ΟΜΙΛΙΑ-ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΠΕΔ-ΚΜ ΣΙΜΟΥ ΔΑΝΙΗΛΙΔΗ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗ «ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ» Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 2015 Κυρίες και κύριοι, Βρισκόμαστε στην καρδιά μιας οικονομικής κρίσης, η αντιμετώπιση της οποίας έχει θέσει ως πρώτη προτεραιότητα τη δημοσιονομική εξυγίανση της χώρας, μέσα από μια σειρά μέτρων κι αποφάσεων, όπως αυτά προδιαγράφονται από τα μνημόνια που μας επιβάλλουν οι δανειστές. Στο όνομα αυτής της δημοσιονομικής εξυγίανσης, η κυβέρνηση εντάσσει και το στόχο της δημιουργίας μικρότερου και περισσότερο ευέλικτου κράτους, όπως διατείνεται, στόχος που επιχειρείται να επιτευχθεί με την ιδιωτικοποίηση δημόσιων οργανισμών, με την προσφιλή -δυστυχώς- πολιτική των εύκολων οριζόντιων αποφάσεων που λαμβάνονται αδιακρίτως. Μέσα σ αυτή τη δίνη βρέθηκε και η ΕΥΑΘ, η ιδιωτικοποίηση της οποίας προωθήθηκε τάχιστα, σε σημείο που να αναμένεται εντός του Νοεμβρίου η ανακοίνωση των όρων για την τελική προσφορά των υποψηφίων αγοραστών, για να προχωρήσει έτσι ο διαγωνισμός στη δεύτερη φάση του. Η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, όμως, δεν προέκυψε με την εφαρμογή του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015. Έχει απασχολήσει την πόλη και στο παρελθόν, όταν το 1997 ο ΟΥΘ και ο ΟΑΘ από δημόσιοι οργανισμοί κοινής ωφέλειας μετατράπηκαν σε Α.Ε. και συγχωνεύτηκαν το 1998 στην ΕΥΑΘ Α.Ε. Με την εισαγωγή της ΕΥΑΘ στο Χρηματιστήριο την περίοδο 2000-2001, ξεκίνησε δειλά η συζήτηση για την ανάληψη της διοίκησης και της λειτουργίας της ΕΥΑΘ από την Αυτοδιοίκηση. Η συζήτηση αυτή μετεξελίχθηκε σε συγκεκριμένη πρόταση, στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός αυτοδιοικητικού θεσμού μητροπολιτικού χαρακτήρα. Το νερό και η διαχείρισή του θα μπορούσε να είναι μία αποκλειστική αρμοδιότητα της μητροπολιτικής αυτοδιοίκησης Θεσσαλονίκης. Στην πορεία αυτού του χρόνου κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι. Η πολιτεία φάνηκε άτολμη και δειλή να προχωρήσει σε ριζική αναδιάρθρωση των βαθμών Αυτοδιοίκησης και η πόλη φάνηκε αδύναμη να διεκδικήσει σοβαρά και αποτελεσματικά τη δημόσια λειτουργία της ΕΥΑΘ. Φτάσαμε, λοιπόν, στο σήμερα. Σκοπός μας δεν είναι να περιγράψουμε τα οφέλη της λειτουργίας ενός δημόσιου οργανισμού ύδρευσης και αποχέτευσης, ούτε να επαναλάβουμε τα αυτονόητα για την αξία του νερού ως κοινωνικού αγαθού. Σκοπός μας είναι να αναδείξουμε πως στο πλαίσιο των απαραίτητων και αναγκαίων διαρθρωτικών αλλαγών στη χώρα υπάρχουν και άλλες αξιόπιστες και διαρθρωτικού χαρακτήρα επιλογές εκτός από την τυφλή ιδιωτικοποίηση δημόσιων, κερδοφόρων οργανισμών. 1
