ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, 8.6.2017 COM(2017) 286 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Αερομεταφορές: ανοικτή και συνδεδεμένη Ευρώπη {SWD(2017) 207 final} EL EL
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Ένας ισχυρός τομέας αερομεταφορών για μια ισχυρότερη Ένωση Οι αερομεταφορές είναι ζωτικής σημασίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελούν κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη, δημιουργούν θέσεις εργασίας, διευκολύνουν το εμπόριο και παρέχουν στους πολίτες τη δυνατότητα να ταξιδεύουν. Σήμερα στις ευρωπαϊκές αερομεταφορές αντιστοιχεί το 26 % της παγκόσμιας αγοράς, ενώ η ετήσια συνεισφορά τους στο ευρωπαϊκό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν ανέρχεται σε 510 δισ. EUR και στηρίζουν 9,3 εκατ. θέσεις εργασίας στην Ευρώπη. Οι ανοικτές και διασυνδεδεμένες αγορές στον τομέα των αερομεταφορών προσφέρουν φθηνότερες πτήσεις προς μεγαλύτερη ποικιλία ταξιδιωτικών προορισμών σε ολόκληρο τον κόσμο. Η αεροπορική συνδεσιμότητα είναι σημαντική για το επιβατικό κοινό, καθώς και για τις επιχειρήσεις και την οικονομία εν γένει, διότι όσο καλύτερα συνδέεται αεροπορικώς μια πόλη, μια περιοχή ή μια χώρα με άλλους προορισμούς στην Ευρώπη και άλλα μέρη του κόσμου, τόσο μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη μπορεί να παρουσιάσει. Οι αεροπορικές μεταφορές παρουσίασαν σημαντική αύξηση μετά τη δημιουργία της ενιαίας αγοράς αερομεταφορών της ΕΕ πριν από 25 χρόνια. Ο αριθμός των πτήσεων που εκτελούνται ημερησίως αυξήθηκε από λιγότερες από 10 000 που ήταν το 1992 σε περίπου 23 000 το 2016. Επιπλέον, οι επιβάτες έχουν πλέον πρόσβαση σε περισσότερους προορισμούς. Ενώ το 1992 υπήρχαν λιγότερες από 2 700 διαδρομές, σήμερα ο αριθμός αυτός φτάνει περίπου τις 7 400. Το 2015 περισσότεροι από 1,45 δισεκατομμύριο επιβάτες αναχώρησαν ή αφίχθησαν σε αερολιμένες της ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές αερομεταφορές πρέπει να συνεχίσουν να είναι ανταγωνιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο και να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που δημιουργούνται στο πλαίσιο της ταχέως μεταβαλλόμενης παγκόσμιας οικονομίας, με βιώσιμο τρόπο. Γι αυτόν τον λόγο, τον Δεκέμβριο του 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μία «Στρατηγική για τις αερομεταφορές στην Ευρώπη» 1, με την οποία εκφράστηκε ένα φιλόδοξο όραμα για το μέλλον των ευρωπαϊκών αερομεταφορών. Η εν λόγω στρατηγική στοχεύει στην τόνωση της οικονομίας της Ευρώπης, την ενδυνάμωση της βιομηχανικής της βάσης και την ενίσχυση της ηγετικής της θέσης στον τομέα των αερομεταφορών σε παγκόσμιο επίπεδο, και παράλληλα αντιμετωπίζει τις περιβαλλοντικές και κλιματικές προκλήσεις, συμβάλλοντας κατ αυτόν τον τρόπο άμεσα στις στρατηγικές προτεραιότητες της Επιτροπής. 1.2. Η στρατηγική για τις αερομεταφορές στην Ευρώπη φέρνει αποτελέσματα Η στρατηγική για τις αερομεταφορές στην Ευρώπη όρισε μια σειρά από μέτρα πολιτικής που θα πρέπει να ληφθούν τα επόμενα έτη. Η παρούσα ανακοίνωση, καθώς και η πρόταση και οι κατευθυντήριες γραμμές, στις οποίες γίνεται αναφορά στην παρούσα ανακοίνωση και οι οποίες παρουσιάζονται παράλληλα, συμβάλλουν στην εν λόγω στρατηγική και, πιο συγκεκριμένα, στα μέτρα που στοχεύουν να επιτύχουν τα παρακάτω: 1 Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Στρατηγική για τις αερομεταφορές στην Ευρώπη», COM/2015/0598 final. EL 2 EL
