ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο ΤΑ OIKONOMIKA Ε ΟΜΕΝΑ. THE DATA. TYPES OF DATA TIME SERIES CROSS-SECTIONAL POOLED AND CROSS-SECTIONAL AND TIME SERIES EXPERIMANTED DATA AGGREGATION PROBLEM ΕΙ Η Ε ΟΜΕΝΩΝ: ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΕΣ. ΙΑΣΤΡΩΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ. ΣΥΝ ΙΑΣΜΟΣ ΙΑΣΤΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΚΑΙ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΩΝ. ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ. ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΗΣ ΑΘΡΟΙΤΙΚΟΤΗΤΑΣ. C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 1
ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ. Στην εφαρµοσµένη οικονοµική έρευνα οι οικονοµικοί ερευνητές (αναλυτές) έχουν στην διάθεση τους τριών ειδών στοιχείων (δεδοµένων). Τις χρονοσειρές, τα διαστρωµατικά στοιχεία και τους συνδυασµούς χρονοσειρών µε διαστρωµατικά στοιχεία. Επιπλέον υπάρχει η δυνατότητα δηµιουργίας πειραµατικών δεδοµένων µε την εφαρµογή τεχνικών εξοµοίωσης 1, για τον έλεγχο υποθέσεων που αφορούν την οικονοµία αλλά και γενικότερα την ανθρώπινη συµπεριφορά. ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΕΣ 2 (TIME SERIES). Μια χρονοσειρά συνήθως αναφέρεται στην εξέλιξη των τιµών ενός (οικονοµικού) µεγέθους σε σχέση µε τον χρόνο. Στα Χρονοδιαγράµµατα 2.1 και 2.2 παρουσιάζουµε γραφικά την διαχρονική εξέλιξη των (απόλυτων) τιµών και των αποδόσεων 3 του Γενικού είκτη του Χ.Α.Α την περίοδο 1/1/1992-27/7/24. 7 6 5 4 3 2 1 1992 1994 1996 1998 2 22 24 ATHENS STOCKS EXCHANGE GENERAL INDEX Χρονοδιάγραµµα 3.1 ιαχρονική εξέλιξη των τιµών του Γενικού είκτη του Χ.Α.Α (Ηµερήσια στοιχεία 1/1/1992-2/7/24). Πηγή: Χρηµατιστήριο Αξιών της Αθήνας(www.ase.gr). ΑΠΟ ΟΣΕΙΣ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΙΚΤΗ ΤΟΥ Χ.Α.Α. 15 1 5-5 -1-15 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 23 Χρονοδιάγραµµα 3.2 ιαχρονική εξέλιξη των αποδόσεων του Γ. του Χ.Α.Α. Πηγή: Χρηµατιστήριο Αξιών της Αθήνας(www.ase.gr). 1 Τις τεχνικές αυτές θα τις αναλύσουµε σε επόµενο Κεφάλαιο. 2 Αρκετές φορές χρησιµοποιείτε και το όνοµα: Χρονολογικές σειρές 3 Οι αποδόσεις του Γενικού είκτη του Χ.Α.Α ( Γ t ) υπολογίσθηκαν µε βάση την σχέση d t % = ( Γ. t Γ. Γ. t 1 t 1 ) *1 C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 2
18 16 14 12 1 8 6 4 2 1946 1949 1952 1955 1958 1961 1964 1967 197 1973 1976 1979 1982 1985 1988 1991 1994 1997 2 Χρονοδιάγραµµα 3.3 ιαχρονική εξέλιξη των αποδόσεων των Οµολόγων της J.P.Moody s. Πηγή: www.??????.com 35 3 25 2 15 1 5-5 1 15 2 25 3 35 4 45 5 55 6 MADVER MSALES Χρονοδιάγραµµα 3.4 ιαχρονική εξέλιξη των δαπανών για διαφήµιση και των πωλήσεων και προϊόντων µιας εταιρείας.πηγή: www.???.com 4 3 2 1-1 1955 1959 1963 1967 1971 1975 1979 1983 1987 1991 1995 1999 Χρονοδιάγραµµα 3.5 ιαχρονική εξέλιξη της µέσης θερµοκρασίας του Λεκανοπεδίου της Αττικής. Πηγή: Αστεροσκοπείο της Αθήνας(www.???.gr). C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 3
