Κατερίνα Γλέζου Ph.D., M.Sc., M.Ed. Εκπαιδευτικός ΠΕ04/19

Αξιοποίηση του εκπαιδευτικού διαδικτυακού κοινωνικού δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης» στη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία Κατερίνα Γλέζου Ph.D., M.Sc., M.Ed. Εκπαιδευτικός ΠΕ04/19 kglezou@di.uoa.gr Σχήμα 1: Στιγμιότυπο της κεντρικής σελίδας του ιστότοπου του κοινωνικού δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση». Το διαδικτυακό εκπαιδευτικό κοινωνικό δίκτυο Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης (http://logogreekworld.ning.com/) με υπότιτλο: Μαθαίνω - Κατασκευάζω - Συνεργάζομαι - Επικοινωνώ δημιουργήθηκε στα τέλη Μαΐου 2009 ως ανεξάρτητη πρωτοβουλία της Κατερίνας Γλέζου, καθηγήτριας Φυσικής/. Σκοπό του δικτύου αποτελεί η επικοινωνία, η συνεργασία, και η ανταλλαγή ιδεών, απόψεων και υλικού μεταξύ των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας σχετικά με θέματα που αφορούν κυρίως στην παιδαγωγική αξιοποίηση της γλώσσας προγραμματισμού Logo και των Logo-like περιβαλλόντων στην εκπαίδευση. Στόχος η λειτουργία του δικτύου ως κοινότητα πρακτικής και μάθησης, ως βήμα διαλόγου και αλληλοϋποστήριξης της εκπαιδευτικής κοινότητας στην προσπάθεια αναβάθμισης της διδακτικής - μαθησιακής διαδικασίας. Τα μέλη του δικτύου καλούνται να αλληλεπιδράσουν στο πνεύμα του Κοινωνικού Κατασκευαστικού Εποικοδομητισμού: «Ας λειτουργήσουμε ως μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης και ας ανταλλάξουμε απόψεις, εμπειρίες, πρακτικές και εργαλεία όπως μικρόκοσμοι, ιστοσελίδες, σχέδια μαθήματος, φύλλα δραστηριότητας, κώδικα, πόροι που χρειαζόμαστε στη διδακτική μας πρακτική με σκοπό την αναβάθμιση της διδακτικήςμαθησιακής διαδικασίας», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στον ιστότοπο. Το δίκτυο απευθύνεται κυρίως στους καθηγητές αλλά και στους εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων και εκπαιδευτικών βαθμίδων που ενδιαφέρονται για την αξιοποίηση της Logo στη διδακτική πράξη. Το δίκτυο εμφανίζει συνεχή ανοδική τάση τόσο από την άποψη αύξησης των μελών όσο και από την άποψη ενεργής συμμετοχής και συμβολής των μελών στην ανάπτυξη μιας ανοικτής, δημοκρατικής, ζωντανής και γόνιμης κοινότητας πρακτικής και μάθησης. Το δίκτυο «Η Logo στην εκπαίδευση» στις 15/06/2012 αριθμεί τα 868 μέλη, ο αριθμός των ομάδων ανέρχεται σε 36, ενώ έχουν αναρτηθεί, μεταξύ άλλων, 333 καταχωρίσεις ιστολογίου, 134 φωτογραφίες, 70 βίντεο και παρουσιάζονται 5 επικείμενες εκδηλώσεις-γεγονότα. Ενδεικτικά στοιχεία της ανοδικής εξελικτικής πορείας του δικτύου καταγράφονται στον Πίνακα 1 (ημερομηνία, αριθμός μελών, αριθμός ομάδων). Ημερομηνία Αριθμός μελών δικτύου Αριθμός ομάδων

