«Αντιπληµµυρικά έργα στον Σπερχειό ποταµό» Ε. Αραπάκη ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ,, TµήµαT Yδραυλικών Mελετών
Ευρύτερη περιοχή του έργου
Η παρουσίαση αφορά στην αντιπληµµυρική προστασία της Νέας ιπλής Σιδηροδροµικής Γραµµής κατά την διέλευσή της από την κοιλάδα του π. Σπερχειού. Η αποτελεσµατική αντιπληµµυρική προστασία δεν περιορίζεται µόνο στο ο Σιδηροδροµικό Εργο αλλά καλύπτει τόσο τον οδικό άξονα ΠΑΘΕ όσο και τις οικιστικές περιοχές Ανθήλης Μοσχοχωρίου και Κόµµατος. Α. ΣΠΕΡΧΕΙΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ Η έκταση της λεκάνης απορροής είναι 1830 Km 2, ενώ το µέσο υψόµετρό της ανέρχεται σε 626 m. Η κύρια κοίτη τροφοδοτείται από 63 συνολικά χείµαρρους οι λεκάνες ς απορροής των περισσότερων έχουν έκταση µεγαλύτερη των 25 km 2 (Ρουστιανίτης, Βίστριτσα, Γοργοπόταµος,, Ασωπός, Ξηριάς Λαµίας). Κατά τα 2/3 του µήκους της, η κοιλάδα του Σπερχειού εµφανίζει έντονες κλίσεις, που δίνουν στον ποταµό χαρακτήρα ορεινό-χειµαρρικό χειµαρρικό,, µε οξείες αιχµές πληµµυρών και έντονη στερεοπαροχή.. Αντίθετα, κατά το τελευταίο 1/3 της διαδροµής του ο Σπερχειός µετατρέπεται σταδιακά σε πεδινό ποταµό, παρουσιάζει έντονο µαιανδρισµό και διασχίζει χαµηλές περιοχές, όπου προκαλεί συχνά σηµαντικές πληµµύρες. π Ο συνεχής µηχανισµός µεταφοράς και απόθεσης φερτών έχει µετατοπίσει την ακτογραµµή του Μαλιακού κατά την ροή εκβολής της φυσικής κοίτης (Αλαµάνα) σε µεγάλο µήκος σύµφωνα µε τις ιστορικές ενδείξεις των τελευταίων 25002 χρόνων, ενώ ισχυρή δυναµική αποθέσεων εκβολής υπάρχει και στην πρόσφατη σχετικά νέα κοίτη Σπερχειού, όπου η µετατόπιση της θέσης εκβολής από την λήψη φωτογραφιών των τοπογραφικών διαγραµµάτων της Γ.Υ.Σ. (1972) µέχρι τις πρόσφατες αεροφωτογραφίες (2002) είναι 600 µέτρα περίπου.
Β. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΕΣΜΕΥΣΕΙΣ Η ευρύτερη περιοχή του έργου συµπεριλαµβάνεται στο ευρωπαϊκό δίκτυο προστατευµένων περιοχών «Natura«2000» σύµφωνα µε την οδηγία 92/43/εε εε. Στα πλαίσια του δικτύου αυτού αποτελεί τόπο κοινοτικής σηµασίας η ευρύτερη περιοχή κοιλάδας και εκβολών Σπερχειού-Μαλλιακός κόλπος (κωδικός GR2440002), ενώ ειδικότερα ο υγροβιότοπος των εκβολών του αποτελεί ζώνη ειδικής προστασίας (κωδικός GR2440005 2440005). Eχει επίσης αναγνωρισθεί και ως βιότοπος Corine (AG0010047). Γ. ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Ο σχεδιασµός των αντιπληµµυρικών έργων έγινε µε βάση τις παρακάτω απαιτήσεις: Αποτροπή κατασκευής οποιονδήποτε έργων στο έλτα εκβολής της Νέας ς κοίτης στο Μαλιακό. Συνεχής διέλευση παροχής στην παλαιά κοίτη Σπερχειού (Αλαµάνα) τόσο για την διατήρηση του εξαιρετικού φυσικού περιβάλλοντος κατά µήκος του τ ποταµού όσο και για την λειτουργία των αρδευτικών δικτύων Ανθήλης ς και Μοσχοχωρίου. Εξάλειψη των φαινόµενων πληµµυρικής κατάκλυσης της οικιστικής περιµέτρου της Ανθήλης, του Μοσχοχωρίου και του Κόµµατος και των καλλιεργήσιµων ιµων εκτάσεών τους.