να διατηρηθεί η ηγετική θέση στον τομέα των αερομεταφορών, μέσω της διασφάλισης του ανταγωνισμού και της διευκόλυνσης των ξένων επενδύσεων σε αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ να αντιμετωπιστούν οι περιορισμοί που τίθενται στην ανάπτυξη στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο μέσω της βελτίωσης της συνδεσιμότητας και της αποδοτικότητας του εναέριου χώρου. 2. ΗΓΕΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΣΤΙΣ ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΑΕΡΟΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 2.1. Διασφάλιση του ανταγωνισμού στον τομέα των αερομεταφορών Η ΕΕ διευκολύνει την πρόσβαση σε αγορές και τις επενδυτικές ευκαιρίες που διαθέτει ο τομέας των ευρωπαϊκών αερομεταφορών σε σημαντικές αγορές του εξωτερικού με τη συμβολή της στην αύξηση της διεθνούς του παρουσίας και μέσω της διασφάλισης συνθηκών ανοικτής αγοράς για όλες τις αεροπορικές εταιρείες στην ΕΕ. Η σύναψη συμφωνιών για τις αεροπορικές μεταφορές μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών υποστηρίζει την ανοικτή και διασυνδεδεμένη αγορά. Προσφέρει περισσότερες πτήσεις και προορισμούς και σε χαμηλότερες τιμές. Ορισμένες συμφωνίες έχουν ήδη συναφθεί, ενώ άλλες βρίσκονται υπό διαπραγμάτευση ή δεν έχουν ακόμη υπογραφεί (Ουκρανία), και νέες συμφωνίες αναμένεται να αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης κατά τα επόμενα χρόνια, με βάση τις συστάσεις της Επιτροπής προς το Συμβούλιο για εξουσιοδότηση για την έναρξη περαιτέρω διαπραγματεύσεων. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν διεθνή πρότυπα στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ή του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας που να καλύπτουν την πρόσβαση στις αγορές. Γι αυτόν τον λόγο, η ΕΕ καθορίζει τις προϋποθέσεις για το άνοιγμα της αγοράς με τρίτες χώρες μέσω συμφωνιών για τις αεροπορικές μεταφορές προκειμένου να δημιουργήσει προβλεψιμότητα δικαίου και βεβαιότητα για τους επενδυτές. Ωστόσο, σε περιπτώσεις όπου απουσιάζει συμφωνία για τις αεροπορικές μεταφορές με την εκάστοτε τρίτη χώρα ή όπου οι υφιστάμενες συμφωνίες (της ΕΕ ή των κρατών μελών) δεν συμπεριλαμβάνουν επαρκείς κανόνες για την καταπολέμηση πρακτικών που έχουν αρνητική επίδραση στον ανταγωνισμό, η ευρωπαϊκή συνδεσιμότητα είναι πιθανό να δεχθεί πλήγμα εάν οι εν λόγω πρακτικές εφαρμοστούν από τρίτες χώρες ή οντότητες τρίτων χωρών εις βάρος των αεροπορικών εταιρειών της ΕΕ. Πιο μακροπρόθεσμα, οι εν λόγω πρακτικές, εάν επιτραπεί να συνεχιστούν, μπορεί να έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην κατάσταση του ανταγωνισμού στην αγορά και κατ επέκταση να οδηγήσουν σε λιγότερες επιλογές, μικρότερο βαθμό συνδεσιμότητας και υψηλότερες τιμές για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. Οι αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ είναι, φυσικά, υπεύθυνες για τη δική τους ανταγωνιστικότητα και θα πρέπει να εξακολουθήσουν να προσαρμόζουν τα προϊόντα τους και τα επιχειρηματικά μοντέλα τους στις συνθήκες της αγοράς. Ωστόσο, σε περιπτώσεις που η συνδεσιμότητα και η ανταγωνιστικότητα της Ένωσης στον τομέα των διεθνών αερομεταφορών τίθενται σε κίνδυνο λόγω πρακτικών που εισάγουν διακρίσεις, η ΕΕ θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να λάβει τα κατάλληλα μέτρα. EL 3 EL
