Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ -ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΖΩΗ- Εργασία στο μάθημα της ιστορίας μαθήτριες : Μακρίδου Ευαγγελία, Μάνου Εβίτα, Μπάτσαλα Αντιγόνη,Μπίλη Σοφία υπεύθυνος καθηγητής: Νικολάου Γεώργιος
Ρόλοι κατοίκων: Άντρες :γεωργοί, πολιτικοί αρχηγοί, θρησκευτικοί ηγέτες, στρατιώτες, σύζυγοι έπαιρναν μέρος σε όλες τις δημόσιες τελετές Γυναίκες : μητέρες, σύζυγοι, καλόγριες σε μοναστήρια, ασχολούνταν με τις οικιακές δουλειές και τα παιδιά τους,ενίσχυαν την οικογεγένειά τους οικονομικά ορισμένες φορές και οι χήρες Παιδιά : διδάσκονταν τα αγόρια ενώ από τις αρχές του 11ου αιώνα και τα κορίτσια συνήθως των εύπορων οικογενειών
-ΓυναίκεςΜη εύπορες κοπέλες : Καταρχάς από τη γέννησή τους θεωρούνταν βάρος της οικογένειας τόσο για την προίκα που θα έπρεπε να δοθεί στο μέλλοντα γαμπρό όσο και για την έλλειψη εργατικών χεριών και βοήθειας σε περίπτωση πολέμου. Αυτές οι κοπέλες μεγάλωναν κοντά στη μητέρα τους μαθαίνοντας όλες τις οικιακές δουλειές όπως μαγείρεμα, σκούπισμα,κέντημα,πλύσιμο καθώς και την Αγία Γραφή. Στη συνέχεια φτάνοντας πλέον σε κατάλληλη ηλικία για γάμο (13-16 χρονών) τα κορίτσια έπρεπε να παντρευτούν έναν άντρα που θα παρείχε τουλάχιστον τα προς το ζην στην οικογένεια και φυσικά άνηκε στην ίδια κοινωνική τάξη με αυτές. Τις περισσότερες φορές μάλιστα η νύφη δεν έβλεπε καν το γαμπρό πριν το γάμο καθώς ο πατέρας της ήταν αυτός που τα τον επέλεγε σύμφωνα με τα δικά του συμφέροντα. Κατόπιν η γυναίκα θα έπρεπε να γεννήσει παιδιά, να τα μεγαλώσει και να τα νουθετήσει σύμφωνα με τις αρχές που της έχουν δώσει οι δικοί της γονείς. Επίσης πολλές γυναίκες ασκούσαν βιοποριστικά επαγγέλματα ως μαίες, ιατροί, καλλιγράφισσες, ή ναυκλίρισσες. Επίσης όφειλαν να κυκλοφορούν με σκεπασμένο το πρόσωπο. Τέλος μετά τον 11ο αιώνα είχαν δικαίωμα στα κοινά και στην παιδεία.
Εύπορες κοπέλες αριστοκρατικής καταγωγής : Βέβαια όλα τα παραπάνω δεν ίσχυαν για τις κοπέλες αυτής της κοινωνικής τάξης. Μπορεί να μη διδάσκονταν ως τις αρχές του 11ου αιώνα μα ποτέ δε χρειάστηκε να εργαστούν καθώς υπήρχαν οι υπηρέτριες γι αυτές τις δουλειές και έτσι ζούσαν ξένοιστα τη ζωή τους. Ερχόμενες στη σωστή ηλικία γάμου παντρεύονταν έναν διαλεχτό νέο, φημισμένο για την καταγωγή του και τα πλούτη του. Μεγάλωναν τα παιδιά τους πάντα με τη βοήθεια δούλων μέσα στη χλιδή και τις ανέσεις. Επιπροσθέτως οι γυναίκες αυτές έκαναν ευεργεσίες δηλαδή δωρεές για την ανέγερση ναών καθώς επίσης προσέφεραν εθελοντική εγρασία στα νοσκομεία της τότε εποχής.επίσης έπρεπε να κυκλοφοροπυν με έναν δούλο έξω, καθώς και μετά τον 11ο αιώνα είχαν δικαίωμα και στα κοινά. Τέλος πολλές φορές χάρη της διπλωματίας πολλές πριγκίπισσες παντρεύονταν ξένους ηγεμόνες για να εξασφαλιστεί ειρήηνη και συνεργασία ανάμεσα στους λαούς και οι πριγκίπισσες γίνονταν οι καλύτεροι πρεσβευτές του Βυζαντίου στις νέες πατρίδες τους. Και βέβαια δεν ήταν λίγες οι ξεχωριστές προσωπικότητες βυζαντινών γυναικών που έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή της δικής τους εποχής, αλλά και στο μέλλον του Βυζαντίου, είτε ήταν απλές γυναίκες του λαού, όπως η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, είτε ήταν εξέχουσες εκπρόσωποι της αυτοκρατορικής αυλής ή της αριστοκρατίας, όπως η αυτοκράτειρα Ελένη, η Ανικία Ιουλιανή, η Γάλλα Πλακιδία και άλλες.
