Τι ονομάζουμε πρότυπα; Πρότυπα είναι τεκμηριωμένες συμφωνίες που περιέχουν τεχνικές προδιαγραφές ή άλλα ακριβή κριτήρια που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν κανόνες, κατευθυντήριες οδηγίες, ή ορισμοί χαρακτηριστικών ώστε να εξασφαλίσουν ότι υλικά, προϊόντα, διαδικασίες και υπηρεσίες είναι κατάλληλα για τον σκοπό που προορίζονται. 2
Πρότυπο «Πρότυπο» είναι το έγγραφο που έχει καθιερωθεί με συναίνεση και έχει εγκριθεί από έναν αναγνωρισμένο φορέα, παρέχει, για κοινή και επαναλαμβανόμενη χρήση, κανόνες, κατευθυντήριες οδηγίες ή χαρακτηριστικά, για δραστηριότητες ή τα αποτελέσματά τους και αποσκοπεί στην επίτευξη του βέλτιστου βαθμού τάξης σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο εφαρμογής. 3
Τι είναι ο ISO; International Soccer Organisation? International Society of Olympiakos fans? Insecure Social Obligations? 4
Τι είναι ο ISO; Ο Τίτλος ISO δεν προέρχεται από τα αρχικά International Organization for Standardization (IOS) αλλά από την ελληνική λέξη «ίσος» βασισμένος στον συσχετισμό της «ισότητας» και του «προτύπου». 5
Τι είναι ο ISO και ποια η αποστολή του; Ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης είναι μια παγκόσμια ομοσπονδία εθνικών φορέων στον οποίο συμμετέχουν περισσότερες από 100 χώρες. Σε κάθε χώρα υπάρχει μόνο ένας φορέας που αντιπροσωπεύει τον ISO. Άρχισε να λειτουργεί επίσημα στις 23 Φεβρουαρίου 1947 Αποστολή του ISO είναι η προώθηση της προτυποποίησης και των σχετικών δραστηριοτήτων στον κόσμο με οπτική τη διευκόλυνση της διεθνούς ανταλλαγής αγαθών και υπηρεσιών, και την ανάπτυξη της συνεργασίας στις σφαίρες των πνευματικών, επιστημονικών, τεχνολογικών και οικονομικών δραστηριοτήτων. 6
Δομή του ISO 7
Δομή του ISO General Assembly Council Central Secretariat Αποτελείται από τους εκπροσώπους των μελών και τους αξιωματούχους Τα συνεργαζόμενα μέλη συμμετέχουν ως παρατηρητές Γενικά συνεδριάζει μια φορά το χρόνο Ασχολείται με οικονομικά θέματα και στρατηγική του ISO Διαχειρίζεται τις λειτουργίες του ISO Αποτελείται από τους αξιωματούχους και 12 εκλεγμένα μέλη Διορίζει τον Ταμία, τα 12 μέλη του Technical Management Board και τον Πρόεδρο των επιτροπών ανάπτυξης πολιτικής (policy development committees) Καθορίζει τον προϋπολογισμό της Central Secretariat Κεντρικό διοικητικό τμήμα που υποστηρίζει όλες τις επιμέρους επιτροπές και συμβούλια 8
Δομή του ISO Technical Management Board REMCO Technical advisory groups Technical committees Αναφέρεται στο συμβούλιο και αποφασίζει για τα τεχνικά θέματα (ανάπτυξη) του ISO Αποφασίζει για τις Τεχνικές Επιτροπές και παρακολουθεί το έργο τους Οργανώνει τις Ομάδες Τεχνικής Υποστήριξης (Technical Advisory Groups) Committee of reference materials Ανοιχτή στα ενδιαφερόμενα μέλη Διαμορφώνει κατηγοριοποιήσεις και καθορίζει ορισμούς σχετικά με το «υλικό αναφοράς (reference material)» που χρησιμοποιείται από τον ISO Οι Ομάδες Τεχνικής Υποστήριξης (Technical Advisory Groups) δημιουργούνται για να παρέχουν συμβουλές σχετικά με ειδικά η διατμηματικά (cross-sectoral) θέματα και να προσδιορίζουν τις απαιτούμενες εργασίες TAG1 Health Care and Technology TAG4 Metrology TAG8 Building 9
Ο ISO γύρω μας Αναρωτηθήκατε ποτέ πώς είναι δυνατό οι πιστωτικές κάρτες τηλεφωνικές κάρτες κάρτες ανάληψης μετρητών και οι έξυπνες κάρτες (smart cards) να έχουν ακριβώς το ίδιο μέγεθος; Η απάντηση κρύβεται στο ότι ο σχεδιασμός όλων αυτών των καρτών ακολουθεί ένα Διεθνές Πρότυπο του ISO : Το πρότυπο ISO 7810 Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι κάθε κάρτα μπορεί να χρησιμοποιηθεί παντού στον κόσμο. Οι οικονομίες που πετυχαίνονται κατά αυτό τον τρόπο είναι τεράστιες! 10
ISO/IEC 7810 Identification cards Physical characteristics International standard that defines the physical characteristics for identification cards. The characteristics specified include: Physical dimensions Resistance to bending, flame, chemicals, temperature and humidity Toxicity The standard includes test methods for resistance to heat Το πάχος όλων των καρτών πρέπει να είναι 0,76 mm. 11
Το πρώτο πρότυπο ISO Πολύ πριν γεννηθούν οι περισσότεροι από εμάς, δημοσιεύτηκε το πρότυπο "Standard reference temperature for industrial length measurement " 12
Διεθνής προτυποποίηση Διεθνής προτυποποίηση ισχύει όταν μέσα σε ένα βιομηχανικό τομέα η μεγάλη πλειοψηφία των προϊόντων ή των υπηρεσιών ακολουθούν το ίδιο πρότυπο. Είναι αποτέλεσμα συμφωνιών που προέρχονται από συμβιβασμό που επιτυγχάνεται μεταξύ όλων των οικονομικών «παικτών» στον βιομηχανικό αυτό τομέα προμηθευτές, χρήστες και πολλές φορές κυβερνήσεις. 13
Διεθνής προτυποποίηση Οι «παίκτες» συμφωνούν σε προδιαγραφές και κριτήρια που θα εφαρμόζονται συστηματικά στην επιλογή και κατηγοριοποίηση των υλικών, στην παραγωγή των προϊόντων και την παροχή των υπηρεσιών. 14
Όλοι οι καλοί χωράνε στον ISO; Μέλη του ISO είναι εθνικοί οργανισμοί, «ο πιο αντιπροσωπευτικός κάθε χώρας στο πεδίο της προτυποποίησης». Μόνο ένας οργανισμός μπορεί να συμμετάσχει από κάθε χώρα. 15
Τι κάνουν τα μέλη του ISO; Ενημερώνουν φορείς στη χώρα τους που ενδεχομένως ενδιαφέρονται για τις σχετικές ευκαιρίες και πρωτοβουλίες που σχετίζονται με τη διεθνή προτυποποίηση, Οργανώνουν μια συγκροτημένη άποψη των συμφερόντων της χώρας κατά την διάρκεια των διεθνών διαπραγματεύσεων που οδηγούν σε συμφωνίες για πρότυπα, Εξασφαλίζουν την ύπαρξη γραμματείας για όλες τις τεχνικές επιτροπές και υπο-επιτροπές του ISO στις οποίες η χώρα έχει ενδιαφέρον, Καταβάλλουν το μερίδιο της χώρας στην οικονομική υποστήριξη των κεντρικών λειτουργιών του ISO πληρώνοντας συνδρομή μέλους. 16
Τι κάνουμε όταν υπάρχει ανάγκη για δημιουργία προτύπου; 17
Ποιος τελικά κάνει τη δουλειά; Η τεχνική εργασία του ISO είναι αποκεντρωμένη και εκτελείται από τεχνικές επιτροπές, υπο-επιτροπές και ομάδες εργασίας. Αντιπρόσωποι βιομηχανίας, ερευνητικών ιδρυμάτων, κυβερνητικών αρχών, ενώσεων καταναλωτών και διεθνών οργανισμών συνέρχονται σαν ισότιμοι εταίροι για τη λύση προβλημάτων προτυποποίησης. 18
ΕΝ ISO 9001 19
ΕΝ ISO 9001 Εκπονήθηκε από την: Τεχνική Επιτροπή ISO TC 176 Διαχείριση της ποιότητας και διασφάλιση της ποιότητας Υποεπιτροπή 2 Συστήματα για την ποιότητα Η προσαρμογή του σε Ευρωπαϊκό Πρότυπο έγινε από το Κέντρο Διαχείρισης της CEN (CEN Management Centre - CMC) με τη βοήθεια του CEN/BT WG107 20
