«ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ»

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ: ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΝΟΜΙΚΗΣ «ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ» ΟΝΟΜΑ: ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΔΗΛΕ Α.Μ.: 1340201000595 ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΞΑΜΗΝΟ: Δ 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α)ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ.2-3 Β)ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ σελ.3-5 Γ)Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ σελ.5-6 Δ)ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ-ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ σελ.6-8 Ε)ΤΑ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ε1.ΤΑ ΜΗΤΡΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ σελ.8-12 α)η ανθρώπινη αξία σελ.8-10 β)η ισότητα σελ.10-11 γ)η ελευθερία σελ.11-12 Παράνομη μετανάστευση-ανεπιθύμητοι αλλοδαποί σελ.11-12 Είσοδος-παραμονή (κίνηση και εγκατάσταση)-έξοδος αλλοδαπών- Άμεση επαναπροώθηση- Το καθεστώς των επί μακρός διαμενόντων σελ.14-19 Ε2.ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ α)η φυσική υπόσταση του ατόμου ( ζωή, υγεία, προσωπική ασφάλεια, κοινωνική ασφάλιση, περιβάλλον, αθλητισμός) σελ.19-21 β)η πνευματική υπόσταση του ατόμου (ιδέες-πεποιθήσεις, παιδεία, τέχνη, θρησκεία) σελ.21-22 γ)η κοινωνική υπόσταση του ατόμου σελ.22-24 δ)η ιδιωτική σφαίρα σελ.24-25 ε)οι βασικότερες μορφές συλλογικής ανθρώπινης δράσης σελ.25-26 στ)τα πολιτικά Συνταγματικά δικαιώματα σελ.26-28 Κτήση της ελληνικής ιθαγένειας σελ.26-27 Η πολιτογράφηση του αλλοδαπού σελ.27-28 ζ)τα δικαστικά δικαιώματα σελ.28 Ε3.ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ σελ.28-30 ΣΤ)ΠΕΡΙΛΗΨΗ σελ.31-32 ΙΑ)ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ σελ.33-34 ΙΒ)ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ σελ.35-36 2

Α.ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η μετανάστευση είναι ένα θέμα που επηρεάζει άμεσα την παγκόσμια κοινότητα και διαμορφώνει τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες των περιοχών, οι οποίες αποτυπώνονται σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο πολιτισμικό και πληθυσμιακό παγκόσμιο χάρτη. Τα μεταναστευτικά ρεύματα έχουν άμεση σχέση με τις συνθήκες αυτές στην εκάστοτε περιοχή. Πόλεμοι, εμφύλιες συρράξεις, απολυταρχικά καθεστώτα και ασταθείς πολιτικές συνθήκες, βία, τρομοκρατία, καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ανεργία, οικονομική εξαθλίωση και τέλος το όνειρο μιας αξιοπρεπέστερης ευκαιρίας στη ζωή ωθούν μεγάλες πληθυσμιακές μάζες στο «μονόδρομο» της μετανάστευσης. Πρόκειται επομένως για ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Το ζήτημα της μετανάστευσης ενδιαφέρει την ανθρώπινη κοινότητα στο σύνολό της, στο μέτρο και στο σταθμό βέβαια που τα μεταναστευτικά δεδομένα και οι όροι μεταβάλλονται και αναπροσαρμόζονται διαρκώς, ώστε να μετατρέπουν τις χώρες αποστολής σε χώρες υποδοχής και αντίστροφα. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα μορφών μετακίνησης των ατόμων από τη βίαιη μετακίνηση των πληθυσμών έως τη στρατολόγηση εργατών με σκοπό την κάλυψη της ανάγκης σε φτηνό εργατικό δυναμικό. Στο άρθρο 13 παρ. 2 της Παγκόσμιας Διακήρυξης των Δικαιωμάτων περιγράφεται το θεμελιώδες δικαίωμα μετακίνησης από χώρα σε χώρα και διαμονής, καθώς και η δυνατότητα ελεύθερης επιλογής του ατόμου να φύγει ή να επιστρέψει σε μια χώρα συμπεριλαμβανομένης της ίδιας του της πατρίδας. Βέβαια σε αρκετές περιπτώσεις η είσοδος σε μια χώρα ατόμων, που δεν διαθέτουν την ιθαγένεια του κράτους υποδοχής ούτε τα φυλετικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του, πραγματοποιείται ελλείψει νόμιμων προϋποθέσεων (όπως για παράδειγμα η ανυπαρξία θεώρησης εισόδου από την αρμόδια προξενική αρχή). Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για «παράνομη μετανάστευση». Τα τελευταία 15 χρόνια τα κύματα της παράνομης μετανάστευσης έχουν εξασθενίσει τη ικανότητα των κρατών να ελέγχουν αποτελεσματικά τα σύνορά τους και τον πληθυσμό τους είτε 3

πρόκειται για πολίτες του κράτους είτε για νόμιμα ή παράνομα εισερχόμενους μετανάστες. Σε κάθε περίπτωση όμως οι χώρες υποδοχής των αλλοδαπών μεταναστών,νόμιμων και παράνομων, οφείλουν να σέβονται το υπέρτατο έννομο αγαθό της ζωής και της αξιοπρέπειας των προσώπων αυτών και να φροντίζουν με τις κατάλληλες νομοθετικές ρυθμίσεις για τη διασφάλιση των Συνταγματικών και Θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Β.ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ Αλλοδαπός είναι κάθε φυσικό πρόσωπο που δεν έχει την ελληνική ιθαγένεια ή πρόσωπο που δεν έχει ιθαγένεια, σύμφωνα με τον νόμο 2910\2001 για την είσοδο και παραμονή των αλλοδαπών στην ελληνική επικράτεια. Ημεδαπός για τα ελληνικά δεδομένα ο έχων την ελληνική ιθαγένεια, ο πολίτης του ελληνικού κράτους. Ως ημεδαπό χαρακτηρίζουμε και το άτομο εκείνο που έχει μεν την ελληνική ιθαγένεια, αλλά συγχρόνως διαθέτει και μια άλλη ξένη ιθαγένεια. Πολυιθαγενής είναι το άτομο εκείνο το οποίο πληροί συγχρόνως τις προϋποθέσεις κτήσης της ιθαγένειας περισσότερων της μιας πολιτειών. Αυτό συμβαίνει είτε με τη γέννηση του προσώπου από γονείς διαφορετικής ιθαγένειας είτε μεταγενέστερα με πολιτογράφηση. Ανιθαγενής \ Απολις είναι το άτομο που στερείται της ιθαγένειας, δηλαδή το άτομο εκείνο που δεν θεωρείται πολίτης οποιασδήποτε πολιτείας σύμφωνα νε το δίκαιό της. Συγγενής προς τη έννοια του αλλοδαπού φυσικού προσώπου στο ελληνικό δίκαιο αποτελεί η έννοια του αλλογενούς. Ο αλλογενής διακρίνεται στον αλλογενή αλλοδαπό κα στον αλλογενή ημεδαπό. Η πρώτη διάκριση αφορά άτομο που δεν έχει την ελληνική ιθαγένεια, είναι αλλοδαπός και για το λόγο αυτό η νομική του κατάσταση διέπεται από το Δίκαιο Καταστάσεως Αλλοδαπών. Στη δεύτερη περίπτωση πρόκειται για άτομο που έχει την ελληνική ιθαγένεια, είναι επομένως ημεδαπός, οπότε εμπίπτει στις διατάξεις του ελληνικού δικαίου. 4

Ομογενής είναι ο αλλοδαπός, που συνδέεται, όμως, με το ελληνικό έθνος με κοινή συνήθως γλώσσα και θρησκεία, με κοινές παραδόσεις και πάνω απ όλα με κοινή ελληνική εθνική συνείδηση. Πολιτικός πρόσφυγας είναι το άτομο εκείνο που προστατεύεται από τη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και το Πρωτόκολλο της Ν. Υόρκης και το οποίο συνεπεία δικαιολογημένου φόβου δίωξης λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, κοινωνικής τάξης ή πολιτικών πεποιθήσεων βρίσκεται εκτός της χώρας την ιθαγένεια της οποίας έχει και δεν δύναται ή λόγω του φόβου αυτού δεν επιθυμεί να απολαύσει της προστασίας της χώρας αυτής ή χωρίς να έχει κάποια ιθαγένεια και ευρισκόμενος συνεπεία παρόμοιων γεγονότων εκτός της χώρας της προηγούμενης συνήθους διαμονής του δεν μπορεί ή, συνεπεία του φόβου δίωξης, δεν επιθυμεί να επιστρέψει σε αυτήν. 1 Κοινοτικοί αλλοδαποί είναι οι υπήκοοι των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ιθαγένεια είναι ο νομικός δεσμός προσώπου προς ορισμένο κράτος, ενώ εθνικότητα ονομάζεται ο δεσμός ενός ατόμου προς ορισμένο έθνος. Γ.Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ Η αρχή της αμοιβαιότητας, απόρροια και άμεσο επακόλουθο των συμβαλλομένων μερών στις διεθνείς συνθήκες, αποτελεί συνέπεια της νομικής ισότητας μεταξύ των κρατών. Είναι δυνατόν να εμφανίζεται είτε με τη μορφή της διπλωματικής (πρόβλεψη από διεθνή συνθήκη), είτε με τη μορφή της νομοθετικής (πρόβλεψη από κανόνα εσωτερικού δικαίου) είτε με τη μορφή πραγματικής-ουσιαστικής αμοιβαιότητας (αποτέλεσμα της πρακτικής των οργάνων του εκάστοτε κράτους) είτε ακόμη και να συνδυάζονται μεταξύ τους. Η κεφαλαιώδης αυτή αρχή του διεθνούς δικαίου εκφράζεται με την ίση μεταχείριση στις σχέσεις μεταξύ των κρατών, καθώς και με την ίδια μεταχείριση σε διαφορετικούς για κάθε πολιτεία τομείς. Στο ελληνικό Σύνταγμα η αρχή της αμοιβαιότητας εμφανίζεται σε δυο σημεία (άρθρο 28 παρ. 1 και 3). Το άρθρο 28 παρ. αναφέρει πως η 1 Δίκαιο Καταστάσεως Αλλοδαπών, Ζωή Παπασιώπη σελ.7 5