Διάφορα μέτρα είναι αναγκαία για τη μείωση του κινδύνου που δημιουργούν οι πρακτικές που θίγουν τον ανταγωνισμό. Πρώτον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους στο διεθνές πλαίσιο του Διεθνούς Οργανισμού Πολιτικής Αεροπορίας και του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου για ενεργή στήριξη της ανάπτυξης πολυμερών κανόνων για τη διασφάλιση ίσων όρων πρόσβασης στην αγορά και ίσων όρων ανταγωνισμού για όλες τις αεροπορικές εταιρείες. Δεύτερον, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να συνεχίσουν τη συνεργασία τους με τρίτες χώρες, και να αντιμετωπίσουν το εν λόγω ζήτημα στο πλαίσιο συμφωνιών για τις αεροπορικές μεταφορές 2. Οι παραπάνω ενέργειες εξακολουθούν να αποτελούν το προτιμώμενο πλαίσιο δράσης της ΕΕ. Σε επίπεδο ΕΕ, είναι επίσης αναγκαίοι κανόνες που να επιτρέπουν την υποβολή καταγγελιών στην Επιτροπή. Η Επιτροπή μπορεί, στη συνέχεια, να διεξαγάγει έρευνα με στόχο να διαπιστωθεί κατά πόσο οι αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ έχουν υποστεί ζημία από τις σχετικές πρακτικές τρίτων χωρών, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει στη λήψη αντισταθμιστικών μέτρων. Ο ισχύων κανονισμός σχετικά με τα εν λόγω ζητήματα 3 έχει αποδειχθεί ακατάλληλος ως προς την προσέγγισή του και θα πρέπει να αντικατασταθεί από πιο αποτελεσματικό μέσο. Η Επιτροπή: προτείνει νέο κανονισμό για την προστασία του ανταγωνισμού στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών, ο οποίος θα αντικαταστήσει τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 868/2004 καλεί το Συμβούλιο να επιτρέψει την έναρξη διαπραγματεύσεων για περαιτέρω διμερείς συνολικές συμφωνίες της ΕΕ για τις αεροπορικές μεταφορές (Κίνα, Κουβέιτ, Μεξικό, Μπαχρέιν, Ομάν και Σαουδική Αραβία), και να λάβει σύντομα απόφαση σχετικά με την υπογραφή της συνολικής συμφωνίας για τις αεροπορικές μεταφορές μεταξύ ΕΕ και Ουκρανίας. 2.2. Διευκόλυνση των ξένων επενδύσεων σε ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες Προκειμένου να αναπτυχθούν, οι ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων ξένων επενδύσεων. Η απελευθέρωση της αγοράς αερομεταφορών της ΕΕ έχει εξαλείψει όλους τους φραγμούς για τις επενδύσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών αεροπορικών εταιρειών. Το γεγονός αυτό ωφέλησε τόσο τις αεροπορικές εταιρείες όσο και τους επιβάτες, καθώς βελτίωσε τη βιωσιμότητα των αεροπορικών εταιρειών και προσέφερε περισσότερες πτήσεις. Οι ξένες αεροπορικές εταιρείες επιτρέπεται όχι μόνο να εκτελούν πτήσεις εντός της ΕΕ, αλλά και να επενδύουν σε αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ. Ωστόσο, βάσει των ισχυόντων κανόνων 4, οι επενδύσεις σε αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ από τρίτες χώρες ή από υπηκόους τρίτων χωρών δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 49 % της κυριότητας και ο πραγματικός έλεγχος της εταιρείας πρέπει να παραμένει στα χέρια των κρατών μελών ή των υπηκόων τους. Σε 2 3 4 http://ec.europa.eu/transport/modes/air/aviation-strategy/external_policy. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 868/2004 για την προστασία από τις πρακτικές χορήγησης ενισχύσεων και τις αθέμιτες τιμολογιακές πρακτικές που προκαλούν ζημία στους κοινοτικούς αερομεταφορείς κατά την παροχή αεροπορικών υπηρεσιών από χώρες που δεν είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1008/2008. EL 4 EL