Τον Οκτ. 2002 ανατέθηκε από την ΕΡΓΟΣΕ στο γραφείο µελετών «ΗΜΗΤΡΗΣ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Α.Μ.Ε.» η εκπόνηση της µελέτης «Αντιπληµµυρική Προστασία της Νέας ιπλής Σιδηροδροµικής Γραµµής κατά την ιέλευσή της από την περιοχή του Ποταµού Σπερχειού». Eπικεφαλής της οµάδας εκπόνησης της Υδρολογικής Μελέτης ήταν ο Ειδικός Συνεργάτης του γραφείου ηµήτρης Κουτσογιάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ε.Μ.Π Ως τεχνικό αντικείµενο της υδρολογικής-υδραυλικής υδραυλικής µελέτης ορίστηκε η επικαιροποίηση των υδρολογικών δεδοµένων και η πρόταση των τεχνικών λύσεων οι οποίες θα αποτρέψουν τα εκτεταµένα φαινόµενα κατάκλυσης της περιοχής σε στάθµες που να θέτουν σε κίνδυνο τις κατασκευές της Νέας ιπλής Σιδηροδροµικής οµικής Γραµµής, του Οδικού Άξονα ΠΑΘΕ και των οικισµών της Ανθήλης, Μοσχοχωρίου και Κόµµατος. Στα πλαίσια της µελέτης συγκεντρώθηκαν πληροφορίες για πληµµυρικά φαινόµενα στον κάτω ρου Σπερχειού από κατοίκους της περιοχής, από µέλη του ΤΟΕΒ Ανθήλης καθώς και από ερασιτεχνικές λήψεις βίντεο που επέτρεψαν την διαµόρφωση ολοκληρωµένης εικόνας για την εκδήλωση του πληµµυρικού φαινοµένου. Για την διατύπωση προτάσεων εναλλακτικών τεχνικών λύσεων πραγµατοποιήθηκαν αλλεπάλληλες συσκέψεις και συνεργασίες µε την ΕΥ Ε/ΠΑΘΕ, την 7, την Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντο (ΥΠΕΧΩ Ε/ΕΥΠΕ), την νοµαρχία και τοπικούς φορείς.
Υ ΡΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Αντικείµενο της Υδρολογικής Μελέτης είναι η εξέταση των υδρολογικών συνθηκών και του υδρολογικού ισοζυγίου της λεκάνης Σπερχειού και η εκτίµηση των τ πληµµυρικών παροχών του Σπερχειού και των παραποτάµων του. Η µελέτη περιλαµβάνει: Τα ευρύτερα σύνολα υδρολογικών δεδοµένων και την επεξεργασία τους. Την παρουσίαση των δεδοµένων ισχυρών βροχοπτώσεων και την επεξεργασία τους µε στόχο την εκτίµηση των χαρακτηριστικών των βροχοπτώσεων σχεδιασµού. Την κατάρτιση συνθετικών µοναδιαίων υδρογραφηµάτων και την εκτίµηση των πληµµυρών σχεδιασµού σε χαρακτηριστικές θέσεις της λεκάνης για διάφορες περιόδους επαναφοράς. Την κατάρτιση σχέσεων έντασης διάρκειας περιόδου επαναφοράς ( όµβρια καµπύλη ) µε δεδοµένα από τους βροχογράφους των σταθµών Λαµίας, Τριλόφου και Τυµφρηστού και τα βροχόµετρα των σταθµών της ΕΜΥ ( Λαµία, ΥΠΕΧΩ Ε, Ε, Τρίλοφο, Τυµφρηστός, Ζηλευτό και Υπάτη ) και ΕΗ ( Νεοχώρι, Πιτσιωτό). Για την εκτίµηση των πληµµυρών σχεδιασµού έγινε διαχωρισµός σε υπολεκάνες και καταρτίσθηκαν τα αντίστοιχα πληµµυρογραφήµατα µε εφαρµογή της τεχνικής του συνθετικού µοναδιαίου υδρογραφήµατος µε την µέθοδο του Βρετανικού ύ Ινστιτούτου Υδρολογίας. Για τον υπολογισµό του ενεργού υδατογραφήµατος εφαρµόσθηκε η µέθοδος SCS µε δείκτες CN που εκτιµήθηκαν από τα στοιχεία του υδρολιθολογικού χάρτη της περιοχής και τον διαχωρισµό των χρήσεων γης µε βάση τη φυτοκάλυψη. Οι πληµµυρικές παροχές που προέκυψαν από την υδρολογική µελέτη είναι: ε Στην εκβολή της νέας κοίτης: Q 100 = 2750 m 3 / sec και Q 50 = 2250 m 3 / sec. Στην εκβολή της παλαιάς κοίτης: Q 100 = 500 m 3 / sec και Q 50 = 400 m 3 / sec.
