ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH 1 Τσάμη Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr 11 Tsami Karatassou, 117 42 Athens, Greece, Tel.: +30 210-9211 200-10, Fax: +30210-9233 977 Οικονομικές εξελίξεις και προοπτικές Νίκος Βέττας Γενικός Διευθυντής ΙΟΒΕ Καθηγητής, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (vettas@iobe,gr, www,iobe,gr, http://www,aueb,gr/users/vettas) 22 nd Banking Forum Ελληνικό Ινστιτούτο Πληροφορικής & Επικοινωνιών - Ελληνική Εταιρία Διοικήσεως Επιχειρήσεων Αθήνα, 4 Μαΐου, 2017
Δείκτης οικονομικού κλίματος (www.iobe.gr) 120 110 100 90 80 70 60 50 Οικονομικό κλίμα EΕ Οικονομικό κλίμα Ευρωζώνη Οικονομικό κλίμα Ελλάδα Πηγές: ΙΟΒΕ / DG ECFIN, Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2
Βασικά Μακροοικονομικά Μεγέθη Βασικά Μακροοικονομικά Μεγέθη 2009 2014 2015 2016 2017* ΑΕΠ -3,1 0,7-0,2-0,05 1,5 Ανεργία 9,5 26,5 24,9 23,5 22,2 Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης 1-15,6-3,6-7,5 0,7-0,3 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών -14,4-3,0 0,0-0,6-1,2 Εναρμονισμένος Πληθωρισμός Επενδύσεις Πάγιου Κεφαλαίου 1,3-1,4-1,1 0,0 1,5-13,7-2,8-0,2-0,01 11,0 1 Συμπεριλαμβανομένων των κρατικών ενισχύσεων στον τραπεζικό τομέα * Προβλέψεις IOBE Πηγές: Eurostat, ΕΛ.ΣΤΑΤ. 3
Κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σταθερές τιμές 2010 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Γερμανία Ελλάδα Πορτογαλία Πηγή: Eurostat 4
Μοναδιαίο κόστος εργασίας* (σε πραγματικούς όρους) 110 105 100 95 90 85 80 75 70 Γερμανία Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Πορτογαλία *Λόγος των αποζημιώσεων ανά απασχολούμενο προς το ονομαστικό ΑΕΠ ανά απασχολούμενο Πηγή: AMECO, (2010=100) 5
Δημόσια Έσοδα - Δαπάνες - Πρωτογενές Ισοζύγιο (% ΑΕΠ) 70 60 50 40 30 20 10 0 6 4 2 0-2 -4-6 -8-10 -12 Δαπάνες Γενικής Κυβέρνησης (αρ.αξ.) Έσοδα Γενικής Κυβέρνησης (αρ.αξ.) Πρωτογενές Αποτέλεσμα (δε.αξ.) Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, winter 2017, European Commission 6
Ακαθάριστη προστιθέμενη αξία δημόσιου τομέα (% εγχώριας ΑΠΑ) 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% Ευρωζώνη - 19 Ελλάδα Πηγή: Eurostat Η συμμετοχή του δημόσιου τομέα στην οικονομική δραστηριότητα αυξήθηκε από το 2008 κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες της εγχώριας Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας Ο ρόλος του κράτους παραμένει σημαντικότερος στην Ελλάδα από ότι στην Ευρωζώνη Η απόσταση από το Μ.Ο. της Ευρωζώνης διπλασιάστηκε μεταξύ 2008-2014: από 2 σε 4 ποσοστιαίες μονάδες της Α.Π.Α. 7
Ανοικτή οικονομία; % ΑΕΠ 240 220 200 180 160 140 120 100 80 60 40 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 α' τριμ. 2016 β' τριμ. 2016 Γερμανία Ιρλανδία Ελλάδα Γαλλία Κύπρος Πορτογαλία Σλοβακία Πηγή: Eurostat Το άθροισμα εισαγωγών και εξαγωγών ως % του ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι στην Ελλάδα εκ των χαμηλότερων στην περιφέρεια της Ευρωζώνης Ενώ πρέπει να εξελιχθεί σε μια μικρή, ανοιχτή οικονομία, η ελληνική οικονομία παραμένει κλειστή
