχ έξγνπ ή ηελ αληηκεηψπηζε εθηάθησλ πεξηπηψζεσλ ή θαη θηλδχλσλ. Ζ Βνπιή είλαη ην θαηεμνρήλ αξκφδην φξγαλν γηα ηε ζέζπηζε θαλφλσλ δηθαίνπ. Όπσο άιισζηε νξίδεη ην άξζξν 26 1 ηνπ πληάγκαηνο: ε λνκνζεηηθή εμνπζία αζθείηαη απφ ηε Βνπιή θαη ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο. Ζ ζέζπηζε θαλφλσλ δηθαίνπ δελ αλήθεη, επνκέλσο, ζην «θπζηθφ έξγν» ηεο δηνίθεζεο, θαζφζνλ απνηειεί ηελ θχξηα αξκνδηφηεηα ηνπ λνκνζεηηθνχ νξγάλνπ. Αληίζεηα απνζηνιή ηεο δηνίθεζεο είλαη ε εθηέιεζε θη φρη ε ζέζπηζε θαλφλσλ δηθαίνπ. Ζ θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε απνηειεί ην λνκηθφ κεραληζκφ κε ηνλ νπνίν θαζίζηαηαη δπλαηή ε ζέζπηζε θαλφλσλ δηθαίνπ απφ ηε δηνίθεζε θαη έρεη πάληνηε θάπνηνλ «εμαηξεηηθφ» ραξαθηήξα., θαζφζνλ εηζάγεη εμαίξεζε απφ ηε «θπζηθή» ιεηηνπξγία ηνπ 6 Δθμθτρόπουλοσ Αν., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, ςελ. 423επ. 13

πνιηηεχκαηνο, θαηά ηελ νπνία νη θαλφλεο δηθαίνπ ηίζεληαη απφ ην λνκνζεηηθφ φξγαλν θη φρη απφ ηε δηνίθεζε. Ναη κελ ην χληαγκα επηηξέπεη ηελ έθδνζε θαλφλσλ δηθαίνπ απφ ηε δηνίθεζε, πιήλ φκσο νη θαλφλεο απηνί έρνπλ ηελ ηππηθή κνξθή ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ, δειαδή πξάμεσλ ηππηθά θαηψηεξσλ ησλ λφκσλ. Ζ ηππηθή απηή θαησηεξφηεηα ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ, απνηειεί βαζηθή ζπληαγκαηηθή εγγχεζε ζηνλ φιν ζεζκφ ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. 4. ύνηομη ιζηοπική αναδπομή Ήδε ζην χληαγκα ηνπ 1927 ζην άξζξν 77 πξνβιεπφηαλ ε ζέζπηζε θαλφλσλ δηθαίνπ κε ηε ζχκπξαμε ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο θαη επηηξνπήο απνηεινχκελεο απφ βνπιεπηέο θαηά ηελ ηπρφλ απνπζία ηεο Βνπιήο. Σν χληαγκα ηνπ 1952, πάιη, απέθιεηε ξεηψο ηελ λνκνζεηηθή εμνπζηνδφηεζε επί νξηζκέλσλ ζεκάησλ, ηδίσο θνξνινγηθήο θχζεσο 7, αιιά ζην άξζξν 35 2 πξνέβιεπε ηα γλσζηά λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα ζε εμαηξεηηθψο επείγνπζεο πεξηπηψζεηο. ην χληαγκα ηνπ 1975 είλαη πνπ ξπζκίδεηαη γηα πξψηε θνξά ιεπηνκεξψο ν ζεζκφο ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Δλ φςε, φκσο, κηαο πάγηαο αληηζπληαγκαηηθήο ηαθηηθήο 8 ησλ εθάζηνηε Κπβεξλήζεσλ, πνπ πξνέβαηλαλ ζηελ έθδνζε Π.Τ. ψζηε λα ξπζκίζνπλ επείγνληα θαηά ηελ εθηίκεζή ηνπο ζέκαηα, δηεπζεηήζεθε δηαδηθαζηηθά κε ηελ εηζαγσγή ιίαλ απζηεξψλ πξνυπνζέζεσλ 9 ζην άξζξν 44 1 ε αληηκεηψπηζε εμαηξεηηθψλ πεξηζηάζεσλ πνπ, ιφγσ αθξηβψο ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηνπο, απαηηνχλ άκεζε λνκνζεηηθή αληηκεηψπηζε, ρσξίο λα ζπλδένληαη βέβαηα πάληα κε θάπνηνλ άκεζν θίλδπλν ηεο πνιηηείαο. Ζ ιεθηηθή δηαηχπσζε δελ δηαθέξεη απφ ηε ζεκεξηλή: «Δἰο ἐθηάθηνπο πεξηπηψζεηο ἐμαηξεηηθῶο ἐπεηγνχζεο θαὶ ἀπξνβιέπηνπ ἀλάγθεο, ὁ πξφεδξνο ηῆο Γεκνθξαηίαο πξνηάζεη ηνῦ Ὑπνπξγηθνῦ πκβνπιίνπ, δχλαηαη λὰ ἐθδίδῃ πξάμεηο λνκνζεηηθνῦ πεξηερνκέλνπ. Aὗηαη ὑπνβάιινληαη εἰο ηὴλ Βνπιὴλ πξὸο θχξσζηλ θαηὰ ηὰο δηαηάμεηο ηνῦ ἄξζξνπ 72 παξ. 1, ἐληὸο ηεζζαξάθνληα ἡκεξῶλ ἀπφ ηῆο ἐθδφζεψο ησλ ἢ ἐληὸο ηεζζαξάθνληα ἡκεξῶλ ἀπφ ηῆο ζπγθιίζεσο ηῆο Βνπιῆο εἰο ζχλνδνλ. Ἐάλ δὲλ ὑπνβιεζνῦλ εἰο ηὴλ Βνπιὴλ ἐληὸο ηῶλ ἀλσηέξσ πξνζεζκηῶλ ἢ δὲλ ἐγθξηζνῦλ ὑπ' αὑηῆο ἐληὸο ηξηῶλ κελῶλ ἀπὸ ηῆο ὑπνβνιῆο ησλ, ἀπνβάιινπλ ἐθ' ἑμῆο ηὴλ ἰζρχλ ησλ.» Δίλαη γεγνλφο φηη ν ζεζκφο απηφο έδσζε ηε δπλαηφηεηα ζηελ εθάζηνηε Κπβέξλεζε ζε πεξηφδνπο θξίζεσο λα αζθεί απηή καδί κε ηνλ Αξρεγφ ηνπκξάηνπο ηελ λνκνζεηηθή εμνπζία γηα ηελ αληηκεηψπηζε έθηαθησλπεξηζηαηηθψλ, κηα δπλαηφηεηα πνπ αμηνπνηήζεθε απφ πνιιέο Κπβεξλήζεηο 10. Πξφθεηηαη, θαηά 7 Σο.τ.Ε. ζκρινε με argumentum a contrario ότι επί άλλων κεμάτων επιτρζπεται θ νομοκετικι εξουςιοδότθςθ (.τ.ε. 1435/58). Βλ. ςχετικά Δαγτόγλου Π., Γενικό Διοικθτικό Δίκαιο, 4 θ ανακεωρθμζνθ ζκδοςθ, ςελ. 81-82, 176. 8 Βλ. παρακάτω 7. 9 Για τισ τυπικζσ και ουςιαςτικζσ προχποκζςεισ τθσ εφαρμογισ του άρκρου 44 1 βλ. παρακάτω, 5, ii 10 Βλ. ςχετικά Γεωργόπουλο Κ., Επίτομο υνταγματικό Δίκαιο, ςελ. 343: «Οι πράξεισ αυτζσ (ς.ς: εννοείται οι π.ν.π.) αποτελοφν ουςιαςτικι καινοτομία του υντάγματόσ μασ, που χάραξε άγνωςτθ 14