Υ ΡΑΥΛΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ Στα πλαίσια της µελέτης διερευνήθηκαν, διαστασιολογήθηκαν,, κοστολογήθηκαν και αξιολογήθηκαν οι παρακάτω εναλλακτικές λύσεις: Α) Βελτίωση νέας κοίτης Σπερχειού για την διέλευση της πληµµυρικής παροχής στο Μαλιακό.
Aρχή του υδραυλικού σχεδιασµού είναι η συνεχής διέλευση των συνήθων παροχών στην παλαιά κοίτη Σπερχειού ( Αλαµάνα ) και η εκτροπή των πληµµυρικών παροχών σε νέα κοίτη εκβολής του Σπερχειού στο Μαλιακό.. Η συνεχής ροή στον υγροβιότοπο εξασφαλίζεται από την απορροή της τάφρου Λαµίας. Mε ε την λύση αυτή απαιτείται σχεδιασµός νέου µεριστή µε συνεχή ροή προς την παλαιά κοίτη Σπερχειού (Αλαµάνα) και υπερχείλιση της πληµµυρικής προς την νέα επαρκή κοίτη. Σε πληµµυρικές παροχές 50ετίας η απορροή προς την παλαιά κοίτη καλύπτει την παροχετευτικότητα της στο τµήµα µεταξύ µεριστή και εκβολής Ασωπού ενώ όλη η υπόλοιπη παροχή διοχετεύεται στη νέα κοίτη. Ο σχεδιασµός αυτός περιορίζει δραστικά τα πληµµυρικά φαινόµενα και περιορίζει δραστικά την περαιτέρω απόθεση φερτών στην εκβολή στον Μαλιακό. Για την ταπείνωση της πληµµυρικής στάθµης σε όλο το µήκος της νέας κοίτης διαµορφώθηκε διεύρυνση της διατοµής µε κατασκευή νέου νότιου αναχώµατος από τον υγροβιότοπο µέχρι την συµβολή της τάφρου Λαµίας. Η διατήρηση µικρών ταχυτήτων ροής επιτρέπει την διαµόρφωση ανεπένδυτης τραπεζοειδούς διατοµής στο σύνολο της νέας κοίτης.
ιατήρηση της υπάρχουσας νέας κοίτης (τάφρος Λαµίας ΠΑΘΕ) µε αύξηση της παροχετευτικότητας της που υλοποιείται µε αφαίρεση των εσωτερικών µπαγκινών διαµόρφωσης ελάσσονος κοίτης και την τµηµατική προσθήκη συρµατοκιβωτίων (όπου απαιτείται) στην εσωτερική οριογραµµή της στέψης των υφιστάµενων αναχωµάτων. ιάνοιξη νέας κοίτης (ΠΑΘΕ Αλαµάνα) µε διασφάλιση επαρκούς ελεύθερου ύψους στις θέσεις γεφύρωσης των συγκοινωνιακών έργων ΕΡΓΟΣΕ και ΠΑΘΕ. ιατηρούνται τα υφιστάµενα αναχώµατα η στέψη των οποίων εντάσσεται στο τοπικό οδικό δίκτυο της περιοχής. Ο µεριστής διαµορφώνεται µε πτυχοειδή διάταξη υπερυψωµένων τοιχείων που επιτρέπει την ανάπτυξη µεγάλου µήκους στέψης υπερχείλισης και ελαχιστοποιεί την πληµµυρική στάθµη του Σπερχειού στα ανάντη. Η συνεχής παροχέτευση της ροής στην παλαιά κοίτη (Αλαµάνα) εξασφαλίζεται αλίζεται µε οχετό στο νότιο ανάχωµα ανάντη του µεριστή µε στάθµη πυθµένα χαµηλότερα από την στέψη υπερχείλισης. Η διαστασιολόγηση του οχετού επιτρέπει σε συνθήκες πληµµύρας εκροή στην παλαιά κοίτη ίση µε την παροχετευτικότητα της τ ανάντη εκβολής Ασωπού χωρίς κατασκευή πρόσθετων έργων. Ανάντη του µεριστή προβλέπεται κατασκευή προφράγµατος από εγκάρσιο υδροπερατό έργο (συρµατοκιβώτια( συρµατοκιβώτια) ) για συγκράτηση των αδροµερών φερτών µε διάταξη πρόσβασης για την αποµάκρυνσή τους.