ΕΝ ISO 9001 Επιτροπή ISO/TC 176 Αρχικά είκοσι χώρες μέλη αποφάσισαν να είναι ενεργά μέλη (P-members) στις εργασίες της νέας αυτής επιτροπής, ενώ άλλες δεκατέσσερις χώρες επέλεξαν να παρακολουθήσουν τις εργασίες της επιτροπής αυτής ως παρατηρητές (O-members). Σήμερα, ο αριθμός των χωρών μελών που συμμετέχουν στην επιτροπή ISO / TC 176 ως ενεργά μέλη έχει τετραπλασιαστεί και ξεπερνάει τις ογδόντα μία (ως μέλη), ενώ συμμετέχουν και περισσότερες από είκοσι πέντε χώρες ως παρατηρητές στις εργασίες της επιτροπής. 21
Επιτροπή ISO/TC 176 Που βασίστηκε Η επιτροπή βασίστηκε σε πρότυπα: του Ηνωμένου Βασιλείου (BS 5750 και BS 4891), της Γαλλίας (AFNOR Z 50-110), της Γερμανίας (DIN Deutsches Institut für Normung 55-355), της Ολλανδίας (NEN 2646), του Καναδά (CSA Z299), των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ANSI/ASQC Z-1.15, MIL-Q-9858A, ANSI/ASQC C-1, ANSI/ASME NQA-1) και της Ιαπωνίας. Επίσης, η επιτροπή έλαβε σοβαρά υπόψη της στρατιωτικά πρότυπα (ΝΑΤΟ AQAP allied quality assurance procedures). 22
Επιτροπή ISO/TC 176 Που βασίστηκε Οι εργασίες της επιτροπής αυτής απέφεραν το 1986 τα πρώτα standards (πρότυπα), τα οποία δημοσιεύτηκαν στις αρχές του 1987 και έγιναν γνωστά ως οικογένεια προτύπων ISO 9000. Το τελευταίο επίτευγμα της επιτροπής ISO / TC 176 αποτελεί η αναθεωρημένη και ισχύουσα πλέον έκδοση προτύπων της οικογένειας προτύπων 9000, των οποίων η δημοσίευση άρχισε στις 8 Δεκεμβρίου 2008. 23
Έκδοση Διεθνούς Προτύπου Τα σχέδια Διεθνών Προτύπων που υιοθετούνται από τις Τεχνικές Επιτροπές κυκλοφορούν στους φορείς - μέλη για ψήφιση. Όλα τα μέλη του ISO, ανεξάρτητα από το status συμμετοχής τους σε μια τεχνική επιτροπή (P-, O- member ή τίποτε) έχουν το δικαίωμα να ψηφίσουν στο στάδιο της Δημόσιας Κρίσης (enquiry - DIS) και στο στάδιο της τελικής έγκρισης (approval - FDIS) Το κείμενο (DIS / FDIS) εγκρίνεται εάν: τα 2/3 των ψήφων των P-member είναι θετικές και δεν είναι αρνητικές περισσότερες από το ¼ των συνολικών ψήφων (P-, O-member ή τίποτε) Σημ. Οι αποχές καθώς και οι αρνητικές ψήφοι που δεν συνοδεύονται από σχόλια / αιτιολόγηση δεν προσμετρούνται. 24
ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 8402 Ο ΕΛΟΤ δημιουργεί τα ελληνικά πρότυπα με βάση τα διεθνή ή και αμιγώς ελληνικά πρότυπα. Το πρότυπο ΕΛΟΤ ΕΝ ISO 8402 αφορά στην ορολογία σχετικά με την ποιότητα Συντάχθηκε από την Τεχνική Επιτροπή ΕΛΟΤ/ΤΕ 55 «ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ» Η ΕΛΟΤ/ΤΕ 55 έχει συσταθεί και λειτουργεί στον ΕΛΟΤ με βάση το ΕΝ ISO 8402 Quality Management and quality assurance - Vocabulary 1995 25
Η ΕΛΟΤ/ΤΕ 55 συμβουλεύτηκε ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΝΠΔΔ και ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ 26
