ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 26 Απριλίου 2013 (02.05) (OR. en) 8574/13 EDUC 111 SOC 252 ΣΗΜΕΙΩΜΑ της: Γενικής Γραμματείας του Συμβουλίου προς: την Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων (1ο τμήμα) / το Συμβούλιο αριθ. προηγ. εγγρ.: 8329/13 EDUC 104 SOC 232 Θέμα: Σχέδιο συμπερασμάτων του Συμβουλίου για την κοινωνική διάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης Έγκριση Η Επιτροπή Παιδείας εκπόνησε σε πολυάριθμες συναντήσεις της το εν θέματι σχέδιο συμπερασμάτων, με σκοπό την έγκρισή του κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου «Παιδεία, Νεολαία, Πολιτισμός και Αθλητισμός» της 16ης-17ης Μαΐου 2013. Όλες οι αντιπροσωπίες συμφωνούν πλέον ευρέως επί του κειμένου, υπό την επιφύλαξη μόνον ενδεχόμενων γλωσσικών επιφυλάξεων. Κατά συνέπεια καλείται η Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων να επιβεβαιώσει τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στην Επιτροπή Παιδείας και να υποβάλει το κείμενο στο Συμβούλιο προς έγκριση και εν συνεχεία δημοσίευση στην Επίσημη Εφημερίδα. 8574/13 ΔΙ/δχ 1 DG E - 1C EL
Σχέδιο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Συμπεράσματα του Συμβουλίου για την κοινωνική διάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ: 1. Των άρθρων 165 και 166 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2. Της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και ιδίως του πρωταρχικού στόχου να αυξηθεί σε τουλάχιστον 40% το ποσοστό ατόμων ηλικίας 30 έως 34 ετών που έχουν ολοκληρώσει σπουδές τριτοβάθμιας ή ισότιμης εκπαίδευσης. 3. Των συμπερασμάτων του Συμβουλίου, της 12ης Μαΐου 2009, σχετικά με τη θέσπιση ενός στρατηγικού πλαισίου για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης («ΕΚ 2020») 1, όπου αναγνωρίζεται ως ένας από τους τέσσερις στρατηγικούς στόχους η προαγωγή της ισοτιμίας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά και τονίζεται ότι η πολιτική εκπαίδευσης και κατάρτισης πρέπει να δίνει τη δυνατότητα σε όλους τους πολίτες, ανεξαρτήτως προσωπικών, κοινωνικών ή οικονομικών περιστάσεων, να αποκτούν, να επικαιροποιούν και να αναπτύσσουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους τόσο δεξιότητες σχετιζόμενες με συγκεκριμένη απασχόληση όσο και βασικές δεξιότητες και ικανότητες. 4. Των συμπερασμάτων του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2010, σχετικά με την κοινωνική διάσταση της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2, όπου τονίζεται η σημασία της εξασφάλισης ίσων ευκαιριών πρόσβασης σε ποιοτική εκπαίδευση, καθώς και ισοτιμίας όσον αφορά τη μεταχείριση και τα αποτελέσματα που είναι ανεξάρτητα από το κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον και άλλους παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν σε εκπαιδευτική μειονεξία, και αναγνωρίζεται η οικονομική και κοινωνική λογική για την ανύψωση των συνολικών εκπαιδευτικών επιδόσεων και την ανάπτυξη υψηλού επιπέδου δεξιοτήτων, ενώ επίσης σημειώνεται ότι η παροχή βασικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων για όλους θα παίξει καθοριστικό ρόλο στη βελτίωση της απασχολησιμότητας, της κοινωνικής ένταξης και της προσωπικής ολοκλήρωσης των πολιτών. 1 2 ΕΕ C 119, 28.5.2009, σ. 2-10. ΕΕ C 135, 26.5.2010, σ. 2-7. 8574/13 ΔΙ/δχ 2
