Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου

Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 9(25):567-580 Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου Χαράλαµπος Σκυργιάννης Εντεταλµένος διδάσκων (Ν. 407/80) Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Παντελής Σκάγιαννης Αναπληρωτής Καθηγητής, Εργαστήριο Υποδοµών, Tεχνολογικής Πολιτικής και Ανάπτυξης, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας. Πεδίο Άρεως, 38334 Βόλος, τηλ: +30 4210 74469 e-mail: leonska@uth.gr Περίληψη Το αεροδρόµιο της Νέας Αγχιάλου συµβάλλει σηµαντικά στην τουριστική δραστηριότητα στην Θεσσαλία, καθώς από το 1993, σε σταθερή βάση, διεκπεραιώνει ναυλωµένες πτήσεις (charters) από/προς χώρες της Ευρώπης προς/από διάφορους προορισµούς της Κεντρικής Ελλάδας και ιδιαίτερα της Μαγνησίας. Η εισήγηση επικεντρώνεται στην περιοχή της Μαγνησίας, παρουσιάζοντας αυτή ακριβώς την στενή και πολύ ενδιαφέρουσα σχέση των Αεροµεταφορών µε τον Τουρισµό. Προσδιορίζει τα υπαρκτά και τα επιθυµητά χαρακτηριστικά αυτής της σχέσης, τον συνδυασµό των Αεροµεταφορών µε τα άλλα µεταφορικά δίκτυα, αναφέρεται σε έργα και προοπτικές καταδεικνύοντας, εν τέλει, την σηµασία της ύπαρξης ενός αεροδροµίου στην Νέα Αγχίαλο, που να µπορεί να εξυπηρετήσει ολόκληρο τον χώρο της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Ελλάδας. Λέξεις κλειδιά: Αεροµεταφορές, Τουριστική Ανάπτυξη, Μαγνησία, Νέα Αγχίαλος, Περιφερειακά Αεροδρόµια Νοέµβριος 2003 Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολη, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας Πεδίον Άρεως, 38334 Βόλος, Τηλ: 24210 74462, e-mail: regiolab@uth.gr, http://www.prd.uth.gr ιαθέσιµο ηλεκτρονικά στη διεύθυνση: http://www.prd.uth.gr/research/dp/2003/uth-prd-dp-2003-25_gr.pdf

Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου 569 1. Εισαγωγή Το ζήτηµα των µικρών περιφερειακών αεροδροµίων είναι ένα από αυτά που συχνά απασχολούν τον σύγχρονο χωρικό σχεδιασµό. Τέτοια αεροδρόµια είναι σχεδόν εξ ορισµού αεροδρόµια spoke που συνδέονται µε τα κεντρικότερα hubs που µεταξύ τους διακινούν την κορµική κίνηση. Ένα µεγάλο µέρος των αεροδροµίων αυτών, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, εξαρτάται περίπου αποκλειστικά από την τουριστική κίνηση, και συνεπώς εντάσσεται σε µια αλυσίδα δραστηριοτήτων που αναφέρεται στον τουρισµό, εκτός εάν γειτνιάζουν µε δυναµικές αστικές συγκεντρώσεις. Το ζήτηµα µε τα περισσότερα από αυτά τα αεροδρόµια δεν είναι τόσο η γενική σύνδεση µε κάποιες περιοχές και ο γενικότερος ρόλος τους (που βέβαια υπάρχει) αλλά κατ εξοχήν η σύνδεση µε τους τουριστικούς προορισµούς, και ο ειδικός ρόλος τους στον τοµέα του τουρισµού σε περιφερειακό επίπεδο. Στη Θεσσαλία, είναι το αεροδρόµιο της Ν.Αγχιάλου που παίζει ένα τέτοιο ρόλο (υπάρχει και το αεροδρόµιο της Σκιάθου που εξυπηρετεί αποκλειστικά τις Β.