θπξηνιεμία, γηα «εμνπζίεο αζθνχκελεο ζε πεξηφδνπο θξίζεσλ (pouvoirs de crise)» 11 ππφ πξνυπνζέζεηο πνπ έρεη a priori ζεζπίζεη ε ίδηα ε ρψξα. Αο γίλεη απφ ηψξα ζαθέο φηη ε έλλνηα ηεο θξίζεο δελ αλαθέξεηαη ζηηο ζπληαγκαηηθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο αιιά ζε γεγνλφηα έθηαθηα θαη αδχλαηνλ λα πξνβιεθζνχλ, φπσο είλαη θπξίσο θπζηθέο θαηαζηξνθέο, νηθνλνκηθή θξίζε θιπ 12. ηελ θπξηνιεμία ηνπ ιφγνπ, απηφ ζεκαίλεη φηη ε ζε δεδνκέλν ρξφλν ηζρχνπζα έλλνκε ηάμε είλαη θαη' νπζίαλ ειιηπήο, αθνχ δελ πεξηιακβάλεη νξηζκέλνπο θαλφλεο δηθαίνπ θαη κάιηζηα εθείλνπο ηνπο θαλφλεο κέζσ ησλ νπνίσλ ε Πνιηηεία ζα κπνξνχζε λα αληηκεησπίζεη άκεζα θαη απνηειεζκαηηθά ην απξφβιεπην ζέκα πνπ πξνέθπςε. Αθξηβψο απηφ ην θελφ ηεο λνκηθήο νξγάλσζεο ηνπ Κξάηνπο ζέιεη λα θαιχςεη άκεζα ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο, γη' απηφ θαη επηηξέπεη ζηελ ηαρχηαηα δξψζα εθηειεζηηθή εμνπζία λα ζεζπίζεη απηή ηνπο απαξαίηεηνπο θαλφλεο δηθαίνπ, πνπ ζα πξνζηεζνχλ κε ηε δεκνζίεπζή ηνπο ζηνπο ήδε ηζρχνληεο, δειαδή ζα εληαρζνχλ ζηελ έλλνκε ηάμε. 5. Γιακπίζειρ κανονιζηικήρ εξοςζιοδόηηζηρ 13 Σν ειιεληθφ ζχζηεκα θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο δηαπιάζζεηαη πάλσ ζηε βάζε ηξηψλ βαζκίδσλ, πνπ παξαιιάζζνπλ αλάινγα κε ηηο ζπληαγκαηηθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ. Δίλαη επνκέλσο δπλαηή ε δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ ηαθηηθή, ηελ έθηαθηε θαη ηελ εμαηξεηηθή θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε, πνπ πξνβιέπεηαη αληίζηνηρα απφ ηα άξζξα 43, 44 θαη 48 ηνπ πληάγκαηνο. 5.1 Η ηακηική κανονιζηική εξοςζιοδόηηζη Ζ ηαθηηθή θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε πξνβιέπεηαη ζην άξζξν 43 ηνπ πληάγκαηνο. Παξέρεηαη ζε νκαιέο ζπληαγκαηηθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο. Ο βαζηθφο ιφγνο χπαξμήο ηεο είλαη ε ππνβνήζεζε ηνπ έξγνπ ηεο Βνπιήο. Ζ ηαθηηθή θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε δηαπιάζζεηαη σο εμήο ζην άξζξν 43. Ζ πξψηε παξάγξαθνο αλαθέξεηαη ζηα εθηειεζηηθά δηαηάγκαηα. Σν πξψην εδάθην ηεο δεχηεξεο παξαγξάθνπ ξπζκίδεη ηα θαλνληζηηθά δηαηάγκαηα θαη ην δεχηεξν εδάθην ηηο άιιεο θαλνληζηηθέο πξάμεηο. Σέινο, ε ηέηαξηε παξάγξαθνο ξπζκίδεη ηε γεληθή εμνπζηνδφηεζε πνπ παξέρεηαη κε λφκν πιάηζην. 5.1.1 Εθηειεζηηθά δηαηάγκαηα Δθηειεζηηθά δηαηάγκαηα είλαη ηα αλαγθαία γηα ηελ εθηέιεζε ησλ λφκσλ. Σελ έλλνηα ηνπ εθηειεζηηθνχ δηαηάγκαηνο θαζνξίδεη ν ίδηνο ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ζην ςτο παρελκόν γραμμι για τθν αντιμετϊπιςθ απρόβλεπτων ι ανϊμαλων καταςτάςεων, οι οποίεσ παρουςιάηονται ςτο βίο των λαϊν και δθμιουργοφν κινδφνουσ παρζκκλιςθσ, μεγαλφτερθσ ι μικρότερθσ, από τθ ςυνταγματικι νομιμότθτα. Ζτςι, οι ρυκμίςεισ που διατυπϊνονται ςτα άρκρα 44 1 και 48 5 ζχουν ιδιαίτερθ ςθμαςία επειδι διαςφαλίηουν τθν μζςα ςε ςυνταγματικά πλαίςια αντιμετϊπιςθ των ςχετικϊν προβλθμάτων.» 11 Παραράσ, Αἱ πράξεισ νομοκετικοῦ περιεχομζνου τοῦ Προζδρου τῆσ Δθμοκρατίασ, ςελ. 4. 12 Βλ. παρακάτω, 5, ii. 13 Δθμθτρόπουλοσ Αν., φςτθμα υνταγματικοφ Δικαίου, ςελ. 427επ. 15

άξζξν 43 1. Απνζηνιή θαηά ην χληαγκα ησλ εθηειεζηηθψλ δηαηαγκάησλ είλαη ε ζπγθεθξηκελνπνίεζε, ε εμεηδίθεπζε ηνπ λφκνπ, γηα ηνπ νπνίνπ ηελ εθηέιεζε εθδίδνληαη. Σν αλ επνκέλσο έλαο λφκνο έρεη αλάγθε απφ ηελ έθδνζε εθηειεζηηθνχ δηαηάγκαηνο εμαξηάηαη απφ ην ίδην ην πεξηερφκελν ηνπ. Ζ εμνπζηνδφηεζε γηα ηελ έθδνζε εθηειεζηηθψλ δηαηαγκάησλ παξέρεηαη απεπζείαο απφ ην ζπληαθηηθφ λνκνζέηε. Δπνκέλσο γηα ηελ έθδνζε εθηειεζηηθνχ δηαηάγκαηνο δελ απαηηείηαη κεζνιάβεζε λφκνπ. Δμνπζηνδνηνχκελν φξγαλν ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο. Απαξαίηεηε θξίλεηαη ε πξνζππνγξαθή ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ, γηαηί κνινλφηη δελ δεηείηαη ξεηψο ζην άξζξν 43 1, ε έθδνζε εθηειεζηηθψλ δηαηαγκάησλ δελ αλαθέξεηαη ζηηο εμαηξέζεηο ηνπ άξζξνπ 35 2., ην νπνίν νξίδεη ηηο πξάμεηο γηα ηηο νπνίεο δελ απαηηείηαη πξνζππνγξαθή. 5.1.2 Τα θαλνληζηηθά δηαηάγκαηα εηδηθήο εμνπζηνδόηεζεο Οη θαλφλεο δηθαίνπ πνπ εηζάγνληαη κε ηα θαλνληζηηθά δηαηάγκαηα είλαη πξσηεχνληεο, δειαδή εηζάγνπλ λέα νπζηαζηηθή ξχζκηζε, ζε αληίζεζε πξνο ηα εθηειεζηηθά, ηα νπνία πεξηέρνπλ δεπηεξεχνπζα ξχζκηζε. Σα θαλνληζηηθά δηαηάγκαηα ζεζπίδνπλ λέα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο θαζψο θαη λέεο αξκνδηφηεηεο. Απνηεινχλ ηηο ζπνπδαηφηεξεο θαλνληζηηθέο πξάμεηο ηεο δηνίθεζεο, φρη κφλν δηφηη πεξηέρνπλ λένπο θαλφλεο δηθαίνπ, αιιά θαη δηφηη πεξηέρνπλ, ζε ζχγθξηζε κε άιιεο θαλνληζηηθέο πξάμεηο, ηα ζπνπδαηφηεξα ζέκαηα. Ζ εμνπζηνδφηεζε, πνπ ξπζκίδεηαη ζην άξζξν 43 2 εδ. α., είλαη εμνπζηνδφηεζε λνκνζεηηθή. Γηα ηελ έθδνζε θαλνληζηηθνχ δηαηάγκαηνο απαηηείηαη κεζνιάβεζε λφκνπ. Γελ είλαη επνκέλσο δπλαηή ε εθδφζε θαλνληζηηθνχ δηαηάγκαηνο, αλ δελ πξνβιέπεηαη απφ δηάηαμε λφκνπ. Δμνπζηνδνηνχλ φξγαλν είλαη θαηά ζπλέπεηα ν θνηλφο λνκνζέηεο. Σν εμνπζηνδνηνχκελν φξγαλν είλαη ζχλζεην φξγαλν πνπ απνηειείηαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηνλ αξκφδην θαηά πεξίπησζε ππνπξγφ. Ζ εμνπζηνδφηεζε γηα ηελ έθδνζε θαλνληζηηθψλ δηαηαγκάησλ είλαη εμνπζηνδφηεζε εηδηθή. Ο ραξαθηήξαο απηφο ηεο εμνπζηνδφηεζεο αλαθέξεηαη ξεηά ζηε ζπληαγκαηηθή δηαηάμε. Ζ εμνπζηνδφηεζε είλαη εηδηθή, φηαλ πεξηγξάθεη κε αθξίβεηα ην αληίθεηκελν γηα ην νπνίν παξέρεηαη θαη φηαλ πξνθχπηνπλ κε ζαθήλεηα ηα φξηά ηεο. Ζ εηδηθή εμνπζηνδφηεζε απνηειεί επηηαγή ηνπ ζπληαθηηθνχ πξνο ηνλ θνηλφ λνκνζέηε, ν νπνίνο νθείιεη λα κελ παξέρεη εμνπζηνδνηήζεηο γεληθέο θαη αφξηζηεο. Δμνπζηνδφηεζε, πνπ δελ είλαη εηδηθή, αιιά γεληθή θαη αφξηζηε είλαη αληηζχληαγκαηηθή θαη ην δηνηθεηηθφ φξγαλν νθείιεη λα κελ ηελ ρξεζηκνπνηήζεη. Ζ εηδηθή εμνπζηνδφηεζε δελ είλαη επξεία. Γειαδή επηηξέπεηαη θαηαξρήλ γηα νπνηαδήπνηε ζέκα, ρσξίο πεξηνξηζκνχο ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο. Δμαηξέζεηο εηζάγνπλ νη ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο ησλ άξζξσλ 36 4 θαη 76 4. 5.1.3 Άιιεο θαλνληζηηθέο πξάμεηο ηεο δηνίθεζεο 16

Σν άξζξν 43 2 εδ. β νξίδεη, φηη εμνπζηνδφηεζε γηα ηελ έθδνζε θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ απφ άιια φξγαλα ηεο δηνίθεζεο, επηηξέπεηαη εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ηε ξχζκηζε εηδηθφηεξσλ ζεκάησλ ή ζεκάησλ ηνπηθνχ ελδηαθέξνληνο ή ηνπηθνχ ελδηαθέξνληνο ή ηερληθνχ ή ιεπηνκεξεηαθνχ ραξαθηήξα. Δπηηξέπεηαη δειαδή ε έθδνζε θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ, φρη κφλνλ απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο, αιιά θαη απφ άιια φξγαλα ηεο δηνίθεζεο. Ζ εμνπζηνδφηεζε ηνπ εδ. β πξέπεη λα ζπγθεληξψλεη ηηο πξνυπνζέζεηο ηνπ εδ. α. 5.1.4 Τα θαλνληζηηθά δηαηάγκαηα γεληθήο εμνπζηνδόηεζεο Με ηε ξχζκηζε απηή ηεο παξαγξάθνπ 4 ηνπ άξζξν 43, εηζάγεηαη βαζηθά εμαίξεζε ηνπ θαλφλα ηεο εηδηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Καηά ην ζχληαγκα επηηξέπεηαη ε γεληθή εμνπζηνδφηεζε, εθφζνλ παξέρεηαη κε λφκν πιαίζην. Σελ έλλνηα ηνπ λφκνπ πιαηζίνπ παξέρεη ν ίδηνο ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο. Νφκνο πιαίζην είλαη ν λφκνο ν νπνίνο ραξάδεη ηηο γεληθέο αξρέο θαη θαηεπζχλζεηο ηεο ξχζκηζεο, πνπ πξφθεηηαη λα αθνινπζεζεί. Ζ ιεπηνκεξεηαθή ξχζκηζε δελ είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ λφκνπ πιαηζίνπ. Δμνπζηνδνηνχλ φξγαλν είλαη θαη ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ν θνηλφο λνκνζέηεο, πξφθεηηαη δειαδή γηα λνκνζεηηθή εμνπζηνδφηεζε. Όκσο, ν λφκνο - πιαίζην πξέπεη νπσζδήπνηε λα ςεθηζηεί απφ ηελ νινκέιεηα ηεο Βνπιήο, ελψ ε εηδηθή εμνπζηνδφηεζε δπλαηφ είλαη λα παξέρεηαη θαη απφ ηκήκα ηεο Βνπιήο. Δμνπζηνδνηνχκελν φξγαλν είλαη επίζεο ζχλζεην φξγαλν απνηεινχκελν απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ηνλ αξκφδην θαηά πεξίπησζε ππνπξγφ. Ζ γεληθή εμνπζηνδφηεζε είλαη πεξηνξηζκέλε. πγθεθξηκέλα δελ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ αληηθείκελν ηεο γεληθήο εμνπζηνδφηεζεο ηα πξνβιεπφκελα ζην άξζξν 72 1 ζέκαηα ηεο αξκνδηφηεηαο ηεο νινκέιεηαο ηεο Βνπιήο. Ο ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο ππνρξεψλεη ηνλ θνηλφ λνκνζέηε λα ζέηεη ρξνληθφ πεξηνξηζκφ ζηε γεληθή ρξήζε ηεο εμνπζηνδφηεζεο. 