5. Των συμπερασμάτων του Συμβουλίου, της 28ης Νοεμβρίου 2011, για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 3, τα οποία καλούν τα κράτη μέλη, αφενός, να προωθήσουν τη συστηματική ανάπτυξη αποτελεσματικών στρατηγικών για τη διασφάλιση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση υποεκπροσωπούμενων ομάδων και, αφετέρου, να εντείνουν τις προσπάθειες για μείωση των ποσοστών εγκατάλειψης των τριτοβάθμιων σπουδών βελτιώνοντας την ποιότητα, την καταλληλότητα και την ελκυστικότητα των μαθημάτων, κυρίως μέσω προσφοράς μάθησης με επίκεντρο τον σπουδαστή και κατάλληλης στήριξης, καθοδήγησης και παροχής συμβουλών μετά την έναρξη των σπουδών. 6. Του ανακοινωθέντος του Βουκουρεστίου που εξέδωσαν οι υπουργοί κατά την Υπουργική Διάσκεψη για τη διαδικασία της Μπολόνια της 26ης και 27ης Απριλίου 2012, όπου συμφώνησαν να λάβουν εθνικά μέτρα για τη διεύρυνση της συνολικής πρόσβασης σε τριτοβάθμια εκπαίδευση υψηλής ποιότητας και επανέλαβαν τον στόχο σύμφωνα με τον οποίο οι φοιτητές που εισέρχονται στην ανώτατη εκπαίδευση και την ολοκληρώνουν πρέπει να αντανακλούν την ποικιλομορφία των πληθυσμών της Ευρώπης, σε συνδυασμό με την εξειδικευμένη αντιμετώπιση της κοινωνικής διάστασης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην έκθεση για την εφαρμογή της διαδικασίας της Μπολόνια του 2012, όπου εξετάζονται τόσο οι διαθέσιμες στατιστικές πληροφορίες σχετικά με την επίδραση που έχει το περιβάλλον των σπουδαστών στη συμμετοχή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση όσο και οι διάφορες προσεγγίσεις πολιτικής για τη διεύρυνση της πρόσβασης. 7. Της ανακοίνωσης της Επιτροπής, της 20ής Νοεμβρίου 2012, προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Ανασχεδιασμός της εκπαίδευσης: Επένδυση σε δεξιότητες για καλύτερα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα» 4 η οποία στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας 5 προάγει την ανάπτυξη και την ενίσχυση εταιρικών σχέσεων και ευέλικτων διαδρομών για τη διά βίου ανάπτυξη δεξιοτήτων. 8. Της σύστασης του Συμβουλίου, της 20ής Δεκεμβρίου 2012, για την επικύρωση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης 6, με την οποία τα κράτη μέλη συμφώνησαν να θεσπίσουν ρυθμίσεις για την επικύρωση τέτοιας μάθησης προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι παρέχεται στα άτομα η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν όσα έχουν μάθει εκτός τυπικών πλαισίων εκπαίδευσης και κατάρτισης για τις σταδιοδρομίες τους, καθώς και για περαιτέρω μάθηση συμπεριλαμβανομένης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 3 4 5 6 ΕΕ C 372, 20.12.2011, σ. 36-41. 14781/12. 14871/12 ADD 6. ΕΕ C 398, 22.12.2012, σ. 1-5. 8574/13 ΔΙ/δχ 3
9. Της Ετήσιας Επισκόπησης της Ανάπτυξης για το 2013, στην οποία αναγνωρίζεται ο ρόλος της εκπαίδευσης, όπως και της καινοτομίας και της έρευνας και ανάπτυξης, ως βασικών μοχλών ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας, και υπογραμμίζεται η καίρια σημασία των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο για την αντιμετώπιση της ανεργίας και την προετοιμασία της οικονομικής ανάκαμψης. 