30/10/2009 145 9 13/11/2009 285 10 13/01/2010 397 10 04/03/2010 423 13 06/05/2011 465 15 15/06/2012 868 36 Πίνακας 1: Ενδεικτικά στοιχεία εξέλιξης του δικτύου στο χρόνο[τελευταία ενημέρωση 15/6/2012 11:30:00 πμ] Κατά την πορεία ανάπτυξης και λειτουργίας του δικτύου νέες ομάδες ολοένα δημιουργούνται σύμφωνα με τις εκφρασμένες επιθυμίες, προτάσεις και τα ενδιαφέροντα των μελών. Οι περισσότερες ομάδες είναι ενεργές με πλήθος συζητήσεων, σχολίων και αναρτημένου εκπαιδευτικού υλικού, όπως διδακτικές προτάσεις, δραστηριότητες, εκπαιδευτικοί μικρόκοσμοι, φωτογραφίες και βίντεο σχετικά με την εκμάθηση/εξοικείωση/εμβάθυνση στα διάφορα Logo-like περιβάλλοντα (όπως MicroWorlds, MSWLogo, Scratch, KTurtle). Η θεματολογία των ομάδων του δικτύου καλύπτει όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης και επεκτείνεται πέρα από το χώρο της Logo. Στον Πίνακα 2 παρουσιάζονται χαρακτηριστικά στοιχεία ενδεικτικών ομάδων του δικτύου (τελευταία ενημέρωση 15/6/2010). α/α Όνομα ομάδας Εικόνα λογότυπου ομάδας Ημερομηνία δημιουργίας ομάδας Αριθμός μελών 1 Η Logo στο δημοτικό 28/06/09 19 2 Διδάσκοντας Logo στην Γ Γυμνασίου 28/06/09 24 3 Η Logo στο Λύκειο 28/06/09 6 4 Logo & Τριτοβάθμια 28/06/09 10 5 Logo & Επιμόρφωση Εκπαιδευτικών 28/06/09 17 6 Εκπαιδευτική ρομποτική 30/06/09 34 7 Βιβλιογραφία Logo 03/07/09 16 8 5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Διδακτικής της 13/09/09 14 9 Κοινωνικά δίκτυα στην εκπαίδευση 16/10/09 30 10 Διδακτική της 05/11/09 202

11 Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Λογισμικού 14/01/10 3 12 Αναδρομή στη Logo 17/02/10 9 13 Εφαρμογές του SCRATCH 4/3/2010 64 στη διδασκαλία της 14 LAMS & LOGO 8/4/2010 15 15 Επιμόρφωση Β' Επιπέδου - Πε19-20 16 Τεχνολογία Επικοινωνιών - B Λύκειο 2011-2012 1/7/2011 14 14/9/2011 14 17 Project_3_2011_2012 1/11/2011 12 18 "ΝΕΡΟ"_Project_3_Β_ΤΕ_ 2011_2012 19 ΠΕ04 - ΕΚΦΕ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ 12/2/2012 15 2/4/2012 5 20 Constructionism 2012 5/5/2012 5 Πίνακας 2: Στοιχεία ενδεικτικών ομάδων του δικτύου (τελευταία ενημέρωση 15/6/2010). Η αξιοποίηση του δικτύου στη διδακτική-μαθησιακή διαδικασία αφορά σε Τριτοβάθμια, Δευτεροβάθμια εκπαίδευση καθώς και σε επιμορφωτικά προγράμματα εκπαιδευτικών, πέρα από τη γενική συμβολή του δικτύου στη δια βίου μάθηση. α. Τριτοβάθμια εκπαίδευση Η ομάδα «Διδακτική της» προστέθηκε στο δίκτυο στις 5 Νοεμβρίου 2009 σε μία πρώτη προσπάθεια διερεύνησης της δυνατότητας αξιοποίησης του δικτύου στη διδακτική πράξη στο χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Η ομάδα αυτή είναι ανοικτή μόνο στους φοιτητές και διδάσκοντες του μαθήματος «Διδακτική της» του Τμήματος και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΠΑ. Τα αποτελέσματα της σχετικής έρευνας που μελετά τη συγκεκριμένη διδακτική παρέμβαση παρουσιάστηκαν στο 7ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση» τον Σεπτέμβριο του 2010 [βλέπε άρθρο με τίτλο «Μελέτη περίπτωσης αξιοποίησης διαδικτυακού εκπαιδευτικού κοινωνικού δικτύου στη διδακτική πράξη» των