Σποράδες). Ο ρόλος αυτός αφορά, από την τουριστική άποψη, κυρίως στο Νοµό Μαγνησίας, που αποτελεί τον βασικό τουριστικό προορισµό της Θεσσαλίας για τη µεγάλη πλειοψηφία των επισκεπτών. Στο κείµενο αυτό θα επιχειρηθεί µια σύντοµη παρουσίαση του αεροδροµίου αυτού, θα παρουσιαστούν βασικά στοιχεία σχετικά µε την προέλευση και τον τοπικό προορισµό των διακινουµένων επιβατών, τα προβλήµατα που προκύπτουν σε σχέση µε τις µεταφορές στον Νοµό, και οι διαφαινόµενες προοπτικές. Στόχος του κειµένου είναι να καταδείξει την σηµασία του αεροδροµίου για τη Θεσσαλία και ειδικά τη Μαγνησία, την αναγκαιότητα της ήδη δροµολογηµένης αναβάθµισής του στα πλαίσια µιας γενικότερης διεθνούς τάσης για αναβάθµιση περιφερειακών αεροδροµίων ώστε να δέχονται διεθνείς πτήσεις (βλ. Tolley, R. and Turton, B., 1995) - και την επάρκειά του για το σύνολο του Θεσσαλικού χώρου υπό τις παρούσες συνθήκες. 2. Ο Κρατικός Αερολιµένας Νέας Αγχιάλου Το αεροδρόµιο της Νέας Αγχιάλου, στην χερσαία Μαγνησία, περίπου 24 km νοτιοδυτικά του Βόλου, είναι ένα στρατιωτικό αεροδρόµιο, µέσα στο οποίο λειτουργεί από τις 12 Ιανουαρίου 1965 συνεχώς διοικητική δοµή πολιτικού αεροδροµίου, υπαγόµενη στην Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ), µε την επωνυµία «Κρατικός Αερολιµένας Νέας Αγχιάλου» (ΚΑΝΑ). Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2003, 9(25)

570 Χαράλαµπος Σκυργιάννης, Παντελής Σκάγιαννης Είναι χαρακτηρισµένο ως Αεροδρόµιο Εσωτερικών Συγκοινωνιών (όπως και πολλά Αεροδρόµια σε όλη τη χώρα) µε τη δυνατότητα εξυπηρέτησης ναυλωµένων πτήσεων (charters) από το εξωτερικό. Σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση ιδιοκτησίας κατά Ashford και Wright (1992) ανήκει στην κατηγορία (1) των κυβερνητικών αεροδροµίων, και θα µπορούσε να χαρακτηριστεί ως «other commercial service airport». Χρησιµοποιήθηκε για τακτική γραµµή από την ΟΛΥΜΠΙΑΚΗ Αεροπορία κατά διαστήµατα, στις αρχές και στα τέλη της δεκαετίας του 70 και στα τέλη της δεκαετίας του 80. Λειτούργησε την θερινή περίοδο του 1993 για να εξυπηρετήσει ορισµένες πτήσεις από Αυστρία µε προορισµό το Πήλιο και στη συνέχεια. από τον Απρίλιο του 1994, λειτουργεί σε ετήσια καθηµερινή βάση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έγινε µια αποτυχηµένη προσπάθεια να ενταχθεί σε τακτικές πτήσεις άλλων ιδιωτικών εταιρειών. Η αποτυχία είχε ως αιτία τον πολύ µικρό αριθµό επιβατών από Αθήνα Το αεροδρόµιο διαθέτει δικό του αεροσταθµό και δική του πίστα αεροσκαφών, ενώ χρησιµοποιεί κοινό διάδροµο προσ/απογείωσης µε την Πολεµική Αεροπορία. Το κτίριο είναι 400 τ.µ. και µπορεί να εξυπηρετεί 200 επιβάτες ανά ώρα, αφού διαθέτει και υπαίθριους περιφραγµένους χώρους για την διακίνηση των επιβατών. Το µήκος του διαδρόµου προς/απογείωσης είναι 2.990 µ. και µπορεί να εξυπηρετήσει αεροσκάφη µέχρι του µεγέθους του Boeing 757 ή Mac Douglas 83 των 149 επιβατών (fully loaded). Κατά την διάρκεια της θερινής περιόδου (Απρίλιος-Οκτώβριος), λειτουργεί υπηρεσία τελωνειακού και διαβατηριακού ελέγχου, η Ολυµπιακή Αεροπορία για την εξυπηρέτηση των αεροσκαφών και των επιβατών (handling agent), εταιρείες καυσίµων ΒΡ και ΕΚΟ και αντιπρόσωποι Αεροπορικών εταιρειών. Την όλη εποπτεία και τον συντονισµό όλων των ανωτέρω µε στόχο την σύννοµο και άρτια λειτουργία του Αερολιµένα ως σύνολο µηχανισµού Κρατικής δραστηριότητας, τον έχει αναλάβει η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας µε τους υπαλλήλους της που υπηρετούν στον Αερολιµένα. 2.1 Κίνηση αεροσκαφών και επιβατών-τουριστών Ο αερολιµένας παρουσιάζει ικανή δραστηριότητα στο διάστηµα (Απρίλιος) Μάιος Οκτώβριος, όπου πραγµατοποιείται ένας σηµαντικός αριθµός ναυλωµένων πτήσεων (chartered flights), ενώ τους υπόλοιπους µήνες εξυπηρετεί πτήσεις ιδιωτών, νοσοκοµειακές, και ορισµένες φορές ενεργοποιεί για ανάλογους λόγους και το πολιτικό τµήµα του στρατιωτικού αεροδροµίου της Λάρισας. Η στατιστική των κινήσεων αεροσκαφών και επιβατών στην χρονοσειρά 1994-2001, που παρατίθεται µε πίνακες και διαγράµµατα στην συνέχεια, καταγράφει τις έντονα αυξητικές τάσεις που χαρακτήρισαν όλα τα τελευταία χρόνια τον τοµέα των αεροµεταφορών στην χερσαία Μαγνησία. Η ανάλυση των στατιστικών στοιχείων που θα ακολουθήσει, εµπλουτισµένη µε τις απόψεις τουριστικών παραγόντων του Νοµού, θα καταδείξει την ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου 571 επίδραση αυτού του αεροµεταφερόµενου τουρισµού (κατά τεκµήριο υψηλού επιπέδου) στην εν γένει ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος στην Μαγνησία. Πίνακας 1και ιάγραµµα 1: Αφίξεις και αναχωρήσεις αεροσκαφών 1994-2001 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 152 346 440 339 402 406 529 634 µεταβολή 128% 27% -23% 19% 1% 30% 20% 700 600 500 400 300 200 100 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Πηγή: Κρατικός Αερολιµένας; Ν.Αγχιάλου (ΚΑΝΑ) Πίνακας 2 και ιάγραµµα 2: Κινήσεις επιβατών 1994-2001 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 αφίξεις 7.768 12.243 14.803 10.138 11.668 17.412 22.927 22.660 αναχωρήσεις 7.201 12.080 14.869 10.142 11.927 17.476 22.717 22.756 διερχόµενοι 1.012 4.199 3.992 3.446 4.289 1.378 3.116 5.301 αφιξοαναχωρήσεις 14.969 24.323 29.672 20.280 23.595 34.888 45.644 45.416 µεταβολή 62% 22% -32% 16% 48% 31% 0% µ.ο επ./πτήση 105 82 77 70 69 90 92 80 50.000 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Πηγή: Κρατικός Αερολιµένας; Ν.Αγχιάλου (ΚΑΝΑ) Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2003, 9(25)