διαφορετική περίπτωση, δεν θα είναι δυνατό να επιτρέπεται σε αεροπορικές εταιρείες να λειτουργούν ή να συνεχίζουν να λειτουργούν ως αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ. Αρκετές σημαντικές ξένες επενδύσεις έχουν πραγματοποιηθεί κατά τα τελευταία έτη, γεγονός που οδήγησε τα κράτη μέλη και την Επιτροπή σε επανεξέταση με στόχο τη διασφάλιση της τήρησης των απαιτήσεων. Ως εκ τούτου, προκειμένου να βελτιωθεί η ασφάλεια δικαίου και να καταστεί σαφές στους ξένους επενδυτές και στις αεροπορικές εταιρείες ποια επενδυτικά προγράμματα επιτρέπουν τη συνέχιση της λειτουργίας τους ως αεροπορικών εταιρειών της ΕΕ, η Επιτροπή παρουσιάζει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τους ισχύοντες κανόνες περί κυριότητας και ελέγχου που περιέχονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1008/2008. Στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές περιγράφεται η μεθοδολογία που ακολούθησε η Επιτροπή κατά τον προσδιορισμό των σχετικών απαιτήσεων κυριότητας και ελέγχου, ιδίως σε περιπτώσεις ξένων επενδύσεων. Στη συνέχεια, οι κανόνες περί κυριότητας και ελέγχου θα επανεξετάζονται από την Επιτροπή και, εν ανάγκη, θα προσαρμόζονται ώστε να παραμένουν επίκαιροι και αποτελεσματικοί στην ταχέως μεταβαλλόμενη αγορά αερομεταφορών. Η Επιτροπή: παρουσιάζει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τους κανόνες περί κυριότητας και ελέγχου για τις ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες που περιέχονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 προβαίνει σε επανεξέταση των κανόνων περί κυριότητας και ελέγχου των αεροπορικών εταιρειών της ΕΕ, στο πλαίσιο της αξιολόγησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 5. 3. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ ΠΟΥ ΤΙΘΕΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΝΑΕΡΙΟ ΧΩΡΟ 3.1. Βελτίωση της αεροπορικής συνδεσιμότητας Οι αεροπορικές μεταφορές εξακολουθούν να αποτελούν πρόκληση για ορισμένες περιφέρειες στην ΕΕ, η οποία μπορεί επίσης να αφορά τις εξόχως απόκεντρες περιοχές. Η ΕΕ αναγνώρισε την ανάγκη να αντιμετωπιστούν περιπτώσεις όπου, για ορισμένες διαδρομές και λόγω ιδιαίτερων συνθηκών, η ανεπαρκής ζήτηση ή η ανεπάρκεια της αγοράς δεν επέτρεψαν την προσφορά επαρκών πτήσεων για την εξυπηρέτηση των αναγκών των τοπικών κοινοτήτων. Στις περιπτώσεις αυτές, οι υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας μπορούν να εγγυώνται ότι ιδίως οι περιφερειακές ή αναπτυσσόμενες περιοχές είναι καλά διασυνδεδεμένες με την υπόλοιπη Ευρώπη. Προκειμένου να μην θιγεί ο ανταγωνισμός, οι υποχρεώσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας στην ΕΕ επιτρέπονται μόνο υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις που καθορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1008/2008. Η εμπειρία δείχνει ότι οι ισχύοντες κανόνες δεν εφαρμόζονται πάντοτε με συνοχή, γεγονός που μπορεί να υπονομεύσει τον στόχο 5 Οποιεσδήποτε προτάσεις θα υπόκεινται στις απαιτήσεις της Επιτροπής για βελτίωση της νομοθεσίας. EL 5 EL
της διασφάλισης τόσο της συνδεσιμότητας όσο και του ανταγωνισμού στις εν λόγω διαδρομές. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή παρουσιάζει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές με στόχο να προσφέρει διευκρινίσεις σχετικά με τα θέματα που τέθηκαν από τα κράτη μέλη και τις τοπικές αρχές κατά τη σύλληψη, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των οικείων καθεστώτων υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές θα περιγράφουν τη μεθοδολογία που ακολούθησε η Επιτροπή κατά τον προσδιορισμό της υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας. Αναμένεται ότι θα βοηθήσουν τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν ορθά και αποτελεσματικά όλους τους κανόνες περί υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας, όπου είναι αναγκαίο, ως μία από τις δυνατές επιλογές για να αντιμετωπιστούν τα κενά συνδεσιμότητας. Στη συνέχεια, οι κανόνες περί υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας θα επανεξετάζονται και, εν ανάγκη, θα προσαρμόζονται προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι παραμένουν αποτελεσματικοί και σαφείς. Η Επιτροπή: παρουσιάζει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τους κανόνες περί υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας που περιέχονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1008/2008 προβαίνει σε επανεξέταση των κανόνων περί υποχρέωσης παροχής δημόσιας υπηρεσίας, στο πλαίσιο της αξιολόγησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1008/2008. Επιπλέον, οι υπηρεσίες της Επιτροπής αναπτύσσουν επί του παρόντος δείκτη συνδεσιμότητας για τον πιο αποτελεσματικό εντοπισμό των κενών συνδεσιμότητας και τον ορισμό κριτηρίων αναφοράς για τα διαφορετικά επίπεδα αεροπορικών υπηρεσιών μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ. Ο εν λόγω δείκτης θα έχει δημοσιευτεί έως το τέλος του 2017. 3.2. Ενίσχυση της αποδοτικότητας του εναέριου χώρου Η κύρια πρόκληση για την ανάπτυξη της ευρωπαϊκής αεροπορίας είναι να μειωθούν οι περιορισμοί απόδοσης οι οποίοι παρεμποδίζουν σοβαρά την ικανότητα του ευρωπαϊκού τομέα αερομεταφορών να αναπτυχθεί με βιώσιμο τρόπο και να ανταγωνίζεται σε διεθνές επίπεδο, και προκαλούν καθυστερήσεις. Ο κατακερματισμός του ευρωπαϊκού εναέριου χώρου συνεπάγεται κόστος που φτάνει τουλάχιστον τα 3 δισ. EUR ετησίως και προκαλεί την εκπομπή έως 50 εκατ. τόνων διοξειδίου του άνθρακα. Ο Ενιαίος Ευρωπαϊκός Ουρανός αποτελεί απτό παράδειγμα της αλλαγής που επιφέρει η ΕΕ, αυξάνοντας τη χωρητικότητα, βελτιώνοντας τις συνθήκες ασφάλειας και περικόπτοντας το κόστος, με παράλληλο περιορισμό του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των αερομεταφορών. Παρά τις προαναφερθείσες βελτιώσεις, διακοπές της κυκλοφορίας που σχετίζονται με δυσμενείς καιρικές συνθήκες, τεχνικές βλάβες, έκτακτα γεγονότα και καταστάσεις κρίσης, καθώς και εργασιακές κινητοποιήσεις, εξακολουθούν να παρεμποδίζουν σοβαρά τις EL 6 EL
αεροπορικές μεταφορές στην Ευρώπη 6. Επιπλέον, ορισμένες ζωτικές μεταρρυθμίσεις που προωθούνται από την Επιτροπή για τη βελτίωση της αποδοτικότητας του εναέριου χώρου, με μικρότερες διαδρομές και χαμηλότερο λειτουργικό και περιβαλλοντικό κόστος παραμένουν σε εκκρεμότητα στο Συμβούλιο από το 2014 (Ενιαίος Ευρωπαϊκός Ουρανός - SES 2 +). Οι εν λόγω μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να αποφέρουν εξοικονόμηση 36 δισ. EUR κατά τα επόμενα 20 χρόνια και να δημιουργήσουν έως και 11 000 θέσεις εργασίας. Από το σύνολο των λόγων που προκαλούν διαταραχές της εναέριας κυκλοφορίας, οι εργασιακές κινητοποιήσεις με τη μορφή απεργιών αποτελούν την πιο πολύπλοκη πρόκληση, διότι οι απεργίες των υπηρεσιών διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας συνήθως οδηγούν σε πολλές ακυρώσεις πτήσεων και καθυστερήσεις, καθηλώνοντας επιβάτες στους αερολιμένες. Οι εν λόγω κινητοποιήσεις επηρεάζουν σημαντικά τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς 7. Από το 2005 έως το 2016, 243 660 πτήσεις ακυρώθηκαν εξαιτίας απεργιών των υπηρεσιών διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας, γεγονός που υπολογίζεται ότι επηρέασε περίπου 27 εκατομμύρια επιβάτες. Κατά την παραπάνω περίοδο, το κόστος από καθυστερήσεις και μόνο που οφείλονταν σε εργασιακές κινητοποιήσεις των υπηρεσιών διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας ξεπέρασε το 1 δισ. EUR για τις αεροπορικές εταιρείες. Το δικαίωμα στην απεργία είναι θεμελιώδες δικαίωμα 8. Επί του παρόντος, διέπεται κατ ουσίαν από το εκάστοτε εθνικό δίκαιο. Ορισμένες πρακτικές που εφαρμόζουν ήδη πολλά κράτη μέλη επί του παρόντος συμβάλλουν στη μείωση του αριθμού των ακυρώσεων πτήσεων και των καθυστερήσεων για τους Ευρωπαίους ταξιδιώτες. Η Επιτροπή προσδιόρισε σειρά επιχειρησιακών μέτρων τα οποία θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από τους ενδιαφερόμενους φορείς με στόχο την αντιμετώπιση των εν λόγω ζητημάτων. Τα εν λόγω μέτρα περιλαμβάνουν τη βελτίωση του κοινωνικού διαλόγου στον τομέα της διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας, με αξιοποίηση της εργαλειοθήκης που έχει αναπτυχθεί από τους κοινωνικούς εταίρους, αλλά και την έγκαιρη προειδοποίηση για απεργίες από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, την ατομική ειδοποίηση από μέλη του προσωπικού, την προστασία των υπερπτήσεων και την προστασία των περιόδων αιχμής της εναέριας κυκλοφορίας. Η Επιτροπή: ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και τους ενδιαφερόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων, να εφαρμόσουν τις ακόλουθες 6 7 8 Το 2016 οι λόγοι που οδήγησαν σε καθυστερήσεις της διαχείρισης ροής εναέριας κυκλοφορίας κατά τη διαδρομή ήταν με τα αντίστοιχα ποσοστά οι εξής: χωρητικότητα/ προσωπικό ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας (57 %), καιρικές συνθήκες (19 %), απεργίες προσωπικού υπηρεσιών διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας (14 %) και άλλα γεγονότα (9 %). Πράγματι, από την έναρξη της λειτουργίας του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού το 2004, το δίκτυο αεροπορικών μεταφορών της ΕΕ έχει υποστεί 375 ημέρες απεργιών, οι οποίες αντιστοιχούν σε περισσότερο από έναν χρόνο απεργίας στη διάρκεια περιόδου δεκατριών ετών. Κατοχυρώνεται στο άρθρο 28 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων ο οποίος προβλέπει ότι: «Οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες, ή οι αντίστοιχες οργανώσεις τους, έχουν, σύμφωνα με το δίκαιο της Ένωσης και τις εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές, δικαίωμα να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις στα ενδεδειγμένα επίπεδα καθώς και να προσφεύγουν, σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, σε συλλογικές δράσεις για την υπεράσπιση των συμφερόντων τους, συμπεριλαμβανομένης της απεργίας». Βλ. άρθρο 6 του (αναθεωρημένου) Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη το οποίο αναγνωρίζει το δικαίωμα εργαζομένων και εργοδοτών να προσφεύγουν σε συλλογικές δράσεις, σε περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος της απεργίας. EL 7 EL
πρακτικές με στόχο τη βελτίωση της αδιάλειπτης παροχής υπηρεσιών στη διαχείριση εναέριας κυκλοφορίας: o προώθηση του ορθού και αποτελεσματικού κοινωνικού διαλόγου στις επιχειρήσεις διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας - ο περιορισμός των επιπτώσεων που έχουν οι εργασιακές κινητοποιήσεις στο δίκτυο διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας ξεκινά με περιορισμό της πιθανότητας πραγματοποίησης απεργιών μέσω καλύτερου κοινωνικού διαλόγου o παροχή έγκαιρης προειδοποίησης για απεργίες από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις - παροχή έγκαιρης ενημέρωσης πριν από την απεργία έτσι ώστε να δίνεται η δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους φορείς του τομέα αεροπορικών μεταφορών να προετοιμάσουν σχέδια άμβλυνσης των επιπτώσεων πριν από τις εργασιακές κινητοποιήσεις (π.