ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ

ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ «Οι Έλληνες στην Τουρκοκρατία» ΕΠΙΜΟΡΦΟΥΜΕΝΟΣ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟΣ: ΓΑΡΡΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΑΣΚΑΛΟΣ ΣΤΟ 11 ο ΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΧΙΟΥ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΗΣ: ΙΩΑΝΝΗΣ ΡΕΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014 1

ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 1. ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 1.1 Τίτλος διδακτικού σεναρίου: Οι Έλληνες στην Τουρκοκρατία 1.2 Τάξη στην οποία απευθύνεται: ΣΤ Δημοτικού 1.3 Εμπλεκόμενες Γνωστικές Περιοχές: Το σενάριο αφορά τις γνωστικές περιοχές της Ιστορίας, της Γλώσσας και της Γεωγραφίας. 1.4 Συμβατότητα με το Α.Π.Σ. και το Δ.Ε.Π.Π.Σ. Το περιεχόμενο του διδακτικού σεναρίου είναι απολύτως συμβατό με το Δ.Ε.Π.Π.Σ. και το Α.Π.Σ. του μαθήματος της Ιστορίας στην ΣΤ τάξη του Δημοτικού Σχολείου, καθώς αναφέρεται στη διδασκαλία υπάρχουσας διδακτικής ενότητας του σχολικού βιβλίου. Οι στόχοι που τίθενται καλύπτουν αυτούς του αναλυτικού προγράμματος όπως αυτοί περιγράφονται στο βιβλίο του δασκάλου. Ενδεικτικά, αναφέρουμε χαρακτηριστικά: Την απόκτηση γνώσεων που αφορούν τη σημαντική ιστορική περίοδο της Τουρκοκρατίας. Την απόκτηση γνώσεων σχετικών με τη ζωή των αρματολών και των κλεφτών. Την εφαρμογή των αρχών της συνεργατικής μάθησης και της ενεργητικής διαδικασίας. 1.5 Διδακτικές ενότητες Οι διδακτικές ενότητες με τις οποίες θα ασχοληθούμε είναι οι παρακάτω: 1. Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων 2. Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων 3. Οι Κλέφτες και οι Αρματολοί 1.6 Γνώσεις και πρότερες ιδέες ή αντιλήψεις των μαθητών Οι μαθητές διαθέτουν βασικές δεξιότητες χρήσης του Η/Υ και περιήγησης στο διαδίκτυο. 2

Οι μαθητές γνωρίζουν τα βασικά χαρακτηριστικά της χρήσης των εκπαιδευτικών λογισμικών που περιλαμβάνονται στις δραστηριότητες του σεναρίου. Οι μαθητές είναι σε θέση να δείξουν στην ιστορική γραμμή της τάξης την χρονική περίοδο στην οποία αναφέρεται το σενάριο. Οι μαθητές γνωρίζουν από το προηγούμενο μάθημα για τις συνθήκες ζωής των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. 1.7 Σκοπός - Διδακτικοί Στόχοι Σκοπός: Οι μαθητές, με την παιδαγωγική αξιοποίηση ευρείας γκάμας Ν.Τ. (εκπαιδευτικό λογισμικό, λογισμικό γενικής χρήσης, λογισμικό πολυμέσων, διαδίκτυο) καθώς και συμβατικού υλικού (βιβλίων), να γνωρίσουν τις συνθήκες ζωής των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατία, την πολιτική και θρησκευτική τους οργάνωση και την αντίστασή τους κατά του κατακτητή. Όλα αυτά θα γίνουν με τρόπο ελκυστικό που ευνοεί τη συμμετοχική δράση και τη διαδικασία της ανακαλυπτικής μάθησης. Στόχοι Α. Ως προς το γνωστικό αντικείμενο 1. Να κατανοήσουν τις δυσκολίες στη ζωή των Ελλήνων κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. 2. Να ανακαλύψουν και να αντιληφθούν την οργάνωση καθώς και τα όρια της θρησκευτικής και πολιτικής ηγεσίας των υπόδουλων Ελλήνων. 3. Να γνωρίσουν οι μαθητές χαρακτηριστικά στοιχεία από τη ζωή των κλεφτών και των αρματολών, να διακρίνουν ομοιότητες και διαφορές μεταξύ τους και να αναζητήσουν τους λόγους που ανάγκαζαν τους κλέφτες να εγκαταλείπουν τα σπίτια τους και να καταφεύγουν στα βουνά. 4. Να εντοπίσουν τις περιοχές δράσης των κλεφτών και των αρματολών και να εκτιμήσουν τη στάση τους κατά τη διάρκεια της σκλαβιάς αλλά και την μεγάλη τους προσφορά στον αγώνα για την απελευθέρωση. Β. Παιδαγωγικοί στόχοι 1. Να μάθουν να συνεργάζονται και να ανταλλάσσουν απόψεις προκειμένου να καταλήξουν σε κοινά συμπεράσματα. 2. Να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση τους μέσα από ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες. 3