Σκοπός μας είναι να τονίσουμε την ομόθυμη στάση των οργανισμών της Αυτοδιοίκησης στην κατεύθυνση ανάληψης της ευθύνης ενός κρίσιμου τομέα της πόλης και της οικονομικής δραστηριότητας. Σκοπός μας είναι να πείσουμε με επιχειρήματα πως η Αυτοδιοίκηση μπορεί να έχει στρατηγική αναφορά στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης της χώρας. Μπορεί να είναι τοπικός αναπτυξιακός μοχλός. Μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην ενίσχυση της εργασίας και την κοινωνική συνοχή. Τι λέει σήμερα η κυβέρνηση; Η πώληση της ΕΥΑΘ έχει διαρθρωτικό χαρακτήρα αφού υπηρετεί την αντίληψη ενός μικρότερου κράτους και θα έχει μετρήσιμα δημοσιονομικά οφέλη. Η αλήθεια είναι διαφορετική. Η αλήθεια είναι πως ξεπουλούν μία δημόσια εταιρία, προκειμένου τα πρόσκαιρα κέρδη της πώλησης να καλύψουν ένα ελάχιστο μέρος των δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Κι αυτό προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της εισροής πόρων από τις αποκρατικοποιήσεις. Στόχος που κάποιοι άλλοι έθεσαν, χωρίς μελέτη, χωρίς αξιολόγηση, χωρίς μέτρο, ώστε να εξασφαλίσουν την επιστροφή κάποιων από τα δανεικά ή να εξυπηρετήσουν μεγάλα πολυεθνικά συμφέροντα που βλέπουν τη χώρα μας ως φιλέτο που πωλείται σε τιμή ευκαιρίας. Η περίπτωση της ΕΥΑΘ είναι για μας μία ξεχωριστή περίπτωση. Και εξηγούμαι: Έχει δημόσιο και κοινωνικό χαρακτήρα. Διαχειρίζεται ένα κοινωνικό αγαθό το οποίο δεν μπορεί να είναι αντικείμενο κερδοσκοπισμού. Έχει κομβικό ρόλο στη διαχείριση των υδάτινων πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Παρέχει υπηρεσίες στο σύνολο του πληθυσμού του πολεοδομικού συγκροτήματος, και σε λίγο καιρό και σε όλο το νομό. Είναι μία καλά οργανωμένη εταιρία, με πάγια και υποδομές τεράστιας οικονομικής αξίας με υψηλού επιπέδου στελεχιακό προσωπικό και η οποία λειτουργεί χωρίς ελλείμματα και έχει έντονη επενδυτική δραστηριότητα. Κατά τη γνώμη μου η ύπαρξη εταιριών δημόσιου ή κοινωνικού χαρακτήρα, που λειτουργούν με σύγχρονο τρόπο και δεν παράγουν ελλείμματα, δεν έρχεται σε αντίθεση με την αντίληψη του μικρότερου, ευέλικτου και επιτελικού κράτους. Σήμερα η διαχείριση του νερού σε όλη τη χώρα, πλην της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, είναι αποκλειστική αρμοδιότητα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Για το σκοπό αυτό έχει διαμορφωθεί το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ΔΕΥΑ. Γιατί λοιπόν η Αυτοδιοίκηση στη Θεσσαλονίκη να μην έχει τη δυνατότητα να αναλάβει τη διαχείριση του νερού; Γιατί αποκλείστηκε, χωρίς συζήτηση, μία τέτοια επιλογή; Εμείς λέμε ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει τη δυνατότητα να αναλάβει τη διαχείριση του νερού, και το αποδεικνύουμε. 2
Η Αυτοδιοίκηση πέτυχε και σε πιο δύσκολα. Κατάφερε να λειτουργήσει δομές, να ασκήσει αρμοδιότητες και να παρέχει υπηρεσίες υψηλότατου επιπέδου. Να θυμηθούμε τη μεταβίβαση των πρώην κρατικών παιδικών σταθμών. Οι δήμοι παρέλαβαν ένα διαλυμένο σύστημα παιδικής μέριμνας, με ανεπαρκείς υποδομές και υποβαθμισμένη παροχή υπηρεσιών. Σε λίγα χρόνια κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ολοκληρωμένο δίκτυο παιδικών και βρεφικών σταθμών, στο οποίο μπορούν σήμερα να εξυπηρετούνται δωρεάν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι γονείς. Να θυμηθούμε τη μεταβίβαση των αθλητικών κέντρων. Οι ελλειμματικές κρατικές αθλητικές εγκαταστάσεις έδωσαν τη θέση τους σε αξιοζήλευτες δημοτικές αθλητικές υποδομές, με ανοιχτά γήπεδα, κλειστά γυμναστήρια, κολυμβητήρια, κ.