Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΕΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Κωνσταντίνος Παππάς «Διευρυμένη Ευρώπη και Περιφερειακές Ανισότητες» 2 ο Επιστημονικό Συνέδριο Πρέβεζα 3 4 Ιουνίου 2004
Οι έντονες διαφορές στο εισόδημα και τις ευκαιρίες στις περιοχές της Ε.Ε. υπανάπτυξη ορισμένων από αυτές θέση που έχουν αυτές στην περιφέρεια της Ένωσης οικονομικό μαρασμό Συνθήκη του Άμστερνταμ (1997): Αλληλεγγύη, οικονομική και κοινωνική πρόοδος και ενισχυμένη συνοχή των περιοχών της Ε.Ε. πολιτικές ανάπτυξης επιτάχυνση ευρωπαϊκής οικοδόμησης παγκοσμιοποίηση κοινωνική συνοχή χρηματοοικονομικά προγράμματα κοινωνία της πληροφορίας απασχόληση ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
Ευρώπη κοινή πολιτισμικά περιοχή διαφορετικότητα που αναδεικνύουν οι θρησκείες και οι συμπεριφορές Αναγνώριση κοινής Ευρωπαϊκής ταυτότητας μέσα από μια σπουδαία ποικιλία επιμέρους περιφερειακών χαρακτηριστικών, τα οποία κάνουν ανταγωνιστική μια περιοχή η πραγματική ενότητα της Ευρώπης αντικατοπτρίζεται στην ιστορία των πολιτιστικών, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών διαδικασιών η αναγνώριση της σημαντικότητας των τοπικών ιστορικών και πολιτιστικών πηγών - και η προστασία τους κάνουν τις δραστηριότητες των ανθρώπων περισσότερο ανθεκτικές στη διάρκεια του χρόνου αναδεικνύουν ένα στρατηγικό κεφάλαιο στην προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης των επιμέρους περιοχών Συγκεκριμενοποίηση στρατηγικών οικονομικής ανάπτυξης των περιοχών
Route of wine around Regensburg Province of Verona. Wine and Oil Route - est (for diversions see cd-rom) sp: provincial route c: local route 5km Fig. 1 - Marche Region. Italy Wine and Oil Route its Southern Part Routes of culture and taste in Valtellina THE RHAETIAN AND OROBIAN SLOPES Ostuni Ceglie Messapico San Vito dei Normanni Brindisi N LECCE oeste - portugal Itinerary 1:Vine, Wine and Culture Itinerary 2: Sea, Nature and Culture Taranto Lizzano Sava Route 1 Latiano Manduria Avetrana 0 10 20 30 40 km Mesagne San Donaci Route 2 Cellino San Marco Guagnano Itinerario Salice Salentino generale Monteroni di Lecce Veglie Leverano Gallipoli Copertino Nardò Galatone Alezio Route 3 Melissano Ugento Lecce Lizzanello Caprarica di Lecce Sternatia Galatina Parabita Matino Acaya Casarano Martano Scorrano Salve Vernole Tricase Melendugno Carpignano Salentino Marina di Leuca Route 4 Otranto Giurdignano Castrignano del Capo Agri-tourism establishments Vine growers/wine producers Oil-mills Hypogeum olive presses Cultural heritage Memo 1: 50000 Stone paths mills bridges routes villages Zagori area nearby Voidomatis River Map: Constantinos Tsitogiannis
Στόχος υπήρξε η ανάδειξη ενός οικονομικού και πολιτιστικού δρόμου συνδεόμενου με το κρασί και την ελιά, των χαρακτηριστικότερων, ίσως, προϊόντων της Μεσογειακής λεκάνης, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από φοιτητές, τουρίστες, tour operators που ειδικεύονται στον πολιτιστικό τουρισμό, καθώς και τοπικούς φορείς, οι οποίοι ενδιαφέρονται να δημιουργήσουν στενότερες σχέσεις μεταξύ των διάφορων εμπλεκόμενων οικονομικών τομέων και να ενοποιήσουν διαφορετικές κουλτούρες. Οι δρόμοι του κρασιού και της ελιάς αποτελούν είδος πολιτιστικού και τουριστικού προϊόντος, που εκμεταλλεύεται όλους τους πόλους έλξης μιας περιοχής ή ενός συνόλου περιοχών, για να προσελκύσει επισκέπτες, συντελώντας με αυτό τον τρόπο στην οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξή της. Ο επισκέπτης μέσα από συγκεκριμένες διαδρομές μπορεί να γευτεί τις ελιές, το λάδι, τα κρασιά της περιοχής σε συνδυασμό με πιάτα της τοπικής γαστρονομίας, να θαυμάσει τους χώρους με φυσικό, αρχαιολογικό ή άλλου είδους πολιτιστικό ενδιαφέρον.