Κατά κεφαλήν ΑΕΠ, τρέχουσες τιμές 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 Γερμανία Ελλάδα Πορτογαλία Πηγή: Eurostat 9
Επενδύσεις Ακαθάριστος σχηματισμός παγίου κεφαλαίου (% ΑΕΠ) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Ευρωζώνη - 19 Ελλάδα Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, winter 2017, European Commission 10
δισεκ. % ΑΕΠ Επενδύσεις; 80 30% 70 60 50 25% 24% 23% 23% 22% 54,5 54,1 21% 25% 26% 24% 65,1 59,9 59,1 18% 17% 25% 20% 40 30 43,0 45,0 46,0 48,4 43,2 38,5 15% 30,1 12% 11% 12% 11% 11% 15% 10% 20 10 22,9 20,6 21,5 19,6 19,4 5% 0 0% Πηγές: Eurostat/ΕΛ.ΣΤΑΤ. Μέγιστο ύψος επενδύσεων το 2007 ( 65,1 δισεκ.) Υψηλότερες επενδύσεις ως % του ΑΕΠ το 2007 (25,9%) Δραματικά χαμηλότερα το 2016 ( 19,4 δισεκ. και 10,5% του ΑΕΠ) 11
Ξένες άμεσες επενδύσεις (% ΑΕΠ) 40 35 30 25 20 15 10 5 ΞΑΕ (% ΑΕΠ) 2000-2008 2009-2015 Γερμανία 3,0% 1,7% Ιρλανδία 21,1% 30,7% Ελλάδα 0,9% 0,7% Ισπανία 4,2% 2,3% Πορτογαλία 3,7% 4,4% 0-5 2000 2001 2002 2003200420052006200720082009 2010 2011 2012 2013 20142015* Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Πορτογαλία Γερμανία * Ιρλανδία: 72,3% του ΑΕΠ Πηγή: Eurostat 12
Κατηγορίες παγίου κεφαλαίου 100% 90% 6,7% 7,4% 12,6% 80% 70% 60% 31,1% 41,1% 40,4% 50% 40% 30% 20% 62,0% 51,5% 46,7% 10% 0% 2000 2008 2015 Προϊόντα πνευματικής ιδιοκτησίας Βιομηχανικός και Μεταφορικός εξοπλισμός Κατασκευές (Κατοικίες & Λοιπά Κτήρια) Πηγή: Eurostat 13
δισεκ. Εθνικός πλούτος; (σταθερές τιμές 2010) 800 600 400 200 0-200 -400 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Μη χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία Καθαρά χρηματοοικονομικά στοιχεία Εθνικός πλούτος Πηγή: Eurostat, Επεξεργασία δεδομένων: IOBE Πτώση του εθνικού πλούτου από 552 δισεκ., το 1995 σε 484 δισεκ., το 2008 και σε 432 δισεκ., το 2013, Αύξηση μη χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων από 547 δισεκ. το 1995 σε 712 δισεκ. το 2008 και πτώση έπειτα ( 646 δισεκ. το 2013) Μεταβολή του ισοζυγίου χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεων με το υπόλοιπο κόσμο από μικρό πλεόνασμα το 1995 ( 5 δισεκ.) σε μεγάλο έλλειμμα το 2008 ( 249 δισεκ.) 14
Δάνεια Ιδιωτικού τομέα* (%ΑΕΠ) 350% 300% 250% 200% 150% 100% 50% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Κύπρος Ισπανία Ελλάδα Ιρλανδία Πορτογαλία * Περιλαμβάνονται δάνεια χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων εκτός των τραπεζών, ασφαλιστικών επιχειρήσεων, μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων, νοικοκυριών και μη κερδοσκοπικών οργανώσεων που εξυπηρετούν νοικοκυριά Πηγή: ΕΚΤ 15
Προβλέψεις επισφαλών απαιτήσεων (% ΑΕΠ) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Πηγές: Τράπεζα της Ελλάδος/ΕΛ.ΣΤΑΤ. 16
Εξέλιξη ληξιπρόθεσμων οφειλών δημοσίου (εκατ. ) 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΝΟΛΟ ΓΕΝΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ ΦΟΡΩΝ Πηγή: Μηνιαία Στοιχεία Δελτίων Γενικής Κυβέρνησης, Υπουργείο Οικονομικών 17
Διάρθρωση ληξιπρόθεσμων οφειλών δημοσίου 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΕΚΚΡΕΜΕΙΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΕΣ ΦΟΡΩΝ ΣΥΝΟΛΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΟΙΠΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ Πηγή: Μηνιαία Στοιχεία Δελτίων Γενικής Κυβέρνησης, Υπουργείο Οικονομικών 18