Χειρόγραφο με απεικόνιση υφάντρας. όστρακο με απεικόνιση γυναίκας που γνέθει Όταν η σύζυγος αγανακτεί Θεοδώρα με την ακολουθία Φροντίζω το σπίτι και κάνω όλες τις δουλειές ( ) Φροντίζω τα παιδιά καλύτερα από την καλύτερη παραμάνα. Υφαίνω μόνη τη ρόμπα που φορώ ( ) Φτιάχνω τα πουκάμισα και τα παντελόνια ( ) Πότε μου αγόρασες μια φούστα; Ποτέ δεν είδα από τα χέρια σου πασχαλιάτικο δώρο. Άντεξα έντεκα χρόνια στερήσεων και μιζέριας κοντά σου και δεν πήρα από σένα ούτε ένα ζευγάρι κάλτσες. Ποτέ δεν είχα μια μεταξωτή ρόμπα, ποτέ ένα δαχτυλίδι, ποτέ ένα βραχιόλι. Το απόσπασμα περιγράφει μια κατάσταση που συμβαίνει σε όλες τις εποχές, είναι δείγμα της παιγνιώδους διάθεσης των βυζαντινών και, ασφαλώς, δεν είναι αντιπροσωπευτικό των συζυγικών σχέσεων στη βυζαντινή κοινωνία. Από τα Πτωχοπροδρομικά, στο Ζεράρ Βαλτέρ, Η καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο, εκδ. Παπαδήμας, Αθήνα 1999,192.
-Άντρες Η γέννηση αγοριών στο Βυζάντιο ήταν ένα μεγάλο και ευχάριστο γεγονός το οποίο συνδέονταν με γιορτές και γλέντια. Μη εύποροι νέοι :Στη συνέχεια τα αγόρια που δεν πήγαιναν στο σχολείο μάθαιναν από μικρή ηλικία τέχνες κοντά σε ειδικούς τεχνίτες. Εκεί εργάζονταν, ως άμισθοι μαθητευόμενοι, συνήθως δύο χρόνια. Ύστερα εργάζονταν κοντά τους με αμοιβή ή αναζητούσαν αλλού εργασία. Κάθε τεχνίτης μπορούσε να έχει μόνο δύο μαθητευόμενους. Ο σεβασμός των νέων αυτών προς το «αφεντικό» τους ήταν μεγάλος και συχνά κρατούσε για όλη τους τη ζωή. Η ιερή ιστορία και η ωδική συμπλήρωναν τη στοιχειώδη εκπαίδευση που διαρκούσε τρία χρόνια. Στη συνέχεια ασκούσαν το επάγγελμα αυτό για θρέψουν τις οικογένειές τους. Εύποροι νέοι :Σε αντίθεση από την ηλικία των 10 ετών και μετά, οι ικανότεροι και συνήθως οι πλουσιότεροι συνέχιζαν τις σπουδές τους. Μάθαιναν ρητορική, φιλοσοφία, επιστήμες και τις τέχνες των μαθηματικών, της γεωμετρίας, της μουσικής και της αστρονομίας σε Σχολές. Λειτουργούσαν ταυτόχρονα και εκκλησιαστικά σχολεία, όπου παραδίνονταν και θεολογικά μαθήματα. Κατόπιν ασκούσαν αυτά τα επαγγέλματα,ενώ τα παιδιά των βασιλιάδων αναλάμβαναν τη θέση των προγόνων τους και έκαναν οικογένειες. Μοναχοί, αναχωρητές, ερημίτες, ασκητές απομονώνονταν σε κάποιο έρημο μέρος και υπέβαλλαν το σώμα τους σε δοκιμασίες ( νηστεία, συνεχή προσευχή, αγρυπνία).ο μοναχισμός απέκτησε δύο βασικές μορφές: τη μοναχική και την κοινοβιακή (μοναστήρια).ο μοναχισμός απέκτησε μετά την αναστήλωση των εικόνων μεγάλη άνθηση. Κύριο μοναστικό κέντρο ήταν το Άγιον Όρος στον Άθω από τον 9ο αιώνα και εξής.