Η ΕΛΟΤ/ΤΕ 55 συμβουλεύτηκε ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Υπουργείο Βιομηχανίας Έρευνας και Τεχνολογίας Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας Γενικό Επιτελείο Εθνικής Άμυνας ΝΠΔΔ και ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ Ελληνική Βιομηχανία Όπλων Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Οργανισμός Οικονομικής Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών Ελλάδας Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού Ελληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας Ελληνικό Φόρουμ Ποιότητας ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Σύνδεσμος Ελληνικών Βιομηχανιών 27
Εξέλιξη των προτύπων της σειράς ISO9000 Πηγή : The British Standars Institution 28
Πρότυπα της σειράς ISO 9000 ISO 9000:2005 «Συστήματα Διαχείρισης της Ποιότητας Θεμελιώδεις Αρχές και λεξιλόγιο»: Καθορίζονται οι θεμελιώδεις αρχές διαχείρισης της ποιότητας και αναφέρει την ορολογία και τους ορισμούς που χρησιμοποιούνται στη σειρά ISO 9000. ISO 9001:2008 «Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας -Απαιτήσεις»: Είναι το πρότυπο που μελετάμε σε αυτή την εργασία. Περιλαμβάνει τις ειδικές απαιτήσεις με τις οποίες πρέπει να συμφωνεί ένα Σύστημα Διαχείρισης Ποιότητας για να πιστοποιηθεί. ΙSO 9004:2009 «Συστήματα διαχείρισης της ποιότητας Κατευθυντήριες οδηγίες για βελτιώσεις της επίδοσης»: Συμπληρώνει το πρότυπο ISO 9001 παρέχοντας οδηγίες βελτίωσης της επίδοσης για την επιτυχή εφαρμογή του προτύπου ISO 9001 ΙSO 19011:2011 «Κατευθυντήριες οδηγίες για τη διενέργεια επιθεώρησης συστημάτων συστημάτων διαχείρισης της ποιότητας και του περιβάλλοντος»: Περιλαμβάνει οδηγίες για επιθεωρήσεις συστημάτων διαχείρισης της ποιότητας και περιβαλλοντικής διαχείρισης καθώς και για την επάρκεια χαρακτηριστικών των επιθεωρητών. ISO 10005:2005 «Διαχείριση της Ποιότητας - Κατευθυντήριες οδηγίες για τα σχέδια για την ποιότητα»: Παρέχει οδηγίες οι οποίες υποστηρίζουν την προετοιμασία, ανασκόπηση, αποδοχή και αναθεώρηση των σχεδίων ποιότητας. ISO 10006:2003 «Διαχείριση της Ποιότητας - Κατευθυντήριες οδηγίες για την ποιότητα στη διαχείριση έργων»: Περιέχει οδηγίες που υποστηρίζουν την διασφάλιση της ποιότητας κατά την διαχείριση έργων. 29
Οικογένεια του ISO 9000 Πρότυπο/ έγγραφο ISO 9000:2005 Quality management systems Fundamentals and Vocabulary ISO 9001:2008 Quality management systems Requirements ISO 9004:2000 Quality management systems Guidelines for performance improvements ISO 10002 Τίτλος Έκδοση Ημερ. Δημοσίευσης Quality management Customer satisfaction Guidelines for complaints handling in organizations Second 2005-09-20 C Third 2008-12-08 A Second 2000-12-15 B First 2004-07-01 C ISO 10005:1995 Quality management - Guidelines for quality plans First 1995-09-15 C ISO 10006:2003 ISO 10007:2003 ISO 10012:2003 ISO/TS 16949:2002 ISO 90003:2004 ISO 19011:2002 Quality management - Guidelines to quality management in projects Quality management - Guidelines for configuration management Measurement management systems- Requirements for measurement processes and measuring equipment Quality management systems, Automotive Suppliers, Particular requirements for the application of ISO 9001:2000 Software engineering Guidelines for the application of ISO 9001:2000 to computer software Guidelines on quality and/or environmental management systems auditing Second 2003-06-15 B Second 2003-06-15 C Second 2003-04-14 B Second 2002-03-01 A First 2004-02-11 B First 2002-10-01 C Τύπος MSS 30