εφαρμογή τόσο των κανόνων του εθίμου, όσο και των κανόνων που απορρέουν από τις διεθνείς συμβάσεις απέναντι στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας. Πρέπει να διευκρινισθεί πως το Σύνταγμά μας με τη διάταξη αυτή δεν επιτάσσει γενική αμοιβαιότητα στις εξωτερικές σχέσεις της Ελλάδας, αλλά πως περιέχει συγκεκριμένες διατάξεις για συγκεκριμένες περιπτώσεις. Η πιο λογική ερμηνεία των διατάξεων αυτών είναι πως ο εφαρμοζόμενος κανόνας πρέπει να ισχύει και ως προς την πολιτεία υπήκοος της οποίας είναι ο αλλοδαπός. Κατά συνέπεια στο άρθρο 28 παρ. 1 οι μεν κανόνες του διεθνούς δικαίου είναι το έθιμο, ενώ οι διεθνείς συμβάσεις προϋποθέτουν δέσμευση της πολιτείας υπήκοος της οποίας είναι ο αλλοδαπός. Ως προς τους αλλοδαπούς αναλυτικότερα, το άρθρο 28 παρ. 1 χρησιμοποιώντας τη λέξη «πάντοτε» οδηγεί ίσως σε μια μικρή υπερβολή, καθώς η αμοιβαιότητα δεν μπορεί να απαιτηθεί προκειμένου να προστατευθούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. 2 Θα ήταν παράλογο το ελληνικό κράτος να αναζητά αν τα κράτη της ιθαγένειας των αλλοδαπών προσώπων σέβονται τα θεμελιώδη δικαιώματα μόνο και μόνο για να τηρεί τις διεθνείς δεσμεύσεις της απέναντι σε πρόσωπα που υπάγονται στη δικαιοδοσία της. Τα ελληνικά δικαστήρια έχουν ασχοληθεί στο παρελθόν με το ζήτημα της αμοιβαιότητας των σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 σε υποθέσεις ασκήσεως επαγγέλματος από αλλοδαπά φυσικά πρόσωπα στην Ελλάδα καθώς και σε φορολογικές υποθέσεις που αφορούν σε αλλοδαπούς. Ωστόσο υποστηρίζεται πως δεν αποτελεί αρμοδιότητα του εθνικού δικαστή να ασχολείται με την αμοιβαιότητα, αφού η μη συμμόρφωση ενός κράτους σύμφωνα με τις επιταγές του διεθνούς δικαίου συνεπάγεται διεθνή ευθύνη και κατά συνέπεια το όλο πρόβλημα είναι κυβερνητικό. Πρέπει να τονισθεί πως ελάχιστα συντάγματα αναφέρονται στην αμοιβαιότητα, επειδή η εφαρμογή της μπορεί να εμπλέξει το δικαστή σε λεπτά ζητήματα των διεθνών σχέσεων. 3 2 Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο Τόμος πρώτος, Εμμανουήλ Ρούκουνας σελ.186 3 Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο Τόμος πρώτος, Εμμανουήλ Ρούκουνας σελ.184 6

Δ.ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ- ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΘΕΜΕΛΙΩΔΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ.Το ζήτημα της μετανάστευσης και η νομοθεσία που την διέπει είναι ένα σπουδαίο ζήτημα. Για την καλύτερη ρύθμισή του το δίκαιο των αλλοδαπών αναπτύσσεται σε τρία βασικά επίπεδα: στο συνταγματικό, στο επίπεδο του διεθνούς δικαίου και στο νομοθετικό. 4 Το δίκαιο των αλλοδαπών διακρίνεται σε συνταγματικό και κοινό. Οι βασικές διατάξεις που συγκροτούν το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών είναι συνταγματικές και αναφέρονται στο κεφάλαιο των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Στην πλειονότητά τους τα ισχύοντα αυτά δικαιώματα κατοχυρώνονται υπέρ οποιουδήποτε προσώπου ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου και εθνικότητας. Με αυτόν τον τρόπο φορέας των συνταγματικών δικαιωμάτων καθίσταται ο άνθρωπος. Πρόκειται για «ανθρώπινα δικαιώματα», τα οποία κατοχυρώνονται όχι μόνο για τους έλληνες πολίτες, αλλά και για τους αλλοδαπούς και τους ανιθαγενείς. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για νόμιμους ή παράνομους αλλοδαπούς εντός ή εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα δικαιώματα αυτά έχουν οικουμενικό και πανανθρώπινο χαρακτήρα. Η παρεχόμενη μέσω του Συντάγματος προστασία στους αλλοδαπούς αναφέρεται στα ατομικά δικαιώματα. Εκτός όμως από την ύπαρξη των οικουμενικών αυτών δικαιωμάτων υπάρχουν ορισμένα άλλα δικαιώματα που κατοχυρώνονται μόνο υπέρ των ελλήνων πολιτών της συγκεκριμένης χώρας. Το ίδιο συμβαίνει και στο ελληνικό δίκαιο. Μερικά από τα ατομικά δικαιώματα το Σύνταγμα τα εγγυάται μόνο υπέρ των ημεδαπών. Όταν το Σύνταγμα θέλει να κάνει διάκριση μεταξύ ελλήνων και αλλοδαπών στη συνταγματική κατοχύρωση ενός ατομικού δικαιώματος, χρησιμοποιεί τον όρο «καθένας» ή «κανένας». Αλλά και όταν ένα ατομικό δικαίωμα κατοχυρώνεται χωρίς ειδικότερο προσδιορισμό των υποκειμένων του, πρέπει να θεωρείται ότι αναγνωρίζεται ως συνταγματικά κατοχυρωμένο και για τους αλλοδαπούς. Η συνταγματική κατοχύρωση ενός ατομικού δικαιώματος προκειμένου και για τους αλλοδαπούς σημαίνει ότι η κτήση και η άσκηση του 4 Τα Συνταγματικά Δικαιώματα των Αλλοδαπών στην Ελλάδα, Α. Δημητρόπουλος σελ.10 7

συγκεκριμένου δικαιώματος είναι συνταγματικά εγγυημένη. Διακρίσεις είναι δυνατόν να γίνουν για τους αλλοδαπούς μόνο όταν αυτές επιτρέπονται από άλλες διατάξεις του ίδιου του Συντάγματος ή σε συνδυασμό μεταξύ τους. Προκειμένου να καθορισθούν ποια από τα δικαιώματα ανήκουν και σε αλλοδαπούς χρήσιμη είναι η διάκριση τους σε πολιτικά, οικονομικά και σε δικαιώματα του κοινωνικού χώρου. 5 Κατ αρχάς ως Δικαίωμα ορίζεται η από το δίκαιο απονεμόμενη στα πρόσωπα εξουσία ικανοποίηση συμφέροντος. Συνταγματικά δικαιώματα είναι τα παρεχόμενα στο άτομα και ως μέλη του κοινωνικού συνόλου θεμελιώδη, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, τα οποία αποτελούν τις κατά την αντίληψη του συντακτικού νομοθέτη βασικές εξειδικεύσεις της ανθρώπινης αξίας και των οποίων το αμυντικό περιεχόμενο στρέφεται κατά της κρατικής και κάθε άλλης εξουσίας, το προστατευτικό περιεχόμενο στρέφεται μόνο προς το κράτος αξιώνοντας την παροχή βοήθειας για την απόκρουση κάθε απειλής, το δε εξασφαλιστικό, εφόσον αναγνωρίζεται, στρέφεται επίσης προς το κράτος, αξιώνοντας την παροχή των απαραίτητων μέσων για την άσκηση του δικαιώματος. 6 Τα οικονομικά και τα δικαιώματα του κοινωνικού χώρου, παρέχονται κατά κανόνα όχι μόνο στους ημεδαπούς, αλλά και στους αλλοδαπούς. Αντίθετα, τα πολιτικά δικαιώματα αναγνωρίζονται μόνο στους Έλληνες, ενώ για τους αλλοδαπούς απαιτούνται ορισμένες επιπρόσθετες προϋποθέσεις. Καθένα από αυτά τα δικαιώματα διαθέτει τριπλό περιεχόμενο. Το αμυντικό συνίσταται στην απόκρουση των προσβολών των δικαιωμάτων που προέρχονται από επιθετικές ενέργειες άλλων προσώπων, το προστατευτικό παρέχει αξίωση για προστασία από επιθετικές ενέργειες των συνανθρώπων, το δε διασφαλιστικό παρέχει αξίωση για διαφύλαξης για άλλους κινδύνους εκτός από επικίνδυνες ανθρώπινες ενέργειες. Ε.ΤΑ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 5 Παραδόσεις Συνταγματικού Δικαίου, Α.Δημητρόπουλος Τόμος ΙΙΙ, σελ.874 6 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α. Δημητρόπουλος σελ.93 8