3. Να είναι σε θέση να γνωρίζουν τι κατέχουν και να χρησιμοποιούν τις προηγούμενες γνώσεις τους στην οικοδόμηση νέων εννοιών (μεταγνωστικοί στόχοι). 4. Να αναπτύξουν κριτική και δημιουργική σκέψη οδηγούμενοι σε ασφαλή συμπεράσματα. 5. Να αναπτύξουν ικανότητες διαλόγου και επιχειρηματολογίας. 6. Να καλλιεργηθεί η ικανότητα λήψης απόφασης. 7. Να αναπτύξουν το σεβασμό στις διαφορετικές απόψεις. Γ. Ως προς τη χρήση των νέων τεχνολογιών 1. Να αναπτύξουν θετική διάθεση απέναντι στον Η/Υ ως περιβάλλον εργασίας. 2. Να μάθουν να χρησιμοποιούν τον Η/Υ ως εργαλείο για άντληση και επεξεργασία πληροφοριών. 3. Να γνωρίσουν συγκεκριμένα λογισμικά τα οποία θα τους επιτρέψουν να ανακαλύψουν, να κατανοήσουν, να εμπεδώσουν τη νέα γνώση και να αναπτύξουν την κριτική σκέψη τους. 4. Να εξοικειωθούν σταδιακά με προγράμματα επεξεργασίας βίντεο και ήχου. 5. Να αξιοποιούν τους εννοιολογικούς χάρτες για την εμβάθυνση και κατανόηση πληροφοριακού υλικού. 1.8 Διδακτική προσέγγιση Μεθοδολογική προσέγγιση Η προσέγγιση του θέματος, όπως περιγράφεται από το παρόν σενάριο διδασκαλίας, γίνεται μέσω των γνωστικών και κοινωνικοπολιτισμικών θεωριών για τη μάθηση. Το σενάριο υποστηρίζει την ενεργό συμμετοχή των μαθητών στο μάθημα, την ανακάλυψη της γνώσης μέσω συγκεκριμένων εργασιών δραστηριοτήτων και την ολοκλήρωσή της με τη συμμετοχή των μαθητών σε ομάδες εργασίας. Ως μέθοδος διδασκαλίας προτείνεται η παραδοσιακή - δασκαλοκεντρική κατά την προετοιμασία και ενημέρωση της τάξης για μια διδακτική ώρα και, τις υπόλοιπες ώρες, η ομαδοσυνεργατική για τη διεξαγωγή των εργασιών του σεναρίου και την τελική παρουσίασή τους. Προτείνεται, συνεπώς, η εφαρμογή ενός κατευθυνόμενου ερευνητικούανακαλυπτικού μοντέλου διδασκαλίας, όπου ο παιδαγωγός ωθεί ουσιαστικά τους μαθητές στο να ερευνήσουν και να ανακαλύψουν νέα 4

