The phenomenon of condensation The formation of condensation on interior surfaces of many homes is dependent on a number of factors, including the outdoor temperature and the relative humidity inside the home. The major contributing factor to condensation problems is the humidity level in a home, sometimes aggravated by lifestyle and humidifiers. The best solution for reduce the humidity is increasing the ventilation. Το φαινόµενο της συµπύκνωσης Η ζέστη που αποζητά ο χρήστης µιας κατοικίας και επιτυγχάνει µε την τοποθέτηση θερµοδιακοπτόµενων κουφωµάτων που προσφέρουν υψηλή αεροστεγανότητα, οδήγησε στην δηµιουργία του φαινοµένου, που φέρεται να σχετίζεται άµεσα µε την εξέλιξη των συστηµάτων για κουφώµατα, «την συµπύκνωση». Ησυµπύκνωση των υδρατµών, είναι ένα φαινόµενο που εµφανιζόταν πάντα στις κατοικίες και σχετίζεται µε τον σκελετό του κτιρίου, µε τις συνθήκες διαβίωσης και µε τις εξωτερικές και εσωτερικές κλιµατικές συνθήκες. Είναι λοιπόν αρκετά εσφαλµένη η αντίληψη ότι το φαινόµενο της συµπύκνωσης οφείλεται µόνο και αποκλειστικά στα κουφώ- µατα. Για να γίνει καλύτερα κατανοητό το πρόβληµα της συµπύκνωσης των υδρατµών θα επικεντρωθούµε στα παρακάτω σηµεία: τον ορισµό της φυσικής τους καθοριστικούς συντελεστές που εµφανίζεται τις συνέπειες τα διορθωτικά µέτρα 154
Ορισµός φυσικής Ο αέρας που µας περιβάλλει αποτελείται από ένα µείγµα στοιχείων και µια ποσότητα υδρατµών που σχηµατίζονται λόγω της εξάτµισης των νερών που υπάρχουν στην φύση. Ο αέρας απορροφά τους υδρατµούς έως την στιγµή που θα κορεστεί, κυρίως σε υψηλές θερµοκρασίες, γιατί αυξάνεται ο όγκος του. Φυσικά αυξάνει και το ειδικό του βάρος (πίνακας 1). Για παράδειγµα: Αν η σχετική υγρασία είναι 80% και η θερµοκρασία είναι στους 20 o C, επειδή ο κεκορεσµένος αέρας στην θερµοκρασία των 20 o C περιέχει 17,7 γραµµάρια νερού ανά κυβικό µέτρο, ο αέρας του περιβάλλοντος που εξετάζεται θα εµπεριέχει 0,8 x 17,7 = 14,16 γραµµάρια νερού ανά κυβικό µέτρο. Θα έχουµε λοιπόν µια «σχετική υγρασία» υψηλή, που θα ήταν το ποσοστό των υδρατµών που εµπεριέχεται στον αέρα (το όργανο που επιτρέπει την µέτρηση είναι το υγρόµετρο). Όταν ο αέρας ψύχεται επανέρχεται στον αρχικό του όγκο και εποµένως η υγρασία αποβάλλεται. Αν η ψύξη του αέρα είναι πολύ γρήγορη, όπως παραδείγµατος χάριν µπορεί να συµβεί όταν έρχεται σε επαφή µε µια πιο κρύα επιφάνεια, η υγρασία συµπυκνώνεται και µετατρέπεται σε σταγόνες νερού. Αυτές οι σταγόνες που εναποτίθενται στην κρύα επιφάνεια, ονοµάζονται και δρόσος, γιατί η θερµοκρασία στην οποία συµβαίνει αυτή η µεταβολή ονοµάζεται θερµοκρασία σηµείου δρόσου και το σηµείο που ξεκινάει ορίζεται ως σηµείο δρόσου. Σχετικά µε όλα αυτά υπάρχουν πίνακες που δίνουν αυτές τις τιµές (πίνακας 2 και εικ. 1, 2). Που εµφανίζεται Εικόνα 1 Το σηµείο ευεξίας ανάλογα µε τις θερµοκρασίες και την σχετική υγρασία Εικόνα 2 Ψύξη ενός κυβικού µέτρου κεκορεσµένου αέρα Το φαινόµενο συµπύκνωσης παρατηρείται και είναι πιο εµφανές σε συµπαγή υλικά που δεν είναι πορώδη, όπως µεταλλικές επιφάνειες, υαλοπίνακες, καθρέφτες, πλακάκια κ.λ.π, ενώ στην περίπτωση πορωδών υλικών όπως τούβλα, επιχρίσµατα όταν δεν είναι αδιαβροχοποιηµένα, ξύλα όταν δεν είναι βαµµένα µε πολυεστερικά χρώµατα, υφάσµατα κ.λ.π. το φαινόµενο είναι πολύ λιγότερο εµφανές. Όλα αυτά είναι πολύ εύκολο να διαπιστωθούν όταν µαγειρεύει κανείς στην κουζίνα ή όταν κάνει µπάνιο. Η ποσότητα του ατµού που παράγεται συµπυκνώνεται, εµφανίζεται και είναι ορατή στα τζάµια των παραθύρων, στους καθρέφτες, στα πλακάκια και στις µεταλλικές επιφάνειες, αλλά όχι στον σοβά των τοίχων. Σε ένα σπίτι τα παράθυρα είναι πάντα οι πιο ψυχρές επιφάνειες του δωµατίου και γι αυτό η συµπύκνωση σχηµατίζεται πρώτα πάνω σε αυτά. εν υπάρχουν παράθυρα που να έχουν την ίδια θερµοκρασία µε την τοιχοποιία. Για να επιτευχθεί η ίδια θερµοκρασία επιφάνειας παραθύρων και τοιχοποιίας θα έπρεπε να υπάρχουν τοποθετηµένοι πολλοί µονωτικοί υαλοπίνακες στην σειρά, µία κατασκευή που δεν είναι υλοποιήσιµη. Πίνακας 1: Νερό που εµπεριέχεται σε 1 κ.µ. κεκορεσµένου αέρα για ορισµένες θερµοκρασίες (στο επίπεδο της θάλασσας) Θερµοκρασία o C -10 0 10 20 30 40 50 60 70 Βάρος νερού σε γραµµ. 2,15 4,89 9,54 17,7 31,7 55,1 94,2 160,36 282,97 155
Πίνακας 2: Θερµοκρασίες δρόσου και περιεκτικότητα σε υγρασία σε g/m 3 Θερµοκρασία του αέρα Μέγιστη υγρασία Ψύξη σε o C του αέρα πριν φθάσει στο σηµείο δρόσου µε καθορισµένη σχετική υγρασία o C g/m 3 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% -10 2,14 12,9 9,9 7,6 5,7 3,9 2,5 1,2-8 2,54 13,0 10,1 7,7 5,7 4,0 2,5 1,2-6 2,99 13,4 10,3 7,8 5,8 4,1 2,6 1,3-4 3,51 13,5 10,4 7,9 5,9 4,1 2,6 1,3-2 4,13 13,7 10,6 8,1 6,0 4,2 2,6 1,3 0 4,8 13,9 10,7 8,1 6,0 4,2 2,7 1,3 2 5,6 14,3 11,0 8,5 6,4 4,6 3,0 1,5 4 6,4 14,7 11,4 8,9 6,7 4,9 3,1 1,5 6 7,3 15,1 11,8 9,2 7,0 5,1 3,2 1,5 8 8,3 15,6 12,2 9,6 7,3 5,1 3,2 1,5 10 9,4 16,0 12,6 