λπ. Να θυμηθούμε την ίδρυση των ΚΕΠ. Η Αυτοδιοίκηση ανέλαβε να λειτουργήσει τον πρωτοποριακό θεσμό εξυπηρέτησης των πολιτών και πέτυχε. Σήμερα εκατοντάδες υπηρεσίες προς τους πολίτες διεκπεραιώνονται από τα ΚΕΠ συμβάλλοντας στην πάταξη της γραφειοκρατίας και την επιτάχυνση των διαδικασιών. Να θυμηθούμε τη Δημοτική Αστυνομία και το ρόλο που είχε στην εύρυθμη λειτουργία των πόλεων. Να επισημάνουμε πως μετά την κατάργησή της, η Ελληνική Αστυνομία αδυνατεί να ανταποκριθεί, και δυσκολεύεται να ασκήσει τις αρμοδιότητες που είχε η Δημοτική Αστυνομία. Να θυμηθούμε τις αρμοδιότητες που μεταβιβάστηκαν στην Τοπική Αυτοδιοίκηση με τον Καλλικράτη. Να θυμηθούμε τον κρίσιμο και σημαντικό ρόλο των δήμων στην κοινωνική προστασία, την αλληλεγγύη και την πρόνοια. Σε μια εποχή που η φτώχια και η ανεργία πλήττουν τις τοπικές κοινωνίες, η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ο μοναδικός πυλώνας κοινωνικής πολιτικής που υποκαθιστά το αδύναμο και ανεπαρκές κράτος. Η Αυτοδιοίκηση πέτυχε και πετυχαίνει στα δύσκολα. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην πόλη μας έχουν τη δυνατότητα και τη διαχειριστική επάρκεια να αναλάβουν την ευθύνη λειτουργίας μιας Δημοτικής Εταιρίας Ύδρευσης και Αποχέτευσης στη Θεσσαλονίκη. Αυτό αποφάσισαν τα δημοτικά συμβούλια στην πόλη μας. Αποφάσισαν κατά της ιδιωτικοποίησης μέσω του ΤΑΙΠΕΔ και υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος. Στα κείμενα των αποφάσεων υποστηρίζεται η δημόσια διαχείριση του νερού λαμβάνοντας υπόψη τον κοινωνικό ρόλο του νερού, που δεν είναι ένα ακόμη εμπόρευμα ή μια χρηματιστηριακή αξία προς απόδοση κέρδους, αλλά ένα απαραίτητο για τη ζωή φυσικό και περιβαλλοντικό αγαθό, στο οποίο όλοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση και ιδιαίτερα οι ασθενείς και οι ευάλωτες κοινωνικά ομάδες. Οι αποφάσεις αναφέρονται και στην αποτυχία της ιδιωτικοποίησης των υδάτινων πόρων όπου επιχειρήθηκε, αφού συνοδεύτηκε από: Μηδενικές επενδύσεις και μη συντήρηση των υποδομών 3
Αύξηση της τιμής του νερού από 2 έως και 7 φορές Μειώσεις προσωπικού με χαμηλότερης ποιότητας υπηρεσίες στους πολίτες Εξάντληση των αποθεμάτων από την υπερεκμετάλλευση Εξάρτηση και εκβιασμό των πόλεων από τον ιδιοκτήτη της υπηρεσίας ύδρευσης. Τα Δημοτικά Συμβούλια έχουν δηλώσει με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο ότι η διαχείριση του νερού πρέπει να είναι δημόσια, κοινωφελής και διαφανής και να μην εξαρτάται από το κριτήριο της μεγιστοποίησης του κέρδους. Τόνισαν ότι η ιδιωτικοποίηση του νερού δημιουργεί ένα ιδιωτικό μονοπώλιο σε ένα κοινωνικό και περιβαλλοντικό αγαθό και αποφάσισαν την υποστήριξη του Συντονιστικού Πολιτών και Φορέων της Θεσσαλονίκης «SOSΤΕ ΤΟ ΝΕΡΟ» για να παραμείνει το νερό κοινωνικό αγαθό. Οι αποφάσεις της ΠΕΔ Κεντρικής Μακεδονίας Το θέμα της πώλησης της ΕΥΑΘ Α.