δεδομένα. Καθ όλη τη διάρκεια του σεναρίου ο παιδαγωγός λειτουργεί διευκολυντικά, συμβουλευτικά, διαμεσολαβητικά, με στόχο την υποστήριξη και διευκόλυνση των μαθητών ώστε να ανταποκριθούν με επιτυχία στις δραστηριότητες και να λειτουργήσουν εύρυθμα μέσα στις ομάδες. Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστούν οι προϋποθέσεις ώστε τα παιδιά να ανακαλύψουν και να οικοδομήσουν βιωματικά τη γνώση. 1.9 Κατηγορία λογισμικού συνδυασμός κατηγοριών λογισμικού Με τη βοήθεια του διαδικτύου και των εκπαιδευτικών εργαλείων λογισμικών οι μαθητές μπορούν να προσεγγίσουν την ιστορία του υπόδουλου Ελληνισμού κατά την Τουρκοκρατία και να ανακαλύψουν σημαντικά στοιχεία για την περίοδο αυτή. Με τη χρήση των Τ.Π.Ε επιχειρείται μια προσέγγιση που να είναι ελκυστική για τους μαθητές και να προσελκύει το ενδιαφέρον τους. Εκτός από την καλλιέργεια κουλτούρας συνεργασίας μεταξύ των μελών της ομάδας επιτυγχάνεται και η ανάπτυξη κριτικής στάσης απέναντι στη γνώση. Για το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σενάριο θα χρησιμοποιηθούν: α) λογισμικά γενικής χρήσης(επεξεργασίας κειμένου) ώστε τα παιδιά να μπορούν να αποτυπώσουν τις σκέψεις τους γραπτά. β) εκπαιδευτικό λογισμικό πολυμεσικής αφίσας (padlet) γ) εκπαιδευτικό λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης (mindomo) δ) λογισμικό οπτικοποίησης (mixbook) ε) διαφυλλιστές διαδικτύου, ώστε τα παιδιά να μπορούν να αναζητήσουν το απαραίτητο υλικό. Τα προαναφερθέντα λογισμικά επελέγησαν διότι: Το Padlet είναι ένα online, web 2.0 εργαλείο κατασκευής πολυμεσικής αφίσας. Είναι εύχρηστο και δεν αναμένεται τα παιδιά να αντιμετωπίσουν πρόβλημα στη χρήση του. Αποτελεί μια ιδανική μέθοδο να παρουσιάσουν τα παιδιά τις δραστηριότητες που υλοποίησαν κατά τη διάρκεια του σεναρίου. Η πολυμεσική αφίσα ενθουσιάζει τους μαθητές γιατί τους δίνει τη δυνατότητα να παρουσιάσουν με ελκυστικό τρόπο τις εργασίες τους. Το Mindomo είναι ένα online, web 2.0 εργαλείο εννοιολογικής χαρτογράφησης, που διαθέτει τις πιο προηγμένες λειτουργίες των εργαλείων της κατηγορίας αυτής. Είναι εύχρηστο για τα 5

παιδιά, καθώς μπορεί κανείς με ευκολία να «ανεβάζει» το υλικό που επιθυμεί (βίντεο, εικόνες, κείμενα) αλλά και να εισάγει υπερσυνδέσμους. Το Mixbook είναι ένα online, web 2.0 εργαλείο οπτικοποίησης. Με τη βοήθειά του οι μαθητές θα κληθούν να κατασκευάσουν ένα ψηφιακό άλμπουμ, αξιοποιώντας το υλικό που θα έχουν συγκεντρώσει. Τους δίνει ακόμα την ευκαιρία στο τέλος να παρουσιάσουν εύκολα και με ευχάριστο τρόπο τη δουλειά που θα έχουν κάνει. 1.10 Εκτιμώμενη διάρκεια Το παρόν εκπαιδευτικό σενάριο εκτιμάται ότι θα διαρκέσει 8 διδακτικές ώρες. Η διάρκειά του, φυσικά, συναρτάται και με το ενδιαφέρον των μαθητών, καθώς και με την ανταπόκρισή τους στις απαιτήσεις του. 1.11. Οργάνωση τάξης και απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή Το σενάριο θα υλοποιηθεί στο χώρο της τάξης. Η επιλογή αυτή έγινε διότι στην αίθουσα διευκολύνεται η ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας και εφόσον η υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου μάς το επιτρέπει- κρίθηκε ότι ο οικείος χώρος της τάξης διευκολύνει τα παιδιά στην προσέγγιση της γνώσης και στην ανάπτυξη των απαιτούμενων δραστηριοτήτων. Για την υλοποίηση του σεναρίου οι μαθητές θα χωριστούν σε τέσσερις ομάδες. Καθεμιά θα αποτελείται από τέσσερις μαθητές. Κάθε ομάδα θα διαθέτει από έναν φορητό ηλεκτρονικό υπολογιστή (laptop). Επίσης θα χρησιμοποιηθεί και ένας βιντεοπροβολέας. Στην αίθουσα υπάρχει δυνατότητα σύνδεσης με το διαδίκτυο. Υποστηρικτικό υλικό αποτελεί και το βιβλίο μαθητή όπως και το τετράδιο εργασιών. 6

2. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ 2.1 Παρουσίαση δραστηριοτήτων Α ΦΑΣΗ (2 διδακτικές ώρες) Αρχικά γίνεται μέσα στην τάξη συζήτηση ώστε οι μαθητές να ενημερωθούν από το δάσκαλο για τα βήματα που θα ακολουθήσουν, το αντικείμενο της εργασίας τους καθώς και τους στόχους που έχουν τεθεί. Στη συνέχεια θα γίνει ο χωρισμός των μαθητών σε τέσσερις(4) ομάδες και το κάθε μέλος της ομάδας θα αναλάβει ένα ρόλο που θα αποφασιστεί από όλη την ομάδα. Επίσης θα οριστεί ένας εκπρόσωπος της ομάδας που θα την εκπροσωπεί στις παρουσιάσεις και τις λοιπές δραστηριότητες. Με την παρότρυνση του εκπαιδευτικού κάθε ομάδα παίρνει ένα χαρακτηριστικό όνομα π.χ ομάδα ιστορικών, ομάδα λογοτεχνών, ομάδα λαογράφων και ομάδα δημοσιογράφων. Ακολούθως ο δάσκαλος συζητά με τα παιδιά για τις συνθήκες ζωής των υπόδουλων Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Αυτό γίνεται για να συνδέσει τις γνώσεις που έχουν αποκτήσει οι μαθητές, από την ιστορία της Ε τάξης καθώς και από το προηγούμενο κεφάλαιο, με τα επόμενα. Στη συνέχεια ο εκπαιδευτικός δίνει σε όλους τους μαθητές να συμπληρώσουν ένα φύλλο εργασίας (παρατίθεται παρακάτω), του οποίου η συμπλήρωση θα γίνει κατά ομάδες. Με αυτό τον τρόπο διαπιστώνει την προϋπάρχουσα γνώση που φέρουν οι μαθητές του τμήματος. Κατά τη δεύτερη διδακτική ώρα της φάσης αυτής, τα παιδιά, αφού έχουν ολοκληρώσει την εργασία τους, ανακοινώνουν κατά ομάδες τα αποτελέσματα του φύλλου εργασίας μέσω του εκπροσώπου τους. Στη συνέχεια ανοίγουν το σχολικό βιβλίο στην ενότητα «Η κατάκτηση της ελληνικής Χερσονήσου» για να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους. Κατόπιν, απευθυνόμενος στο σύνολο της τάξης προτείνει να δουν όλοι οι μαθητές ένα βίντεο από το διαδίκτυο στην παρακάτω διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=qtk0ajyajsm Ένας μαθητής έρχεται στον Η/Υ (που είναι συνδεδεμένος με τον βιντεοπροβολέα), δίνει την παραπάνω διεύθυνση και όλοι οι μαθητές παρακολουθούν το παρακάτω βίντεο. 7

Μέσα από αυτό το βίντεο (διάρκειας 4:18) έρχονται σε μια πρώτη επαφή με τους κύριους εκφραστές της ελληνικής αντίστασης κατά των Οθωμανών, τους κλέφτες. Παίρνουν πληροφορίες για τη ζωή τους, τον τρόπο οργάνωσης τους, τον κλεφτοπόλεμο καθώς και για τον θαυμασμό που έτρεφε ο κόσμος γι αυτούς. Το βίντεο αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να προβληματιστούν τα παιδιά σχετικά με τις συνθήκες που «γέννησαν» τους κλέφτες. Ακολουθεί μια συζήτηση κατά την οποία πραγματευόμαστε με τους μαθητές εν γένει το θέμα της αντίστασης των Ελλήνων κατά την Τουρκοκρατία. Ο δάσκαλος λειτουργεί εδώ ως εμψυχωτής και θέτει διακριτικά κάποια ερωτήματα. Αναμένεται και οι μαθητές να διατυπώσουν ορισμένες απορίες τους. Ο προβληματισμός που αναπτύσσεται στην τάξη αποτελεί το καλύτερο έναυσμα για περαιτέρω διερεύνηση της συγκεκριμένης περιόδου ώστε να ανακαλύψουν οι μαθητές τις απαντήσεις στα ερωτήματά τους. Ταυτόχρονα, ο δάσκαλος βρίσκει την ευκαιρία να μιλήσει για το θέμα της ασφαλούς αναζήτησης στο διαδίκτυο. 8