Ε1.ΤΑ ΜΗΤΡΙΚΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ α.η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΑ Το Σύνταγμά μας κατοχυρώνει αντικειμενικά αλλά και υποκειμενικά για κάθε πολίτη ξεχωριστά στο άρθρο 2 παρ.1 το υπέρτατο δικαίωμα της ανθρώπινης αξίας. Όλοι οι άνθρωποι έχουν ανθρώπινη αξία. Ως ανθρώπινη αξία θεωρούμε το σύνολο των γενικών υλικών, πνευματικών και κοινωνικών γνωρισμάτων του ανθρωπίνου γένους, η οποία αποτελεί καταστατική και γενική αρχή της έννομης τάξης, ανώτατη δικαιοπολιτική αρχή καθώς και ερμηνευτική αρχή. 7 Κατά συνέπεια πρόκειται για απαραβίαστο, θεμελιώδες δικαίωμα. Υπό την ιδιότητά του αυτή ως θεμελιώδους δικαιώματος απορρέει και ο έντονα αμυντικός και απόλυτος χαρακτήρας του, που στρέφεται τόσο κατά του κράτους όσο κατά των ιδιωτών(προς erga omnes). Η προστασία και ο σεβασμός της ανθρώπινης αξίας αποτελεί τον ύψιστο και βασικό σκοπό κάθε επιμέρους νομικού κανόνα δικαίου. Όλοι οι κανόνες δικαίου «υπηρετούν» κατά κάποιο τρόπο την ανθρώπινη αξία. Με άλλα λόγια καθένας από τους κανόνες δικαίου ερμηνεύεται με βάση το περιεχόμενο της ανθρώπινης αξίας. Οποιαδήποτε καταστρατήγηση του δικαιώματος αυτού παραβιάζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και είναι αποδοκιμαστέα από το δίκαιο. Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας και το απαραβίαστο των θεμελιωδών δικαιωμάτων βαίνουν παράλληλα. 8 Η αρχή του απαραβίαστου προκύπτει και από άλλες συνταγματικές διατάξεις εκτός από το άρθρο 2 παρ.1 του Συντάγματος. (αρ.4 παρ.1 και 2, αρ.5 παρ.2 και 7, αρ.25 παρ.1-4, αρ.106 παρ.2) καθώς και στην πλειονότητα των διατάξεων που αναφέρονται στα θεμελιώδη δικαιώματα. Το δικαίωμα αυτό ανήκει στην τριάδα των μητρικών δικαιωμάτων, που καθορίζουν τη βάση και τη μορφή του πολιτεύματος.(μαζί με την ισότητα και την ελευθερία), με αποτέλεσμα να κατατάσσεται σύμφωνα με το άρθρο 110 στη «λίστα» των μη αναθεωρήσιμων διατάξεων του Συντάγματός.Η διάταξη του άρθρου 2 παρ.1 δεν είναι απλώς 7 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α. Δημητρόπουλος σελ.257 8 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α. Δημητρόπουλος σελ.261 9

«κατευθυντήρια», αλλά νομικά πλήρως δεσμευτική διάταξη, η οποία λόγω του γενικού της περιεχομένου εφαρμόζεται επικουρικά μόνο σε ειδικές διατάξεις που κατοχυρώνουν τα επιμέρους ατομικά δικαιώματα. Στις περιπτώσεις δηλαδή που δεν καλύπτονται από τις ειδικές διατάξεις. 9 Φορείς του δικαιώματος αυτού είναι κατ αρχάς είναι οι Έλληνες πολίτες. Όπως βέβαια προκύπτει από τη σημασία του και τη σπουδαιότητά του το δικαίωμα της ανθρώπινης αξίας ανήκει στους αλλοδαπούς και στους ανιθαγενείς. Το κανονιστικό περιεχόμενο του αμυντικού δικαιώματος αυτού καθορίζει τα όρια της κρατικής επέμβασης στις περιπτώσεις κατά τις οποίες αλλοδαποί υπήκοοι δεν είναι φορείς συγκεκριμένων δικαιωμάτων. Η λειτουργία αυτή του δικαιώματος της ανθρώπινης αξίας είναι ανεξάρτητη από την αρχή του όρου της αμοιβαιότητας. 10 β.η ΙΣΟΤΗΤΑ Τα πρώτα ψήγματα της αρχής της ισότητας μεταξύ των πολιτών ενός κράτους, της ίσης μεταχείρισής τους από το νόμο αναφαίνονται πολλούς αιώνες πριν, στην αρχαία Ελλάδα (ίσονομία). Στο ισχύον Σύνταγμα η αρχή της ισότητας καθιερώνεται στο άρθρο 4 παρ.1.αποτελεί γενικότερη συνταγματική αρχή, που διαχέεται σε ολόκληρο το οικοδόμημα του δικαίου 11 Ως ισότητα νοείται η κατάσταση στην οποία περισσότερα υποκείμενα δικαίου κατέχουν τα ίδια πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα και τυγχάνουν της ίδιας μεταχείρισης ακόμα και όταν έχουν ορισμένη ή ορισμένες πνευματικές ή υλικές διαφορές. Η ισότητα αποτελεί θεμέλιο του Δημοκρατικού πολιτεύματος, αφού βασίζεται στην πολιτική ισότητα μεταξύ των πολιτών. Στο Σύνταγμά μας η ισότητα εμφανίζεται σε πολλές ειδικότερες μορφές: ισότητα των φύλων, ισότητα αμοιβής εργασίας, ίση πρόσβαση στις δημόσιες λειτουργίες, φορολογική ισότητα, απαγόρευση τίτλων ευγενείας. Εντούτοις, πέρα από τη θεμελιώδη ίση αφετηρία όλων των ανθρώπων 9 Ατομικά Δικαιώματα Β, Π.Δ. Δαγτόγλου σελ.1323 10 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α. Δημητρόπουλος σελ.266 11 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α.Δημητρόπουλος σελ.298 10

δεν υπάρχει ούτε μπορεί να επιτευχθεί πλήρης ουσιαστική ισότητα. 12 Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν άνθρωποι, οι οποίοι να είναι πλήρως ίσοι σε πνευματικό και υλικό επίπεδο, στην εμφάνιση, την ομιλία, τον χαρακτήρα ακόμη και αν διαθέτουν τους ίδιους οικονομικούς πόρους. Το κράτος έχει τη δυνατότητα μέσω του Συντάγματος και της νομοθεσίας του, μέσω του δικαίου του να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες κατοχυρώνοντας τη νομική ισότητα των πολιτών. Η λειτουργία αυτή του δικαίου είναι καθαρά πρακτική και δεν αντίκειται στην αναγνώριση της ισότητας και της αξίας κάθε ανθρώπου. Από τη διατύπωση του άρθρου 4 παρ.1 προκύπτει κατ αρχήν πως το δικαίωμα αυτό ανήκει στους ημεδαπούς. Το Σύνταγμα όμως σε άλλη διάταξη εγγυάται την ισότητα αμοιβής για εργασία ίσης αξίας ανεξάρτητα από την ιθαγένεια και εν μέρει κατοχυρώνει την προσωπική, κοινωνική και οικονομική ελευθερία εξίσου για ημεδαπούς και αλλοδαπούς. Απαγορεύεται οποιαδήποτε διάκριση λόγω εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Οι αλλοδαποί είναι ίσοι με τους Έλληνες, όσον αναφορά τα συνταγματικά δικαιώματα που τους αναγνωρίζονται. Από την άλλη δεν εφαρμόζεται η αρχή της ισότητας σε εκείνη την ομάδα δικαιωμάτων που δεν τους αναγνωρίζει το ελληνικό Σύνταγμα. 13 γ.η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ελευθερία και ισότητα αποτελούν τους δυο κύριους συνταγματικούς προσδιορισμούς της ανθρώπινης αξίας. Η προσωπική ελευθερία ως άμεση ελευθερία του προσώπου, ως φυσική ελευθερία κινήσεως διακρίνεται από την ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η πρώτη δηλαδή είναι ένα καθαρά αμυντικό δικαίωμα, η δε δεύτερη καταλαμβάνει ένα αρκετά ευρύ πεδίο. Η φυσική ελευθερία του προσώπου έχει τρεις κυρίως πλευρές: η πρώτη είναι η νομική κατοχή, η ελευθερία ως έννοια αντίθετη στη 12 Ατομικά Δικαιώματα Β, Π. Δ Δαγτόγλου σελ.1213 13 Τα Συνταγματικά Δικαιώματα των Αλλοδαπών στην Ελλάδα, Α.Δημητρόπουλος σελ..19-20 11