5.2 Έκηακηη κανονιζηική εξοςζιοδόηηζη Ππάξειρ νομοθεηικού πεπιεσομένος Σν άξζξν 44 1 ηνπ πληάγκαηνο πξνβιέπεη γηα ηελ αληηκεηψπηζε έθηαθησλ ζπλζεθψλ, ηελ έθδνζε πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Πξφθεηηαη γηα ζπληαγκαηηθή εμνπζηνδφηεζε πνπ παξέρεηαη ζηε δηνίθεζε απεπζείαο απφ ην ζπληαθηηθφ λνκνζέηε. Σν εμνπζηνδνηνχκελν φξγαλν είλαη ζχλζεην φξγαλν πνπ απνηειείηαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην. Οη πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ εθδίδνληαη απφ ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο κεηά απφ πξφηαζε ηνπ ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ. Ζ έθηαθηε εμνπζηνδφηεζε είλαη εμνπζηνδφηεζε επξεία, ρσξίο θαηαξρήλ πεξηνξηζκφ ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο. Ζ έθηαθηε θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε έρεη σο ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε έθηαθησλ αλαγθψλ, νη νπνίεο δελ κπνξνχλ πάληνηε λα αληηκεησπηζηνχλ απνηειεζκαηηθά κε ηε δηαδηθαζία ηεο ηαθηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Σηο έθηαθηεο 17

πεξηπηψζεηο πξνζδηνξίδεη ν ζπληαθηηθφο λνκνζέηεο σο πεξηπηψζεηο εμαηξεηηθά επείγνπζαο θαη απξφβιεπηεο αλάγθεο. Δμαηξεηηθά επείγνπζα είλαη ε αλάγθε, ε νπνία πξέπεη λα αληηκεησπηζζεί άκεζα, αιιηψο εγθπκνλεί θηλδχλνπο. Εήηεκα γελλάηαη πφηε κηα αλάγθε κπνξεί λα ζεσξεζεί απξφβιεπηε. Πξάγκαηη ζηα ζχγρξνλα νξγαλσκέλα θξάηε, πνιχ ιίγεο πεξηπηψζεηο ζα κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ απξφβιεπηεο 14. ηελ θαηεγνξία απηή πάλησο αλήθνπλ νη αλάγθεο πνπ δεκηνπξγνχληαη κεηά απφ ζενκελίεο π.ρ. ζεηζκνχο. Οη πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ππνβάιινληαη ζηε Βνπιή πξνο θχξσζε θαηά ηεο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 72 1, κέζα ζε ζαξάληα εκέξεο απφ ηελ έθδνζή ηνπο, ή κέζα ζε ζαξάληα εκέξεο απφ ηελ ζχγθιεζε ηεο Βνπιήο ζε ζχλνδν. Πξνθεηκέλνπ πεξί ησλ πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ αθνινπζείηαη αθξηβψο αλάζηξνθε δηαδηθαζία απφ εθείλε ηεο ηαθηηθήο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Δλψ ζηελ ηαθηηθή εμνπζηνδφηεζε πξνεγείηαη ε ζχκπξαμε ηνπ λνκνζεηηθνχ ζψκαηνο θαη αθνινπζεί ε ζχκπξαμε ηεο δηνίθεζεο, αληίζεηα ζηελ έθηαθηε εμνπζηνδφηεζε πξνεγείηαη ε ζχκπξαμε ηεο δηνίθεζεο, δειαδή ε έθδνζε ηεο πξάμεο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ θαη έπεηαη ε ζχκπξαμε ηνπ θνηλνβνπιίνπ, ε νπνία παίξλεη ηε κνξθή ηεο θχξσζεο. Δθφζνλ κηα πξάμε λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ θπξσζεί απφ ηε Βνπιή, κεηαβάιιεηαη απφ θαλνληζηηθή πξάμε ζε λφκν θαη απνθηά επνκέλσο απμεκέλε ηππηθή δχλακε. Όζνλ αθνξά ηελ ηζρχ ησλ πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ην χληαγκα νξίδεη ηα εμήο. Αλ νη πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ δελ ππνβιεζνχλ ζηε Βνπιή κέζα ζηηο πξνβιεπφκελεο πξνζεζκίεο ή δελ εγθξηζνχλ απφ απηήλ κέζα ζε ηξεηο κήλεο απφ ηελ ππνβνιή ηνπο, απνβάιινπλ ζην εμήο ηελ ηζρχ ηνπο. Δπνκέλσο, ε έλαξμε ηεο ηζρχνο ησλ πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ζπκπίπηεη κε ηελ έθδνζή ηνπο. Δπνκέλσο θαηά ην ελδηάκεζν ρξνληθφ δηάζηεκα ε πξάμε, φπσο ξεηά νξίδεηαη ζην χληαγκα, ίζρπζε θαη παξήγαγε έλλνκα απνηειέζκαηα. Οη πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ κπνξνχλ θαηαξρήλ λα εηζάγνπλ λέν δίθαην ή θαη λα ηξνπνπνηνχλ ξεηά ή ζησπεξά δηαηάμεηο λφκνπ. (α) εθφζνλ αθνινπζήζεη θχξσζε δελ ηίζεηαη δήηεκα, θαζφζνλ ε πξάμε απνθηά πιένλ ηππηθή δχλακε λφκνπ θαη επφκελνο λεφηεξνο λφκνο θαηαξγεί παιαηφηεξν. (β) Πξφβιεκα αλαθχεηαη γηα ην ελδηάκεζν ρξνληθφ δηάζηεκα ζηηο πεξηπηψζεηο, ζηηο νπνίεο ε πξάμε λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ ηειηθά δελ θπξψλεηαη θαη φρη κφλν ζπκπιεξψλεη, αιιά ηξνπνπνηεί ή θαηαξγεί δηαηάμεηο λφκσλ. Δθφζνλ κία πξάμε λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ δελ θπξσζεί απφ ηε Βνπιή παξακέλεη θαλνληζηηθή πξάμε ηεο δηνίθεζεο θαη κάιηζηα ρσξίο εμνπζηνδφηεζε- κε πεξηνξηζκέλε ρξνληθά ηζρχ θαη κε ηππηθή δχλακε θαηψηεξε ηνπ λφκνπ. 14 Σο 1977 χρθςιμοποιικθκε ο τφποσ τθσ πράξθσ νομοκετικοφ περιεχομζνου για το πάγωμα των ενοικίων των κατοικιϊν. Επίςθσ το 1985 για τθν εφαρμογι των μζτρων οικονομικισ πολιτικισ. Και ςτισ δφο περιπτϊςεισ κα μποροφςε θ αντιμετϊπιςθ τθσ ανάγκθσ να χαρακτθριςτεί εξαιρετικά επείγουςα. Είναι όμωσ αμφίβολο αν κα μποροφςε να χαρακτθριςτεί και απρόβλεπτθ. 18