Η ελιά και το κρασί έχουν ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν στη Μεσόγειο και εξαιρετικά μεγάλη σημασία για τους λαούς της τόσο σε οικονομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Οι άνθρωποι δέθηκαν μαζί τους και στο πέρασμα των αιώνων γύρω από το πολύτιμα για όλους τους μεσογειακούς λαούς αυτά αγαθά, δημιουργήθηκε ένας πολύ ιδιαίτερος πολιτισμός, κομμάτι του μεσογειακού πολιτισμού.
tn tn ha GEOGRAPHIC DISTRIBUTION OF VINEYARDS IN GREECE (Records of 1996) TOTAL ANNUAL PRODUCTION OF OLIVE OIL IN GREECE 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 29.348 25.957 19.580 6.233 700 Crete Peloponnesus Western Greece Thessaly Epirus Regions 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 140.000 210.000 exported Internal consumption PERCENTAGE OF VINEYARDS CULTIVATORS IN THE TOTAL NUMBER OF GREEK PEOPLE WORKING IN THE AGRARIAN SECTOR 300.000 250.000 UNBOTTLED OLIVE OIL IN GREECE 27% 200.000 155.000 150.000 internal consumption exported 100.000 73% 50.000 125.000 0 Vineyards cultivators Rest of people working in agrarian sector 1 Δυναμική και συνεχώς αυξανόμενη τάση προτίμησης των μεσογειακών προϊόντων και του μεσογειακού τρόπου διατροφής σε όλες τις αγορές της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ιαπωνίας, ακόμη και του μεσογειακού τρόπου ζωής.
Βασικοί στόχοι της έρευνας Αύξηση της κοινωνικής και οικονομικής ανταγωνιστικότητας της κάθε περιοχής αλλά και ευρύτερα της ευρωμεσογειακής οικονομίας Ανίχνευση του χώρου με όρους δυναμικής του πολιτισμού, θέτοντας πάνω από τα μνημεία, τα απολιθώματα και τις επιβιώσεις το σύγχρονο άνθρωπο με τις ανάγκες του Διερεύνηση με εναλλακτική οπτική της τοπικής παράδοσης, που δεν ταυτίζεται με το παρελθόν, αλλά που ενυπάρχει ή διαλέγεται με το παρόν και μπορεί με τον τρόπο αυτό να αποκτήσει δυναμική και αξία
Βασικοί συντελεστές Οι επιστήµονες και οι ειδικοί χαράσσουν τους δρόµους µε βάση ορισµένα γενικά και ειδικά κριτήρια που αφορούν τα ιστορικά δεδοµένα καθορίζουν τα νοηµατικά περιεχόµενα του παρελθόντος και του παρόντος, που πιστοποιούν την ταυτότητα της πολιτιστικής διαδροµής στο χρόνο και τον τόπο και καθιστούν το πολιτιστικό παρελθόν ζωντανό εντάσσοντας την προτεινόµενη πολιτιστική διαδροµή µε προσοχή στις σύγχρονες τουριστικές πρακτικές Οι Πολιτικές, Διοικητικές τοπικές και περιφερειακές Αρχές, Επιχειρήσεις και ΜΜΕ Ευαισθητοποίηση του κοινού Ανάπτυξη των υποδοµών υποδοχής Σηµατοδότηση πολιτιστικής διαδροµής Προβολή και ενηµέρωση