δουλεία. Η δεύτερη είναι η πραγματική απόλαυση της ελευθερίας ως δικαιώματος, ως κατάσταση αντίθετη στην κράτηση και την φυλάκιση. Αυτή η σημασία του δικαιώματος της ελευθερίας χαρακτηρίζεται συνήθως ως προσωπική ασφάλεια. Η τρίτη και τελευταία σημασία της φυσικής ελευθερίας του προσώπου είναι η ελευθερία κινήσεως και εγκαταστάσεως. Αντίθετη προς την ελευθερία αυτή αποτελεί κυρίως η απαγόρευση εισόδου ή εξόδου από το τμήμα ή το σύνολο της χώρας. Επομένως η φυσική ελευθερία του προσώπου χαρακτηρίζεται ως «προσωπική ελευθερία» και διακρίνεται από την απαγόρευση της δουλείας και την ελευθερία εγκαταστάσεως και κινήσεως. Ως συνταγματικό δικαίωμα η προσωπική ελευθερία κατοχυρώνεται στο άρθρο 5 παρ. 3 του Συντάγματος δίνοντάς της παράλληλα πανανθρώπινο χαρακτήρα. Φορείς της επομένως είναι και οι αλλοδαποί και οι ανιθαγενείς. Καθένας έχει το δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της χώρας με την προϋπόθεση ότι δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων, σέβεται τις επιταγές του νόμου και δεν παραβιάζει τα χρηστά ήθη. 14 Η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας προϋποθέτει, ότι δεν υπάρχει παραβίαση του Συντάγματος και των σύμφωνων προς αυτό νόμων. Το δικαίωμα αυτό είναι απαραβίαστο, αφού τι Σύνταγμά μας περιλαμβάνει την ελευθερία στις μη αναθεωρήσιμες διατάξεις που αναγράφονται στο άρθρο 110. Η έννοια του δικαιώματος αυτού όμως φυσική ελευθερία κινήσεως, ως ελευθερία εισόδου-εξόδου, παραμονής και εγκατάστασης στον ελληνικό χώρο κατοχυρώνεται μόνο για τους Έλληνες. (αρ.5 παρ.4 εδ 1 του Σ.). Για τους αλλοδαπούς η ελευθερία αυτή δε νοείται για το λόγο ότι αυτοί δεν αποτελούν μέρους του λαού της Ελλάδας, τυγχάνουν δηλαδή να έχουν την ιθαγένεια αλλοδαπού κράτους ή να είναι ανιθαγενείς. Αποτελεί βασική αρχή του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου και θεσπίζεται παράλληλα από το άρθρο 13 παρ.1 της Οικουμενικής Διακηρύξεως των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του ΟΗΕ το δικαίωμα της ελεύθερης διακίνησης του αλλοδαπού στη χώρα υποδοχής, όπως επίσης και το δικαίωμα της επιλογής κατοικίας στο 14 Τα Συνταγματικά Δικαιώματα των Αλλοδαπών στη Ελλάδα, Α.Δημητρόπουλος σελ.20 12

εσωτερικό της χώρας. 15 Για την άσκηση όμως αυτών των δικαιωμάτων απαιτείται να έχει συντελεστεί νόμιμη είσοδος στη χώρα. ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ-ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΟΙ ΑΛΛΟΔΑΠΟΙ Προκειμένου να διαπιστωθεί η δυνατότητα ελεύθερης μετακίνησης στο εσωτερικό της χώρας υποδοχής οι αλλοδαποί διακρίνονται σε νόμιμους και παράνομα εισερχόμενους. Η νόμιμη μετανάστευση είναι ένα ελεγχόμενο φαινόμενο. Μεγάλα προβλήματα δημιουργεί η παράνομη μετανάστευση. Πρόκειται για την παράνομη είσοδο και παραμονή στη χώρα, η οποία διευκολύνεται ιδιαίτερα από τη γεωγραφική θέση και τη γεωγραφική κατάσταση της χώρας μας. Παράνομη είναι και η είσοδος των αλλοδαπών εκείνων που είναι εγγεγραμμένοι στη λίστα των ανεπιθύμητων αλλοδαπών. Πρόκειται για τον υπήκοο τρίτης χώρας, το όνομα του οποίου εγγράφεται στον κατάλογο των ανεπιθύμητων αλλοδαπών που τηρεί το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης και είναι υποχρεωμένος να εγκαταλείψει τη χώρα μέσα στην προθεσμία που ορίζει κάθε φορά το υπουργείο αυτό. Η εγγραφή του αλλοδαπού στο εν λόγω κατάλογο έχει την έννοια ότι δεν επιτρέπεται σε αυτόν η είσοδος στη χώρα. Αν επανέλθει παράνομα και συλληφθεί, σύμφωνα με το νόμο 3386\2005, του επιβάλλεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών μηνών και ποινή τριών έως δέκα χιλιάδων ευρώ. Ο αλλοδαπός στον οποίο δεν επιτρέπεται η είσοδος στη χώρα, επειδή είναι εγγεγραμμένος στον κατάλογο των αλλοδαπών ανεπιθύμητων, οφείλει να εγκαταλείψει αμέσως τη χώρα, διαφορετικά επιστρέφει στη χώρα προέλευσης ή σε τρίτη χώρα, όπου μπορεί να του επιτραπεί η είσοδος. Όλες αυτές οι διατάξεις περί ανεπιθύμητων αλλοδαπών πρέπει να τηρούνται με σαφείς διαδικασίες ορισμένες στο νόμο και καθορισμένα κριτήρια εγγραφής στον κατάλογο, καθώς η απειλή ποινής φυλάκισης και προστίμου ποινικοποιεί περαιτέρω την κατάσταση του αλλοδαπού και διευρύνει το πλέγμα των αδιαφανών ή μη επαρκώς αιτιολογημένων μέτρων που λαμβάνονται εναντίον του. 15 Δίκαιο Καταστάσεως Αλλοδαπών, Ζωή Παπασιώπη σελ.34 13

Ο κοινός νομοθέτης σε μια προσπάθεια ελέγχου της καθόρισε μια ορισμένη διαδικασία νομιμοποίησης. Οι νομιμοποιούμενοι αποκτούν άδεια παραμονής εξομοιούμενοι με τους νόμιμους αλλοδαπούς. 16 ΕΙΣΟΔΟΣ-ΠΑΡΑΜΟΝΗ (ΚΙΝΗΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗ) - ΕΞΟΔΟΣ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ-ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΕΠΙ ΜΑΚΡΟΣ ΔΙΑΜΕΝΟΝΤΩΝ Είσοδος Η είσοδος στη χώρα μας δεν μπορεί να απαγορευτεί σε κανέναν Έλληνα ακόμη και αν δεν διαθέτει διαβατήριο ή οποιοδήποτε άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο. Κι αυτό σχετίζεται με την κατοχή ή όχι της ιθαγένειας. Γι αυτόν λοιπόν το λόγο το ελληνικό Σύνταγμα δεν αναγνωρίζει το δικαίωμα αυτό και υπέρ των αλλοδαπών. Τη δυνατότητα ελεύθερης εισόδου εντός της ελληνικής επικράτειας διαθέτουν μόνο οι κοινοτικοί αλλοδαποί, όπως ορίζει η Συνθήκη της Ρώμης. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν και για την εγκατάσταση, την παραμονή καθώς και την έξοδο από τη χώρα. Η είσοδος των αλλοδαπών εντός του ελληνικού είναι εφικτή μόνο υπό την τήρηση ορισμένων προϋποθέσεων. Συγκεκριμένα το ζήτημα περί της διακίνησης αλλοδαπών προσώπων στον ελληνικό χώρο ρυθμίζεται από το νόμο 2910\2001, ο οποίος μάλιστα αποτελεί το κυριότερο κείμενο του ελληνικού Δικαίου Καταστάσεως Αλλοδαπών. Ο εν λόγω νόμος αφορά τους υπηκόους τρίτων χωρών, εκείνων δηλαδή που δεν είναι υπήκοοι ενός από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η είσοδος και η διαμονή των υπηκόων τρίτων χωρών στην Ελλάδα υπακούει σε συγκεκριμένους όρους που στόχο έχουν τη διασφάλιση της νομιμότητας, τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών και την επιλεκτικότητα στην υποδοχή των μεταναστευτικών πληθυσμών. 17 Ειδικότερα κάθε αλλοδαπό πρόσωπο που εισέρχεται στην ελληνική επικράτεια υποβάλλεται σε έλεγχο από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές. Οι υπήκοοι τρίτων που εισέρχονται στο ελληνικό έδαφος πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με διαβατήριο εν ισχύ ή άλλο ταξιδιωτικό 16 Τα Συνταγματικά Δικαιώματα των Αλλοδαπών στην Ελλάδα, Α.Δημητρόπουλος σελ.28 14