5.3 Η εξαιπεηική κανονιζηική εξοςζιοδόηηζη Ζ εμαηξεηηθή θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε πνπ πξνβιέπεηαη ζην άξζξν 48 ηνπ πληάγκαηνο παξέρεηαη γηα ηελ αληηκεηψπηζε εμαηξεηηθψλ αλαγθψλ, πνπ πξνθχπηνπλ απφ εμαηξεηηθνχο εμσηεξηθνχο αιιά θαη εζσηεξηθνχο θηλδχλνπο. Πξνυπφζεζε ηεο εμαηξεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο είλαη φηη ήδε έρνπλ ηεζεί ζε εθαξκνγή ηα κέηξα θαηάζηαζεο αλάγθεο. Σν χληαγκα νξίδεη πεξηνξηζηηθά ηηο πεξηπηψζεηο θαηάζηαζεο αλάγθεο, δειαδή ηελ πεξίπησζε πνιέκνπ, επηζηξάηεπζεο εμαηηίαο εμσηεξηθψλ θηλδχλσλ ή άκεζεο απεηιήο ηεο εζληθήο αζθάιεηαο, θαζψο θαη αλ εθδεισζεί έλνπιν θίλεκα γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Κπιηική επί ηος θεζμού ηηρ κανονιζηικήρ εξοςζιοδόηηζηρ 6. Διζαγυγικά ην δεχηεξν κέξνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, επηρεηξείηαη θξηηηθή επί ηνπ ζεζκνχ ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο, ε νπνία παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ζηελ Γηνίθεζε λα παξαγάγεη θαλφλεο δηθαίνπ. Ο ζεζκφο ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο θξίλεηαη απαξαίηεηνο γηα ηελ δηεθπεξαίσζε ηνπ λνκνζεηηθνχ έξγνπ ηεο Βνπιήο. ην ζεκείν απηφ ζα ήηαλ ρξήζηκε κηα ζχληνκε ηζηνξηθή αλαζθφπεζε γηα ηελ εμαθξίβσζε ησλ ιφγσλ πνπ νδήγεζαλ ζηε ιεπηνκεξή ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε ηνπ ζεζκνχ απηνχ. Βαζηθφ εξψηεκα ηνπ θεθαιαίνπ απηνχ είλαη εάλκε ηελ παξαρψξεζε εμνπζηψλ λνκνζέηεζεο ζηε δηνίθεζεηίζεηαη ζέκα θαηαζηξαηήγεζεο ηνπ άξζξνπ 26 ηνπ πληάγκαηνο, ζην νπνίν θαζηεξψλεηαη ε αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ. Θα πξνζπαζήζνπκε λα απαληήζνπκε ζην εξψηεκα απηφ ζθαηξηθά, αθελφο αλαδεηψληαο ηελ άπνςε ησλ ζεσξεηηθψλ ηνπ δηθαίνπ, αθεηέξνπ αλαηξέρνληαο ζηελ ζχγρξνλε ζπληαγκαηηθή θαη πνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα. 7.Ιζηοπικά:Λόγοι λεπηομεπούρ πύθμιζηρ κανονιζηικήρ και ειζαγυγήρ έκηακηηρ εξοςζιοδόηηζηρ ζηο ύνηαγμα 1975 Καη' αξράο, ε ζέζπηζε πξσηεπφλησλ θαλφλσλ δηθαίνπ απφ φξγαλα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο είλαη ζεζκφο γλψξηκνο ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε πνιχ πξηλ ην χληαγκα ηνπ 1975. Σν θαηλφκελν άζθεζεο λνκνζεηηθήο αξκνδηφηεηαο απφ δηνηθεηηθά φξγαλα εθδειψζεθε ζηε ρψξα καο είηε κέζσ ηνπ ζεζκνχ ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο είηε θαη' επίθιεζε ηνπ ιεγφκελνπ δηθαίνπ ηεο αλάγθεο είηε θαη δπλάκεη ξεηήο ζπληαγκαηηθήο δηάηαμεο (άξζξ. 77 ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1927 θαη 35 19

2 ηνπ πληάγκαηνοηνπ 1952) πνπ επέηξεπε ηελ ζε ζπληαγκαηηθφ πιαίζην έθδνζε δηαηαγκάησλ απφ ηε δηνίθεζε. Γηφινπ ζπάληα, επηπιένλ, εθδίδνληαλ, ρσξίο ηελ απαηηνχκελε ηήξεζε ησλ θαλφλσλ ηνπ πληάγκαηνο πεξί ηεο αξκνδηφηεηαο ηνπ λνκνζεηηθνχ νξγάλνπ, νη ιεγφκελεο Πξάμεηο ηνπ Τπνπξγηθνχ πκβνπιίνπ (Π.Τ..) 15. Απηέο ζε θακία πεξίπησζε δελ ζπλδένληαλ κε λνκνζεηηθή εμνπζηνδφηεζε παξ' φια απηά πεξηείραλ πξσηνγελή λνκνζεηηθή ξχζκηζε θαη ππνβάιινληαλ αξγφηεξα ζηε Βνπιή ψζηε λα θπξσζνχλ αλαδξνκηθά «δηά ηήλ θάιπςηλ ηῆο ηνηαχηεο ἀληηζπληαγκαηηθφηεηνο». Απηή αθξηβψο ε δηαδηθαζία ηεο κεηέπεηηα θχξσζεο (έγθξηζεο) ησλ Π.Τ.. απφ ηε Βνπιή, πνιιάθηο επαλαιακβαλφκελε θαη ρξνλνβφξα νχζα, αλέδεημε ηελ αλάγθε εηζαγσγήο λέαο, εηδηθήο θαη ηαρείαο ξχζκηζεο γηα ηελ λνκνζεηηθή αληηκεηψπηζε εμαηξεηηθά επεηγφλησλ δεηεκάησλ 16 φρη κφλν φηαλ ε Βνπιή ήηαλ απνχζα (απηή ε πεξίπησζε, άιισζηε, ππαγφηαλ ζην άξζξν 35 2 ηνπ πληάγκαηνο ηνπ 1952) αιιά εμίζνπ θαη φηαλ ε Βνπιή βξηζθφηαλ ζε ζχλνδν. Έηζη, κε ην λέν ζεζκφ ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο, έγηλε κεηαμχ ηεο Βνπιήο θαη ηεο δηνίθεζεο κηα απφπεηξα θαηαλνκήο ηεο λνκνζεηηθήο αξκνδηφηεηαο, ε νπνία θαηά ηα «πξνζηάγκαηα» ηνπ θηιειεχζεξνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ θνηλνβνπιεπηηζκνχ αλήθεη ζηε λνκνζεηηθή εμνπζία, δειαδή ηε Βνπιή. 