Β ΦΑΣΗ (4 διδακτικές ώρες) Ο δάσκαλος προτείνει να ανοίξουν τα παιδιά τα βιβλία τους και να διαβάσουν αρχικά την ενότητα «Οι συνθήκες ζωής των υποδούλων» και εν συνεχεία το κεφάλαιο «Η θρησκευτική και η πολιτική οργάνωση των Ελλήνων». Ακολουθεί σύντομη συζήτηση για να διευκρινιστούν τυχόν απορίες των μαθητών. Ακολούθως οι μαθητές ανατρέχουν στην παρακάτω διεύθυνση του διαδικτύου: http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=kbuiogqapug και παρακολουθούν το τμήμα του βίντεο από το 13:49 έως το 34:00 που έχει απόλυτη σχέση με το περιεχόμενο του μαθήματος. Στη συνέχεια, οι μαθητές προτρέπονται, κατά ομάδες, να αναζητήσουν και να συλλέξουν, με τη χρήση διαφυλλιστών του διαδικτύου, βίντεο, φωτογραφίες και κείμενα σχετικά με την ιστορική περίοδο που μας απασχολεί. Ο δάσκαλος, υποβοηθητικά, δίνει ορισμένες λέξεις κλειδιά, όπως: Φαναριώτες, παιδομάζωμα, Πατριάρχης, δημογέροντες, κλέφτες και αρματολοί. Με την υποστήριξη του δασκάλου καταλήγουν να βρουν συγκεκριμένα βίντεο που από πριν είχαν εντοπιστεί ως τα πλέον κατάλληλα. Τέλος, οι διευθύνσεις των βίντεο και των κειμένων γράφονται σε ένα κειμενογράφο (word) για να 9

τα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές στο επόμενο μάθημα. Οι φωτογραφίες αποθηκεύονται σε φακέλους στην επιφάνεια εργασίας με κατάλληλα ονόματα. Στην αρχή της δεύτερης διδακτικής ώρας της φάσης αυτής τα παιδιά ανοίγουν τα βιβλία τους και διαβάζουν την ενότητα «Οι κλέφτες και οι αρματολοί». Ακολουθεί σύντομη συζήτηση κατά την οποία απαντώνται τυχόν απορίες των μαθητών. Έπειτα τα παιδιά αξιοποιούν το υλικό που συνέλλεξαν κατά την προηγούμενη ώρα. Με την ενθάρρυνση του εκπαιδευτικού συγκεντρώνονται όλες οι φωτογραφίες σε έναν Η/Υ και, αφού επιλέξουν οι μαθητές τις καταλληλότερες, με τη βοήθεια του mixbook, φτιάχνουν ένα ψηφιακό άλμπουμ, το οποίο είναι διαθέσιμο στη διεύθυνση: http://www.mixbook.com/photo-books/interests/-11058549?vk=mk4wxkujgu Καθ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας ο δάσκαλος δρα διευκολυντικά, υποστηρικτικά και πάντα είναι πρόθυμος να δώσει 10

όποια διευκρίνιση χρειαστεί στους μαθητές του. Στο τέλος της ώρας γίνεται από τους εκπροσώπους των τεσσάρων ομάδων σε ισοκατανεμημένο χρόνο- παρουσίαση του ψηφιακού άλμπουμ. Την επόμενη ώρα τα παιδιά μεταφέρονται στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού http://www.ime.gr/chronos/# απ όπου, επισκεπτόμενα το λήμμα «οθωμανική περίοδος-καθημερινή ζωή», αντλούν πληροφορίες και υλικό το οποίο αποθηκεύουν κατάλληλα. Ακολούθως, ο δάσκαλος μοιράζει στους μαθητές ένα φύλλο εργασίας (παρατίθεται παρακάτω), του οποίου η συμπλήρωση θα γίνει κατά ομάδες. Στη συνέχεια θα ανακοινωθούν στην τάξη τα αποτελέσματα μέχρι το τέλος της ώρας. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας ώρας της παρούσας φάσης οι μαθητές αξιοποιούν τα βίντεο, τις φωτογραφίες και τα κείμενα που συγκέντρωσαν αφού έχει προηγηθεί η επιλογή των πιο αξιόλογωνφτιάχνοντας, με τη βοήθεια του padlet, μια πολυμεσική αφίσα. Το 11

συγκεκριμένο εκπαιδευτικό λογισμικό βοηθάει τους μαθητές να οργανώσουν το υλικό τους, να το δουν συγκεντρωμένο σε μια ελκυστική πολυμεσική αφίσα και να ικανοποιηθούν πλήρως από το αποτέλεσμα. Η εργασία των μαθητών βρίσκεται στην ακόλουθη διεύθυνση: http://padlet.com/g13garris/lcxzi7h4d8qo Τέλος οι εκπρόσωποι των ομάδων παρουσιάζουν σε όλη την τάξη, σε ισοκατανεμημένο χρόνο, το αποτέλεσμα της συλλογικής τους εργασίας, την πολυμεσική αφίσα. Γ ΦΑΣΗ (2 διδακτικές ώρες) Κατά τη διάρκεια της τρίτης φάσης υλοποίησης του σεναρίου ο δάσκαλος με τους μαθητές του εργάζονται ανακεφαλαιωτικά για να διαπιστωθεί εάν έχουν κατανοηθεί όλα όσα διερευνήθηκαν και ανακαλύφθηκαν τις προηγούμενες διδακτικές ώρες. Στα πλαίσια αυτής της εργασίας ο δάσκαλος έχει ετοιμάσει έναν ημιδομημένο εννοιολογικό χάρτη, με τη χρήση του εκπαιδευτικού λογισμικού mindomo, ο οποίος και δίνεται στους μαθητές ώστε να συμπληρωθεί κατά ομάδες. Ο εννοιολογικός χάρτης που δίνεται στους μαθητές είναι ο παρακάτω: 12