8 Figure 3.2. DAILY PERCENTAGES OF TELTHEASIS 1999 7 6 5 4 3 2 1 1999 MEGA ANT ALPHA STAR Χρονοδιάγραµµα 3.6 ιαχρονική εξέλιξη των ποσοστών τηλεθέασης της Ελληνικής Τηλεοπτικής Αγοράς την περίοδο 1999.Πηγή: AGB (www.agb.gr). 1.2.8.4 -. -.4 -.8-1.2 1999 Χρονοδιάγραµµα 3.7 ιαχρονική εξέλιξη των µεταβολών της τηλεθέασης της Ελληνικής Τηλεοπτικής Αγοράς.Πηγή: AGB (www.agbgr). 12 1 8 6 4 2 1976 1977 1978 1979 198 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 Χρονοδιάγραµµα 3.8 Αφίξεις Εξωτερικού Οδικός, Τρένα, Πλοία και Αεροπλάνα. Πηγή: www.statistics.gr C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 4
14 12 1 8 6 4 2 1975 1976 1977 1978 1979 198 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 199 1991 Χρονοδιάγραµµα 3.8 Παραγωγή και Κατανάλωση Τσιµέντου.Πηγή: www..statistics.gr 4 35 3 25 2 15 1 5 1962 1964 1966 1968 197 1972 1974 1976 1978 198 1982 1984 1986 1988 199 1992 1994 1996 1998 2 Χρονοδιάγραµµα 3.9 είκτης Βιοµηχανικής Παραγωγής της Ελληνικής Οικονοµίας. Πηγή www..statistics.gr 8 7 6 5 4 3 2 1 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 Χρονοδιάγραµµα 3.1 Χρηµατιστηριακοί είκτες των ιεθνών χρηµατιστηριακών Αγορών: Shanghai Hongkong Taiwan Singapore Korea Australia Jjapan και Us Πηγή www????????.com C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 5
Τά ΜακροΟικονοµικά εδοµένα. Στα Σχεδιαγράµµατα 3.1 παρουσιάζουµε ένα µέρος από Μακροοικονοµικά Μεγέθη (Εθνικολογιστικά Μεγέθη). Πρόκειται για την Ιδιωτική Κατανάλωση (Private Consumption), τις Επενδύσεις (Investments) και το Εθνικό Εισόδηµα (National Income) της Αµερικανικής Οικονοµίας. National Accounts Data USA Data 26 24 22 QPCON Private Consumption 45 4 QGNP Gross National Product 2 35 18 16 3 14 25 12 1 2 8 59 61 63 15 59 61 63 8 QINV Private Investment 16 QR Interest Rates 7 14 6 12 1 5 8 4 6 3 4 2 59 61 63 2 59 61 63 Χρονοδιάγραµµα 3.1 ιαχρονική εξέλιξη Βασικών ΜακροΟικονοµικών Μεγεθών της Αµερικανικής Οικονοµίας. Πηγή: Economic Report of the President(www.????com) Τα στοιχεία µεταξύ τους αποτελούν µια Εθνικολογιστική ταυτότητα της µορφής: GNP t = PCON t + PINV t + REST t Το REST t εκφράζει το υπόλοιπο από την Εθνικολογιστική Ταυτότητα GDP t = PCON t + GC t +PINV t + REST t +GIN t +EXP t -IMP t ±SDIAF t Όπου: GDP t PCON t GC t PINV t GIN t EXP t IMP t SDIAF t REST t Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν. Η Ιδιωτική Κατανάλωση. Η ηµόσια Κατανάλωση. Οι Ιδιωτικές Επενδύσεις. Οι ηµόσιες Επενδύσεις Οι Εξαγωγές Αγαθών, Υπηρεσιών και Εισοδηµάτων. Οι Εισαγωγές Αγαθών, Υπηρεσιών και Εισοδηµάτων. Αποθέµατα και Στατιστικές ιαφορές Αποθέµατα και Στατιστικές ιαφορές C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 6