Κατερίνα Γλέζου, Μαρία Γρηγοριάδου, Α. Τζιμογιάννης (επιμ.), Πρακτικά Εργασιών 7 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», τόμος ΙΙ, σ. 771-778, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Κόρινθος, 23-26 Σεπτεμβρίου 2010]. Ακόμα, το δίκτυο χρησιμοποιήθηκε στο πλαίσιο των μαθημάτων του Τμήματος και Τηλεπικοινωνιών (σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο) του Πανεπιστημίου Αθήνας: Διδακτική της Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Λογισμικού Πληροφορική και Εκπαίδευση Δημιουργήθηκαν οι αντίστοιχες ομάδες και οι φοιτητές συμμετείχαν σε συνεργατικές δραστηριότητες εμπλουτισμού του εκπαιδευτικού υλικού του δικτύου, δημιουργώντας νέο υλικό αλληλοϋποστηριζομένοι. Επιπρόσθετα το δίκτυο μελετήθηκε στο πλαίσιο μιας διδακτορικής διατριβής και δύο πτυχιακών εργασιών φοιτητών του Τμήματος και Τηλεπικοινωνιών του ΕΚΠΑ. [Βλέπε

α) Γλέζου, Αικατερίνη (2010). Ανάπτυξη Μαθησιακών Περιβαλλόντων με Αξιοποίηση της Γλώσσας Προγραμματισμού Logo στη Διδακτική Πράξη. Διδακτορική Διατριβή. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. β) Κωνσταντίνου, Νεκτάριος (2010). Αξιοποίηση των διαδικτυακών χώρων κοινωνικής δικτύωσης στην εκπαίδευση. Πτυχιακή εργασία. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. γ) Ξενάκη, Σπυριδούλα (2010). Μελέτη βαθμού συμμετοχής και αλληλεπίδρασης των μελών του δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης». Πτυχιακή εργασία. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.] β. Δευτεροβάθμια εκπαίδευση Αναφορικά με τη δευτεροβάθμια βαθμίδα εκπαίδευσης το δίκτυο αξιοποιήθηκε στο πλαίσιο των μαθημάτων Λυκείου: Τεχνολογία Επικοινωνιών στη Β Τάξη Λυκείου Πολυμέσα - Δίκτυα στη Γ Τάξη Λυκείου Εφαρμογές Υπολογιστών στη Β Τάξη Λυκείου Εφαρμογές στην Α Τάξη Λυκείου Ερευνητικές εργασίες (projects) στην Α Τάξη Λυκείου Δημιουργήθηκαν ανοικτές ή/και κλειστές ομάδες εστιασμένου ενδιαφέροντος ανάλογα με την πλειοψηφική επιλογή των μαθητών του εκάστοτε τμήματος. Η πλειοψηφία των εκπαιδευομένων όλων των βαθμίδων εκφράζουν ανοικτά την προτίμησή τους και τελικά επιλέγουν τη δημιουργία κλειστής ομάδας. Γεγονός που ερμηνεύεται συνήθως ως τάση αποφυγής προσωπικής έκθεσης σε ευρύ κοινό, αγνώστους, ως έλλειψη διάθεσης αλληλεπίδρασης και συνεργασίας με αγνώστους. Τα τυχόν ορθογραφικά, συντακτικά λάθη στη καταχώρηση ιστολογίων, σχολίων σε συζητήσεις φαίνεται να τρομάζουν καθώς τα γραπτά μένουν και μπορεί να εγείρουν επικρίσεις. γ. Επιμορφωτικά προγράμματα εκπαιδευτικών Ενδεικτικά παραδείγματα ομάδων στο πλαίσιο προγραμμάτων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών αποτελούν οι ομάδες: ΠΑΚΕ 2011-2 ο ΠΕ19-20 Η ομάδα αυτή αφορά στην ανάπτυξη επικοινωνίας και συνεργασίας επιμορφωτών και επιμορφούμενων στο 2Ο Πρόγραμμα ΠΕ19-20 του ΠΑΚΕ Αττικής. Αποτελεί κλειστή ομάδα και αριθμεί 21 μέλη. ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ-ΕΚΦΕ ΧΑΛΑΝΔΡΙΟΥ(2) Η ομάδα αυτή είναι ανοικτή μόνο για τις/τους εκπαιδευόμενες/ους εκπαιδευτικούς του 2 ου Τμήματος του ΕΚΦΕ Χαλανδρίου στο πλαίσιο του Μείζονος Προγράμματος Επιμόρφωσης. Αριθμεί 15 μέλη. ΜΕΙΖΟΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ-ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΕΣ Β ΠΕ4 Η ομάδα αυτή είναι ανοικτή μόνο για τις/τους Επιμορφώτριες/ωτές Β ειδικότητας ΠΕ4 του 1 ου Τμήματος του ΕΚΦΕ Αιγάλεω στο πλαίσιο του Μείζονος Προγράμματος Επιμόρφωσης. Αριθμεί 6 μέλη. ΠΕ04 - ΕΚΦΕ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ Η ομάδα αυτή είναι ανοικτή μόνο για τις/τους εκπαιδευτικούς ειδικότητας ΠΕ04 που συμμετείχαν στο σεμινάριο με θέμα «Αξιοποίηση του πολυμεσικού προγραμματιστικού περιβάλλοντος Scratch στη διδακτική πράξη» στο ΕΚΦΕ ΑΓΙΩΝ ΑΝΑΡΓΥΡΩΝ στις 2/4/2012 ύστερα από πρωτοβουλία της σχολικής συμβούλου. Αριθμεί 4 μέλη. Μια πρώτη μελέτη πάνω στο βαθμό συμμετοχής και αλληλεπίδρασης των μελών του δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης» έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 2010. Τα αποτελέσματα της σχετικής έρευνας παρουσιάστηκαν στο 6 ο Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη», στη Σύρο τον Μάιο του 2011 [βλέπε άρθρο με τίτλο Μελέτη βαθμού συμμετοχής και αλληλεπίδρασης των μελών του δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης» των Κατερίνα Γλέζου, Σπυριδούλα Ξενάκη και Μαρία Γρηγοριάδου, Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011]. ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η αξιοποίηση της διαδικτυακής εκπαιδευτικής κοινωνικής δικτύωσης στην Ελλάδα βρίσκεται στα πρώτα δειλά βρεφικά βήματα. Αξιόλογες προσπάθειες ελληνικών εκπαιδευτικών κοινωνικών δικτύων συνεχίζουν να εμφανίζονται. Η αντοχή στο χρόνο και η περαιτέρω εξέλιξη ενός δικτύου θα αναδείξει τις καλές πρακτικές και θα συμβάλει στην ευρεία αξιοποίηση της διαδικτυακής κοινωνικής δικτύωσης στην εκπαίδευση. Η επιτυχία ενός εκπαιδευτικού κοινωνικού δικτύου έγκειται στην ενεργή συμμετοχή και συμβολή των μελών του κι αυτό προϋποθέτει την ανταπόκριση του δικτύου στις ανάγκες των μελών του. Ο βαθμός εξοικείωσης των εκπαιδευτικών με τα εργαλεία του Ιστού 2.0, επηρεάζει καθοριστικά τη συμμετοχή τους στην αποτελεσματική αξιοποίηση της κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινή εκπαιδευτική πρακτική. Η αξιοποίηση διαδικτυακών υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης στη διδακτική πράξη απαιτεί, πέρα από σύγχρονες δικτυακές πλατφόρμες, κατάλληλα εκπαιδευτικά εργαλεία και κατάλληλες διδακτικές και επιμορφωτικές παρεμβάσεις από την πλευρά των εκπαιδευτικών, ώστε οι εκπαιδευόμενοι να ανταπεξέλθουν στα καινούρια χαρακτηριστικά του διδακτικού - μαθησιακού τους ρόλου όπως η αυξημένη ανάγκη εργασίας σε ομάδες. Ζήτημα-κλειδί προς μελλοντική διερεύνηση αποτελεί η ανάδειξη