Άμεση φορολογία (% ΑΕΠ) 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016* 2017** Άμεση Φορολογία - Σύνολο Κέρδη-Εισόδημα Ακίνητη Περιουσία Προηγούμενων Ετών * Εκτίμηση** Πρόβλεψη Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός, 2005-2017, Υπουργείο Οικονομικών 19
Έμμεση φορολογία (%ΑΕΠ) 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016* 2017** Έμμεση Φορολογία - Σύνολο Συναλλαγές Κατανάλωση Λοιπά * Εκτίμηση** Πρόβλεψη Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός, 2005-2017, Υπουργείο Οικονομικών 20
Κατηγορίες δημοσίων δαπανών (% ΑΕΠ) 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Άμυνα Υγεία Παιδεία Πηγή: Eurostat 21
Πληρωμές συντάξεων (% ΑΕΠ) 20 15 10 5 0 Ευρωζώνη-19 Ελλάδα Πηγή: Eurostat 22
Εμπορικό Ισοζύγιο (αγαθών υπηρεσιών) Πηγή: AMECO 23
Εξαγωγές αγαθών - αξία έναντι όγκου Πηγή: Eurostat Μεταβολή αξίας εξαγωγών, 2007-2015: +33% Μεταβολή όγκου εξαγωγών, 2007-2015: +51% 24
Εναρμονισμένος πληθωρισμός Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, winter 2017, European Commission 25
Πραγματική σταθμισμένη ισοτιμία *έναντι 37 εμπορικών εταίρων Πηγή: Eurostat Πραγματική Σταθμισμένη Ισοτιμία (αποπληθωριστής: CPI) Πραγματική Σταθμισμένη Ισοτιμία (αποπληθωριστής: μοναδιαίο κόστος εργασίας στο σύνολο της οικονομίας) 26
Ισοζύγιο Προϋπολογισμού Περιφέρεια Ευρωζώνης (% ΑΕΠ) 10 5 0-5 -10-15 -20-25 -30-35 Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Κύπρος Πορτογαλία Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, winter 2017, European Commission 27
Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών Περιφέρεια Ευρωζώνης (% ΑΕΠ) Πηγή: AMECO 28
Χρέος Κυβέρνησης Περιφέρεια Ευρωζώνης (% ΑΕΠ) 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Ιρλανδία Ελλάδα Ισπανία Κύπρος Πορτογαλία Πηγές: Eurostat/European Economic Forecast, winter 2017, European Commission 29
Προοπτικές 1. 2014-2016: μακροοικονομική στασιμότητα εξισορρόπηση 2. Βραχυπρόθεσμα προοπτικές θετικές στο βαθμό που (α) γίνεται εκκίνηση από χαμηλή βάση, (β) μειώνεται η αβεβαιότητα για την εκτέλεση του προγράμματος, (γ) οι ηλεκτρονικές πληρωμές οδηγούν σε καταγραφή υψηλότερου ποσοστού της οικονομίας και (δ) υπάρχει βελτίωση του κλίματος στο ευρωπαϊκό περιβάλλον. 1. Όμως υπάρχει χαμηλή εσωτερική αποταμίευση ανάγκη για επενδύσεις από το εξωτερικό, αλλά και αποτελεσματική κινητοποίηση εγχώριων πόρων
Προκλήσεις Νέο αναπτυξιακό πρότυπο πίεση σε λιανικό εμπόριο και κατασκευές Διαμόρφωση νέας σχέσης ανάμεσα σε επιχειρηματικότητα, εργασία και κράτος Εξορθολογισμός φορολογικού συστήματος Εξορθολογισμός δημόσιων δαπανών Δέσμευση για μηχανισμό μελλοντικών διορθώσεων δημοσιονομικών αποκλίσεων Συσχέτιση αμφίπλευρων δεσμεύσεων για επιβάρυνση από δημόσιο χρέος και δομικό μετασχηματισμό Μπορεί να αναμένονται αναταράξεις από το διεθνές περιβάλλον η ελληνική οικονομία οφείλει να «ανακαλύψει ξανά τον εαυτό της» εάν δεν θέλει να είναι εκτεθειμένη σε κινδύνους μεσοπρόθεσμα 31