16 14 12 1 8 6 4 2 QR 8 72 64 56 48 4 32 24 QINV FQINV 42 36 3 24 18 26 24 22 2 18 16 14 12 1 QPCON FQPCON QGNP FQGNP ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ Ι ΙΚΑΙΟΣ ΤΣΕΡΚΕΖΟΣ Πώς προκύπτουν τα µακροοικονοµικά εδοµένα; Τα µακροοικονοµικά δεδοµένα προκύπτουν από την αθροιστική οικονοµική συµπεριφορά των οικονοµικών µονάδων της οικονοµίας (Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις, ηµόσιο, Εξωτερικό κτλ) Στο γράφηµα ροής 5 παρουσιάζουµε µια γραµµική σχέση προσέγγιση της δηµιουργίας οικονοµικών δεδοµένων µε βάση την λειτουργία του δηµοσίου τοµέα, των δηµοσίων επενδύσεων και τα δηµόσιας κατανάλωσης. Τα αποτελέσµατα από αυτή την εξοµοίωση παρουσιάζονται γραφικά στο Σχεδιάγραµµα 3.11. Είναι εµφανές η οµοιόµορφη συµπεριφορά των εξοµοιωµένων και των πραγµατικών δεδοµένων. Το σύστηµα των εξισώσεων που αντιστοιχεί στο γράφηµα ροής 6 δίδεται στο παράρτηµα αυτού του κεφαλαίου. Γράφηµα Ροής ηµιουργείας ΜακροΟικονοµικών εδοµένων. Private Investment PCON Private Consumption INV GNP PCON PCON INV INV GNP GNP QR QR Interest Rates QR Gross National Product Περίοδος 1 Περίοδος 2 Περίοδος Ν C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 7
Actual and Simulated National Accounts Data USA Data 26 QPCON Private Consumption 42 QGNP Gross National Product 24 FQPCON FQGNP 22 36 2 18 3 16 14 24 12 1 18 8 QINV Private Investment 16 QR Interest Rat es 72 FQINV 14 64 12 56 1 48 8 4 6 32 4 24 2 Χρονοδιάγραµµα 3.11 ιαχρονική εξέλιξη Βασικών ΜακροΟικονοµικών Μεγεθών της Αµερικανικής Οικονοµίας. Πηγή: Economic Report of the President(www.?????????????/) C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 8
ΙΑΣΤΡΩΜΑΤΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ( CROSS SECTIONAL DATA). Τα διαστρωµατικά δεδοµένα είναι παρατηρήσεις που αναφέρονται στην συµπεριφορά οικονοµικών µονάδων (Νοικοκυριά, Επιχειρήσεις κ.λ.π ) σε µία συγκεκριµένη χρονική περίοδο. Στον Πίνακα 3.1 παρουσιάζουµε αριθµητικά τις δηλωθείσες δαπάνες και το το δηλωθέν διαθέσιµο εισόδηµα 55 νοικοκυριών από την Ινδική Οικονοµία 4. Επιπλέον στο Σχεδιάγραµµα 3.1 παρουσιάζουµε γραφικά τη σχέση δαπανών και διαθέσιµου εισοδήµατος. Χωρίς να υπεισέλθουµε σε λεπτοµέρειες είναι εµφανής η αυξητική σχέση µεταξύ των δαπανών και του διαθέσιµου εισοδήµατος. Όπως τουλάχιστον προκύπτει από το Σχεδιάγραµµα 3.12 αν αυξηθεί το εισόδηµα αυξάνει και η δαπάνη (για το συγκεκριµένο προϊόν). 64 56 Expenditure on Food (Rs) 48 4 32 24 16 36 45 54 63 72 81 Total Expenditures (Rs) Σχεδιάγραµµα 3.12. Γραφική παρουσίαση της σχέσης των δαπανών (κάθετος άξονας) και του διαθέσιµου εισοδήµατος. (οριζόντιος άξονας) 4 Τα στοιχεία αυτά έχουν ληφθεί από C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 9