έγγραφο που αναγνωρίζεται από τις διεθνείς συμβάσεις. Το διαβατήριο ή άλλο ταξιδιωτικό έγγραφο πρέπει να φέρουν θεώρηση εισόδου (VISA), εφόσον αυτό υποχρεώνουν οι διεθνείς συμβάσεις, το κοινοτικό δίκαιο και οι εθνικές ρυθμίσεις. Η θεώρηση εισόδου χορηγείται από την αρμόδια προξενική αρχή του τόπου κατοικίας του υπηκόου της τρίτης χώρας και διακρίνεται σε θεώρηση βραχείας διαμονής (Visa Schehgen) και σε θεώρηση μακράς διαμονής. Η πρώτη εξ αυτών χορηγείται στους υπηκόους τρίτων χωρών για διαμονή τριών μηνών κατ ανώτατο όριο από τις διπλωματικές και προξενικές αρχές των συμβαλλομένων κρατών. Την αρμοδιότητα χορήγησης την έχει το κράτος του κύριου προορισμού. Αν όμως ο ενδιαφερόμενος δεν μπορεί να καθορισθεί επακριβώς από τον ενδιαφερόμενο, τότε η αρμοδιότητα θεώρησης ανήκει στο κράτος της πρώτης εξόδου. Οι θεωρήσεις μακράς διαμονής είναι εθνικές, άνω των τριών και χορηγούνται σύμφωνα με τις ρυθμίσεις του εθνικού δικαίου κάθε κράτους. Αρμόδια δηλαδή αρχή για την έκδοσή τους είναι η διπλωματική ή έμμισθη προξενική αρχή του τόπου κατοικίας ή συνήθους διαμονής του αλλοδαπούς. Ακόμη όμως και αν τηρούνται αυτές οι προϋποθέσεις είναι δυνατή η άρνηση της εισόδου. Η είσοδος και η παραμονή αλλοδαπών πραγματοποιείται και ορισμένους άλλους ειδικούς λόγους που ρυθμίζονται στο νόμο όπως σπουδές, επαγγελματική κατάρτιση, συμμετοχή σε προγράμματα, παροχή εξαρτημένης εργασίας, χορήγηση άδειας σε ανταποκριτές ξένου τύπου. Μεταξύ αυτών ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χορήγηση άδειας για λόγους σπουδών. Η εν λόγω άδεια χορηγείται σε υπηκόους τρίτων χωρών που επιθυμούν να εισέλθουν στην Ελλάδα για να πραγματοποιήσουν σπουδές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (προπτυχιακά και μεταπτυχιακά). Η άδεια διαμονής για λόγους σπουδών αφορά στους υπηκόους τρίτων χωρών που δε μένουν ήδη στην Ελλάδα ως εργαζόμενοι ή ως ασκούντες ανεξάρτητη οικονομική δραστηριότητα. Στους κατόχους αδειών διαμονής για σπουδές δεν επιτρέπεται η οικογενειακή επανένωση ούτε η μεταβολή του σκοπού διαμονής. Ο νόμος προβλέπει και εξαιρετικούς λόγους χορήγησης της άδειας διαμονής όπως οι ανθρωπιστικοί (θύματα εργατικών και λοιπόν ατυχημάτων για όσο διαρκεί η θεραπεία τους) και οι λόγοι δημοσίου συμφέροντος (πρόσβαση στην εργασία). 15

Παραμονή (κίνηση και εγκατάσταση) Η παραμονή αλλοδαπού στην ελληνική επικράτεια επιτρέπεται μόνο για το χρόνο, τον οποίο ορίζει η αντίστοιχη άδεια, η οποία συνεπάγεται την εκπλήρωση μερικών υποχρεώσεων. O ευρισκόμενος στην ελληνική επικράτεια αλλοδαπός είναι φορέας όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απονέμονται σε κάθε άνθρωπο και που η άσκησή τους δεν εξαρτάται από τη νόμιμη ή παράνομη είσοδο στη χώρα. (ζωή, αθλητισμός, θρησκεία). Οι νόμιμοι αλλοδαποί επιπροσθέτως διέπονται από ευνοϊκότερο νομικό καθεστώς μεταχείρισης. Τα δικαιώματά τους κατοχυρώνονται από την κοινή νομοθεσία. Οι νόμιμα εισερχόμενοι αλλοδαποί έχουν πλήρη ελευθερία κίνησης εντός της χώρας, όπως επίσης εγκατάστασης και παραμονής, εισόδου και εξόδου από τη χώρα εκ του νόμου. Διαθέτει επίσης νόμιμη κατοικία. Η ελευθερία όμως αυτή κίνησης μπορεί να περιοριστεί για λόγους εθνικής ασφάλειας, δημόσιας τάξης και δημόσιας υγείας. Οι περιορισμοί αυτοί αναφέρονται στην εγκατάσταση και παραμονή σε ορισμένους τόπους, την άσκηση ορισμένου επαγγέλματος ή την υποχρέωση εμφανίσεως ενώπιον των αστυνομικών αρχών. Έξοδος-Άμεση επαναπροώθηση Η έξοδος των αλλοδαπών από την Ελλάδα κατ αρχήν είναι ελεύθερη και κατοχυρώνεται στο πλαίσιο της προσωπικής ελευθερίας τους. (αρ. 5 παρ. 3 του Σ.). Αυτό άλλωστε υπαγορεύουν και διεθνείς συμβάσεις που σχετίζονται με τη διεθνή προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η έξοδος όπως και η είσοδος υπόκεινται στον αστυνομικό έλεγχο των διαβατηρίων. Διακρίνεται σε εκούσια και αναγκαστική. Απαγόρευση της εξόδου επομένως είναι δυνατή μόνο όταν κατ εξαίρεση και όταν ορίζει ο νόμος. Εκ του νόμου υποχρέωση εξόδου έχει ο αλλοδαπός μόνο όταν λήξει ο χρόνος της άδειας παραμονής, εκτός αν ζητήσει έγκαιρα να λάβει άδεια περαιτέρω παραμονής. Η υποχρέωση του αλλοδαπού να εγκαταλείψει τη χώρα μπορεί να θεμελιώνεται σε ατομική διοικητική πράξη ή σε δικαστική απόφαση που διατάσσουν την απέλαση του αλλοδαπού, ενώ απαγορεύεται η ομαδική απέλαση. Για την απέλαση των κοινοτικών αλλοδαπών απαιτούνται ειδικές προϋποθέσεις. Η διοικητική απέλαση επιτρέπεται βάση του νόμου 2919\2001 μόνο αν ο αλλοδαπός: έχει καταδικαστεί 16

σε ορισμένα εγκλήματα, έχει παραβιάσει τις διατάξεις του νόμου 2919\2001 ή η παρουσία του στο ελληνικό έδαφος είναι επικίνδυνη για τη δημόσια τάξη ή ασφάλεια της χώρας ή για τη δημόσια υγεία, εφόσον πάσχει από νόσημα που μπορεί να αποτελέσει κίνδυνο γι αυτή σύμφωνα με τα διεθνή δεδομένα του Π.Ο.Υ (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας) και αρνείται να συμμορφωθεί με τα μέτρα που καθορίζονται από τις ιατρικές αρχές. Επειδή η έννοια της δημόσιας τάξης και ασφάλειας είναι αρκετά αόριστη θα πρέπει τόσο ο αρμόδιος Αστυνομικός Διευθυντής που επικαλείται τη δημόσια τάξη ή ασφάλεια όσο και ο Γενικός Γραμματέας της περιφέρειας να συγκεκριμενοποιούν τους λόγους για τους οποίους διατάσσεται η διοικητική απέλαση και να αιτιολογούν τους λόγους προσβολής ή απειλής της χώρας. Είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι η διοικητική απέλαση θα διατάσσεται με την επιφύλαξη των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας μας, πράγμα που σημαίνει ότι τυχόν ύπαρξη Διεθνούς Σύμβασης σχετικά με απέλαση αλλοδαπών θα γίνεται σεβαστή εφόσον η Ελλάδα την έχει κυρώσει. 18 Όταν το δικαστήριο καταδικάζει τον αλλοδαπό σε κάθειρξη ή την περίπτωση πρόκειται για δικαστική απέλαση. Το δικαστήριο οδηγείται να διατάξει την απέλαση του αλλοδαπού αν πιθανολογεί ότι αυτός κατά τον αμέσως μετά το στάδιο εκτέλεσης της ποινής χρόνο θα είναι επικίνδυνος για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Υπάρχουν όμως ειδικές διατάξεις όπου το δικαστήριο είναι υποχρεωμένο να διατάξει την απέλαση, όπως για παράδειγμα στο νόμο περί ναρκωτικών. (ν.1729\1987). Σύμφωνα με το νόμο αυτό αν ο αλλοδαπός καταδικασθεί για παραβίαση του νόμου περί ναρκωτικών και δεν συντρέχουν σπουδαίοι λόγοι, ιδίως οικογενειακοί, για την παραμονή του στη χώρα, το δικαστήριο που τον καταδίκασε οφείλει να διατάξει την ισόβια απέλασή του, οπότε δεν μπορεί να επιστέψει στην Ελλάδα. Το δικαστήριο επίσης μπορεί να διατάξει την απέλαση του αλλοδαπού σε αντικατάσταση των ασφαλιστικών μέτρων του εγκλεισμού σε ειδικό θεραπευτικό κατάστημα ή της παραμονής του σε επανορθωτικό κατάστημα εργασίας ή της φύλαξής του σε δημόσιο θεραπευτικό κατάστημα. Έκτος από την απέλαση και τη λήξη της άδειας παραμονής ο νόμος 2910\2001 θεσπίζει και το μέτρο της επαναπροώθησης του αλλοδαπού 18 Δίκαιο Καταστάσεως των Αλλοδαπών, Ζωή Παπασιώπη σελ.123. 17