Ε. απασχόλησε πολλαπλώς το Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΕΔ-ΚΜ. Το σύνολο των αποφάσεων τίθενται κατά της ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ και υπέρ των κινητοποιήσεων για το θέμα. Στις συνεδριάσεις της ΠΕΔ-ΚΜ αποφασίστηκε η ενεργοποίηση όλων των ΟΤΑ και η αξιοποίηση όλου του δυναμικού της πόλης στην κατεύθυνση της διακοπής και αποτροπής της διαδικασίας ιδιωτικοποίησης του νερού της πόλης. Το Δ.Σ. της ΠΕΔ ΚΜ αποφάσισε : - Την ανάδειξη του θέματος ως κεντρικού ζητήματος ανάπτυξης, ποιότητας ζωής και δημοκρατίας στη Θεσσαλονίκη. - Την ενεργοποίηση όλων των ΟΤΑ. - Το σχεδιασμό και την υλοποίηση καμπάνιας δημοσιότητας και πληροφόρησης των πολιτών. - Την προετοιμασία πρότασης διαδημοτικής ΕΥΑΘ σε συνεργασία με την Ένωση των ΔΕΥΑ. - Τη νομοτεχνική αξιολόγηση του διαγωνισμού του ΤΑΙΠΕΔ και την αξιοποίηση όλων των νομικών, ποινικών και θεσμικών δυνατοτήτων για την ακύρωσή του (ΣΤΕ, Ευρωπαϊκά Δικαστήρια, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κλπ). Η πρότασή μας Η πρόταση δημοτικοποίησης της ΕΥΑΘ, για την ακρίβεια διαδημοτικοποίησης, ανταποκρίνεται πλήρως και ιστορικά στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα και την πολιτική διαχείρισης του πόσιμου νερού στην Ε.Ε., αλλά πρωτίστως είναι συμβατή με την πολιτική-αξιακή βάση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Ελλάδα και παγκοσμίως. Ειδικότερα: Η τρέχουσα χρονική περίοδος χαρακτηρίζεται από τη μετάβαση της διαχείρισης νερού σε πληθώρα δήμων της Ευρώπης από την ιδιωτική διαχείριση στη δημοτική διαχείριση, με κεντρικά παραδείγματα το Παρίσι και το Βερολίνο. Παράλληλα η Αυτοδιοίκηση, αλλά και τα κράτη και οι κοινωνίες στην Ευρώπη έχουν καταλήξει 4
στην άποψη ότι το νερό είναι δημοτική-τοπική υπόθεση και ότι απαιτεί δημοτική διαχείριση (νομοθεσία Ολλανδίας, δημοψήφισμα Ιταλίας, κ.λπ.). Η επιλογή της δημόσιας διαχείρισης του νερού ενισχύεται από τις πρόσφατες - καλοκαίρι 2013- ανακοινώσεις της Ε.Ε.: Για εξαίρεση του νερού από την Οδηγία των Συμβάσεων Παραχώρησης μετά την επιτυχία της διαδικασίας συλλογής υπογραφών σε ευρωπαϊκό επίπεδο right2water, και Από τη ρητή δήλωση του Επιτρόπου Όλι Ρεν ότι αποτελεί επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης η «αποκρατικοποίηση» της ΕΥΑΘ και της ΕΥΔΑΠ, και όχι πρόταση της Ε.Ε. Γιατί όμως δημοτική ΕΥΑΘ ; Στην παρούσα χρονική στιγμή είμαστε κοινωνικά και πολιτικά υποχρεωμένοι να ξεπεράσουμε και να αντικαταστήσουμε τα μοντέλα διαχείρισης που συνετέλεσαν στα αρνητικά οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά της κατάστασης της χώρας μας. Κανείς δεν θα νομιμοποιούνταν να ζητήσει σήμερα επιστροφή της ΕΥΑΘ σε μια κρατική-κυβερνητική διαχείριση. Εξάλλου η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ Α.Ε. με την εισαγωγή στο Χρηματιστήριο αποτελεί ήδη μια πραγματικότητα, την οποία είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε και να ξεπεράσουμε. Και βέβαια η Αυτοδιοίκηση, αλλά και πολλοί φορείς της Θεσσαλονίκης, έχουν κρίνει αρνητικά και τη διαδικασία εκπροσώπησης και το μοντέλο διοίκησης και λειτουργίας της κρατικής ΕΥΑΘ Α.