Στο τέλος, μετά από την εργασία των ομάδων και τη σύνθεση των εργασιών, παίρνουμε το τελικό αποτέλεσμα που είναι το παρακάτω και είναι διαθέσιμο στην ακόλουθη διεύθυνση: https://www.mindomo.com/mindmap/4485a6bd9ca244a08c2a15575f89bc3b Μέσω του βιντεοπροβολέα το αποτέλεσμα της εργασίας παρουσιάζεται σε όλη την τάξη και οι μαθητές καλούνται, μέσω των εκπροσώπων τους, να αιτιολογήσουν τις επιλογές τους. Κατά την επόμενη τελευταία- διδακτική ώρα ο δάσκαλος αναθέτει στις ομάδες των μαθητών να βρουν 8 λέξεις-κλειδιά και να δώσουν τους ορισμούς τους. Οι λέξεις είναι, βέβαια, σχετικές με τα μαθήματα που διερευνήθηκαν. Τα παιδιά συμπληρώνουν κατά ομάδες ένα φύλλο εργασίας (παρατίθεται παρακάτω). Στη συνέχεια οι ομάδες παρουσιάζουν (σε ίσο κατανεμημένο χρόνο) τα αποτελέσματα της εργασίας τους. Τέλος, γίνεται ανταλλαγή απόψεων, διαδικασία στην οποία συμμετέχουν όλοι οι μαθητές των ομάδων. Δίνεται κυρίως ο λόγος στα υπόλοιπα τρία μέλη των ομάδων αυτά που δεν ήταν εκπρόσωποι. 13

Συνδυάζοντας τις παρατηρήσεις των παιδιών καταλήγουμε σε συμπεράσματα. Οι μαθητές συμπληρώνουν την ρουμπρίκα αξιολόγησης (παρατίθεται παρακάτω), ώστε να συνειδητοποιήσουν από μόνοι τους τι πήγε καλά και τι θα μπορούσε να πάει καλύτερα. Δίνεται σε κάθε μαθητή έπαινος ως επιβράβευση για τη συμμετοχή του στις ομαδικές δραστηριότητες της όλης διαδικασίας. 2.2 ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΡΩΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (για την 1 η διδακτική ώρα) 1. Πότε έγινε η Άλωση της Πόλης από τους Οθωµανούς Τούρκους; Τι σηµατοδοτεί για τους Έλληνες το γεγονός αυτό; 14

2. «Σε δυο αιώνες κατακτήθηκε από τους Οθωµανούς Τούρκους ολόκληρη η ελληνική χερσόνησος». Σε ποιους αιώνες αναφερόµαστε; Ποιο γεωγραφικό διαµέρισµα της Ελλάδας αποτέλεσε εξαίρεση; Ποιοι ήταν οι κατακτητές αυτού του διαµερίσµατος; 3. Ποια χρονική περίοδος ονοµάστηκε Τουρκοκρατία; Ποια ήταν τα στοιχεία της εθνικής ταυτότητας που διατήρησαν οι Έλληνες κατά την περίοδο αυτή; Ποια η σηµασία αυτού του γεγονότος; 15

4. Αφού µελετήσετε προσεκτικά τον παρακάτω χάρτη να αναφέρετε ποια εδάφη πέρασαν στην κυριαρχία των Λατίνων. Καλή επιτυχία! ΕΥΤΕΡΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (για την 5 η διδακτική ώρα) 1. Επισκεφθείτε τη διεύθυνση (ctrl+αριστερό κλικ του ποντικιού ταυτόχρονα) http://konmesazos.blogspot.com/2011/11/blog-post_4827.html, µελετήστε το κείµενο και απαντήστε στις ερωτήσεις: Ποιοι ονοµάστηκαν κλέφτες στην Τουρκοκρατία; ΑΠ: 16

Για ποιο λόγο βγήκαν στα βουνά; ΑΠ: Πώς ζούσαν οι κλέφτες πάνω στα βουνά ; ΑΠ: 2. Επισκεφθείτε τη διεύθυνση (ctrl+αριστερό κλικ του ποντικιού ταυτόχρονα) http://el.wikipedia.org/wiki/κλέφτες, διαβάστε στην ενότητα «Προεπαναστατική δράση των κλεφτών» τις τρεις πρώτες παραγράφους, βρείτε τις απαραίτητες πληροφορίες και απαντήστε στην ερώτηση: Ποια ήταν η δράση των κλεφτών κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, πριν την επανάσταση του 1821; ΑΠ: 3. Επισκεφθείτε την διεύθυνση http://www.vrellis.gr/gp/exhibition0111.html του µουσείου κέρινων οµοιωµάτων του Παύλου Βρέλλη στα Γιάννενα (ctrl+αριστερό κλικ του ποντικιού ταυτόχρονα) και παρατηρήστε προσεκτικά τις δυο φωτογραφίες που αναφέρονται στους κλέφτες (κλέφτες στο ληµέρι τους). Κατόπιν περιγράψτε τις γραπτά µε λίγα λόγια στις σειρές που ακολουθούν. 17

4. Επισκεφθείτε τη διεύθυνση (ctrl+αριστερό κλικ του ποντικιού ταυτόχρονα) http://www.fhw.gr/chronos/12/gr/1821_1833/politiki/04.html βρείτε τις απαραίτητες πληροφορίες και απαντήστε στην ερώτηση: Ποιοι ονοµάστηκαν στην περίοδο της Τουρκοκρατίας αρµατολοί και ποιο ήταν το έργο τους; ΑΠ: 5. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα http://eranistis2.wordpress.com/2009/06/17/έέ-έ-ίomicron/ και παρατηρήστε το χάρτη που εµφανίζει τα σηµαντικότερα αρµατολίκια στον ελλαδικό χώρο στο τέλος του 18 ου αιώνα. Στη συνέχεια γράψτε στις επόµενες σειρές σε ποιες περιοχές της Ελλάδας αναπτύχθηκαν αρµατολίκια και ποιες οικογένειες καπεταναίων τα διοικούσαν. ΑΠ: Τα κυριότερα ελλαδικά αρµατολίκια αναπτύχθηκαν κατά τον 18 ο αιώνα στις παρακάτω περιοχές: 18

Οι κυριότερες οικογένειες των καπεταναίων ήταν: ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! ΤΡΙΤΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (για την 8 η διδακτική ώρα) Βρείτε από το γλωσσάρι και των τριών µαθηµάτων λέξεις-κλειδιά και συµπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί. Για κάθε λέξη να δίνετε και τον ορισµό της, διατυπωµένο µε σαφήνεια και ακρίβεια. α/α ΛΕΞΗ ΟΡΙΣΜΟΣ παράδειγµα Ιεροδικείο ικαστήριο των Μουσουλµάνων κατά την Τουρκοκρατία 1 2 3 4 5 6 7 8 Καλή επιτυχία! 2.3 Επεκτασιμότητα σεναρίου Το συγκεκριμένο σενάριο δύναται να επεκταθεί και σε συνδυασμό με το μάθημα της Γλώσσας, καθώς μπορούμε να ασχοληθούμε με την επεξεργασία λογοτεχνικών κειμένων και ποιημάτων κυρίως δημοτικά τραγούδια για τους κλέφτες- που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη περίοδο. Όσον αφορά την επέκταση στη Γεωγραφία, η γνώση του ανάγλυφου συγκεκριμένων περιοχών του ελλαδικού χώρου μπορεί, ασφαλώς, να προσφέρει στους μαθητές μια βαθύτερη κατανόηση των τεκταινόμενων, ειδικά στην περίπτωση των 19