10,0 7,4 5,2 3,3 1,6 12 10,7 16,5 13,0 10,1 7,5 5,3 3,3 1,6 14 12,1 16,9 13,4 10,3 7,6 5,4 3,4 1,7 16 13,9 17,4 13,6 10,4 7,8 5,5 3,5 1,7 18 15,4 17,8 13,8 10,6 7,9 5,6 3,5 1,7 20 17,3 18,1 14,0 10,7 8,0 5,6 3,6 1,7 22 19,4 18,4 14,2 10,9 8,1 5,7 3,6 1,7 24 21,8 18,6 14,4 11,1 8,2 5,8 3,7 1,8 26 24,4 18,9 14,7 11,2 8,4 5,9 3,7 1,8 28 27,2 19,2 14,9 11,4 8,5 6,0 3,8 1,8 30 30,3 19,5 15,1 11,6 8,6 6,1 3,8 1,8 Σε συνάρτηση µιας θερµοκρασίας περιβάλλοντος και ενός καθορισµένου ποσοστού υγρασίας, από τον πίνακα µπορεί να βρεθεί η θερµοκρασία του σηµείου δρόσου µε βάση την ψύξη του αέρα που αναγράφεται στις στήλες της σχετικής υγρασίας. Παράδειγµα: Για να προσδιοριστεί το σηµείο δρόσου, δηλαδή η αρχή της εµφάνισης συµπύκνωσης υδρατµών, σε έναν χώρο µε θερµοκρασία στους 20 o C και σχετική υγρασία 70%, αφαιρούµε από την θερµοκρασία, την τιµή της ψύξης που βρίσκεται στον πίνακα στην κολώνα του 70% και στην γραµµή της θερµοκρασίας 20 o C, δηλαδή 5,6 o C 20 5,6 = 14,4 o C είναι το σηµείο δρόσου ή αλλιώς η αρχή του φαινοµένου συµπύκνωσης Συνέπειες Η εµφάνιση της συµπύκνωσης µπορεί να έχει δύο αρνητικές συνέπειες: αισθητική: π.χ η υψηλή συµπύκνωση στα τζάµια δεν επιτρέπει την ορατότητα και υλική, µε την έννοια της πρόκλησης ζηµιών στους τοίχους και στα κουφώµατα για παράδειγµα, µε την εµφάνιση ρωγµών στην επιφανειακή επεξεργασία µέχρι και «άνοιγµα» των γωνιών κυρίως σε περίπτωση κουφωµάτων από ξύλο ή αλουµίνιο - ξύλο. Όταν η συµπύκνωση εµφανίζεται στα τζά- µια, αρχικά δεν είναι πρόβληµα, είναι µόνο το σήµα που δείχνει ότι πρέπει να ληφθούν µέτρα για την µείωση του φαινοµένου. Η συµπύκνωση γίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνη όταν εµφανίζεται στην κάσα του κουφώµατος επειδή είναι λιγότερο ορατή και εποµένως µπορεί να παραµεληθεί. Είναι όµως εξίσου προβληµατική και όταν εµφανίζεται έντονα στα τζάµια των παραθύρων. Και στις δύο περιπτώσεις αν δεν περισυλλεγεί και αποµακρυνθεί, θα «τρέξει» στο πάτωµα ή θα «µαζευτεί» ανάµεσα το σοβατεπί και τον τοίχο. Οι ζηµιές που προκαλεί είναι λεκέδες στους τοίχους, µούχλα, «πέταγµα» του σουβά κ.λ.π. Άλλωστε, σε µια τοιχοποιία που έχει «ποτιστεί» µε υγρασία µειώνεται η µονωτική της ιδιότητα και συµβάλλει στην αύξηση του φαινοµένου συµπύκνωσης και στον ίδιο τον τοίχο. 156
Ποσότητα νερού στο οικιακό περιβάλλον αναπνοή 2 lt / ηµέρα κουζίνα 2 lt / ηµέρα πλυντήριο 2 lt / ηµέρα Καθοριστικοί συντελεστές Όπως ήδη αναφέρθηκε, η ποσότητα υδρατµών που µπορεί να διαλυθεί στον αέρα, ποικίλλει και εξαρτάται από κλιµατικές, στεγαστικές και δοµικές συνθήκες. Κλιµατικές συνθήκες Σε µια ηµέρα βροχής, οµίχλης ή χιονιού, η υγρασία του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι υψηλή και κατά συνέπεια µπορεί να είναι ανώτερη από την υγρασία του εσωτερικού χώρου. Η εσωτερική θερµοκρασία επιδρά µε την σειρά της στην συγκέντρωση της υγρασίας. Με δεδοµένο ότι το µεγαλύτερο µέρος των κτιρίων έχουν θέρµανση και κουφώµατα που κλείνουν ερµητικά, δηµιουργούνται υψηλές εσωτερικά θερµοκρασίες που συµβάλλουν στον σχηµατισµό των υδρατµών. Συνθήκες στέγασης Σε ένα περιβάλλον, σηµαντικές ποσότητες υγρασίας παράγονται από τα φυτά. Ένας φύκος για παράδειγµα, απελευθερώνει περίπου 20 γραµµάρια την ώρα υγρασίας. Και η ανθρώπινη παρουσία επίσης επιφέρει µια αύξηση της υγρασίας µε εισφορά που υπολογίζεται στα 120-150 περίπου γραµµάρια υγρασίας την ώρα κατ άτοµο και οφείλονται στην αναπνοή και στην εφίδρωση. Είναι προφανές ότι η ύπαρξη περισσοτέρων ατόµων σε ένα κλειστό περιβάλλον προκαλεί αυτόµατα την συµπύκνωση µεγάλης ποσότητας υγρασίας. Σε χώρους που χρησιµοποιούνται για κατοικία θα πρέπει να συνυπολογίζονται και οι καθηµερινές ενέργειες µαγειρέµατος, µπάνιου κ.λ.π. Υπολογίζεται ότι στο εσωτερικό ενός δια- µερίσµατος µπορούν να σχηµατιστούν περίπου 10 λίτρα υγρασίας την ηµέρα. οµικές συνθήκες Σήµερα, οι νεόκτιστες πολυκατοικίες είναι οι πιο ευάλωτες στο φαινόµενο της συµπύκνωσης, γιατί οι χρόνοι ανέγερσης είναι ταχείς χωρίς να δίνεται η ευκαιρία στα µέρη που εµπεριέχεται νερό να στεγνώνουν καλά, όπως για παράδειγ- µα: εσωτερικός / εξωτερικός σουβάς, το αφρο- µπετόν πριν την τοποθέτηση των πατωµάτων, τα ίδια τα πατώµατα, τα εξωτερικά και εσωτερικά βαψίµατα. Είναι προφανές ότι οι ποσότητες νερού που χρησιµοποιούνται στην ανέγερση ενός κτιρίου είναι τεράστιες αν και δυστυχώς δεν υπάρχει ένας πίνακας που να δίνει την σχέση λίτρα / τετραγωνικά µέτρα. Τα σηµερινά σύγχρονα συστήµατα κουφωµάτων µε τις υψηλές επιδόσεις αεροστεγανότητας, υδατοστεγανότητας, ακουστικής και θερµικής µόνωσης, διαχωρίζουν σωστά αποµονώνοντας το εσωτερικό από το εξωτερικό περιβάλλον εφόσον είναι θερµοµονωτικά, αλλά συµβάλλουν στην δηµιουργία του φαινοµένου συµπύκνωσης γιατί η εσωτερική υγρασία δεν έχει τρόπο να απελευθερώνεται προς τα έξω, κρατώντας τα παράθυρα ερµητικά κλειστά τους χειµερινούς µήνες. Έχει παρατηρηθεί ότι σε ένα νεόκτιστο σπίτι το φαινόµενο της συµπύκνωσης είναι προφανές, αλλά εξαφανίζεται µε το πέρασµα του χρόνου επειδή το σύνολο του κτιρίου «στεγνώνει». ιορθωτικά µέτρα Μετά την ανάλυση των αιτιών που προκαλούν το φαινόµενο της συµπύκνωσης, ας δούµε τι µπορεί να γίνει για να αποφευχθεί ή να µειωθεί, κυρίως τους χειµερινούς µήνες όπου πολύ εύκολα τα επίπεδα της σχετικής υγρασίας στους εσωτερικούς χώρους φθάνουν ακόµη και το 80%. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η αναπνοή ή η εφίδρωση των προσώπων που κινούνται στον χώρο, τα φυτά που υπάρχουν ή ακόµη και η κατσαρόλα που βράζει, παράγουν σηµαντικές ποσότητες υδρατµών. Ορισµένες πρακτικές συµβουλές που θα πρέπει να ακολουθούνται: Σε κατοικίες να αποφεύγεται το στέγνωµα των ρούχων στο εσωτερικό τους, εκτός αν διαθέτουν δωµάτιο µε κατάλληλη ή καταναγκαστική εναλλαγή του αέρα (ανεµιστήρες εξαγωγής αέρα, αφυγραντήρες κ.λ.π) Να είναι κλειστές οι εσωτερικές πόρτες όταν η νοικοκυρά µαγειρεύει Να είναι περιορισµένος ο αριθµός των φυτών εσωτερικού χώρου Να διατηρείται η σωστή ισορροπία µεταξύ θερ- µοκρασίας και σχετικής υγρασίας (µπορεί να γίνει είτε µειώνοντας την υγρασία στο εσωτερικό είτε αυξάνοντας την θερµοκρασία στην εσωτερική πλευρά του τζαµιού. Η δεύτερη λύση είναι εφικτή αυξάνοντας την θερµοµόνωση του τζαµιού µε την χρήση για παράδειγµα τζαµιού µε χαµηλό δείκτη εκποµπής ή αυξάνοντας το διάκενο στα διπλά τζάµια όπως φαίνεται στον πίνακα 3 Να γίνεται σωστός και συχνός αερισµός 158
160 Πίνακας 3 Εξωτερική θερµοκρασία βάση της οποίας εµφανίζεται το φαινόµενο συµπύκνωσης (σηµείο δρόσου) στο εσωτερικό ενός δωµατίου µε 20 o C µε διαφορετικά ποσοστά σχετικής υγρασίας και ανάλογα µε το είδος του κουφώµατος Πως γίνεται ο σωστός αερισµός; Η συµπύκνωση που σχηµατίζεται στα τζάµια των παραθύρων είναι ένα σήµα συναγερµού: σηµαίνει ότι είναι η στιγµή να αεριστεί το περιβάλλον. Ο σωστός αερισµός γίνεται ανοίγοντας τελείως τα παράθυρα 3-4 φορές την Κ (συντ. περατ. Σχετική υγρασία - Kcal/h m 2 o C) 45% 60% 75% Υαλόφραξη Μονό τζάµι µε πάχος 4 χιλ. 5,1 3,1 o C 9 o C 13,7 o C Μονό τζάµι µε πάχος 12 χιλ. 4,83 2,2 o C 2,2 o C 13,3 o C Διπλό τζάµι µε διάκενο 6 χιλ 2,8-9,7 o C 0,7 o C 8,9 o C Διπλό τζάµι µε διάκενο 12 χιλ 2,6-13,1 o C -1,5 o C 7,6 o C Διπλό τζάµι µε διάκενο 40 χιλ 2,41-15,7 o C -3,2 o C 6,6 o C Διπλό τζάµι µε διάκενο 7-9 χιλ και γεµάτο µε CO 2 2,5-1,4 o C -2,4 o C 7,1 o C Τριπλό τζάµι µε 2 διάκενα των 12 χιλ. 1,8-27,8 o C -11,1 o C 2,1 o C Κάσες Απλό αλουµίνιο 5,18 +3,4 o C 9,2 o C 13,6 o C Θερµοδιακοπτόµενο 2,6-13,1 o C 1,5 o C 7,6 o C Αναφέρεται σε: τοιχοποιία πάχους 300 χιλ. (1.200kg/m 3 ) 1,11-57,6 o C -30,5 o C -9,0 o C σοβατισµένο και από τις δύο πλευρές Εικόνα 3 ηµέρα για 5 λεπτά και ο ιδανικός αερισµός γίνεται µε την δηµιουργία ρευµάτων αέρα. Με αυτόν τον τρόπο δεν γίνεται µόνο εναλλαγή του εσωτερικού υγρού αέρα µε τον ξηρό εξωτερικό, αλλά µειώνεται και το κόστος της θέρµανσης. Είναι λοιπόν καλύτερα να ανοίγονται 2 ή περισσότερα παράθυρα / µπαλκονόπορτες που βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές του σπιτιού, παρά να µένει µισάνοικτο ένα παράθυρο για ώρες. Μετρήσεις που γίνανε, έδειξαν ότι µε παράθυρα ανοιγµένα σε αντίθετες πλευρές έτσι ώστε να δηµιουργείται ρεύµα για 5 λεπτά, µειώνεται το ποσοστό σχετικής υγρασίας από το 75% στο 52% επιφέροντας χαµηλή µείωση της θερµοκρασίας από τους 22,5 o C στους 21 o C, µε εξωτερική θερµοκρασία 9 o C. Ο σωστός αερισµός είναι η καλύτερη µέθοδος πρόληψης του φαινοµένου συµπύκνωσης. Το σχεδιάγραµµα για τον υπολογισµό του σηµείου δρόσου που φαίνεται στην εικόνα 3 µπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιµο αν δεν υπάρχει η δυνατότητα χρήσης ενός προγράµ- µατος ηλεκτρονικού υπολογιστή. Είναι όµως απαραίτητη η γνώση κάποιων τιµών για την σωστή χρήση του όπως:
Διάγραµµα 1 Παράδειγµα 1 Για την επιλογή του κατάλληλου τζαµιού (ή τιµής K) 1. Καθορίζεται η ιδανική εσωτερική θερµοκρασία 2. Είναι γνωστή η ελάχιστη εξωτερική νυχτερινή θερµοκρασία 3. Καθορίζεται η ιδανική περιεκτικότητα υγρασίας στο εσωτερικό Με αυτές τις τιµές χρησιµοποιώντας το διάγραµµα για τον υπολογισµό του σηµείου δρόσου µπορούµε να υπολογίσουµε την τιµή K. Υποθέτοντας ότι επιλέγεται ως ιδανική θερ- µοκρασία του εσωτερικού χώρου οι 20 ο C, ότι η ελάχιστη εξωτερική νυχτερινή θερµοκρασία φθάνει τους 0 ο C και ότι θεωρείται ως ιδανική περιεκτικότητα υγρασίας το 60% (προτείνεται). Με έναν χάρακα λοιπόν από την οριζόντια γραµµή που αντιστοιχεί στην εσωτερική θερ- µοκρασία των 20 ο C (στο διάγραµµα 1) τραβάµε µια ευθεία γραµµή έως το σηµείο που συναντάται µε την διακεκοµµένη καµπυλωτή Από αυτό το σηµείο συνάντησης τραβάµε µια κάθετη γραµµή προς τα επάνω µέχρι να συναντήσουµε την οριζόντια γραµµή που αντιστοιχεί στο ποσοστό της σχετικής υγρασίας του αέρα 60% (επάνω δεξιά στο διάγραµµα). Βλέπουµε ότι το σηµείο συνάντησης βρίσκεται στην καµπύλη του συντελεστή θερµοπερατότητας K του τζαµιού που έχει επιλεγεί µε τιµή 3,0. Αυτό λοιπόν είναι το κριτικό σηµείο, δηλαδή το σηµείο δρόσου. Διάγραµµα 2 Είναι λοιπόν αναγκαίο, να επιλεγεί ένα τζάµι του οποίου η τιµή του συντελεστή περατότητας να είναι µεταξύ 1,6 και 1,8. Έτσι αναιρείται ο κίνδυνος του φαινοµένου σχηµατισµού συµπύκνωσης. Παράδειγµα 2 γραµµή της εξωτερικής θερµοκρασίας 0 ο C (στο διάγραµµα 2). Για τον εντοπισµό και την καταπολέµηση του σηµείου δρόσου. 1. Μετράται η ιδανική εσωτερική θερµοκρασία 2. Μετράται η ελάχιστη εξωτερική νυχτερινή θερµοκρασία 3. Μετράται η ιδανική περιεκτικότητα υγρασίας στο εσωτερικό Με αυτές τις µετρήσεις µπορεί να εντοπιστεί το σηµείο δρόσου µε την χρήση του διαγράµµατος. Υποθέτοντας ότι η θερµοκρασία στο εσωτερικό είναι 22 ο C, η ελάχιστη βραδινή θερ- µοκρασία του περιβάλλοντος είναι στους - 5 ο C και η σχετική υγρασία στο εσωτερικό είναι 60%. Στο διάγραµµα 3 τραβάµε µια καµπυλωτή γραµµή (παράλληλη µε εκείνες που ήδη υπάρχουν) ξεκινώντας από την τιµή - 5 ο C της ελά- 162
χιστης εξωτερικής νυχτερινής θερµοκρασίας και φθάνοντας στην οριζόντια γραµµή που αντιστοιχεί στην εσωτερική θερµοκρασία των 22 ο C. Από αυτό το σηµείο συνάντησης τραβάµε µια κάθετη γραµµή προς τα επάνω έως ότου να συναντήσουµε την οριζόντια γραµµή που αντιστοιχεί στο ποσοστό της σχετικής υγρασίας 60% (στο διάγραµµα 4). Στην περίπτωση του παραδείγµατος αυτού βρίσκουµε ότι αυτό το τελευταία σηµείο συνάντησης βρίσκεται κατά µήκος της καµπύλης θερµικής µετάδοσης Κ του τζαµιού µε τιµή 1,8. Έχοντας τοποθετήσει τζάµια µε συντελεστή περατότητας 3.0, σε αυτό το σηµείο είναι αναπόφευκτος ο σχηµατισµός συµπύκνωσης. Πως λύνεται το πρόβληµα: Με δεδοµένο ότι δεν µπορεί να γίνει τίποτα για την εξωτερική θερµοκρασία που την επιβάλλει το κλίµα, µπορεί να γίνει παρέµβαση στην εσωτερική θερµοκρασία χαµηλώνοντας την στους 19 / 20 ο C και αερίζοντας το περιβάλλον έως ότου το ποσοστό της σχετικής υγρασίας να µην ξεπερνάει το 55%, φθάνοντας στο οριακό σηµείο πέραν του οποίου εµφανίζεται το φαινόµενο συµπύκνωσης. Είναι βέβαια φανερό ότι σε αυτήν την περίπτωση του παραδείγµατος, η επιλογή του τζαµιού δεν ήταν η κατάλληλη και θα ήταν επίσης δυνατή η δραστική λύση της αλλαγής του υπάρχοντος τζαµιού που έχει συντελεστή περατότητας 3,0 µε τζάµι που ο συντελεστής περατότητάς του θα κυµαίνεται ανάµεσα σε 1,1 και 1,3. Διάγραµµα 3 Διάγραµµα 4 163