Ε Θ Ν Ι Κ Ο Μ Ε Τ Σ Ο Β Ι Ο Π Ο Λ Υ Τ Ε Χ Ν Ε Ι Ο ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΙΙΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Π Ε Ρ Ι Ο Χ Η : Α Ρ Χ Ι Τ Ε Κ Τ Ο Ν Ι Κ Ο Σ Χ Ω Ρ Ο Σ Κ Α Ι Ε Π Ι Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α ΕΞΑΜΗΝΟ 9 ο κατ επιλογήν Ειδικά Θέματα Αρχιτεκτονικού Χώρου και Επικοινωνίας Εννοιολογική Προσέγγιση Σχεδιαστικών Προβλημάτων H ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ Δεκέμβριος 2013 Salvador Dalí, 1954 Διδάσκοντες: Καθηγήτρια Σ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΟΥ Αναπλ. Καθηγητής Δ. ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ Λέκτωρ Ν.-Ι. ΤΕΡΖΟΓΛΟΥ ΟΔΟΣ ΠΑΤΗΣΙΩΝ 42 - ΑΘΗΝΑ 106 82 - ΤΗΛ. 7723388-7723567 - FAX 7723390
Η Έννοια του Χρόνου στην Αρχιτεκτονική ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της ευρύτερης εξέλιξης των μαθημάτων της περιοχής «Αρχιτεκτονικός Χώρος και Επικοινωνία», επιχειρείται ο ειδικός προσδιορισμός του περιεχομένου και η συγκεκριμένη διατύπωση της μεθοδολογίας διεξαγωγής των κατ επιλογήν μαθημάτων. Η ανάλυση αυτή καθίσταται αναγκαία για τους εξής λόγους: 1. Τα κατ επιλογήν μαθήματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά όσον αφορά την γενικότερη εκπαίδευση των σπουδαστών και λειτουργούν παράλληλα και συμπληρωματικά με τα υποχρεωτικά. 2. Ως περιεχόμενο και ως διαδικασία τα κατ επιλογήν μαθήματα, παρέχουν την δυνατότητα τόσο στους διδάσκοντες όσο και στους διδασκόμενους, για την ανάπτυξη και εξέλιξη του ιδιαίτερου εκπαιδευτικού αντικειμένου το οποίο προσφέρεται από τις γνωστικές περιοχές και τα διάφορα αισθητικά και θεωρητικά πεδία της Σχολής Αρχιτεκτόνων. 3. Τα κατ επιλογήν μαθήματα είναι μαθήματα θεωρίας εργαστηριακής άσκησης. Προσφέρονται δηλαδή για την μελέτη συγκεκριμένων θεωρητικών ή δομικών ή αισθητικών προβλημάτων και την διερεύνηση τους μέσα από συνθετικές ασκήσεις. 4. Η κατεύθυνση η οποία προτείνεται στηρίζεται στην ιστορία της περιοχής «Αρχιτεκτονικός Χώρος και Επικοινωνία» και αποτελεί στοιχείο του ιδιαίτερου χαρακτήρα και της φυσιογνωμίας της. 2
Τα κατ επιλογήν μαθήματα της περιοχής «Αρχιτεκτονικός Χώρος και Επικοινωνία» διακρίνονται από την διατύπωση και τον προσδιορισμό ενός συγκεκριμένου κάθε φορά εννοιολογικού προβλήματος που αφορά την Αρχιτεκτονική και την προσπάθεια ταυτόχρονης διερεύνησης του μέσω μικρών ασκήσεων. Έτσι για το κατ επιλογήν μάθημα του 7 ου εξαμήνου, προτείνεται ως πεδίο έρευνας η μελέτη της έννοιας του κενού, ενώ στο μάθημα του 9 ου εξαμήνου, προτείνεται ως πεδίο έρευνας η μελέτη της έννοιας του χρόνου. Ως τίτλοι των μαθημάτων αυτών ορίζονται οι εξής: 7 ο εξάμηνο: Η Έννοια του Κενού στην Αρχιτεκτονική 9 ο εξάμηνο: Η Έννοια του Χρόνου στην Αρχιτεκτονική Ενδιαφέρουν κυρίως οι τρόποι και οι μέθοδοι δομής, συγκρότησης και νοηματοδότησης χώρων στην ευρύτερη τους έννοια, και όχι ο σχεδιασμός κτιρίων. Περιεχόμενο 9 ου Εξαμήνου Η Έννοια του Χρόνου στην Αρχιτεκτονική Το πρόβλημα που θα διερευνηθεί στο κατ επιλογήν μάθημα του 9 ου εξαμήνου είναι σε ποιο βαθμό αυτό το μη-ορατό «υλικό» ο «χρόνος», μπορεί να αποκαλυφθεί, να μελετηθεί και να αποτελέσει αυτόνομο αντικείμενο σχεδιασμού. Η έννοια του χρόνου στην αρχιτεκτονική αφορά πολλαπλά διαφορετικά επίπεδα: α. Σε ένα σύστημα στατικό όπως είναι ο δομημένος χώρος, η διάσταση του χρόνου μορφοποιεί την διαδικασία δια της οποίας ο χώρος αυτός γίνεται κατανοητός. Η κίνηση μέσα στον χώρο, δηλαδή ανάμεσα στις υλικές ορατές κατασκευές, είναι το εργαλείο με το οποίο ο χρήστης διαχειρίζεται και οικειοποιείται κοινωνικά τον χώρο. 3