572 Χαράλαµπος Σκυργιάννης, Παντελής Σκάγιαννης Πίνακας 3 και ιάγραµµα 3: Προορισµοί αφίξεις 2001 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Club Med 3.677 7.111 5.775 4.823 6.263 7.014 6.671 4.669 Μαγνησία 1.412 1.442 3.894 2.874 5.184 6.297 12.660 14.395 Λάρισα 2.679 3.629 5.056 2.240 0 3.959 3.490 4.214 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 CLUB MED ΜΑΓΝΗΣΙΑ ΛΑΡΙΣΑ 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Πηγή: Κρατικός Αερολιµένας; Ν.Αγχιάλου (ΚΑΝΑ) Πίνακας 4: Αεροπορικές εταιρίες, Προελεύσεις, Προορισµοί αφίξεις 2001 Εταιρίες Προέλευση Προορισµός Επιβάτες (αριθµός) Χώρα Αεροδρόµιο (αφίξεις) London, GB (LHR) 5 Αγγλία London, GB (LGW) Ν. Μαγνησίας 11.509 Manchester, GB (MAN) 1 Βέλγιο Brussels, B (BRU) Club Med 779 3 Γαλλία Paris, FR (CDG) 3.890 1 Ολλανδία Amsterdam, NL (AMS) N. Μαγνησίας 2.886 1 Τσεχία Praha, CS (PRA) Ν. Λάρισας 4.214 Πηγή: Κρατικός Αερολιµένας; Ν.Αγχιάλου (ΚΑΝΑ) Πίνακας 5: Αφίξεις τουριστών στην Χερσαία Μαγνησία 1996 (2001) ηµεδαποί αλλοδαποί αλλοδαποί στο σύνολο (%) αεροµεταφερόµενοι αλλοδαποί (από Πίνακα 3) 1996 198.719 23.125 10,4% 3.894 16,8% 1997 207.011 28.184 12,0% 2.874 10,2% 1998 217.143 30.611 12,4% 5.184 16,9% 1999 216.779 25.818 10,6% 6.297 24,4% 2000 205.404 27.714 11,9% 12.660 45,7% 2001* 210.000 29.000 12,1% 14.395 49,6% *) εκτίµηση Πηγή: ΕΟΤ Μαγνησίας-ιδία επεξεργασία ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου 573 Οι τουρίστες µε προορισµό «Ν. Μαγνησίας» κατευθύνονται προς τους οικισµούς του Παγασητικού κόλπου Πλατανίδια, Χόρτο, Μηλίνα, Κορώπη, Καλά Νερά, Αφησσο, Λεφόκαστρο, Κάλαµο, τους παράλιους οικισµούς του Πηλίου στο Αιγαίο Αη Γιάννη, Νταµούχαρη, Χορευτό και Πλατανιά και τους ορεινούς οικισµούς Ζαγορά, Τσαγγαράδα, Αγ.Γεώργιο Νηλείας, Αργαλαστή και Λαύκο. Καλύπτουν, δηλαδή, σχεδόν ολόκληρο το Ανατολικό και Νότιο Πήλιο. Όλες οι µετακινήσεις γίνονται µε οδικά µέσα, που συµπεριλαµβάνουν ταξί και λεωφορεία διαφόρων µεγεθών. Οι µακρύτερες µετακινήσεις (π.χ. Χορευτό, Πλατανιάς) διαρκούν µιάµιση µε δύο ώρες. Ένας µεγάλος αριθµός τουριστών συµµετέχει σε ειδικά προγράµµατα δραστηριοτήτων όπως δραστηριότητες θαλάσσης-ιστιοπλοΐα (γραφείο Sunsail, 68 ιστιοπλοϊκά σκάφη σε Μηλίνα και Χόρτο, 180 άτοµα την εβδοµάδα), trekking και περιπατητικός τουρισµός. Το Club Mediterranee (Club Med) έχει τις εγκαταστάσεις του στο Γρεγολίµανο της Βόρειας Εύβοιας. Η διαδροµή που ακολουθούν οι τουρίστες είναι Αεροδρόµιο-Ράχες µε οδικά µέσα, Ράχες-Γρεγολίµανο µε ταχύπλοο σκάφος που ναυλώνει το ίδιο το Club Med. Η διαδροµή διαρκεί περίπου µιάµιση ώρα. Κάποιες φορές γίνονται και µετακινήσεις από το Αεροδρόµιο προς το Club Med µε ναυλωµένο ελικόπτερο (της Ολυµπιακής Αεροπλοΐας ή άλλο). Οι πτήσεις από Τσεχία έχουν όλες προορισµό τον παράλιο οικισµό Βελίκα (στο Αιγαίο) του Ν. Λάρισας. Οι µετακινήσεις γίνονται µε τουριστικά λεωφορεία και η διάρκεια της διαδροµής είναι περίπου µία ώρα. Μία πτήση είχε προορισµό τα Μετέωρα, η µετακίνηση έγινε µε τουριστικά λεωφορεία. Χάρτης: Ευρύτερη Περιοχή Αερολιµένα Νέας Αγχιάλου Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2003, 9(25)