Β) Κατασκευή πολλαπλών οχετών υπό το Σιδηροδροµικό Έργο για τη διόδευση της πληµµύρας χωρίς υπερκέραση της ερυθράς χωµατουργικών της Ν ΣΓ. η διόδευση της πληµµύρας µπορεί να επιτευχθεί µε κατασκευή πολλαπλών οχετών ν στο επίχωµα του Σιδηροδροµικού Έργου στην περιοχή της Α.. ΠΑΘΕ, σε µήκος 900 m περίπου (ΧΘ 41 + 500 42 + 400). για διόδευση πληµµύρας 50ετίας απαιτείται η κατασκευή 56 οχετών ανοίγµατος W=6,00 m (που αντιστοιχούν σε ισαποχή 15,00 m). µε κατασκευή 40 οχετών (µε ισαποχή 21,00 m) ) διασφαλίζεται διόδευση πληµµύρας 20ετίας. Μετά την διόδευση της πληµµύρας υπό την Ν..Σ.Γ. εµφανίζεται κατάκλιση της αρδεύσιµης περιοχής Ανθήλης µε στάθµη που υπολείπεται οριακά της ελάχιστης στάθµης χωµατισµών περί τη ΧΘ 40+000 ενώ έχει προηγηθεί κατάκλυση της ανάντη αρδεύσιµης περιοχής Μοσχοχωρίου. Στην περιοχή που απαιτείται η κατασκευή των οχετών διόδευσης είναι απαραίτητη η επένδυση του ανάντη πρανούς του επιχώµατος του Σιδηροδροµικού έργου µε στρώµνη συρµατοκιβωτίων πάχους 0,50 m σε όλο το ύψος. Για την προστασία του ανάντη πρανούς στην υπόλοιπη γραµµή από Χ.Θ. 40+000 έως 46+5000 είναι απαραίτητη η προστασία του ποδός έναντι διάβρωσης / υποσκαφής µε την τοποθέτηση ενός συρµατοκιβωτίου 1,00x1,00. 1,00.
Η διάταξη βελτίωσης της παροχετευτικότητας της νέα κοίτης Σπερχειού υπερτερεί τόσο από άποψη γενικότερου οφέλους µε λειτουργικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια όσο και από άποψη κόστους δαπανών απαλλοτριώσεων, κατασκευών και αποζηµιώσεων. ιασφαλίζει την Νέα ιπλή Σιδηροδροµική Γραµµή, τον Οδικό Άξονα ΠΑΘΕ και τους ς οικισµούς της Ανθήλης, Μοσχοχωρίου και Κόµµατος από κατάκλυση και επιπρόσθετα έχει θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις για την ευρύτερη περιοχή.
Σχέδια µεριστή
Υφιστάµενος µεριστής Σπερχειού Αεροφωτογραφία Μαΐου 2007, φωτογραφία Φεβ. 2007
Α φάση κατασκευής 17 Ιουλ 2007 Κατασκευή βορείου τµήµατος µεριστή µε ταυτόχρονη λειτουργία Νέας Κοίτης Σπερχειού
Α φάση κατασκευής 17 Ιουλ / 26 Σεπτ.. 2007 Κατασκευή του βόρειου τµήµατος (µε αρµό διακοπής στον άξονα της νέας κοίτης) Κατασκευή βόρειου και δύο νότιων τοίχων στο τελικό υψόµετρο (σε στάθµη +14,50 και +11,50 αντίστοιχα) και κατασκευή ενδιάµεσων τοίχων στο +8, ώστε να υπερχειλίζουν κατά την φάση κατασκευής του νοτίου τµήµατος.
Α φάση κατασκευής 26 Σεπτ.. 2007
Α φάση κατασκευής Σεπτ.. 2007
Λειτουργία Α φάσης και έναρξη κατασκευής Β φάσης µεριστή, Νοεµβ.. 2007