3. ΣΥΝ ΥΑΣΜΟΣ ΧΡΟΝΟΣΕΙΡΩΝ ΚΑΙ ΙΑΣΤΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. Η Ιδανική Περίπτωση. Υπάρχει επί πλέον η δυνατότητα αξιοποίησης διαστρωµατικών δεδοµένων για µεγάλες χρονικές περιόδους. Πρόκειται για ένα συνδυασµό δεδοµένων ο οποίος εφόσον έχει οικονοµικό νόηµα και είναι και αριθµητικά και στατιστικά αξιόπιστος θα πρέπει σε πολλές περιπτώσεις 5 να προτιµάται σε σχέση µε τη µεµονωµένη αξιοποίηση µιας χρονοσειράς ή κάποιων διαστρωµατικών δεδοµένων. Στον Πίνακα 3.1 και 3.2 παρουσιάζουµε στοιχεία που συνδυάζουν την διαχρονική εξέλιξη της Ιδιωτικής Κατανάλωσης Στο σχεδιάγραµµα 3.2 παρουσιάζουµε γραφικά τη διαχρονική εξέλιξη της καταναλωτικής συµπεριφοράς 13 νοικοκυριών για 2 διαφορετικές χρονικές περιόδους. 5 ιαφορετικές είναι οι περιπτώσεις χρησιµοποίησης των στοιχείων στην ανάλυση και την πρόβλεψη των οικονοµικών εξελίξεων. C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 1
ΠΙΝΑΚΑΣ 3.2 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9 N1 N11 N12 N13 ΣΥΝΟΛΟ 1985:1 19.631 8.964 6.128 3.912 3.912 3.849 2.58 2.156 4.137 3.187 3.477 3.798 2.611 68.34251 1986:1 29.97 6.568 2.71 4.132 2.974 2.656 3.9 4.114 3.619 2.956 2.818 2.956 2.6 71.1553 1987:1 13.287 9.381 7.54 5.43 4.786 4.961 3.582 3.566 3.787 2.375 2.832 2.941 3.14 67.18464 1988:1 19.865 1.435 5.641 4.223 3.75 3.98 3.613 3.387 3.55 2.624 2.35 3.79 3.641 7.4726 1989:1 13.321 9.468 7.56 5.91 5.41 5.137 3.819 2.955 3.222 2.77 2.866 3.279 3.619 68.96636 199:1 13.422 8.98 7.421 6.94 4.2 5.19 2.625 3.869 3.224 2.183 3.398 2.975 3.268 66.51581 1991:1 11.29 9.183 7.977 5.792 5.51 5.167 3.783 3.496 3.16 3.44 4.258 3.65 3.643 69.9888 1992:1 3.299 6.449 3.62 3.12 2.656 3.519 3.294 3.516 2.926 2.812 2.366 3.273 3.18 71.1185 1993:1 14.73 1.965 7.897 6.342 4.224 3.579 3.973 3.287 3.521 2.453 2.264 2.83 3.628 69.3612 1994:1 29.951 6.876 3.241 3.49 2.977 3.13 2.85 3.263 2.737 3.9 1.839 3.434 2.278 69.482 1995:1 11.252 8.669 7.479 6.139 6.268 5.46 3.664 4.647 3.944 3.989 3.843 3.425 3.25 71.6161 1996:1 1.634 9.168 7.373 6.55 5.169 3.895 3.985 4.25 3.151 3.543 3.6 3.655 2.731 66.61449 1997:1 15.896 1.363 7.541 5.43 4.12 4.971 4.1 3.241 4.32 2.561 2.59 2.653 3.36 69.85944 1998:1 19.23 11.374 6.72 4.367 4.17 3.117 3.336 3.564 3.47 3.246 3.199 3.323 2.952 71.2381 1999:1 17.7 1.841 6.177 