β. Ο τρόπος φυσικής διαδοχής, συσχετισμού και συγκρότησης των χώρων, λειτουργεί ρυθμιστικά σε σχέση με την κίνηση ανάμεσά τους, αλλά και σε σχέση με την χρήση και ανάγνωσή τους. γ. Σε συστήματα αφηγηματικού χαρακτήρα, όπως π.χ. ο κινηματογράφος, το θέατρο ή η μουσική, η ανέλιξη στον χρόνο είναι το ουσιαστικό και απόλυτο συστατικό της φυσικής τους υπόστασης. Ο τρόπος κατάτμησης του χρόνου σε διακριτά, ελεγχόμενης διάρκειας μέρη, αποτελεί το συνθετικό υπόβαθρο για την συγκρότησή τους σε κατανοητές ενότητες. δ. Στα κτίσματα και στις κατασκευές ο χρόνος μπορεί να αναγνωσθεί στα ίχνη που εναποτίθενται σ αυτές, στις μεταλλάξεις αλλά και την φθορά τους, σε ιστορικές αναφορές στον σχεδιασμό, όπως επίσης και στην μνήμη που συνδέεται με την διάρκεια της ζωής τους. Στο κατ επιλογήν μάθημα του 9 ου εξαμήνου θα διερευνηθεί τόσο θεωρητικά όσο και σε επίπεδο αισθητικής ή συνθετικής διαπραγμάτευσης, η δυνατότητα προσέγγισης της έννοιας του χρόνου, και η λειτουργία του σαν ένας από τους βασικούς παράγοντες στην πράξη της Αρχιτεκτονικής και της Τέχνης. Οι αναφορές των μαθημάτων θα είναι όχι μόνον σε σχέση με την Αρχιτεκτονική, αλλά και σε σχέση με τους τρόπους με τους οποίους η έννοια του χρόνου εμφανίζεται στην Λογοτεχνία, τον Κινηματογράφο, το Θέατρο, την Μουσική, την Ζωγραφική και την Γλυπτική, το Βιομηχανικό Σχέδιο, τον Σχεδιασμό του Τοπίου. Όπου καταστεί δυνατόν, με την πρόσκληση ειδικών εισηγητών θα γίνει αναφορά σε άλλες επιστημονικές πειθαρχίες ή μορφές τέχνης. 4
Η οργάνωση των μαθημάτων θα είναι η εξής: Στην αρχή κάθε μαθήματος, θα γίνεται μια εισήγηση-διάλεξη-παρουσίαση συγκεκριμένων προσεγγίσεων και προβλημάτων της έννοιας του χρόνου, συχνά με την χρήση προβολής παραδειγμάτων (κινηματογραφικών ταινιών, βίντεο, έργων τέχνης), η οποία θα ακολουθείται από συζήτηση και σχολιασμό. Στην συνέχεια και κατά την διάρκεια του μαθήματος, θα γίνεται συνθετική επεξεργασία και παρουσίαση μιας πλευράς ή εκδοχής του προβλήματος, η οποία θα έχει την μορφή ελεύθερης, εννοιολογικής και διερευνητικής άσκησης, από κάθε σπουδαστή ή ομάδα. Στην εξέλιξη των μαθημάτων κατά την διάρκεια του εξαμήνου θα επιδιωχθεί η πυκνότερη και εκφραστικά ή θεωρητικά πιο εύστοχη επεξεργασία αυτής της εννοιολογικής διερεύνησης. Η μορφή της παράδοσης είναι ελεύθερη και μπορεί να περιλαμβάνει κείμενα, σχέδια, σκαριφήματα, μακέτες, αφηρημένες κατασκευές, ή οποιοδήποτε άλλο μέσον, όπως video, cd, φωτογραφία, collage, ή συνδυασμό τους, σε κλίμακες που να ανταποκρίνονται καλύτερα και να αποδίδουν με πειστικό τρόπο τις βασικές ιδέες και τα ζητούμενα κάθε σπουδαστικής πρότασης. Οι σπουδαστές/τριες θα επεξεργαστούν το θέμα είτε ατομικά είτε σε ομάδες το πολύ τριών ατόμων. Οι διορθώσεις δεν θα γίνονται μόνο στις επιμέρους εργασίες κάθε ομάδας αλλά και σε επίπεδο τάξης από κοινού και συλλογικά με τους διδάσκοντες. Στο τέλος του εξαμήνου παραδίδεται από τους φοιτητές ή τις ομάδες, εργασία που συμπυκνώνει και εκφράζει τα εννοιολογικά και σχεδιαστικά ζητούμενα, όπως συγκροτήθηκαν από κάθε φοιτητή ή ομάδα. Τα ζητούμενα αυτά αναπτύσσονται, εναλλακτικά, στα διάφορα πεδία και εκφραστικά μέσα που προαναφέρθηκαν. Καλή δουλειά σε όλες και όλους Η Διδακτική Ομάδα 5