574 Χαράλαµπος Σκυργιάννης, Παντελής Σκάγιαννης 2.2 Ποσοτική ανάλυση των στατιστικών δεδοµένων Από τους Πίνακες και τα αντίστοιχα ιαγράµµατα των στατιστικών στοιχείων εξάγονται τα ακόλουθα συµπεράσµατα: α. οι κινήσεις των αεροσκαφών στον Αερολιµένα παρουσιάζουν συνεχή αυξητική τάση σε ετήσια βάση. Η πτώση του 1997 οφείλεται στην διακοπή συνεργασίας µε Αυστριακό tour operator, µε τον οποίο, κατά βάση, είχαν ξεκινήσει οι πτήσεις charter στον Αερολιµένα, από το 1993. Μία παραπέρα ανάλυση των κινήσεων σε µηνιαία και εβδοµαδιαία βάση για το 2001 δείχνει ότι ο Αερολιµένας λειτουργεί ικανοποιητικά και έχει δυνατότητα εξυπηρέτησης πολλών πτήσεων ηµερησίως (ακόµη και µε το προβλεπόµενο slot των 50 λεπτών ανάµεσα στις πτήσεις) χωρίς, όπως φαίνεται, να εµποδίζει την λειτουργία της Πολεµικής Αεροπορίας. Άρα ή όποια ενίσχυσή του µε υποδοµές, προγραµµατισµένες πτήσεις, απαραίτητες βελτιώσεις κλπ. είναι και αναγκαία αλλά και εφικτή. β. η κίνηση των επιβατών-τουριστών παρουσιάζει σηµαντική αύξηση στα έτη 1999 και 2000 (µετά το ξεπέρασµα της πτώσης του 1997 λόγω της διακοπής της Μαγνησίας µε τον Αυστριακό tour operator) και σταθερότητα (οριακή µείωση) το 2001. Ξεκινώντας από το 1994 η συνολική κίνηση έχει περίπου τριπλασιαστεί. Στους επί µέρους προορισµούς (ναυλωτές) παρατηρούµε περίπου σταθερότητα στον Ν. Λάρισας από Τσεχία, πτωτική τάση στο Club Med και εντυπωσιακά αυξητική τάση στον Ν.Μαγνησίας. Συγκεκριµένα, ενώ το 1994 οι τουρίστες µε προορισµό τον Ν. Μαγνησίας ήταν 1412, το 2001 ήταν 14.395 (αύξηση περίπου 1000%!) ενώ µεταξύ 1999 και 2000 έχουµε καθαρή αύξηση περίπου 100%. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι αριθµοί των «διερχόµενων» (transit) επιβατών (βλ. Πίνακα 2), που, αν και δεν έχουν άµεση συσχέτιση µε την Μαγνησία και τον Αερολιµένα, σηµατοδοτούν ωστόσο µια ενδιαφέρουσα αεροµεταφορική εξέλιξη: ο Αερολιµένας Ν. Αγχιάλου χρησιµοποιείται από δύο αεροπορικές εταιρείες ως ενδιάµεσος σταθµός προορισµού, όπου τελικός προορισµός είναι η Κεφαλονιά. γ. ιδιαίτερα στο χερσαίο τµήµα του Νοµού Μαγνησίας, η ανάλυση των συνολικών αφίξεων τουριστών (βλ. Πίνακα 5) δείχνει την σηµαντική συµβολή του αεροδροµίου, αφού ποσοστό µεγαλύτερο του 45% των συνολικά αφικνούµενων αλλοδαπών τουριστών έρχεται αεροπορικώς. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου 575 2.3 Ποιοτική ανάλυση του αεροµεταφερόµενου τουρισµού στην Μαγνησία Η τουριστική κίνηση που εξυπηρετεί ο Αερολιµένας της Νέας Αγχιάλου µπορεί να καταχωρηθεί κατ αρχήν σε δύο είδη τουρισµού: α) καλού επιπέδου ηµι-εναλλακτικού (Club Mediterranee) και β) εναλλακτικού (Πήλιο, Βελίκα). Για το Πήλιο και τον Ν. Μαγνησίας γενικότερα, πολλές µέχρι τώρα µελέτες και πρόσφατες έρευνες (ΑΝΕΜ/ ΠΘ, 2000, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, 