σε ορισμένες διατάξεις του αναγκάζοντας του είτε να αναχωρήσει μόνος του είτε να τον απομακρύνουν από το ελληνικό έδαφος τα ίδια τα αστυνομικά όργανα. Πρόκειται για την περίπτωση του άρθρου 50 παρ.2 όταν η είσοδος του αλλοδαπού στη χώρα μας πραγματοποιήθηκε χωρίς τις νόμιμες διατυπώσεις και αντί να διαταχθεί η ποινική του δίωξη για την πράξη του αυτή, αποφασίζεται η επαναπροώθηση του αλλοδαπού αμέσως στη χώρα προέλευσης ή καταγωγής του. Στην πραγματικότητα όμως η άμεση επαναπροώθηση του παράνομα εισελθόντος στο ελληνικό έδαφος αλλοδαπού δεν είναι πάντοτε πραγματοποιήσιμη, και αυτό γιατί πολλές φορές ένας αλλοδαπός ή πολλοί μαζί δεν είναι υπήκοοι του όμορου κράτους από το οποίο εισήλθαν. Επίσης, επειδή αυτοί στερούνται οποιωνδήποτε αποδεικτικών εγγράφων, δεν γίνονται δεκτοί ούτε στο κράτος καταγωγής τους, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατή η άμεση επαναπροώθηση τους στη χώρα καταγωγής τους, να φυλακίζονται και να τους αναλαμβάνουν οι διάφορες μη κυβερνητικές οργανώσεις οι οποίες και φροντίζουν για τη μετάβασή τους είτε σε άλλη χώρα είτε στη χώρα τους είτε για την παραμονή τους στη χώρα μας με προσωρινή άδεια παραμονής. Το μέτρο της επαναπροώθησης εφαρμόζεται και σε εκείνον τον αλλοδαπό στον οποίον δεν επιτρέπεται η είσοδος στη χώρα επειδή είναι εγγεγραμμένος στη λίστα των ανεπιθύμητων αλλοδαπών. Ο νόμος ορίζει επίσης ότι ο αλλοδαπός, στον οποίο δεν εγκρίθηκε παραμονή ή ανανέωση της άδειας παραμονής του, υποχρεούται να εγκαταλείψει αμέσως το ελληνικό έδαφος, χωρίς άλλες διατυπώσεις. Το καθεστώς των επί μακρός διαμενόντων Το συγκεκριμένο καθεστώς προσφέρει στον κάτοχο μια συνολική προστασία από την απέλαση. Η ρύθμιση του καθεστώτος που αφορά τους επί μακρόν διαμένοντες υπηκόους τρίτων χωρών στην Ελλάδα αποτελεί βασικό άξονα της μεταναστευτικής και εθνικής πολιτικής, αλλά και μια κοινοτική υποχρέωση της χώρας για την προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας στη σχετική ευρωπαϊκή οδηγία. Το καθεστώς των επί μακρός διαμενόντων χορηγείται σε ορισμένες κατηγορίες αλλοδαπών, οι οποίοι πληρούν τις προϋποθέσεις που απαιτεί ο νόμος. Ειδικότερα, δικαίωμα να αποκτήσει την ιδιότητα αυτή έχει κάθε ενήλικος υπήκοος τρίτης χώρας που διαμένει νόμιμα και 18

αδιάλειπτα στην Ελλάδα κατά τα πέντε τελευταία χρόνια πριν την υποβολή της σχετικής αίτησης. Το εν λόγω δικαίωμα έχει προσωποπαγή χαρακτήρα. Για τη χορήγησή του ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να διαθέτει προσωπικό εισόδημα επαρκές για τις ανάγκες του ίδιου και της οικογένειάς του, ασφαλιστική κάλυψη, επαρκή γνώση της ελληνικής γλώσσας καθώς επίσης του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής ιστορίας. 19 Οι παραπάνω προϋποθέσεις πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά. Το καθεστώς του επί μακρός διαμένοντος χορηγείται από την ίδια αρχή που χορήγησε την τελευταία άδεια διαμονής. Η απόκτηση ή ανανέωση της άδειας διαμονής του επί μακρός διαμένοντος συνεπάγεται έναν εντατικό έλεγχο της συμπεριφοράς του υπηκόου τρίτης χώρας Ο αστυνομικός έλεγχος της συμπεριφοράς του αλλοδαπού αποτελεί «προαπαιτούμενο στοιχείο» για την εξέταση της αίτησης χορήγησης ή ανανέωσης της άδειας, γεγονός το οποίο διευρύνει τα όρια του κοινωνικού ελέγχου για τους αλλοδαπούς, περιορίζοντας παράλληλα την πρόσβασή τους στην ίση μεταχείριση. Ε2.ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Α.Η ΦΥΣΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ (ζωή, υγεία, προσωπική ασφάλεια, κοινωνική ασφάλιση, περιβάλλον, αθλητισμός) Μερικά από τα συνταγματικά δικαιώματα αναφέρονται στη φυσική υπόσταση του ατόμου. Στο πλαίσιο αυτό ο νομοθέτης προστατεύει έννομα αγαθά όπως η ζωή, η υγεία, η κοινωνική ασφάλιση, το περιβάλλον, η προσωπική ασφάλεια και το δικαίωμα στον αθλητισμό. Η ζωή και η υγεία (αρ.5 παρ.2 του Σ.), ως αμυντικά δικαιώματα υπόστασης, προστατεύουν κάθε άνθρωπο, άρα και τους αλλοδαπούς είτε είναι νόμιμοι είτε παράνομα εισερχόμενοι σε μια χώρα. Εξαιρέσεις από την ίση προστασία των αλλοδαπών και των ημεδαπών επιτρέπεται, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ.2 του Σ., μόνο αν προβλέπονται από το διεθνές δίκαιο. Το δικαίωμα της ζωής και συνακόλουθα και της υγείας 19 Δίκαιο Καταστάσεως των Αλλοδαπών, Ζωή Παπασιώπη σελ.101 19

είναι με άλλα λόγια συμφυή στον άνθρωπο, έχουν αναχθεί σε απόλυτα συνταγματικά αγαθά και προστατεύονται χωρίς εξαιρέσεις. Το μόνο στοιχείο του δικαιώματος της υγείας που δεν παρέχεται στους αλλοδαπούς είναι το διασφαλιστικό περιεχόμενο του δικαιώματος, το οποίο κατοχυρώνεται αποκλειστικά και μόνο για τους ημεδαπούς. 20 Κατά τα άλλα ο απόλυτος χαρακτήρας των δικαιωμάτων αυτών αποκλείει κάθε είδους διάκριση προς τον κάτοχό του. Η προσωπική ασφάλεια δεν κατοχυρώνεται ρητά στο Σύνταγμα, προκύπτει όμως από επιμέρους διατάξεις.(αρ.2 παρ.1, αρ.5 παρ.1,2,5 και αρ.25 παρ.1). Ο όρος αυτός έχει ευρύ περιεχόμενο. Ως προσωπική ασφάλεια ορίζεται η πραγματική εκείνη κατάσταση, που εμποδίζει τη γένεση κινδύνου προερχόμενου από ανθρώπινες ενέργειες και προληπτικά εξασφαλίζει τη διατήρηση της υπάρχουσας και υλικής και πνευματικής υπόστασης του ατόμου από πιθανούς μελλοντικούς κινδύνους. 21 Περιλαμβάνει επίσης την ελευθερία από κάθε καταδίωξη, σύλληψη, φυλάκιση και άλλους περιορισμούς της φυσικής ελευθερίας.(αρ.6 παρ.1 σε συνδυασμό με αρ.5 παρ.3). 22 Διαφέρει επομένως η προσωπική ασφάλεια από το ειδικό δικαίωμα της προσωπικής ασφάλειας του άρθρου 6 του Σ. Η κοινωνική ασφάλιση θεμελιώνεται στο άρθρο 22 παρ.5 του Συντάγματος σαν θεσμός Αποτελεί το μέσο προφύλαξης του σύγχρονου ανθρώπου από τους κοινωνικούς κινδύνους, το μέσο για την προστασία της ζωής και της υγείας του. Το δικαίωμα στην κοινωνική ασφάλιση δεν είναι ούτε πολιτικό ούτε οικονομικό δικαίωμα, αλλά ανήκει στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο. Σε αυτό περιλαμβάνεται μόνο η κάλυψη ορισμένων κινδύνων καθώς και η υποχρέωση του νομοθέτη να ορίσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις για την εφικτή άσκησή του. Φορείς του δικαιώματος αυτού μπορεί να είναι και οι αλλοδαποί. Σύμφωνα με το νόμο 1846\51 περί κοινωνικών ασφαλίσεων (άρθρο 2 παρ. 1) ορίζεται η παροχή ασφάλισης σε πρόσωπα, που παρέχουν εξαρτημένη εργασία με παροχή αμοιβής εντός των ορίων της χώρας. Επιπροσθέτως, στην ασφάλιση του ΙΚΑ ανήκουν και οι πρόσκαιρα απασχολούμενοι αλλοδαποί.(ν.1902\1990). 20 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α.Δημητρόπουλος σελ.410 21 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α.Δημητρόπουλος σελ.436 22 Ατομικά Δικαιώματα Ά 2005, Π.Δ Δαγτόγλου σελ.278 20

Τέλος, σπουδαία είναι και η σημασία των δικαιωμάτων του περιβάλλοντος και του αθλητισμού, τα οποία και αυτά κατοχυρώνονται και για τους αλλοδαπούς και για τους ανιθαγενείς. Στο Σύνταγμά μας η προστασία του περιβάλλοντος κατοχυρώνεται στο άρθρο 24, ενώ δεν είναι λίγες οι διεθνείς συμβάσεις που διασφαλίζουν την προστασία αυτή. Συνδέεται τόσο με την ανθρώπινη αξία όσο και με την υγεία του ανθρώπου, καθώς η έννοια του περιβάλλοντος δεν περιλαμβάνει μόνο τα στοιχεία της φύσης και τους έμβιους οργανισμούς, αλλά και το πολιτιστικό περιβάλλον το οποίο δημιουργεί ο άνθρωπος. Ο αθλητισμός (αρ.16 παρ.9 του Σ.) συνδέεται με τη βιολογική διάσταση του ατόμου αλλά παράλληλα και με την κοινωνική του υπόσταση, αφού προάγει την κοινωνικότητα, την ομαδικότητα, τη γενικότερη πνευματική ανύψωση του φορέα του. Β.Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ (ιδέεςπεποιθήσεις, παιδεία, τέχνη, θρησκεία) Το Σύνταγμα, πέραν των άλλων, προστατεύει, με μια σειρά διατάξεων, τη διαμόρφωση του ανθρώπινου πνεύματος. Στον πνευματικό χώρο ανήκει η τέχνη και η ψυχαγωγία, οι παντός τύπου πεποιθήσεις και ιδέες του ατόμου όπως, οι πολιτικές, οι κοινωνικές (για παράδειγμα οι θρησκευτικές πεποιθήσεις), οι οικονομικές, ενώ ιδιαίτερη είναι η συνταγματική κατοχύρωση της παιδείας. Κεντρική θέση στην περιοχή της πνευματικής υπόστασης κατέχει η κυριότερη εκ των λειτουργιών του εγκεφάλου, η σκέψη. Η ελεύθερη έκφραση των ιδεών συνδέεται στενά με το δημοκρατικό πολίτευμα και την ανθρώπινη αξία. Αποτελεί και αυτό ένα από τα πανανθρώπινα δικαιώματα, που κατοχυρώνονται συνταγματικά, όχι μόνο για τους Έλληνες, αλλά και για κάθε αλλοδαπό. Κάθε αλλοδαπός μπορεί, ανεξάρτητα από το ειδικό νομικό καθεστώς που διέπει τους όρους παραμονής του, ευρισκόμενος στο ελληνικό έδαφος να αναπτύσσει ελεύθερα τις απόψεις του για οποιοδήποτε θέμα, εφόσον βέβαια τηρεί το Σύνταγμα και τους ελληνικούς νόμους. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο θρησκευτικός χώρος, που συνδέεται άρρηκτα με την εθνική και πολιτισμική ταυτότητα του αλλοδαπού. Ως θρησκεία νοείται η γνωστή πίστη και λατρεία του θείου. Αποτελείται από ένα σύνολο γνωστών λατρευτικών πράξεων (corpus) 21

και δοξασιών (animus) αναφερόμενων στην υπόσταση του θείου. 23 Η προστασία της ελεύθερης θρησκευτικής συνείδησης κατοχυρώνεται στο άρθρο 13 του Σ, ενώ θεωρείται η βάση των ατομικών ελευθεριών. 24 Η ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης περιλαμβάνει την ελευθερία επιλογής, διατηρήσεως, αλλαγής ή εγκαταλείψεως της θρησκείας καθώς και την επιλογή της αθεΐας. Με τη θρησκευτική ελευθερία προστατεύονται μόνο εκείνες οι πράξεις και οι συμπεριφορές που υπάγονται άμεσα στο δικαίωμα της θρησκείας. Το ελληνικό σύνταγμα προστατεύει απόλυτα τη θρησκευτική συνείδηση. Κάθε πρόσωπο που κατοικεί εντός της ελληνικής χώρας, ακόμη και αν πρόκειται για ανιθαγενή ή για αλλοδαπό, μπορεί να είναι φορέας της θρησκευτικής ελευθερίας, να πιστεύει σε όποιο θρήσκευμα επιθυμεί και λατρεύει ελεύθερα κάθε γνωστό δόγμα. Και λέγοντας γνωστό εννοείται εκείνο που υποστηρίζεται φανερά, που οι δοξασίες του είναι γνωστές. Η παιδεία (αρ.16 του Σ.), ως ένα άλλο ατομικό κεφαλαιώδους σημασίας δικαίωμα, κατοχυρώνεται για κάθε άνθρωπο ανεξαρτήτως καταγωγής. Κατά συνέπεια και για τα αλλοδαπά πρόσωπα και ως προς τις δυο εκφάνσεις της, τη γνωσιολογική και την καλλιτεχνική. Η παιδεία με αναφέρεται στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αποτελεί το μοναδικό κατά κυριολεξία κοινωνικό δικαίωμα με πλήρη εξασφαλιστική διάσταση. Το κράτος οφείλει να παρέχει δωρεάν παιδεία σε όλες τις βαθμίδες της. (αρ.16 παρ.4). Δικαίωμα δωρεάν παιδεία κατοχυρώνεται συνταγματικά μόνο για τους Έλληνες. Ο νομοθέτης βέβαια δεν απαγορεύει την επέκταση του δικαιώματος αυτού και στους αλλοδαπούς, αλλά επεκτείνει με νόμο την υποχρέωση ελάχιστης σχολικής φοίτησης όχι μόνο για τους ημεδαπούς, αλλά και για τους αλλοδαπούς. Μάλιστα ρυθμίζεται ιδιαίτερα η είσοδος και παραμονή των αλλοδαπών προσώπων για λόγους σπουδών. Η τέχνη τέλος (αρ.16 παρ.1), ως μέσο εξωτερίκευσης του εσωτερικού κόσμου του καλλιτέχνη, ως μέσο έκφρασης των ιδεών του κατοχυρώνεται συνταγματικά και για τα αλλοδαπά και για τα ανιθαγενή πρόσωπα. Τόσο η καλλιτεχνική δημιουργία όσο και η απόλαυση των έργων τέχνης συνυφαίνεται με την ανθρώπινη φύση και συμβάλλει στην πνευματική ολοκλήρωση του ατόμου. Είναι επομένως 23 Συνταγματικά Δικαιώματα, Α.Δημητρόπουλος σελ.646 24 Ατομικά Δικαιώματα Ά, Π.Δ Δαγτόγλου σελ.439 22

αδύνατη κάθε παρεμπόδιση της πρόσβασης οποιουδήποτε ατόμου στην απόλαυση των αγαθών που προσφέρει. Γ.Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ Εκτός από τη φυσική, την υλική και την πνευματική υπόσταση το Σύνταγμα προστατεύει και την κοινωνική υπόσταση του ατόμου, το αυτονόητο δικαίωμα δηλαδή να είναι κανείς άνθρωπος. Δεν αρκούν με άλλα λόγια η κατοχύρωση της πνευματικής και της υλικής υπόστασης του προσώπου. Απαιτείται και η αναγνώρισή του ως μέλους του κοινωνικού συνόλου, ως κοινωνικού όντος. Η κοινωνική υπόσταση εμπεριέχει όλα τα στοιχεία του ατόμου, που αναφέρονται στον ευρύτερο κοινωνικό του χώρο. Η γενικότερη κοινωνική υπόσταση περιλαμβάνει τρεις μερικότερες εκφάνσεις της: τη νομική αναγνώριση του προσώπου, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την τιμή. Αναλυτικότερα, αναφέρεται στη νομική αναγνώριση κάθε ανθρώπου ως φυσικού προσώπου και σχετίζεται άμεσα με την αξιοπρέπεια και την τιμή του. Η υπόσταση αυτή και οι ειδικότερες εκφάνσεις της έχουν οικουμενικό και πανανθρώπινο χαρακτήρα και προστατεύονται για όλους τους ανθρώπους, για κάθε Έλληνα και για κάθε αλλοδαπό που βρίσκεται εντός της ελληνικής επικράτειας. Ακόμη και οι πρωτοπόροι θεωρητικοί του κράτους πρόνοιας και της γενίκευσης των κοινωνικών δικαιωμάτων υποστήριζαν ότι τα τελευταία είναι «εξ ορισμού εθνικά». 25 Βάση της προστασίας της κοινωνικής υπόστασης είναι η αναγνώριση όλων ανεξαιρέτως των φυσικών προσώπων ως υποκειμένων δικαίου, ως φορέων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Υποκείμενα και φορείς των συνταγματικών δικαιωμάτων είναι αρχικά τα φυσικά μόνο πρόσωπα. Από την αρχή της ανθρώπινης αξίας προκύπτει ότι κάθε πρόσωπο είναι φορέας δικαιωμάτων, κάθε άνθρωπος αναγνωρίζεται προσωπικότητα που διαθέτει ικανότητα δικαίου. Επομένως κάθε άτομο είναι φορέας και υποκείμενο θεμελιωδών δικαιωμάτων. Την ιδιότητα αυτή διαθέτουν όχι μόνο οι ενήλικοι Έλληνες, αλλά και οι ανήλικοι και οι αλλοδαποί. Έτσι, κάθε νόμος που θα περιόριζε ή θα αφαιρούσε την ιδιότητα του υποκειμένου 25 Τα κοινωνικά δικαιώματα των αλλοδαπών, Γιώργος Κατρούγκαλος σελ.224 23

δικαίου μερικών ή όλων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από ομάδες προσώπων θα ήταν αντισυνταγματικός. Ο συντακτικός νομοθέτης, εκτός από τη νομική αναγνώριση του προσώπου, απαγορεύει στο άρθρο 7 παρ.2 του Συντάγματος κάθε προσβολή της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ημεδαπών και αλλοδαπών και εξουσιοδοτεί τον κοινό νομοθέτη για την τιμωρία των παραβατών, ενώ στο άρθρο 5 παρ.2 το ελληνικό Σύνταγμα κατοχυρώνει την απόλυτη προστασία της τιμής για πρόσωπο που διαμένει στον ελληνικό χώρο. Η τιμή αποτελεί βασικό στοιχείο της προσωπικότητας και έχει να κάνει με τη γενικότερη αξιολόγηση των μελών της κοινωνίας για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Όλοι έχουν το δικαίωμα να απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της τιμής του ανεξαρτήτως εθνικότητας, φυλής, γλώσσας, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Περιορισμοί από τον απόλυτο χαρακτήρα του δικαιώματος μπορούν να προβλεφθούν μόνο από το διεθνές δίκαιο, ενώ η διάταξη δεν υπόκεινται σε αναστολή κατά το άρθρο 48 παρ.1. Δ.Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΣΦΑΙΡΑ Ο όρος «ιδιωτική ζωή» εμφανίζει αρκετές δυσκολίες προσδιορισμού. Ο προσδιορισμός ορισμένων ειδικότερων εκφάνσεών της, κυρίως η ατομική και η οικογενειακή ζωή έχουν ιδιαίτερη σημασία λόγω της νόμιμης συνταγματικής αναγνώρισής τους. Καθεμιά από αυτές προστατεύει τις δυο διαφορετικές ιδιότητες του ατόμου., η πρώτη τον άνθρωπο ως μόνη αυθύπαρκτη οντότητα η δε δεύτερη τον άνθρωπο ως μέλος μιας οικογένειας. Η ιδιωτική ζωή περιλαμβάνει τις συνήθειες και τις ιδιαιτερότητες του καθ ενός, τα γνωρίσματα του χαρακτήρα του, τις προτιμήσεις και τις επιθυμίες του, τις σχέσεις του με το φιλικό και οικογενειακό του περιβάλλον καθώς και τη σεξουαλική του ζωή. 26 Η προστασία της προσωπικής ζωής επομένως συνδέεται άρρηκτα με την προστασία της προσωπικότητας. Το Σύνταγμα λόγω αυτής της σπουδαίας σύνδεσης κατοχυρώνει την οικογενειακή και ιδιωτική ζωή υπέρ Ελλήνων και αλλοδαπών. Κατά το άρθρο 9 παρ.1 εδάφιο 2 του Συντάγματος η ιδιωτική και οικογενειακή ζωή είναι απαραβίαστες. Η συνταγματική αυτή διάταξη 26, Παραδόσεις Συνταγματικού Δικαίου Τόμος ΙΙΙ, Α.Δημητρόπουλος σελ.152-153 24

καλύπτει όλες τις πλευρές της ιδιωτικής σφαίρας εξαιρουμένου του ασύλου της κατοικίας και την ελευθερία της επικοινωνίας, που κατοχυρώνονται από ειδικές διατάξεις. Η διακήρυξη του απαραβίαστου της ιδιωτικής ζωής σημαίνει ότι στη ζωή καθενός προσώπου υπάρχει ένας πυρήνας στον οποίο κυριαρχεί αυτός μόνος και στον οποίο δεν μπορεί να διεισδύσει το κράτος. Το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή συνίσταται στη δυνατότητα καθενός ατόμου να δημιουργήσει οικογένεια και να διαμορφώσει ανενόχλητο τη ζωή του μέσα σε αυτή. Στο πλαίσιο αυτού του δικαιώματος κατοχυρώνεται και η δυνατότητα σύναψης γάμου, που προστατεύεται ανεξάρτητα από τον τύπο του και για τους Έλληνες πολίτες και για τους αλλοδαπούς. Στην ιδιωτική σφαίρα υπάγεται επίσης η προστασία της παιδικής ηλικίας, η οποία μπορεί με νόμο να επεκτείνεται και στα αλλοδαπά και ανιθαγενεί πρόσωπα, καθώς επίσης και η προστασία της κατοικίας (αρ.9 παρ.1), ως αμυντικού δικαιώματος της οικογένειας και της επικοινωνίας. Η κατοικία ως άσυλο είναι απαραβίαστος χώρος. Ο όρος «άσυλο της κατοικίας» σημαίνει την απαγόρευση της εισόδου ή παραμονής των οργάνων της δημόσιας εξουσίας στην κατοικία χωρίς την γνώση ή παρά τη θέληση του ιδιοκτήτη. Στην έννοια της εισόδου υπάγεται και η είσοδος οχημάτων ή αστυνομικών σκύλων στον περίφραχτο χώρο, καθώς και κάθε φυσική επέμβαση στον ιδιωτικό χαρακτήρα της κατοικίας. Ε.ΟΙ ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΔΡΑΣΗΣ Το Σύνταγμα κατοχυρώνει στα άρθρα 11 και 12 δύο βασικές μορφές συλλογικής δράσης, τις συναθροίσεις και τα σωματεία. Στο άρθρο 11 περιλαμβάνονται όλες οι δημόσιες συναθροίσεις είτε διεξάγονται σε ανοικτό είτε σε κλειστό χώρο. Ιδιαίτερη κατηγορία υπαίθριας συνάθροισης είναι η διαδήλωση, αυτή που στοχεύει στον επηρεασμό προσώπων εκτός από αυτών που συμμετέχουν σε αυτή. Η συνάθροιση προστατεύεται από το άρθρο 11 μόνο αν είναι ήσυχη και άοπλη. Το άρθρο 12 παρ.1 κατοχυρώνει κατά κύριο λόγο ένα ατομικό δικαίωμα. 27 Δηλαδή πως οι άνθρωποι δικαιούνται να δρουν όχι μόνο ως άτομα, ξεχωριστά από τους υπολοίπους, αλλά και οργανωμένοι σε 25

ενώσεις προσώπων, που μπορούν να αποκτήσουν νομική προσωπικότητα. Η ελευθερία ενώσεως αφορά οποιαδήποτε ένωση αρκεί να μην επιδιώκει το κέρδος. Αφορά επομένως κάθε ένωση που επιδιώκει πολιτικούς, ψυχαγωγικούς, καλλιτεχνικούς, κοινωνικούς, ανθρωπιστικούς ή εκπαιδευτικούς σκοπούς. Με τις δυο όμως αυτές διατάξεις γίνεται αναφορά μόνο στους Έλληνες πολίτες με αποτέλεσμα να δίνεται η εντύπωση ότι ο συντακτικός νομοθέτης δεν επιφυλάσσει ελευθερία του δικαιώματος αυτού και στα αλλοδαπά πρόσωπα. Παλιότερα η ερμηνεία είχε ταχθεί υπέρ της απαγόρευσης της άσκησης των δικαιωμάτων αυτών από τους αλλοδαπούς. Τελικά όμως επικράτησε η άποψη που ναι μεν κατοχυρώνει συνταγματικά τα σχετικά δικαιώματα υπέρ των αλλοδαπών, αφήνοντας όμως πλήρως ελεύθερο το συντακτικό νομοθέτη να αποφασίσει αν και με ποιους όρους θα παραχωρήσει τα δικαιώματα των άρθρων 11 και 12 στους αλλοδαπούς και στους ανιθαγενείς. Όσο αναφορά το δικαίωμα συναθροίσεως ο Έλληνας νομοθέτης αυτοδεσμεύθηκε από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και από το πρόσθετο πρωτόκολλο των Παρισίων που εισήγαγε με το νόμο 2329\53 κατοχυρώνοντας έτσι το σχετικό δικαίωμα στους πάντες, μη μπορώντας πλέον να διακρίνει μεταξύ ημεδαπών και αλλοδαπών. Η ελευθερία ενώσεως πήρε το χαρακτήρα οικουμενικού δικαιώματος μετά το 1986, όπου πραγματοποιήθηκε πλήρης αλλαγή της ελληνικής νομολογίας, και έτσι γίνεται σήμερα δεκτή η παραχώρηση του δικαιώματος του «συνεταιρίζεσθαι» και περιλαμβάνει: τη δυνατότητα ίδρυσης σωματείου, τη συμμετοχή σε αυτό προσώπων ως μελών του και τη συμμετοχή σε αυτών αλλοδαπών όσο αναφορά τη διοίκησή του. ΣΤ.ΤΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Τα πολιτικά δικαιώματα συνδέονται άμεσα με την ιθαγένεια του προσώπου. Η ιθαγένεια είναι η ιδιότητα του προσώπου ως μέλους του λαού ορισμένου κράτους, ο νομικός δεσμός του με αυτό, που προσδίδεται στο άτομο από το κράτος και όχι από το έθνος. Κάθε κράτος όσο μικρό και αν είναι προσδίδει ιθαγένεια στους υπηκόους του. 26