Οικογένεια του ISO 9000 Πρότυπο/ έγγραφο ISO Brochure:2000 ISO Brochure:2000 Τίτλος Έκδοση Ημερ. Δημοσίευσης Selection and Use of ISO 9000 Second 2000-11 C Quality Management Principles and Guidelines on their Application First 2000-11 C Τύπος MSS ISO Handbook:2002 ISO 10019 ISO 9001 for Small Businesses - What to do: Advice from ISO/TC 176 Guidelines for the selection of quality management system consultants and use of their services Second 2002-07 B First 2005-01-05 C ISO 10015:1999 Quality Management: Guidelines for training First 1999-12-15 C ISO/TR 10017 Guidance on statistical techniques for ISO 9001:2000 Second 2003-05-15 C ISO TR 10014:1998 ISO TR 10013:2001 Guidelines for managing the economics of quality First 1998-08-01 C Guidelines for quality management system documentation Second 2001-07-15 C 31
Διάδοση του προτύπου Πηγή : ISO SURVEY 2011 32
Παρουσίαση EN ISO 9001 1. Αντικείμενο 2. Τυποποιητική παραπομπή 3. Όροι και ορισμοί 4. Σύστημα διαχείρισης ποιότητας 5. Ευθύνη της Διοίκησης 6. Διαχείριση πόρων 7. Υλοποίηση του προϊόντος 8. Μέτρηση, ανάλυση και βελτίωση 33
1 - Αντικείμενο Γενικότητες Ο όρος «προϊόν» εφαρμόζεται μόνο στο προϊόν ή υπηρεσία που προορίζεται για έναν πελάτη Απαιτήσεις για ένα Σύστημα Διαχείρισης της Ποιότητας όπου ένας οργανισμός α) χρειάζεται να αποδείξει την ικανότητά του να παρέχει με συνέπεια προϊόν το οποίο ικανοποιεί τις απαιτήσεις των πελατών τις κανονιστικές απαιτήσεις β) σκοπεύει να αυξήσει την ικανοποίηση των πελατών με εφαρμογή του συστήματος που περιλαμβάνει διεργασίες για τη διαρκή βελτίωση του συστήματος διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις των πελατών διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις κανονιστικές απαιτήσεις 34
1 - Αντικείμενο Εφαρμογή Όλες οι απαιτήσεις του προτύπου προορίζονται να είναι εφαρμόσιμες σε όλους τους οργανισμούς, ανεξαρτήτως τύπου, μεγέθους και του προϊόντος που παρέχεται Χ Χ Στις περιπτώσεις όπου οποιαδήποτε απαίτηση αυτού του προτύπου δεν μπορεί να εφαρμοστεί εξαιτίας της φύσης και του προϊόντος ενός οργανισμού, αυτό μπορεί να εξετασθεί προκειμένου να εξαιρεθεί Οι εξαιρέσεις πρέπει να περιορίζονται στο κεφάλαιο 7 και να μην επηρεάζουν την ικανότητα και ευθύνη του οργανισμού να παρέχει προϊόν που ικανοποιεί τις απαιτήσεις των πελατών. 35
2 Τυποποιητική παραπομπή Συνισχύοντα πρότυπα ISO 9000: 2005, Συστήματα Διαχείρισης της Ποιότητας - Θεμελιώδεις Αρχές και Λεξιλόγιο. Το παραπάνω τυποποιητικό έγγραφο περιέχει διατάξεις οι οποίες, μέσω παραπομπών, αποτελούν διατάξεις του ΕΝ ISO 9001. Προσοχή στις χρονολογημένες παραπομπές! 36
3 Ορισμοί Οι ορισμοί δίνονται στο ISO 9000:2005. Όροι που περιγράφουν την αλυσίδα προμηθειών προμηθευτής οργανισμός πελάτης 37
Συστήματα διαχείρισης ποιότητας και λοιπά συστήματα Υπάρχουν δύο οικογένειες προτύπων που αφορούν σε συστήματα διαχείρισης: ISO 9000 ISO 14000 38