χ. τουλάχιστον 14 ημέρες πριν από την έναρξη της απεργίας) o παροχή ατομικής ενημέρωσης από τα μέλη του προσωπικού σχετικά με τη συμμετοχή τους σε εργασιακές κινητοποιήσεις - η ατομική ενημέρωση από πλευράς των μελών του προσωπικού με επάρκεια χρόνου ώστε να δίνεται η δυνατότητα στη διοίκηση να οργανώσει την εναέρια κυκλοφορία και να διαχειριστεί το προσωπικό ενόψει της απεργίας (π.χ. 72 ώρες πριν από την έναρξη της απεργίας) o διατήρηση της εκτέλεσης υπερπτήσεων στα κράτη μέλη που πλήττονται από απεργίες - η διασφάλιση της αδιάλειπτης παροχής υπηρεσιών σε ποσοστό 100 % για πτήσεις που διέρχονται από τον εναέριο χώρο κρατών μελών που πλήττονται από απεργίες θα μειώσει αισθητά τις επιπτώσεις των εν λόγω κινητοποιήσεων στο σύνολο του ευρωπαϊκού δικτύου διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας o προστασία των περιόδων αιχμής εναέριας κυκλοφορίας - απεργίες που πραγματοποιούνται κατά τις ώρες αιχμής μέσα στην ημέρα και σε περιόδους αιχμής μέσα στο έτος θα πρέπει να αποφεύγονται ενθαρρύνει τους επιχειρησιακούς ενδιαφερόμενους φορείς και τον διαχειριστή δικτύου να ενισχύσουν τη μεταξύ τους συνεργασία με στόχο την αντιμετώπιση διαταραχών της κυκλοφορίας σε περιπτώσεις απεργιών και να αναπτύξουν περαιτέρω τα υφιστάμενα μέτρα άμβλυνσης των επιπτώσεων. Οι φορείς παροχής υπηρεσιών αεροναυτιλίας παροτρύνονται να συνάψουν διμερείς ή πολυμερείς συμφωνίες συνεργασίας με στόχο τη βελτίωση της αδιάλειπτης παροχής υπηρεσιών σε περιπτώσεις απεργιών. Ο διαχειριστής δικτύου θα πρέπει να παρακολουθεί την πρόοδο στον εν λόγω τομέα μέσω ενός μητρώου απεργιών από κοινού με τους ενδιαφερόμενους φορείς, θα διερευνήσει περαιτέρω την έννοια ενός πιο ενοποιημένου λειτουργικού ευρωπαϊκού εναέριου χώρου με στόχο τη διασφάλιση της βέλτιστης συνέχειας της υπηρεσίας. Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης μέτρα στο πλαίσιο των επιδόσεων του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού, ώστε να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι επιπτώσεις των απεργιών στις επιδόσεις της διαχείρισης εναέριας κυκλοφορίας καλεί τους συννομοθέτες να εγκρίνουν ταχέως τις προτάσεις για τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό (SES 2+) και η Επιτροπή θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τα κράτη μέλη και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς προς την κατεύθυνση της πλήρους υλοποίησης του Ενιαίου Ευρωπαϊκού Ουρανού. EL 8 EL
4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Ένας ισχυρός, ανταγωνιστικός και βιώσιμος τομέας αερομεταφορών είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία της ΕΕ. Οι αερομεταφορές της ΕΕ θα πρέπει να διατηρήσουν την ηγετική τους θέση διεθνώς. Αυτό θα πρέπει να καταστεί δυνατό κυρίως μέσω της πρόσβασης σε νέες διεθνείς αγορές και της διασφάλισης ανοικτού ανταγωνισμού μεταξύ όλων των αεροπορικών εταιρειών. Θα πρέπει επίσης να διευκολυνθεί η πραγματοποίηση ξένων επενδύσεων σε αεροπορικές εταιρείες της ΕΕ. Η ΕΕ θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευρεία συνδεσιμότητα και να μεγιστοποιήσει την αποδοτικότητα του εναέριου χώρου της. Μέτρα σε επίπεδο ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών θα επιτρέψουν στον τομέα αερομεταφορών να λειτουργήσει με αποδοτικό τρόπο, σε περιπτώσεις ανεπάρκειας της αγοράς ή διαταραχών της εναέριας κυκλοφορίας. Οι εν λόγω δράσεις είναι αναγκαίες για την ύπαρξη μιας ανοικτής και διασυνδεδεμένης αγοράς στον τομέα των αερομεταφορών η οποία θα ωφελεί άμεσα τους πολίτες, τους εργαζόμενους και τις επιχειρήσεις της ΕΕ. EL 9 EL