αποτελεσματικών κι εποικοδομητικών διδακτικών παρεμβάσεων αξιοποίησης της κοινωνικής δικτύωσης, και η μελέτη των αντιλήψεων και των στάσεων των εκπαιδευτικών αναφορικά με την ένταξη της κοινωνικής δικτύωσης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ανοιχτά καίρια ερωτήματα παραμένουν: α) Πώς μπορούμε να διευκολύνουμε τα μέλη του δικτύου προκειμένου να λειτουργήσουν ως ενεργά μέλη ψηφιακής κοινότητας μάθησης; β) Ποια εργαλεία μπορούν καλύτερα να υποστηρίξουν την επικοινωνία και τη συνεργασία των μελών; γ) Ποιοι κανόνες χρήσης και διαχείρισης συμβάλουν στην ομαλή δημοκρατική ανάπτυξη του δικτύου; Ενδεικτικές σχετικές δημοσιεύσεις 1. Glezou, K., Grigoriadou M., & Samarakou, M., (2010). Educational Online Social Networking in Greece: A Case Study of a Greek Educational Online Social Network. The International Journal of Learning, Volume 17, Issue 3, pp. 399-420. 2. Γλέζου, Αικατερίνη (2010). Ανάπτυξη Μαθησιακών Περιβαλλόντων με Αξιοποίηση της Γλώσσας Προγραμματισμού Logo στη Διδακτική Πράξη. Διδακτορική Διατριβή. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. 3. Γλέζου Κ., Γρηγοριάδου Μ., (2010). Μελέτη περίπτωσης αξιοποίησης διαδικτυακού εκπαιδευτικού κοινωνικού δικτύου στη διδακτική πράξη. Στο Α. Τζιμογιάννης (Επιμ.), Πρακτικά Εργασιών 7 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», τόμος ΙΙ, σ. 771-778, Κόρινθος. 4. Γλέζου, Κ. & Γρηγοριάδου, Μ. (2010). Ελληνικά Διαδικτυακά Εκπαιδευτικά Κοινωνικά Δίκτυα. Στο Β. Κολτσάκης, Γ. Σαλονικίδης, Μ. Δοδοντσής (Επιμ.) Πρακτικά 2 ου Πανελληνίου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου Ημαθίας με θέμα «Ψηφιακές και Διαδικτυακές Εφαρμογές στην Εκπαίδευση», 1665-1677, Βέροια-Νάουσα. 5. Γλέζου, Κ., Γρηγοριάδου, Μ. & Κωνσταντίνου Ν. (2010). Αξιοποίηση διαδικτυακών υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης στην ελληνική εκπαίδευση. Στο Γρηγοριάδου, Μ. (Επιμ.) Πρακτικά 5 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Διδακτική της, 375-384, Αθήνα. 6. Γλέζου, Κ., Ξενάκη, Σ., & Γρηγοριάδου, Μ. (2011). Μελέτη βαθμού συμμετοχής και αλληλεπίδρασης των μελών του δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης». Στο Κ. Γλέζου, Σ. Σωτηρίου & Ν. Τζιμόπουλος (Επιμ.), Πρακτικά Εργασιών 6ου Πανελλήνιου Συνεδρίου των Εκπαιδευτικών για τις ΤΠΕ «Αξιοποίηση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας στη Διδακτική Πράξη», Σύρος, 6-8 Μαΐου 2011. 7. Κωνσταντίνου, Νεκτάριος (2010). Αξιοποίηση των διαδικτυακών χώρων κοινωνικής δικτύωσης στην εκπαίδευση. Πτυχιακή εργασία. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ. 8. Ξενάκη, Σπυριδούλα (2010). Μελέτη βαθμού συμμετοχής και αλληλεπίδρασης των μελών του δικτύου «Η Logo στην εκπαίδευση: Μια κοινότητα πρακτικής και μάθησης». Πτυχιακή εργασία. ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ.