Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 25 Απριλίου 2017 (OR. en) Διοργανικός φάκελος: 2017/0023 (NLE) 8466/17 SCH-EVAL 125 MIGR 59 COMIX 296 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Με ημερομηνία: 25 Απριλίου 2017 Αποδέκτης: Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 7786/17 Θέμα: Εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου με σύσταση για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν στην αξιολόγηση του 2016 σχετικά με την εφαρμογή από την Ελλάδα του κεκτημένου του Σένγκεν στον τομέα της επιστροφής Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες η εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου με σύσταση για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν στην αξιολόγηση του 2016 σχετικά με την εφαρμογή από την Ελλάδα του κεκτημένου του Σένγκεν στον τομέα της επιστροφής, η οποία εγκρίθηκε από το Συμβούλιο κατά την 3531η σύνοδό του, που πραγματοποιήθηκε στις 25 Απριλίου 2017. Σύμφωνα με το άρθρο 15 παράγραφος 3 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1053/2013 του Συμβουλίου της 7ης Οκτωβρίου 2013, η παρούσα σύσταση θα διαβιβαστεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά κοινοβούλια. 8466/17 ΚΚ/νικ 1 DG D 1 A EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου με ΣΥΣΤΑΣΗ για την αντιμετώπιση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν στην αξιολόγηση του 2016 σχετικά με την εφαρμογή από την Ελλάδα του κεκτημένου του Σένγκεν στον τομέα της επιστροφής ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ, Έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1053/2013 του Συμβουλίου, της 7ης Οκτωβρίου 2013, σχετικά με τη θέσπιση ενός μηχανισμού αξιολόγησης και παρακολούθησης για την επαλήθευση της εφαρμογής του κεκτημένου του Σένγκεν και την κατάργηση της απόφασης της εκτελεστικής επιτροπής της 16ης Σεπτεμβρίου 1998 σχετικά με τη σύσταση της μόνιμης επιτροπής για την αξιολόγηση και την εφαρμογή της σύμβασης Σένγκεν 1, και ιδίως το άρθρο 15, Έχοντας υπόψη την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Εκτιμώντας τα ακόλουθα: (1) Σκοπός της παρούσας απόφασης με σύσταση είναι να συστήσει στην Ελλάδα μέτρα αποκατάστασης για την κάλυψη των ελλείψεων που εντοπίστηκαν κατά τη διενεργηθείσα το 2016 αξιολόγηση Σένγκεν στον τομέα της επιστροφής. Σε συνέχεια της αξιολόγησης, με την εκτελεστική απόφαση C(2017) 84 της Επιτροπής εγκρίθηκε έκθεση η οποία καλύπτει τις διαπιστώσεις και τις εκτιμήσεις και στην οποία απαριθμούνται οι βέλτιστες πρακτικές και οι ελλείψεις που εντοπίστηκαν. (2) Το ανοικτό κέντρο Αττικού Άλσους, το οποίο προσφέρει ασφαλές περιβάλλον και συγκεκριμένη υποστήριξη σε υπηκόους τρίτων χωρών που επιθυμούν να επιστρέψουν οικειοθελώς στη χώρα καταγωγής τους και προωθεί την ανθρώπινη και αξιοπρεπή επιστροφή, θα πρέπει να θεωρηθεί καλή πρακτική. 1 ΕΕ L 295 της 6.11.2013, σ. 27. 8466/17 ΚΚ/νικ 2
(3) Για να εξασφαλισθεί η συμμόρφωση με το κεκτημένο Σένγκεν στον τομέα της επιστροφής, και συγκεκριμένα με τους κανόνες και τις διαδικασίες που ορίζει η οδηγία 2008/115/ΕΚ 2, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην εφαρμογή των συστάσεων 1, 2, 3, 4, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 15 και 17. (4) Θα πρέπει να ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών κατά τρόπο αποτελεσματικό και αναλογικό. (5) Η παρούσα απόφαση με σύσταση θα πρέπει να διαβιβαστεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα κοινοβούλια των κρατών μελών. Εντός τριών μηνών από την έκδοσή της, το αξιολογούμενο κράτος μέλος καταρτίζει, σύμφωνα με το άρθρο 16 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1053/2013, σχέδιο δράσης για την αποκατάσταση των ελλείψεων που εντοπίστηκαν στην έκθεση αξιολόγησης και το υποβάλλει στην Επιτροπή και το Συμβούλιο, ΣΥΝΙΣΤΑ στην Ελληνική Δημοκρατία: 1. να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για να εξασφαλίσει την εκτέλεση των αποφάσεων επιστροφής κατά τρόπο αποτελεσματικό και αναλογικό, σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ, ώστε να αποφεύγεται η παράνομη παραμονή στην Ελλάδα και να προλαμβάνονται οι άνευ αδείας μετακινήσεις προς άλλα κράτη μέλη 2. να εκδίδει αποφάσεις επιστροφής, σύμφωνα με τους κοινούς κανόνες και τις διαδικασίες που ορίζονται στην οδηγία 2008/115/ΕΚ, για τους υπηκόους τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στη χώρα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν συλληφθεί σε σχέση με την παράνομη διέλευση των εξωτερικών θαλάσσιων συνόρων και έχουν αποτελέσει αντικείμενο απόφασης επιστροφής με βάση διαδικασία επανεισδοχής σύμφωνα με το άρθρο 34 του νόμου 3907/2011 και των οποίων η αίτηση διεθνούς προστασίας έχει απορριφθεί ως απαράδεκτη 2 Οδηγία 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008, σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, ΕΕ L 348 της 24.12.2008, σ. 98. 8466/17 ΚΚ/νικ 3
3. να παρέχει συστηματικά στους υπηκόους τρίτων χωρών που υπόκεινται σε διαδικασίες επιστροφής, πραγματική πρόσβαση σε γλωσσική και δωρεάν νομική συνδρομή, σύμφωνα με το άρθρο 13 παράγραφοι 3 και 4 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ, ώστε να διασφαλίζεται το δικαίωμα πραγματικής προσφυγής σύμφωνα με το άρθρο 47 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης 4. να επανεξετάσει το εθνικό σύστημα επιτροπείας, ώστε να εξασφαλιστεί η κατάλληλη υποστήριξη όλων των παρανόμως διαμενόντων ασυνόδευτων ανηλίκων, βάσει συστηματικής εξατομικευμένης αξιολόγησης των βέλτιστων συμφερόντων τους, σύμφωνα με το άρθρο 10 παράγραφος 1 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ να διαθέτει επαρκείς πόρους για να εξασφαλίσει την ουσιαστική επιτροπεία και την ημερήσια φροντίδα που είναι κατάλληλη για τις ανάγκες των ασυνόδευτων ανηλίκων, και να λάβει τα αναγκαία μέτρα ώστε να δοθεί η δυνατότητα σε άλλες οντότητες πλην του εισαγγελέα ανηλίκων να ενεργεί ως νόμιμος επίτροπος των εν λόγω ασυνόδευτων ανηλίκων 5. να διενεργεί ενδελεχή, κατά περίπτωση αξιολόγηση των συναφών περιστάσεων στις μεμονωμένες περιπτώσεις των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών που υπόκεινται σε διαδικασίες επιστροφής, για να καθορίζεται η συγκεκριμένη και κατάλληλη διάρκεια των απαγορεύσεων εισόδου, όπως απαιτείται από το άρθρο 11 παράγραφος 2 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ για τον σκοπό αυτό, να καθορίσει σαφείς κανόνες και κατευθυντήριες γραμμές που πρέπει να εφαρμόζονται από την Ελληνική Αστυνομία 6. να δημιουργήσει σύστημα που να εξασφαλίζει ότι μπορούν να εκδίδονται αποφάσεις επιστροφής και, ενδεχομένως, απαγορεύσεις εισόδου για παράνομα διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών, οι οποίοι συλλαμβάνονται κατά τη διάρκεια ελέγχων εξόδου στα εξωτερικά σύνορα, κατόπιν αξιολόγησης κατά περίπτωση και τηρώντας την αρχή της αναλογικότητας 7. να διασφαλίσει ότι οι υπήκοοι τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στην Ελλάδα, ιδίως εκείνοι που εισήλθαν παράνομα πριν από την έναρξη ισχύος της κοινής δήλωσης ΕΕ- Τουρκίας της 18ης Μαρτίου 2016, οι οποίοι δεν υπόκειντο σε διαδικασίες επιστροφής και εξακολουθούν να βρίσκονται στην ελληνική επικράτεια, αποτελούν αντικείμενο αποφάσεων επιστροφής σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 1 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ, με την επιφύλαξη του άρθρου 6 παράγραφος 4 της εν λόγω οδηγίας 8466/17 ΚΚ/νικ 4
8. να διασφαλίσει ότι οι αποφάσεις επιστροφής εκδίδονται χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση και σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 1 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ για τους υπηκόους τρίτων χωρών των οποίων οι αιτήσεις διεθνούς προστασίας έχουν απορριφθεί για τον σκοπό αυτό, να δημιουργήσει τους αναγκαίους διαύλους επικοινωνίας και συνεργασίας μεταξύ της ελληνικής υπηρεσίας ασύλου και της αστυνομίας για την ταχεία έκδοση των αποφάσεων επιστροφής 9. να ολοκληρώσει το συντομότερο δυνατό τις διαδικασίες δημόσιου διαγωνισμού για την εφαρμογή ενός προγράμματος υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής στο πλαίσιο μιας βιώσιμης στρατηγικής οικειοθελούς επιστροφής, να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες επανένταξης που προσφέρονται από τα προγράμματα που στηρίζονται με χρηματοδότηση της Ένωσης, ιδίως το πρόγραμμα με τίτλο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μέσων Επανένταξης (ERIN) 10. να παύσει την πρακτική της τακτικής κράτησης σε ειδικές εγκαταστάσεις παράνομα διαμενόντων ασυνόδευτων ανηλίκων, συμπεριλαμβανομένων όσων δεν υπόκεινται πλέον σε διαδικασίες επιστροφής, και παραμονής στις ίδιες εγκαταστάσεις για αόριστο χρονικό διάστημα και για άλλους σκοπούς πλην της επιστροφής ασυνόδευτων ανηλίκων που δεν αποτελούν αντικείμενο διαδικασιών επιστροφής να διασφαλίσει ότι η κράτηση των ασυνόδευτων ανηλίκων στις διαδικασίες επιστροφής χρησιμοποιείται ως έσχατη λύση και έχει τη μικρότερη δυνατή χρονική διάρκεια, καθώς και να παρέχει ενδεδειγμένα εναλλακτικά καταλύματα κατάλληλα για τις ανάγκες των ανηλίκων, σύμφωνα με τα άρθρα 15 και 17 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ 11. να προσφέρει δυναμικότητα κράτησης αντίστοιχη με τις πραγματικές ανάγκες, μεταξύ άλλων με την πλήρη χρήση της δυναμικότητας των υφιστάμενων εγκαταστάσεων κράτησης, για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών επιστροφής σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ να διασφαλίσει ότι η κράτηση των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών εν αναμονή απομακρύνσεως πραγματοποιείται κατά κανόνα σε ειδικές εγκαταστάσεις και δεν πραγματοποιείται τακτικά σε εγκαταστάσεις που δεν είναι ούτε καθορισμένες ούτε κατάλληλες για κράτηση με σκοπό την απομάκρυνση, σύμφωνα με το άρθρο 16 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ 8466/17 ΚΚ/νικ 5
12. να λάβει τα αναγκαία μέτρα που διασφαλίζουν ότι οι κανόνες και οι συστάσεις σχετικά με τις υλικές συνθήκες κράτησης, και ειδικότερα η κατευθυντήρια γραμμή αριθ. 10 του Συμβουλίου της Ευρώπης για την αναγκαστική επιστροφή και τα πρότυπα που ορίζονται από την Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων, τηρούνται σε όλες τις εγκαταστάσεις κράτησης και ότι οι συνθήκες κράτησης αντικατοπτρίζουν τη φύση της στέρησης της ελευθερίας για τον σκοπό αυτό, να εξασφαλίσει ιδίως ότι οι εγκαταστάσεις είναι κατάλληλα επιπλωμένες, καθαρές και σε καλή κατάσταση, ότι το φαγητό πληροί τις απαιτήσεις της θρεπτικής διατροφής και ότι παρασκευάζεται και σερβίρεται σύμφωνα με τους κανόνες υγιεινής, ότι υπάρχει πρόσβαση σε δραστηριότητες αναψυχής, ότι υπάρχουν διαδικασίες που επιτρέπουν στους κρατουμένους να υποβάλλουν καταγγελίες για εικαζόμενες περιπτώσεις κακής μεταχείρισης ή παράλειψης προστασίας τους από πράξεις βίας άλλων κρατουμένων, ότι είναι παρόν ιατρικό προσωπικό σε καθημερινή βάση, και ότι διενεργείται ιατρική εξέταση των υπηκόων τρίτων χωρών που εισέρχονται στις εγκαταστάσεις 13. να εξασφαλίσει συνθήκες κράτησης στην εγκατάσταση κράτησης Πέτρου Ράλλη και στην εγκατάσταση κράτησης ενόψει απομάκρυνσης για επιστροφή με λεωφορείο στη Θεσσαλονίκη που εγγυώνται αξιοπρεπή μεταχείριση των ενδιαφερόμενων υπηκόων τρίτων χωρών, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τον σκοπό αυτό, κατά προτεραιότητα, να βελτιώσει σημαντικά τις συνθήκες υγιεινής και τη γενική κατάσταση των εγκαταστάσεων, να παρέχει επαρκή τροφή στους κρατουμένους, να εξασφαλίσει ότι το καθεστώς κράτησης αντικατοπτρίζει τη φύση της στέρησης της ελευθερίας και να παρέχει πρόσβαση σε υπαίθριους χώρους και δραστηριότητες αναψυχής 14. να προβλέπει συνθήκες κράτησης ασυνόδευτων ανηλίκων που υπόκεινται σε διαδικασίες επιστροφής, οι οποίες, σύμφωνα με το άρθρο 17 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ, να λαμβάνουν δεόντως υπόψη πρωτίστως τα βέλτιστα συμφέροντά τους και να λαμβάνουν δεόντως υπόψη τις ανάγκες της ηλικίας τους ειδικότερα, να λάβει μέτρα για να εξασφαλιστεί ότι χρησιμοποιούνται μόνον εγκαταστάσεις που έχουν οριστεί ειδικά για την κράτηση ασυνόδευτων ανηλίκων, ότι οι εγκαταστάσεις αυτές είναι κατάλληλα επιπλωμένες, ότι εφαρμόζεται συστηματικά και διασφαλίζεται διαχωρισμός από τους ενήλικες, ότι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι έχουν πρόσβαση σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (όπως παιχνίδια και ψυχαγωγικές δραστηριότητες) που αρμόζουν στην ηλικία τους και, κατά περίπτωση, πρόσβαση στην εκπαίδευση και ότι το προσωπικό των εγκαταστάσεων αυτών έχει εκπαιδευθεί ώστε να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και τα δικαιώματα των ανηλίκων 8466/17 ΚΚ/νικ 6
15. να προβλέπει συνθήκες κράτησης οικογενειών που υπόκεινται σε διαδικασίες επιστροφής, οι οποίες, σύμφωνα με το άρθρο 17 της οδηγίας 2008/115/ΕΚ, να διασφαλίζουν τον διαχωρισμό από άλλους κρατουμένους και την ιδιωτική ζωή της οικογένειας να λάβει μέτρα για να εξασφαλίσει ότι, σύμφωνα με την ίδια διάταξη, οι υπό κράτηση ανήλικοι έχουν πρόσβαση σε δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (όπως παιχνίδια και ψυχαγωγικές δραστηριότητες) που αρμόζουν στην ηλικία τους και πρόσβαση στην εκπαίδευση, κατά περίπτωση 16. να αξιοποιήσει πλήρως τις πιστώσεις του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης που διατίθενται στην Ελλάδα για την επιστροφή, στο πλαίσιο είτε του εθνικού προγράμματος είτε βοήθειας έκτακτης ανάγκης, με σκοπό την κάλυψη του κόστους λειτουργίας εγκαταστάσεων κράτησης και την εξασφάλιση κατάλληλων υλικών συνθηκών κράτησης 17. να βελτιώσει τον εθνικό συντονισμό για την παρακολούθηση της κατάστασης σε ολόκληρη τη χώρα όσον αφορά την επιστροφή, με σκοπό την οργάνωση επιχειρήσεων επιστροφής και την αύξηση του ποσοστού επιστροφής των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών για τον σκοπό αυτό, να ολοκληρώσει το συντομότερο δυνατόν τη δημιουργία της ειδικής εθνικής βάσης δεδομένων, να αυξήσει τη συμμετοχή σε κοινές επιχειρήσεις επιστροφής που συντονίζονται από τον Frontex, να αυξήσει σημαντικά τον αριθμό των εθνικών επιχειρήσεων επιστροφής, να λάβει τα αναγκαία μέτρα για να ολοκληρώσει το συντομότερο δυνατόν όλες τις σχετικές εθνικές διαδικασίες υποβολής προσφορών (μεταξύ άλλων και για τη ναύλωση αεροσκαφών), να αυξήσει τη χρήση εμπορικών πτήσεων για την πραγματοποίηση της επιστροφής υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι δεν χρειάζεται να συνοδεύονται από την Ελληνική Αστυνομία και να καθιερώσει μεθόδους συνεργασίας μεταξύ της ελληνικής υπηρεσίας ασύλου και της αστυνομίας για την ταχεία διαχείριση υποθέσεων μεταγενέστερων αιτήσεων ασύλου που υποβάλλονται με μόνο σκοπό να ματαιωθεί ή να αποτραπεί η απομάκρυνση 18. να διαθέσει τη δέουσα χρηματοδότηση προκειμένου να εξασφαλιστεί η υποστήριξη και η εύρυθμη λειτουργία του γραφείου του Συνηγόρου του Πολίτη για την παρακολούθηση των επιχειρήσεων αναγκαστικής επιστροφής. Βρυξέλλες, Για το Συμβούλιο Ο Πρόεδρος 8466/17 ΚΚ/νικ 7