8. Η κανονιζηική εξοςζιοδόηηζη υρ θαινόμενο διαζηαύπυζηρ ηυν εξοςζιών Δίλαη γεγνλφο φηη κε ην ζεζκφ ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο ηίζεηαη ζέκα θαηαζηξαηήγεζεο ηνπ άξζξνπ 26 ηνπ πληάγκαηνο, ζην νπνίν θαζηεξψλεηαη ε αξρή ηεο δηάθξηζεο ησλ εμνπζηψλ. ηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ άξζξνπ απηνχ νξίδεηαη φηη ε λνκνζεηηθή ιεηηνπξγία αζθείηαη απφ ηελ Βνπιή θαη ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο θαη ζηελ δεχηεξε παξάγξαθν ηνπ νηθείνπ άξζξνπ νξίδεηαη φηη ε εθηειεζηηθή εμνπζία αζθείηαη απφ ηελ Κπβέξλεζε θαη ηνλ Πξφεδξν ηεο Γεκνθξαηίαο. Χζηφζν, κε ην ζεζκφ απηφ, πνπ πξνβιέπεηαη πάξαπηα ζην χληαγκα, θαίλεηαη θαη' αξρήλ λα δηαζηαπξψλνληαη νη δχν απηέο εμνπζίεο, αθνχ ε εθηειεζηηθή αζθεί αξκνδηφηεηεο πνπ 15 Βλ. ςχετικά και Ε. Βενιηζλοσ, Μακιματα υνταγματικοφ Δικαίου (Ανακεωρθμζνθ ζκδοςθ 2008), ςελ. 176 16 Βλ. ςχετικά τθν Ειςθγθτικι Ζκκεςθ επί του ςχεδίου υντάγματοσ τθσ υνταγματικισ Επιτροπισ: «Σζλοσ, ἐν ἄρκρῳ 44 παρ. 1, εἰσ ἐκτάκτουσ περιπτϊςεισ ἐξαιρετικῶσ ἐπειγοφςθσ καὶ ἀπροβλζπτου ἀνάγκθσ, ὁ Πρόεδροσ, πάντοτε τῇ προτάςει τοῦ Ὑπουργικοῦ υμβουλίου, δφναται νὰ ἐκδίδῃ γενικῶσ πράξεισ νομοκετικοῦ περιεχομζνου... Σοῦτο ἐγζνετο καὶ εἰσ τὸ παρελκόν διὰ τῆσ δθμοςιεφςεωσ πράξεων τοῦ Τπουργικοῦ υμβουλίου νομοκετικοῦ περιεχομζνου, αἵτινεσ βραδφτερον, καὶ ἐνίοτε οὐχὶ ἐντόσ ςυντόμου χρόνου, ἐκυροῦντο ὑπὸ τῆσ Βουλῆσ. Ἐγζνετο ὅμωσ τοῦτο κατὰ παράβαςιν τοῦ υντάγματοσ, ὑπό τὴν εὐκφνθν τῆσ κυβερνιςεωσ, πρὸσ ἀντιμετϊπιςιν ὃλωσ ἐκτάκτων περιπτϊςεων. Ἥδθ τὸ μζχρι τοῦδε παρανόμωσ γενόμενον, νομιμοποιεῖται, διὰ τῆσ ὑπὸ τοῦ υντάγματοσ ἀναγνωρίςεωσ τῆσ τοιαφτθσ ἀνάγκθσ.» και τα Επίςθμα Εςτενογραφθμζνα Πρακτικά τθσ Ολομζλειασ τθσ Επιτροπισ του υντάγματοσ του 1975, ς. 449. Βλ. ακόμθ Ράικου, υνταγματικό Δίκαιο, τόμ. Αϋ, τεφχ. βϋ, ςελ. 325: «Οι διατάξεισ του άρκρ. 44 1 του υντάγματοσ προβλζπουν τθν ζκδοςθ πράξεων νομοκετικοφ περιεχομζνου από τον Πρόεδρο μετά από πρόταςθ του Τπουργικοφ υμβουλίου. Οι διατάξεισ αυτζσ νομιμοποιοφν τισ πράξεισ του Τπουργικοφ υμβουλίου νομοκετικοφ περιεχομζνου, που εκδίδονταν υπό τθν ιςχφ του προθγοφμενου υντάγματοσ για τθν αντιμετϊπιςθ ζκτακτων περιςτάςεων και οι οποίεσ κυρϊνονταν κατόπι με τυπικό νόμο.» 20

de constitutione αλήθνπλ ζηελ λνκνζεηηθή εμνπζία. Πψο είλαη δπλαηή, φκσο, ε θαηαζηξαηήγεζε ηνπ πληάγκαηνο απφ ην ίδην ην χληαγκα; Απηφ πνπ πξέπεη λα θαηαζηεί ζαθέο απφ ηελ αξρή γηα ηελ απάληεζε ζην παξαπάλσ εξψηεκα είλαη φηη ε έθδνζε πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ηα φξγαλα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο γίλεηαη απφ απηά σο ηέηνηα θαη φρη σο λνκνζεηηθά φξγαλα. Γηα ην ιφγν απηφ, νη θαλφλεο δηθαίνπ πνπ εθδίδνληαη απφ απηά ιακβάλνπλ ηε κνξθή ησλ θαλνληζηηθψλ πξάμεσλ ηεο Γηνίθεζεο θαη φρη ησλ ηππηθψλ λφκσλ, γη απηφ θαη έπνληαη ησλ ηππηθψλ λφκσλ ζηελ ηεξαξρίαησλ θαλφλσλ δηθαίνπ 17. πλεπψο, νη δχν εμνπζίεο εμαθνινπζνχλ φρη κφλν λα είλαη δηαθξηηέο αιιά θαη λα ηεινχλ ζε ζρέζε ηεξαξρίαο, κε αλψηεξε ηελ λνκνζεηηθή. Δπηπιένλ, ε ηεξαξρηθή απηή ζρέζε εληζρχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη ηα απνηειέζκαηα ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο δελ κέλνπλ αλεμέιεγθηα αιιά ππνβάιινληαη ζε θνηλνβνπιεπηηθφ έιεγρν κέζσ ηνπ ειέγρνπ ηνπ εθάζηνηε θαζ' χιελ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ, εθφζνλ απηφο σο πξντζηάκελν φξγαλν ππέρεη επζχλε γηα ηηο πξάμεηο θαη παξαιείςεηο ησλ πθηζηακέλσλ ηνπ πνπ έγηλαλ θαηά ηελ ελάζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο. Βέβαηα, πξαθηηθά ν έιεγρνο απηφο δελ κπνξεί λα θαιχςεη φιεο ηηο θαλνληζηηθέο πξάμεηο ηεο Γηνίθεζεο, αλ ζθεθηεί θάπνηνο φηη πέξαλ απφ ηνπο ειάρηζηνπο ζπληαγκαηηθνχο θαλφλεο, νη λφκνη απνηεινχλ κηθξή κεηνςεθία ζε ζχγθξηζε κε ηηο θαλνληζηηθέο πξάμεηο 18. Ζ θαλνληζηηθή εμνπζηνδφηεζε, ινηπφλ, φπσο πξνθχπηεη απφ ηα πξνεηξεκέλα, έρεη πάληνηε θάπνηνλ εμαηξεηηθφ ραξαθηήξα, ππφ ηελ έλλνηα φηη εηζάγεη εμαίξεζε απφ ηελ νκαιή ή θπζηθή ιεηηνπξγία ηνπ πνιηηεχκαηνο, θαηά ηελ νπνία νη θαλφλεο δηθαίνπ ηίζεληαη απφ ην λνκνζεηηθφ φξγαλν θαη φρη απφ ηε δηνίθεζε. Απηφ δελ ζεκαίλεη φηη παχεη λα απνηειεί έλα θαλάιη δηαξξνήο ηεο λνκνζεηηθήο εμνπζίαο απφ ηε Βνπιή πξνο ηε δηνίθεζε. Χζηφζν, νη ιφγνη πνπ νδήγεζαλ ζηε ζέζπηζε ηνπ ζεζκνχ απηνχ, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε νηθνλνκία ρξφλνπ ηεο Βνπιήο, ε αλάγθεθαιχςεσο άγλσζησλ ή απξφβιεπησλ πεξηπηψζεσλ θαη πξνβιεκάησλ, απνηεινχλ ζεκαληηθφ επηρείξεκα ππέξ ηεο θαλνληζηηθήο εμνπζηνδφηεζεο 19. 