Κάποιου φτωχού γεωργού το βόδι έπεσε και ψόφησε ξαφνικά την ώρα που όργωνε το χωράφι του. Ο φτωχός δεν μπορούσε πια να βαστάξει τις συμφορές κι από τον καημό τον πήραν τα κλάματα. άρχισε να χτυπιέται και να θρηνολογεί λέγοντας τα παράπονά του στον Θεό. «Κύριε, τίποτα άλλο βιος ποτέ μου δεν είχα παρά αυτό μονάχα το ζευγάρι και μου το στέρησες κι αυτό. Τώρα από πού θα θρέψω τη γυναίκα μου και τα εννιά παιδάκια μου; Πώς θα πληρώσω τους φόρους στο βασιλιά; Τα δάνεια ποιος θα μου τα ξεπληρώσει; Εσύ, Κύριέ μου, το ξέρεις βέβαια, και πολύ καλά μάλιστα, πως και αυτό το βόδι που τώρα ψόφησε το χα χρεωμένο. Τι να κάνω πια δεν ξέρω. Θα παρατήσω το σπίτι μου και θα το σκάσω σε χώρα μακρινή, πριν το μάθουν οι δανειστές μου και πέσουν σαν τα κοράκια πάνω μου και τα άγρια θεριά». ελεύθερη απόδοση από τον Βίο Φιλαρέτου Ι. Καραγιαννόπουλος, Η Βυζαντινή ιστορία από τας πηγάς, Θεσ/νίκη 1974
Επαγγέλματα ανδρών Πλανόδιος έμπορος Κυνηγός Αγρότης Φοροεισπράκτορας Ξυλουργοί Ψαράδες
-Παιδιά Τη φροντίδα των παιδιών από τη γέννησή τους αναλάβανε η μητέρα και στις πιο εύπορες οικογένειες υπήρχε κάποια βοήθεια από την τροφό. Επίσης όπως προαναφέρθηκε η γέννηση αγοριού προανήγγειλε χαρές και γιορτές ενώ των κοριτσιών έμενε αθόρυβη. Τα νεογέννητα, αφού τα έπλενε η μαμή μετά τη γέννα Τα τύλιγε σε φασκιές, πρακτική που συνεχιζόταν για τους 2-3 πρώτους μήνες. Μέσα στην πρώτη βδομάδα από τη γέννησή τους τα νεογέννητα βαπτίζονταν και στο όνομα που έπαιρναν προσέθεταν και το όνομα του πατέρα τους σε πτώση γενική. Τα βρέφη κοιμόντουσαν σε λίκνα. Επίσης τα πρώτα ερεθίσματα και γράμματα τα μάθαιναν κάτω από τη στοργική επίβλεψη της μητέρας τους. Τα παιχνίδια που τα διασκέδαζαν ήταν το σείστρο και ο καλαθίσκος που ήταν γεμάτος με αθύρματα, παιχνίδια δηλαδή. Τα λίγο μεγαλύτερα αγόρια είχαν τη συρίκτρα, πήλινα οχήματα και αρματηλάτες, τη δερμάτινη --συχνά πολύχρωμη-σφαίρα, τους αστραγάλους, τον τροχό ή κρίκο και τα καλαλαλλάκια,τα πεντόβολα της λαϊκής μας παράδοσης. Τα κορίτσια κι ένας μεγάλος αριθμός αγοριών, που οι γονείς τους δεν είχαν να πληρώσουν δίδακτρα, δεν πήγαιναν σχολείο. Έμεναν στο σπίτι, έπαιζαν στις αυλές και στους δρόμους και βοηθούσαν τους γονείς τους στις δουλειές. Την αγωγή αυτών των παιδιών αναλάμβαναν οι γονείς, οι γιαγιάδες και οι παππούδες. Αυτοί μάθαιναν στα παιδιά ιστορίες για τη ζωή και τον τόπο τους και τα ασκούσαν να διατηρούν τα έθιμα και τις παραδόσεις των Βυζαντινών. Τα κορίτσια κοντά στις μητέρες τους μάθαιναν να κεντούν, να πλέκουν και να υφαίνουν. Τα κορίτσια έπαιζαν με τις πλαγγόνες και τα νιννία. Αγαπημένο τους επίσης παιχνίδι ήταν η μίμηση σημαντικών γεγονότων όπως ο γάμος και η βάπτιση. Ακόμη, συνήθιζαν να χτίζουν σπίτια από χώμα, όπως αναφέρει ο Ευστάθιος Θεσσαλονίκης. Μετά τα 6 τους χρόνια, τα αγόρια πήγαιναν στο δάσκαλο για να μάθουν γραφή και ανάγνωση από το Ψαλτήρι και αριθμητική μετρώντας με τα δάχτυλά τους. Χάραζαν τα πρώτα τους γράμματα πάνω στην αλειμμένη με κερί πινακίδα τους.τα κορίτσια παρακολουθούσαν μαζί με τους αδελφούς τους μόνον όταν τα μαθήματα γίνονταν στο σπίτι από ιδιωτικούς παιδαγωγούς.