1999, University of Thessaly, 1997), έχουν καταλήξει στο συµπέρασµα της ανάγκης να αναπτυχθεί ο τουρισµός σε µη-µαζική, εναλλακτική κατεύθυνση, δεδοµένου ότι µ αυτόν τρόπο διασφαλίζεται καλύτερα και η αειφορική ανάπτυξη όλων των (φυσικών και ανθρωπογενών) οικοσυστηµάτων του Νοµού. Ένα πρώτο ποιοτικό αποτέλεσµα στον Ν. Μαγνησίας είναι η δηµιουργία νέων και η αναβάθµιση παλαιότερων τουριστικών µονάδων και συγκροτηµάτων εν µέρει και µε οικονοµική συµβολή των ξένων tour operators. Η ποιότητα των παρεχοµένων υπηρεσιών σ αυτές τις τουριστικές µονάδες υποδοχής που είναι, πλέον, διάσπαρτες σε ολόκληρο σχεδόν το Ανατολικό και Νότιο Πήλιο έχει βελτιωθεί πραγµατικά, καθώς οι απαιτήσεις των ίδιων των τουριστών αλλά και των tour operators που τους διακινούν είναι αυξηµένες. Ένα µικρό παράδειγµα µόνο είναι η απαίτηση να υπάρχει πισίνα στο συγκρότηµα, ακόµη κι όταν αυτό βρίσκεται «καταντικρύ του πελάγους». Αυτή η βελτίωση, όπως και άλλες αντίστοιχες, συµπαρασύρει υποχρεωτικά και όλο το φάσµα των παρεπόµενων δραστηριοτήτων, όπως εστιατόρια, καφετέριες και λοιπά κέντρα αναψυχής, πώληση τουριστικών ειδών, οργάνωση εκδροµών, συνθήκες υγιεινής, ζητήµατα ηχορύπανσης, υπηρεσίες καθαριότητας, ανθρώπινες συµπεριφορές κλπ. Η γενική αυτή αναβάθµιση στις τουριστικές υπηρεσίες έχει ως έµµεσο αλλά όχι ήσσονος σηµασίας αποτέλεσµα την αύξηση του αριθµού των θέσεων και την βελτίωση των όρων εργασίας των απασχολούµενων στον τουριστικό κλάδο. Βέβαια το επίπεδο των εργαζοµένων και ιδίως αυτών που έρχονται σε άµεση επαφή µε τους πελάτες, δεν είναι ακόµη το επιθυµητό, πιστεύεται όµως ότι η διαδικασία που έχει ήδη ξεκινήσει, εφ όσον διατηρηθεί για µερικά χρόνια ακόµη, θα δηµιουργήσει στην περιοχή ξενοδοχειακό προσωπικό υψηλότερων προδιαγραφών. Ένα επίσης σηµαντικό γεγονός είναι η ουσιαστική επαφή αυτών των ανθρώπων µε το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον του τόπου που επέλεξαν για να περάσουν τις διακοπές τους, και εν προκειµένω του ορεινού όγκου και των παραλίων του Πηλίου. Σχεδόν το σύνολο των τουριστών δεν αρκείται στα γνωστά 4S (sea, sand, sun, sex) αλλά πραγµατοποιεί σε καθηµερινή σχεδόν βάση (οργανωµένες) εκδροµές µε πλοιάρια, µικρά λεωφορεία, ποδήλατα ή περπατώντας, προς κοντινούς ή πιο µακρινούς τόπους, γνωρίζοντας παραλίες, δάση, πυργόσπιτα, εκκλησιές, µοναστήρια κλπ. Όπως ήδη Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2003, 9(25)

576 Χαράλαµπος Σκυργιάννης, Παντελής Σκάγιαννης αναφέρθηκε, συγκεκριµένες οµάδες στον Παγασητικό κόλπο επιδίδονται συστηµατικά στην ιστιοπλοΐα, ενώ άλλες στο trekking. Αποτέλεσµα αυτού του γεγονότος είναι ο τουρισµός αυτός να γίνεται «αισθητός» σε ολόκληρο σχεδόν το Πήλιο και όχι µόνο και αποκλειστικά στους τόπους διαµονής. Τούτο ωθεί ανάλογα και τις τοπικές κοινωνίες περιοχών έξω απ τα κύρια τουριστικά ρεύµατα να δραστηριοποιούνται σταδιακά στην κατεύθυνση της αναβάθµισης είτε του τόπου τους, είτε των υπηρεσιών τους. εύτερο θετικό αποτέλεσµα του ίδιου γεγονότος είναι η αρµονικότερη σχέση θάλασσας-βουνού στην καλοκαιρινή περίοδο και η αποφυγή υπερφόρτωσης των παράκτιων περιοχών (Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, 1999, University of Thessaly, 1997). 