Ε. Η πρόταση της δημοτικοποίησης της ΕΥΑΘ δεν αποτελεί απλά μια αναγκαστική επιλογή, αλλά την καλύτερη επιλογή από όλες τις πιθανές -κατατεθειμένες ή μηεναλλακτικές προτάσεις. Μέσω της δημοτικοποίησης ενισχύεται και διασφαλίζεται περισσότερο ο δημόσιος χαρακτήρας της ΕΥΑΘ, διότι φεύγει από τη σφαίρα της κρατικήςκυβερνητικής διαχείρισης και το Χρηματιστήριο. Η δημοτικοποίηση ενισχύει και τον κοινωνικό χαρακτήρα της διαχείρισης του νερού εφόσον η Αυτοδιοίκηση αποτελεί την εγγύτερη στον πολίτη δομή διοίκησης και αποφάσεων και η αντιπροσωπευτικότητα είναι πιο δημοκρατική. Η δημοτικοποίηση εξασφαλίζει τον πλουραλισμό στη διοίκηση της ΕΥΑΘ, αλλά και την αντιπροσώπευση όλων των περιοχών που εξυπηρετούνται. Η δημοτικοποίηση του νερού στη Θεσσαλονίκη εξασφαλίζει την παραμονή της τεχνογνωσίας της ΕΥΑΘ στη δημόσια σφαίρα και άρα στο κοινό συμφέρον. Το βασικό επιχείρημα της δημοτικοποίησης είναι ότι τα χαρακτηριστικά του νερού (αναπτυξιακός πόρος, περιβαλλοντικός, όρος ποιότητας ζωής και δημόσιας υγείας) επιβάλλουν τη δημοτική διαχείρισή του. Το περιβάλλον, οι τοπικοί φυσικοί πόροι, η ποιότητα ζωής, η τοπική ανάπτυξη, η δημόσια υγεία, αποτελούν αρμοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το νερό ως τοπικός πόρος (φυσικός, περιβαλλοντικός και παραγωγικός) ανήκει θεσμικά και πολιτικά στη σφαίρα διαχείρισης των δήμων και των τοπικών κοινωνιών. 5
Τέλος, η δημοτικοποίηση της ΕΥΑΘ Α.Ε. συντελεί ακόμα και στη βελτίωση των «δημοσιονομικών δεικτών και επιδόσεων» της χώρας, εφόσον μειώνει το κόστος ή τον κίνδυνο κόστους του κράτους. Να σημειώσουμε ότι σε επίπεδο Ευρώπης, ακόμη και στις περιπτώσεις της ιδιωτικής διαχείρισης, η ιδιοκτησία των Φορέων Νερού ανήκει στους δήμους. Διαδικασία δημοτικοποίησης ΕΥΑΘ Η δημοτικοποίηση της ΕΥΑΘ που προτείνεται από την ΠΕΔ-ΚΜ αποτελεί μια πολιτική διεκδίκηση με εθνική εμβέλεια. Όσον αφορά στον προσδιορισμό των διαθέσιμων πολιτικών εργαλείων για την αλλαγή της προδιαγεγραμμένης σήμερα πορείας πώλησης της ΕΥΑΘ Α.Ε., θεωρείται ότι δύο επιλογές πολιτικού χαρακτήρα μπορούν να επιτελέσουν το σκοπό αυτό: 1. Η διεξαγωγή δημοψηφίσματος με μαζική συμμετοχή και θετικό αποτέλεσμα για τη μη πώληση της ΕΥΑΘ. 2. Η επιθετική και σε όλους τους τόνους δημόσια διεκδίκηση των δήμων ώστε να αναλάβουν την ΕΥΑΘ. Οι παραπάνω διαδικασίες θα μπορούσαν -και προτείνεται- να συνδυαστούν. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο μπορεί να δώσει πολλά στοιχεία για τη διατύπωση του μοντέλου λειτουργίας της διαδημοτικής ΕΥΑΘ. Δεν καλύπτει όμως πλήρως τη δημοτικοποίηση, και για το λόγο αυτό απαιτείται ειδική νομοθετική ρύθμιση. Η πρόταση αυτή θα αποτελέσει αντικείμενο δημόσιου διαλόγου με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, ώστε να υπάρξει έως το τέλος του χρόνου προσδιορισμός των βασικών στοιχείων της πρότασης και να προχωρήσει και η συζήτηση με την κυβέρνηση. Με τις σκέψεις αυτές, κυρίες και κύριοι, ως φορέας της πόλης, οργανώνουμε την αντίστασή μας στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ, καταθέτοντας συγκεκριμένες και υλοποιήσιμες προτάσεις. Και είμαστε αποφασισμένοι να ακυρώσουμε κάθε προσπάθεια που κατατείνει στο ξεπούλημα της ΕΥΑΘ και την εμπορευματοποίηση του δημόσιου και κοινωνικού αγαθού, όπως είναι το νερό. 6