9. Μνημονιακέρ πολιηικέρ: νομοθεηικά μέηπα συπίρ ηον νομοθέηη Μία απφ ηηο παξάπιεπξεο απψιεηεο ησλ κλεκνληαθψλ πνιηηηθψλ είλαη ε νπζηαζηηθή θαηάξγεζε ησλ λνκνζεηηθψλ αξκνδηνηήησλ ηεο Βνπιήο 20. Απφ ηε κία κεξηά απηή δελ αζθεί πηα ζεκειεηψδεηο αξκνδηφηεηεο πνπ απφ ην χληαγκα ηεο επηβάιινληαη, φπσο ε θχξσζε ησλ δαλεηαθψλ ζπλζεθψλ, θαη απφ ηελ άιιε ην 17 Βλ. ςχετικά Δθμθτρόπουλο, ό.π., ςελ. 424: Η τυπικι αυτι κατωτερότθτα των κανονιςτικϊν πράξεων, αποτελεί βαςικι ςυνταγματικι εγγφθςθ ςτον όλο κεςμό τθσ κανονιςτικισ εξουςιοδότθςθσ. 18 Δθμθτρόπουλοσ, ό.π., ςελ. 425. 19 Μια άλλθ λφςθ που υιοκετείται από το ςυντακτικό νομοκζτθ, πζραν του κεςμοφ τθσ κανονιςτικισ εξουςιοδότθςθσ, είναι θ χριςθ των λεγόμενων αόριςτων νομικϊν εννοιϊν και των γενικϊν ρθτρϊν (πρβλ. χρθςτά ικθ, καλι πίςτθ κ.λπ.). Βλ. ςχετικά Δαγτόγλου, ό.π., ςελ.81, 175. 20 Κατροφγκαλοσ Γ., Σο τζλοσ του εργατικοφ δικαίου; υνταγματικι αποτίμθςθ τθσ «αντιμεταρρφκμιςθσ» του Μνθμονίου ΙΙ, ΕΕργΔ 637/2012, ςελ. 638. 21

νπζηαζηηθφ έξγν ηεο λνκνζέηεζεο αζθείηαη πιένλ ζπζηεκαηηθά απφ ηελ θπβέξλεζε κε πξάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ θαη πξάμεηο ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ, πιήξσο ζηεγαλνπνηεκέλεο απφ ηε ιατθή αληηπξνζσπεία αιιά θαη απφ ην λνκνηερληθφ έιεγρν ηνπ πκβνπιίνπ ηεο επηθξαηείαο 21. Σν εξψηεκα πνπ γελλάηαη είλαη εάλ ηίζεληαη φξηα ζηελεθ ηνπ πληάγκαηνο δπλαηφηεηα παξαγσγήο θαλφλσλ δηθαίνπ απφ ηελ θπβέξλεζε, θαη πφηε απηή νδεγείηαη ζε θαηάρξεζε θαη ππέξβαζε ησλ νξίσλ λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Γηα λα απαληήζνπκε ζηααλσηέξσ εξσηήκαηα ζθφπηκν είλαη λα αλαιχζνπκε πξφζθαηεο δηθαηνπαξαγσγηθέο πξάμεηο ηεο θπβέξλεζεο, ζηα πιαίζηα ησλ κλεκνληαθψλ πνιηηηθψλ, νη νπνίεο απνηέιεζαλ έληνλν ζέκα πξνβιεκαηηζκνχ, σο πξνο ηε ζπληαγκαηηθφηεηά ηνπο. 10. Μνημόνιο και εςπυπαφκέρ ζςμθυνίερ για ηην ανηιμεηώπιζη ηηρ κπίζηρ σπέοςρ Ζ ζεκαληηθφηεξε κεηαβνιή πνπ επήιζε ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε θαη ζην ειιεληθφ θνηλσληθφ θξάηνο ζηελ ζχγρξνλε ηζηνξία ηνπ, αλακθηζβήηεηα ήηαλ απηή πνπ ζήκαλε ην «Μλεκφλην». Ο φξνο «Μλεκφλην» ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα δειψζεη ηελ πιεζψξα ησλ δειψζεσλ, απνθάζεσλ θαη ζπκθσληψλ πνπ αθνξνχλ ζην νηθνλνκηθφ πξφγξακκα πνπ νθείιεη λα αθνινπζεί ε ρψξα καο σο φξνπ γηα ηελ θαηαβνιή ησλ δφζεσλ ησλ δαλείσλ πνπ έρεη ζπλάςεη κε ηα άιια θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ θαη ην λνκηζκαηηθφ ηακείν 22. Σα ζέκαηα 23 πνπ ζέηεη ην «Μλεκφλην» είλαη πνιιά θαη ζχλζεηα. ηα λνκηθά δεηήκαηα, ηα νπνία καο ελδηαθέξνπλ επί ηεο παξνχζεο, ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμχ άιισλ: (α) Ζ θχζε ηνπ κλεκνλίνπ θαη ησλ επηκέξνπο θεηκέλσλ πνπ ην ζπλζέηνπλ σο δηεζλνχο ζχκβαζεο 24 ή σο ξχζκηζεο άιινπ είδνπο 25 θαη (β) ε αδηαθάλεηα θαη ε 21 Κατροφγκαλοσ Γ., ο.π., ςελ. 638. 22 Αναλυτικά για τθ διάςταςθ αυτι, τθσ «conditionality» τθσ δανειακισ ςτιριξθσ από τθν εφαρμογι εκ μζρουσ τθσ δανειηόμενθσ χϊρασ οριςμζνου οικονομικοφ προγράμματοσ που οφείλει να εξαςφαλίηει τόςο τθ δυνατότθτα αποπλθρωμισ του χρζουσ όςο και τθ χρθςιμοποίθςθ των πόρων για τουσ ςκοποφσ για τουσ οποίουσ χορθγοφνται, Γκλαβίνθσ Π., Σο μνθμόνιο τθσ Ελλάδοσ ςτθν ευρωπαϊκι, τθ διεκνι και τθν εκνικι ζννομθ τάξθ, 2010, ςελ. 50 επ. 23 Αγγελοποφλου Ολ., Οι υμφωνίεσ ςτο πλαίςιο τθσ Ε.Ε. για τθν αντιμετϊπιςθ τθσ κρίςθσ χρζουσ και θ επίδραςι τουσ ςτθν κοινωνικι αςφάλιςθ, Ευρωπαϊκι Ζκφραςθ, τεφχ. 84, 1ο τρίμθνο 2012, ςελ. 20-24. 24 Δικαίου Ε., Σο ηιτθμα τθσ νομικισ φφςθσ του μνθμονίου και οι ςυνζπειζσ του, ΕφθμΔΔ 2011, 21επ., Μπρεδιμα Α., Η «ςυμφωνία» δανειςμοφ τθσ Ελλάδοσ από του ΔΝΣ: κεςμικά και νομικά ηθτιματα, http://www.constitutionalism.gr, Παυλόπουλου Π., Παρατθριςεισ ωσ προσ τθ νομικι φφςθ και τισ ζννομεσ ςυνζπειεσ του μνθμονίου,http://www.constitutionalism.gr 25 Σμιματα των κειμζνων για το Μνθμόνιο δεν είναι καν κανόνεσ δικαίου αλλά softlaw, G. Mather, Issoftlawtakingover? The perils and benefits of non-traditional legislation, A Paper for the Progress Foundation, Switzerland, 20 Oktober 2010. 22