κούκλα οστέινο παιδικό παιχνίδι Λεπτομέρεια εικόνας του Αγίου Νικολάου που απεικονίζει παιδί και δάσκαλο, Μονή της Πάτμου Δερμάτινα παιδικά σανδάλια
-ΓάμοςΟ γάμος αποτελούσε για τους Βυζαντινούς σημαντικότατο γεγονός στη ζωή τους και η γαμήλια τελετή ταυτίστηκε σταδιακά με ευλογία από τη εκκλησία. Ο νόμος αλλά και οι επικρατούσες αντιλήψεις περί ηθικής, απαγόρευαν το γάμο μεταξύ συγγενών, με αιρετικούς, με Εβραίους ή με μέλη διαφορετικής κοινωνικής τάξης, ενώ εκείνοι που είχαν τον πρώτο λόγο στην επιλογή συζύγου ήταν οι γονείς, και μάλιστα ο πατέρας. Βασικός στόχος του γάμου ήταν η απόκτηση παιδιών. Τα παιδιά γεννιόνταν συνήθως στο σπίτι με τη βοήθεια συγγενών ή μαίας (μαιευτήρα). Πολλές φορές για την επιλογή συζύγου ο πατέρας ζητούσε τη μεσολάβηση μιας κουρκουσούρας, της δικής μας προξενήτρας, η οποία προσέφερε τις υπηρεσίες της με αντάλλαγμα, συχνά το ένα εικοστό της προίκας και της προγαμιαίας δωρεάς. Υπήρχε χρηματική εγγύηση για την τήρηση της υπόσχεσης του γάμου, ενώ η γυναίκα έχανε την προίκα της αν ζητούσε διαζύγιο.
Δαχτυλίδι γάμου Στην παραπάνω μικρογραφία από τη «Χρονογραφία» τού Σκυλίτζη εικονίζεται μια πολύ εύπορη γυναίκα στο Βυζάντιο (η Δανιηλίς), η οποία έχει ακάλυπτο μόνο το πρόσωπό της. Στέφανα γάμου
-ΔιαζύγιοΟι λόγοι διαζυγίου για τη γυναίκα ήταν: 1. η μοιχεία / σ αυτό το θέμα υπήρχε άνιση μεταχείριση, αφού οι εξωσυζυγικές σχέσεις του άντρα με γυναίκα άγαμη, διαζευγμένη ή χήρα συνιστούσαν πορνεία και όχι η μοιχεία 2. η κατηγορία για μοιχεία χωρίς απόδειξη 3. η μη εκτέλεση των συζυγικών καθηκόντων για 3 χρόνια 4. οι ποινικά κολάσιμες πράξεις του άνδρα, όχι μόνο απέναντί της 5. η παραφροσύνη (επί Λέοντος ΣΤ ) Οι λόγοι διαζυγίου για τον άνδρα ήταν επιπλέον: 1. η ανάρμοστη συμπεριφορά της γυναίκας (Θεοδόσιος 449) / κατηγορία για πορνεία 2. η επιβουλή της ζωής του 3. εάν ήταν λεπρή. 4.Το βυζαντινό δίκαιο δικαιολογούσε το διαζύγιο για παλλακεία μόνο όταν ο άνδρας έφερνε την παλλακίδα στο σπίτι, γεγονός που σύμφωνα με τον Πρόχειρο νόμο θεωρούνταν πορνεία, ενώ ο Λέων ΣΤ κατέστησε νομικά αδύνατη την ύπαρξη της παλλακείας.
Πηγές http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_main.php?el/d2.5.html http://users.sch.gr/maritheodo/history-pi/section8/bibliografia/bibliografia.htm http://www.pi-schools. gr/programs/epimorfosi/epimorfotiko_yliko/gymnasio/istoria/kathimerini-zoi-stobizantio.pdf ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ!!!