αρματολών και των κλεφτών. Τέλος, το σενάριο μπορεί να επεκταθεί και στη Μουσική, αφού οι μαθητές έχουν ήδη έρθει σε επαφή μέσα από τις δραστηριότητές του με μελοποιημένα δημοτικά τραγούδια. 2.4 Αξιολόγηση Η αξιολόγηση αφορά όλη τη διαδικασία του εκπαιδευτικού σεναρίου, αλλά κυρίως στον τρόπο με τον οποίο εργάστηκαν και συνεργάστηκαν οι μαθητές, στο κατά πόσο μπορούν να λειτουργούν και να δουλεύουν ομαδικά, να χαίρονται το αποτέλεσμα της ομαδικής προσπάθειάς τους και να παρωθούνται ο ένας από τον άλλο. Κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εργασίας, ο εκπαιδευτικός περιφέρεται στις ομάδες και καθοδηγεί, διευκολύνει και ενθαρρύνει την εργασία των μαθητών. Ειδικότερα, θα λέγαμε ότι η αξιολόγηση διακρίνεται σε αρχική, διαμορφωτική και τελική. Κατά την αρχική της φάση, διαπιστώνουμε την προϋπάρχουσα γνώση με τις κατάλληλες ερωτήσεις και το πρώτο φύλλο εργασίας. Η διαμορφωτική φάση της αξιολόγησης γίνεται καθόλη τη διάρκεια των δραστηριοτήτων καθώς παρατηρούμε τον τρόπο που λειτουργούν οι ομάδες και διαμορφώνουμε αντίληψη για τους μαθητές, τόσο σχετικά με τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις αξίες και τις στάσεις τους, όσο και για τις μεταξύ τους σχέσεις. Η τελική αξιολόγηση πραγματοποιείται τόσο με την παρουσίαση των εργασιών τους, όπου ελέγχουμε το κατά πόσο επιτεύχθηκαν οι στόχοι που είχαμε θέσει, όσο και με τη συμπλήρωση της ακόλουθης ρουμπρίκας αξιολόγησης. 20

ΠΟΛΥ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΛΙΓΟ ΚΑΘΟΛΟΥ Συμμετείχα στην αναζήτηση πληροφοριών. Ανέλαβα ρόλους και πρωτοβουλίες μέσα στην ομάδα μου. Αξιοποίησα σωστά το διαθέσιμο χρόνο. Συνεργάστηκα επιτυχώς με τα άλλα μέλη της ομάδας και η συνεργασία μας ήταν αποδοτική. Πρέπει να τονιστεί ότι σκοπός δεν είναι η αυτοαξιολόγηση του μαθητή αυτή καθαυτή, αλλά η ενθάρρυνση των παιδιών να λειτουργούν και να δουλεύουν ομαδικά, να χαίρονται το προϊόν της ομαδικής προσπάθειας και να κινητοποιούνται ο ένας από τον άλλο ώστε να επιτύχουν το βέλτιστο αποτέλεσμα. Ταυτόχρονα, με τα φύλλα εργασίας και την εποπτεία καθόλη τη διάρκεια της διαδικασίας, ο εκπαιδευτικός σχηματίζει και διαμορφώνει αντίληψη για όλους τους μαθητές του. 21

2.5 Καταληκτικές επισημάνσεις-παρατηρήσεις Η εφαρμογή του εκπαιδευτικού σεναρίου κρίνεται αναμφισβήτητα επιτυχημένη. Οι μαθητές δέχτηκαν με πολύ μεγάλο ενθουσιασμό τη νέα πρόταση διδασκαλίας. Συμμετείχαν στις διαδικασίες ακόμα και παιδιά που σε άλλα μαθήματα δεν είχαν ζωηρή συμμετοχή. Περίμεναν με πολλή λαχτάρα το επόμενο μάθημα. Η συνεργασία τους στα πλαίσια των ομάδων ήταν πολύ ικανοποιητική. Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλοί μαθητές που χειρίζονταν άριστα τον ηλεκτρονικό υπολογιστή βοήθησαν με μεγάλη προθυμία κάποιους συμμαθητές τους που δεν τα κατάφερναν στην αρχή το ίδιο καλά. Σχεδόν όλες οι δραστηριότητες ολοκληρώθηκαν από τους μαθητές μέσα στα προκαθορισμένα χρονικά πλαίσια. Εν κατακλείδι, η κοπιώδης προετοιμασία για την εφαρμογή του εκπαιδευτικού σεναρίου άξιζε και με το παραπάνω τον κόπο διότι οι μαθητές βίωσαν μοναδικές εμπειρίες και αποκόμισαν πολλαπλά οφέλη. Βιβλιογραφία - Δικτυογραφία Κασκαντάμη, Μ. (2001). Μαθαίνοντας στο Internet: Αρχαία, Νέα, Ιστορία. Αθήνα: Καστανιώτης https://www.youtube.com http://www.mixbook.com http://www.ime.gr/chronos http://padlet.com https://www.mindomo.com http://konmesazos.blogspot.com http://el.wikipedia.org http://www.vrellis.gr http://eranistis2.wordpress.com 22