έιιεηςε δεκνθξαηηθήο λνκηκνπνίεζεο ζηε δηθαηνπαξαγσγηθή δηαδηθαζία πνπ νδήγεζε ζην Μλεκφλην, αιιά θαη ζηηο άιιεο επξσπατθέο ζπκθσλίεο 26. Χο πξνο ην πξψην δήηεκα, θξαηνχζα είλαη ε άπνςε 27, φηη ην «Μλεκφλην» δελ απνηειεί θαηά ην χληαγκα νχηε ζρέδην λφκνπ, δεδνκέλνπ φηη δελ πεξηιακβάλεη δηαηάμεηο λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ νχηε ζρέδην λφκνπ θπξσηηθνχ δηεζλνχο ζχκβαζεο, δεδνκέλνπ φηη δελ πεξηέρεη ην ππνγεγξακκέλν θείκελν ηεο δηεζλνχο ζχκβαζεο. Πξφθεηηαη γηα θείκελν πξνγξάκκαηνο 28 πνπ επηρεηξείηαη λα δεζκεχζεη επί δεθαεηίεο ην κέιινλ ηεο ρψξαο. Σν φηη ηα Μλεκφληα απνηεινχλ «Πξφγξακκα» θξίζεθε πξφζθαηα κε ηελ απφθαζε 668/2012 ηεο Οινκέιεηαο ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπηθξαηείαο 29 επί ηνπ πξψηνπ Μλεκνλίνπ σο εμήο (επί ιέμεη): «ην Μλεκόλην δελ αλαγλσξίδεη αξκνδηόηεηεο ζε όξγαλα δηεζλώλ νξγαληζκώλ νύηε ζεζπίδεη άιινπο θαλόλεο δηθαίνπ θαη δελ έρεη άκεζε εθαξκνγή αιιά, γηα λα πξαγκαηνπνηεζνύλ νη εμαγγειόκελεο κε απηό πνιηηηθέο, πξέπεη λα εθδνζνύλ ζρεηηθέο πξάμεηο από ηα αξκόδηα, θαηά ην Σύληαγκα, όξγαλα ηνπ Ειιεληθνύ Κξάηνπο (λόκνη ή θαλνληζηηθέο δηνηθεηηθέο πξάμεηο θαη εμνπζηνδόηεζε λόκνπ)» 30. Δθφζνλ ην κλεκφλην είλαη πξφγξακκα, παξνπζηαδφκελν σο δεζκεπηηθφ θείκελν λφκνπ, παξαβηάδεη ηελ αληηπξνζσπεπηηθή αξρή θαη ηελ θαηά ην χληαγκα άζθεζε ηεο λνκνζεηηθήο ιεηηνπξγίαο (άξζξ. 26 ). Θίγεηαη, έηζη, θαη ην δεχηεξν δήηεκα, ην νπνίν είλαη απφ ηα θαίξηα πξνβιήκαηα ηεο κλεκνληαθήο πνιηηηθήο ηεο θπβέξλεζεο, ε ζπληαγκαηηθφηεηα ηεο δηθαηνπαξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο πνπ νδήγεζε ζην κλεκφλην. Έθθαλζε ηνπ δεηήκαηνο απηνχ απνηειεί θαη ε πξφβιεςε φηη νη λέεο δαλεηαθέο ζπκβάζεηο ζα ηζρχνπλ απφ ηελ ππνγξαθή ηνπο, ρσξίο θχξσζε απφ ηελ Βνπιή, ε νπνία παξαβηάδεη ηα άξζξα 28 παξ. 2 θαη 36 παξ. 2 ηνπ πληάγκαηνο, θαζψο θαη ην δηεζλέο δίθαην 31.Γεληθά, φπσο ππνζηεξίδεηαη, ε δηαδηθαζία ςήθηζήο ηνπ 26 Γζροντα Α., Σο μνθμόνιο και θ δικαιοπαραγωγικι διαδικαςία, ΕφθμΔΔ 2010, ςελ. 705επ., Γιαννακόπουλου Κ., Μεταξφ εκνικισ και ενωςιακισ ζννομθσ τάξθσ: το «Μνθμόνιο» ωσ αναπαραγωγι τθσ κρίςθσ του κράτουσ δικαίου, http://www.constitutionalism.gr 27 Κοινι διλωςθ 5 ςυνταγματολόγων: υνταγματικι εκτροπι θ ψιφιςθ του «Μνθμονίου» 2 ΚΟΙΝΗ ΔΗΛΩΗ των κακθγθτϊν υνταγματικοφ Δικαίου: Γιϊργου Καςιμάτθ, Ομότιμου Κακθγθτι Πανεπιςτθμίου Ακθνϊν Ανδρζα Δθμθτρόπουλου, Κακθγθτι Πανεπιςτθμίου Ακθνϊν 28 τε 668/2012 (Ολομζλεια)ςε ΕΕργΔ 2012, ςελ. 393 29 ΕΕργΔ 2012, ςελ. 393. 30 Πρβλ ςχετικά Κατροφγκαλου Γ., Memorandasuntservanda?Η ςυνταγματικότθτα του ν. 3548/2010 και του Μνθμονίου για τα μζτρα εφαρμογισ των ςυμφωνιϊν για το Δ.Ν.Σ, τθν Ε.Ε. και τθν Ε.Κ.Σ., ΕΔΔ 2010, ςελ. 113. Μανιτάκθ Αντ., Σα ςυνταγματικά ηθτιματα του Μνθμονίου ενόψει μοιραςμζνθσ κρατικισ κυριαρχίασ και επιτθροφμενθσ δθμοςιονομικισ πολιτικισ, www.constitutionalism.gr, κατά τον οποίο επί λζξει: (το πρώτο μνημόνιο) «ωσ κείμενο με πολιτικο-ηθική και όχι νομική δεςμευτικότητα δεν επιδεχόταν πρόςκτηςη τυπικήσ ιςχφοσ νόμου ςτον οποίο προςαρτάτο». 31 Για τθν επιχειρθματολογία περί παραβίαςθσ του υντάγματοσ λόγω τθσ παράλειψθσ κφρωςθσ από τθ Βουλι των ςυμφωνιϊν με το Διεκνζσ Νομιςματικό Σαμείο και τθν Ευρωπαϊκι Κεντρικι Σράπεηα βλ. Γ. Κατροφγκαλου, «Σο «παραςφνταγμα» του Μνθμονίου και ο άλλοσ δρόμοσ», ΝοΒ, 2011, ςελ. 232-234. Με τθ κζςθ αυτι ςυντάςςονται και ο Ν. Αλιβιηάτοσ, Σο φνταγμα και οι εχκροί του ςτθ νεοελλθνικι ιςτορία 1800-2010, Πόλισ, Ακινα 2011, ςελ. 568, ο Κ. Γιαννακόπουλοσ, «Σο κράτοσ δικαίου και θ εκνικι κυριαρχία μπροςτά ςτο ΔΝΣ», ΕφθμΔΔ, 1/2010, ςελ. 2-3, ο Επ. Μαριάσ, «Η δανειακι ςφμβαςθ Ελλάδασ κρατϊν Ευρωηϊνθσ υπό το πρίςμα των κεςμϊν και του δικαίου τθσ ΕΕ», ΝοΒ, 2010, ςελ. 2218-2220, ενϊ για «ζμμεςθ καταςτρατιγθςθ τθσ διαδικαςίασ του 23