10. Της δραστηριότητας μάθησης από ομοτίμους του ΕΚ 2020 σχετικά με τις πολιτικές και την πρακτική για τη μείωση της εγκατάλειψης του σχολείου και τη βελτίωση των ποσοστών ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, που πραγματοποιήθηκε στην Πράγα τον Μάρτιο του 2013, η οποία επικεντρώθηκε σε προσεγγίσεις σε εθνικό, θεσμικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, θεμελιωμένες σε αποδεικτικά στοιχεία και ανάλυση, ώστε να βελτιωθούν τα ποσοστά ολοκλήρωσης και να προσαρμοστεί η θεσμική πραγματικότητα σε έναν πιο ποικιλόμορφο φοιτητικό πληθυσμό. ΣΥΜΦΩΝΕΙ ΟΤΙ 1. Παρότι οι προκλήσεις που υφίστανται σήμερα για την Ευρώπη δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο μέσω της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, έχει εξαιρετική σημασία τόσο από οικονομικής όσο και από κοινωνικής άποψης να εφοδιαστούν τα άτομα με υψηλού επιπέδου δεξιότητες και ικανότητες τις οποίες χρειάζεται η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της προσπάθειας να διασφαλισθεί δικαιότερη πρόσβαση, συμμετοχή και ολοκλήρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Υπάρχουν ακόμη πάρα πολλά ικανά άτομα που δεν συμμετέχουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση λόγω κοινωνικών, πολιτισμικών ή οικονομικών περιορισμών ή επειδή τα συστήματα στήριξης και καθοδήγησης είναι ανεπαρκή. 2. Η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης και η εκ μέρους της προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, μεταξύ άλλων μέσω της ενισχυμένης έρευνας και καινοτομίας, εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την ικανότητά της να αναπτύσσει τις δεξιότητες όλων των πολιτών της, πράγμα που δείχνει την αλληλεξάρτηση κοινωνικών και οικονομικών στόχων. Παράλληλα με τις προσπάθειες να βελτιωθούν οι δεξιότητες μέσω της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, η υψηλής ποιότητας τριτοβάθμια εκπαίδευση και η διά βίου μάθηση παίζουν επίσης κρίσιμο ρόλο όσον αφορά τη βελτίωση της απασχολησιμότητας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, προωθώντας ταυτόχρονα την προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη σπουδαστών και αποφοίτων και τονώνοντας την κοινωνική αλληλεγγύη και την ενασχόληση με τα κοινά. 8574/13 ΔΙ/δχ 4
3. Η διαδικασία της Μπολόνια και η επακόλουθη ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, το θεματολόγιο της ΕΕ για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η στρατηγική «Ευρώπη 2020» δείχνουν ότι η συμβολή της ευρωπαϊκής συνεργασίας και των κοινών πολιτικών μέτρων είναι πολύτιμη στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων μέσω της ανταλλαγής ορθών πρακτικών, της τεκμηριωμένης συγκριτικής ανάλυσης της πολιτικής και της παροχής χρηματοδοτικής στήριξης, καθώς και μέσω της συνδρομής στη δημιουργία βιώσιμων μηχανισμών για τη διευκόλυνση της μεγαλύτερης κινητικότητας ποικιλόμορφων φοιτητικών ομάδων. ΚΑΛΕΙ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ, ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΔΕΟΝΤΩΣ ΥΠΟΨΗ ΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΩΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ: 1. Να υιοθετήσουν εθνικούς στόχους για την αύξηση της πρόσβασης, της συμμετοχής και των ποσοστών ολοκλήρωσης των υποεκπροσωπούμενων και μειονεκτικών ομάδων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με σκοπό να προσεγγίσουν τον στόχο της διαδικασίας της Μπολόνια, σύμφωνα με τον οποίο οι φοιτητές που εντάσσονται, συμμετέχουν και ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε όλα τα επίπεδα πρέπει να αντανακλούν την ποικιλομορφία των πληθυσμών των κρατών μελών. 