διαδρομές που καθιστούν το πολιτιστικό παρελθόν ζωντανό ιστορικά δεδομένα, που καθόρισαν το παρελθόν και το παρόν του τόπου ιδιαίτερη φυσιογνωμία της περιοχής που διαμορφώθηκε στην πολιτιστική διαδρομή του χρόνου περιοχές όπου υπάρχει το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό για την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων κριτήρια επιλογής των διαδρομών διαδρομές που διαθέτουν εκείνα τα χαρακτηριστικά που είναι απαραίτητα, για να ενταχθούν στις σύγχρονες τουριστικές πρακτικές Δυνατότητα εμπλοκής στο προτεινόμενο δίκτυο μιας περιοχής με ήδη ανεπτυγμένες ήπιες μορφές τουρισμού, προκειμένου να εξασφαλιστεί η επισκεψιμότητα και των υπολοίπων ευκολία πρόσβασης των διαδρομών
Προτεινόμενες διαδρομές Σχεδιασμός του δρόμου του κρασιού, που αφορούσε τις περιοχές Ζίτσας και Μετσόβου του Νομού Ιωαννίνων Σύνδεση του δρόμου αυτού με διαδρομές άμεσα ή έμμεσα συνδεόμενες με το κρασί και το λάδι καθώς και διαδρομές που αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά της περιοχής Επισκέπτης εξοικειώνεται και κατανοεί το φυσικό περιβάλλον της Ηπείρου Μυείται σταδιακά από την επιφανειακή αίσθηση του τοπίου στο βάθος της τοπικής κοινωνίας, στον πολιτισμό και τις αξίες της
Μοναστήρι της Παρθένου Μαρίας στη Βελλά Μοναστήρι του Προφήτη Ηλία στη Ζίτσα Μονή της Γέννησης της Παρθένου Μαρίας στην Παλιουρή
1. Μονή Αγίας Πελαγίας Καστροσυκιάς 2. Μονή Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ στο Ζάλογγο 3. Μονή Αγ. Δημητρίου Τουρκοπάλουκου 4. Μονή Παρθένου Μαρίας Λεκατσά 1 2 7 6 3 4 5. Μονή Αγίου Ιωάννη Βαπτιστή 6. Μονή Αγίων Αποστόλων 7. Νικόπολις 5
Συνοπτικά οι διαδρομές που προτάθηκαν από την ερευνητική μας ομάδα είναι: 1. Διαδρομή στα Μαστοροχώρια της Κόνιτσας 2. Οι διαδρομές του νερού i) Διαδρομή στα γεφύρια του Αώου και του ii) Βοϊδομάτη Διαδρομή στους νερόμυλους της ευρύτερης περιοχής Κόνιτσας 3. Διαδρομή στα μοναστήρια κατά μήκος του ποταμού Καλαμά 4. Διαδρομή στα μοναστήρια της Νικόπολης και Πρέβεζας
Συµπεράσµατα: Πολιτιστικός Τουρισµός και τοπική ορεινή ανάπτυξη Οι διαδρομές του κρασιού και της ελιάς είναι: η μεταφορά της μεσογειακής κουλτούρας προς τους άλλους λαούς του κόσμου μέσω αυτών των δύο αγαπημένων προϊόντων η τόνωση των τοπικών μεσογειακών οικονομιών και κοινωνιών και ενός μεγάλου αριθμού παραγωγών, εμπόρων, επιχειρηματιών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων μέσω της ενίσχυσης του τουρισμού και της προώθησης της πώλησης των δύο προϊόντων το άνοιγμα προς τα έξω, μέσα από δρόμους παμπάλαιους αλλά δοκιμασμένους, ένα μήνυμα ελπίδας και ειρηνικής συνύπαρξης μέσα από την ενδυνάμωση και στήριξη των τοπικών οικονομιών αλλά και της μεσογειακής οικονομίας