5.79 4.337 3.39 3.685 2.9 2.65 3.915 2.21 3.261 3.153 69.99998 2:1 26.946 7.386 3.33 2.349 2.799 2.588 3.2 2.467 3.65 3.596 2.43 3.52 3.71 67.45889 21:1 18.612 1.891 6.688 4.666 4.8 2.999 3.488 2.95 3.42 3.584 2.99 2.975 2.75 69.64184 22:1 28.19 6.713 3.713 2.615 3.723 2.4 2.96 3.243.986 3.18 4.162 2.66 2.733 67.1712 Πηγή:Υποθετικά εδοµένα(στοχαστική Εξοµοίωση). C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 11
Πίνακας 3.2 ΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ N1 N2 N3 N4 N5 N6 N7 N8 N9 N1 N11 N12 N13 ΣΥΝΟΛΟ 1985:1 58.564 24.43 1.191 4.251 1.773.74.39.129.54.22.9.4.2 1.4792 1986:1 85.985 12.142 1.715.242.34.5.1...... 1.12361 1987:1 3.823 21.355 14.795 1.25 7.12 4.92 3.49 2.362 1.636 1.134.785.544.377 99.4936 1988:1 58.345 24.399 1.23 4.267 1.784.746.312.13.55.23.1.4.2 1.27968 1989:1 35.1 22.75 14.787 9.612 6.248 4.61 2.64 1.716 1.115.725.471.36.199 99.6332 199:1 34.716 22.726 14.876 9.738 6.375 4.173 2.732 1.788 1.171.766.52.328.215 1.1624 1991:1 26.315 19.468 14.42 1.654 7.882 5.831 4.314 3.191 2.361 1.746 1.292.956.77 99.1189 1992:1 86.446 12.787 1.891.28.41.6.1...... 11.45194 1993:1 38.23 23.743 14.827 9.258 5.781 3.61 2.254 1.48.879.549.343.214.134 11.2395 1994:1 88.77 11.179 1.48.177.22.3....... 11.55938 1995:1 25.886 19.37 14.41 1.741 8.11 5.975 4.457 3.324 2.479 1.849 1.379 1.29.767 99.6644 1996:1 25.694 19.17 14.33 1.671 7.962 5.94 4.432 3.37 2.467 1.841 1.373 1.25.764 98.94949 1997:1 43.516 24.813 14.149 8.68 4.6 2.623 1.496.853.486.277.158.9.51 11.18139 1998:1 54.991 25.242 11.587 5.318 2.441 1.121.514.236.18.5.23.1.5 11.6466 1999:1 48.333 25.475 13.427 7.77 3.73 1.966 1.36.546.288.152.8.42.22 12.17379 2:1 82.449 15.468 2.92.544.12.19.4.1..... 11.48874 21:1 51.867 25.36 12.399 6.62 2.964 1.449.79.346.169.83.4.2.1 11.47888 22:1 85.56 12.953 1.961.297.45.7.1...... 1.82424 C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 12
ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΕΣ 72...... 71 7 consumption 69 68 67 66 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 time Χρονοδιάγραµµα 3.13 ιαχρονική εξέλιξη της συνολικής κατανάλωσης των νοικοκυριών του δείγµατος. ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΙΑΘΕΣΙΜΟ ΕΙΣΟ ΗΜΑ 12.5...... 12. 11.5 11. income 1.5 1. 99.5 99. 98.5 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 21 time Χρονοδιάγραµµα 3.14 ιαχρονική εξέλιξη του συνολικού διαθέσιµου εισοδήµατος των νοικοκυριών του δείγµατος. C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 13
Σχεδιάγραµµα 3.15 Κατανοµή της Ιδιωτικής Κατανάλωσης σε σχέση µε το Εισόδηµα και τον Χρόνο C:\book I\ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2α.doc 14