2. Να ενθαρρύνουν τη συνεργασία ανάμεσα σε παρόχους εκπαίδευσης σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων όσων προσφέρουν μη τυπική και άτυπη μάθηση, και άλλους σχετικούς ενδιαφερομένους προκειμένου να εντοπίσουν τις ειδικές ομάδες που ενδεχομένως υποεκπροσωπούνται στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς και να προωθήσουν τη μεγαλύτερη συμμετοχή υποεκπροσωπούμενων ομάδων στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού σε όλους τους τομείς της εκπαίδευσης. 3. Να διευκολύνουν την ανάπτυξη προορατικών στρατηγικών και συναφών δομών σε θεσμικό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων δραστηριοτήτων προβολής και ευκαιριών διά βίου μάθησης, παροχής πληροφοριών σχετικά με τις ευκαιρίες και τα αποτελέσματα όσον αφορά την εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, προσανατολισμού για την επιλογή του κατάλληλου κύκλου σπουδών, την καθοδήγηση από ομοτίμους, την παροχή συμβουλών και τις υπηρεσίες υποστήριξης. 8574/13 ΔΙ/δχ 5
4. Να προωθήσουν τη διαπερατότητα και την ανάπτυξη ευέλικτων και διαφανών διόδων προόδου προς την τριτοβάθμια εκπαίδευση, κυρίως από την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση καθώς και από τη μη τυπική και την άτυπη μάθηση, η οποία διευκολύνεται με εργαλεία διαφάνειας όπως τα εθνικά πλαίσια επαγγελματικών προσόντων που συνδέονται με το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων 5. Να αυξήσουν τις ευκαιρίες για ευέλικτες μορφές μάθησης διαφοροποιώντας τον τρόπο με τον οποίο παρέχεται το εκπαιδευτικό περιεχόμενο, για παράδειγμα εγκρίνοντας διδακτικές και μαθησιακές προσεγγίσεις με επίκεντρο τον σπουδαστή, διευρύνοντας την παροχή δυνατοτήτων για μειωμένο ωράριο, αναπτύσσοντας περιόδους πρακτικής άσκησης με βάση διδακτικές μονάδες, προσφέροντας ανεξάρτητες ενότητες μαθημάτων και εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μέσω της χρήσης ΤΠΕ και αναπτύσσοντας μέσα ανοικτής εκπαίδευσης εγγυημένης ποιότητας. 6. Να διερευνήσουν τον τρόπο με τον οποίο οι μηχανισμοί χρηματοδότησης μπορούν να παράσχουν κίνητρα στα εκπαιδευτικά ιδρύματα για την ανάπτυξη και παροχή ευέλικτων μαθησιακών ευκαιριών εγγυημένης ποιότητας. 7. Να εξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο η συνολική δομή της θεσμικής χρηματοδότησης και της οικονομικής στήριξης των σπουδαστών επιδρά στη συμμετοχή των υποεκπροσωπούμενων και μειονεκτικών ομάδων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να μελετήσουν τον τρόπο με τον οποίο η οικονομική στήριξη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ειδικά για τη βελτίωση της πρόσβασης, της συμμετοχής και της ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 8. Να συνεργαστούν με τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και άλλους σχετικούς ενδιαφερομένους προκειμένου να αυξηθούν τα ποσοστά ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τη βελτίωση της ποιότητας της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας, ιδίως μέσω της πιο ευέλικτης παροχής και της πρόβλεψης για σχετική στήριξη μετά την έναρξη των σπουδών, καθώς και αυξάνοντας την ελκυστικότητα των μαθημάτων και τη συνάφειά τους με την αγορά εργασίας. 9. Να μελετήσουν και να προσπαθήσουν να μειώσουν τυχόν περιφερειακές και γεωγραφικές ανισότητες εντός των κρατών μελών σε ό,τι αφορά την πρόσβαση, τη συμμετοχή και την ολοκλήρωση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. 8574/13 ΔΙ/δχ 6