Παρουσία πολιτιστικής συνοχής και ενότητας στις υπό μελέτη περιοχές δρόμο του κρασιού και της ελιάς εκάστοτε πρότυπα στο ανάγλυφο της υπαίθρου, στην κοινή ιστορική κληρονομιά, στα τοπικά οικονομικά χαρακτηριστικά Επιδίωξη των εταίρων: η αναγνώριση μέσα από την ποικιλία των χαρακτηριστικών και τις τοπικές διαφορές, που καθιστούν κάθε μέρος ανταγωνιστικό, εκείνων των στοιχείων, που προσδίδουν κοινό στίγμα στην ευρωπαϊκή ταυτότητα Απώτεροι στόχοι: Η επανασύσταση ιστορικά διαμορφωμένων ενοτήτων στο χρόνο και τον τόπο που ξεπερνούν τα σύγχρονα κρατικά όρια και ανάδειξη κοινών πολιτισμικών εμπειριών Δυνατότητα αξιοποίησης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών κάθε τόπου στο πλαίσιο της ανάπτυξης μιας ενιαίας ευρωπαϊκής κουλτούρας, με γνώμονα την οικονομική ευημερία των περιοχών της
ΗΠΕΙΡΟΣ Καλλιέργεια της επικοινωνίας µε το τοπικό πολιτισµικό παρελθόν της περιοχής Τοπική ανάπτυξη Οι γεωπεριβαλλοντικοί παράγοντες δεν αποτελούν απαραίτητα τα καθοριστικά στοιχεία της οικονοµικής, πολιτισµικής καθυστέρησης του ορεινού κόσµου και ούτε συνθέτουν από µόνοι τους τα αίτια της µη οµαλής ένταξης στις διαδικασίες της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισµού. Στον ίδιο κακοτράχαλο και άγονο τόπο είχαν αναπτυχθεί λογικές για µια ευέλικτη προσαρµογή στους όρους της ορεινότητας, που εξασφάλιζαν την επιβίωση και την ανάπτυξη και διαµόρφωναν τη συνείδηση µιας ξεχωριστής πολιτιστικής ταυτότητας. Προσδιοριστικά στοιχεία αυτής της ταυτότητας είναι: η προσαρµοστικότητα στους οικολογικούς παράγοντες, η τάση της κινητικότητας των ανθρώπων η λογική της συµβιωτικότητας µε όλες τις εθνοφυλετικές και τις άλλες οµάδες που µοιράζονται τον ευρύτερο χώρο Τη διάσπαση και την περιθωριοποίηση που βίωσε ο ορεινός κόσµος στον 20 ο τουλάχιστον αιώνα, θα πρέπει µάλλον να τη θεωρήσουµε ως συνέπεια διαδικασιών ενσωµάτωσης
Leader I, II Ολοκληρωµένη Ανάπτυξη του Αγροτικού Χώρου Τοπικές Πρωτοβουλίες Προγράµµατα αξιοποίηση του ενδογενούς ανθρώπινου και φυσικού δυναµικού Ενδογενή τοπική δυναµική επιβίωσης και ανάπτυξη των ορεινών περιοχών νέα αγροτική αναπτυξιακή πολιτική στήριξη των μειονεκτικών περιοχών ουσιαστική σύγκληση των περιφερειών της υπαίθρου Σε ορισµένες περιοχές έχει ανακοπεί η τάση της ερηµοποίησης, έχει διαµορφωθεί µια τάση αγροτουριστικής ανάπτυξης και έχει εκδηλωθεί επίσης µια αξιοσηµείωτη πολιτιστική δράση
Προϋποθέσεις για την ορεινή βιώσιµη ανάπτυξη Ενδυνάµωση και αξιοποίηση της δυναµικής των τοπικών κοινωνιών Σεβασµός της πολιτιστικής φυσιογνωµίας του τόπου Ορθολογική αξιοποίηση της ορεινής πολιτιστικής και φυσικής κληρονοµιάς Πολιτιστικός τουρισµός
Σηµαντικό πεδίο ανάπτυξης πολιτιστικών διαδροµών Τα µνηµεία της Αρχαιότητας Τα Βυζαντινά και µεταβυζαντινά και τα νεώτερα µνηµεία Τα µοναστήρια Τα γεφύρια Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική Οι ζωντανές εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης Ενδεικτικά πεδία εφαρµογής ήπιων µορφών τουρισµού αγροτουρισµός χειµερινός τουρισμός Φυσιολατρικός - Οικολογικός Ιαµατικός Ορειβατικός Τουρισµός περιπέτειας Αθλητικός Συνεδριακός Περιφέρεια Ηπείρου επίκεντρο άσκησης ολοκληρωµένου σχεδίου ανάπτυξης γύρω από τον άξονα του τουρισμού