10. Να προβούν σε συστηματική συλλογή των σχετικών συγκρίσιμων δεδομένων χρησιμοποιώντας με τον βέλτιστο τρόπο τους υπάρχοντες πόρους προκειμένου να βελτιώσουν τη βάση τεκμηρίωσης για την ανάπτυξη των πολιτικών και να επιτρέψουν την αποτελεσματική παρακολούθηση των στόχων που έχουν τεθεί σε εθνικό επίπεδο σχετικά με την πρόσβαση, τη συμμετοχή και τα ποσοστά ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μεταξύ των υποεκπροσωπούμενων και των μειονεκτικών ομάδων. ΕΠΙΔΟΚΙΜΑΖΕΙ ΤΗΝ ΠΡΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Να ενισχύσει τη βάση τεκμηρίωσης της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για τη στήριξη των δράσεων των κρατών μελών στην αύξηση της πρόσβασης, της συμμετοχής και των ποσοστών ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μέσω: α) της χαρτογράφησης των πολιτικών που στοχεύουν στα ποσοστά πρόσβασης, εγκατάλειψης και ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με σκοπό την ανάλυση της αποτελεσματικότητας των διαφορετικών εθνικών και θεσμικών προσεγγίσεων καθώς και του τρόπου επίδρασης των διαρθρωτικών, θεσμικών, προσωπικών, κοινωνικοπολιτισμικών και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων στα ποσοστά εγκατάλειψης και ολοκλήρωσης των σπουδών β) της εκπόνησης, σε συνεργασία με την Eurostat, μελέτης εφικτότητας για τη βελτίωση της μεθοδολογίας συλλογής διοικητικών δεδομένων που αφορούν τη διάρκεια των σπουδών και τα ποσοστά ολοκλήρωσης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γ) της εκπόνησης μελέτης σχετικά με την επίδραση των διαφόρων τύπων χρηματοδότησης, ή του επιμερισμού του κόστους, καθώς και την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την ισοτιμία των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του θεματολογίου του 2011 για τον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης 7. 7 ΕΕ C 372, 20.12.2011, σ. 36-41. 8574/13 ΔΙ/δχ 7
ΚΑΙ ΚΑΛΕΙ ΤΑ ΚΡΑΤΗ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: 1. Να συνεχίσουν το έργο τους όσον αφορά την κοινωνική διάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, για παράδειγμα αναπτύσσοντας τη μάθηση από ομοτίμους και την τεκμηριωμένη ανάλυση πολιτικής στο θέμα αυτό, μέσω της συμμετοχής στην ανοικτή μέθοδο συντονισμού καθώς και καταβάλλοντας προσπάθειες στο πλαίσιο της διαδικασίας της Μπολόνια και της συνεργασίας με αρμόδιους φορείς και υφιστάμενες πρωτοβουλίες. 2. Να χρησιμοποιήσουν τα αποτελέσματα και τα πορίσματα των μελετών και των άλλων εργασιών που διεξάγουν η Επιτροπή και άλλες σχετικές πηγές ως βάση περαιτέρω διαλόγου και μελέτης πολιτικής, τόσο σχετικά με τα ζητήματα πρόσβασης, συμμετοχής, ολοκλήρωσης των σπουδών όσο και σχετικά με τις επιπτώσεις των διαφορετικών τύπων χρηματοδότησης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. 3. Να ενισχύσουν τις συνέργειες μεταξύ της ΕΕ και της διαδικασίας της Μπολόνια για την υλοποίηση της κοινωνικής διάστασης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βελτιστοποιώντας τη χρηματοδοτική στήριξη στο πλαίσιο του ενωσιακού προγράμματος στον τομέα της εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της νεολαίας και του αθλητισμού μετά το 2013. 4. Να αξιοποιήσουν τη χρηματοδοτική στήριξη της «Πρωτοβουλίας για την απασχόληση των νέων» για την παροχή στοχευμένων ευκαιριών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε νέους κάτω των 25 ετών που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ή είναι άνεργοι ώστε να μπορέσουν να αποκτήσουν δεξιότητες σχετιζόμενες με συγκεκριμένη απασχόληση. 8574/13 ΔΙ/δχ 8