2.4 Προβλήµατα Τα προβλήµατα, που εντοπίζονται από όλες τις ενδιαφερόµενες πλευρές, αφορούν βασικά στην µεταφορά των επιβατών-τουριστών από το Αεροδρόµιο στους τόπους διαµονής τους (και την επιστροφή τους, φυσικά). Όλοι οι τελικοί προορισµοί βρίσκονται σε χρονοαποστάσεις µεταξύ µίας και δύο ωρών, µε κυρίαρχη την οδική µεταφορά. Μόνον προς το Club Med, στο Γρεγολίµανο της Εύβοιας, χρησιµοποιείται (αναγκαστικά) και ταχύπλοο σκάφος ή (σε εξαιρετικές περιπτώσεις) και ελικόπτερο. Η κύρια οδική διαδροµή Αεροδρόµιο-Ράχες γίνεται µέσω του ΠΑΘΕ (που αυτή τη στιγµή έχει ακόµη πολλά εργοτάξια στο τµήµα, τα οποία πιστεύεται ότι θα ολοκληρωθούν µέχρι το επόµενο καλοκαίρι). Η διαδροµή προς Βελίκα διεξάγεται στο µέγιστο µέρος της µέσω του αναβαθµισµένου συνδετήριου δρόµου Βόλου-Βελεστίνου (ήδη Πρωτεύον Εθνικό Οδικό ίκτυο) και του ΠΑΘΕ. Για τα διεθνή standards των αεροµεταφορών και των συνδυασµών τους µε τις επίγειες µεταφορές, οι χρονοαποστάσεις αυτές κινούνται εντός των αποδεκτών πλαισίων. Με αυτή την έννοια, το Αεροδρόµιο της Νέας Αγχιάλου µπορεί άνετα να καλύψει ολόκληρο τον χώρο της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Ελλάδας γενικότερα. Τα περισσότερα «παράπονα» διατυπώνονται για το οδικό κύκλωµα του Πηλίου (τριτεύον Εθνικό Οδικό ίκτυο), ένα καθαρά «ορεινό» οδικό δίκτυο, που αναπτύχθηκε κυρίως µέσα στην δεκαετία του 60 και έκτοτε υφίσταται µόνον περιορισµένες τοπικές βελτιώσεις και µερικές διανοίξεις νέων οδών σε ελλείπουσες συνδέσεις µεταξύ οικισµών. Η διάβασή του είναι σχετικά δυσχερής (ιδίως για µεγάλα οχήµατα, πούλµαν, νταλίκες κλπ.) όχι τόσο λόγω κυκλοφοριακού φόρτου, όσο, και κυρίως, λόγω φτωχών γεωµετρικών χαρακτηριστικών και οδοστρωµάτων, διελεύσεων µέσα από οικισµούς, απουσίας προστατευτικών κατασκευών, κακής συντήρησης και γενικής επικινδυνότητας. Συνεκτιµώντας τις επιταγές της αειφόρου ανάπτυξης για το βουνό των Κενταύρων και τις αυξηµένες ανάγκες για µετακινήσεις, σε συνδυασµό µε την τουριστική ανάπτυξη, το ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου 577 πρόγραµµα LIFE-µεταφορές κατέληξε στον αποκλεισµό λύσεων «ορεινών αυτοκινητοδρόµων» και στην υιοθέτηση µιας σειράς άµεσων βελτιωτικών προτάσεων. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει η δυνατότητα χρήσης «εναλλακτικών» τρόπων µεταφοράς των τουριστών στους τόπους διαµονής όπως: αεροµεταφορά µε ελικόπτερα στους πιο αποµακρυσµένους προορισµούς (σχετικά ακριβή λύση, που δεν έχει όµως ποτέ µελετηθεί διεξοδικά) χρήση ταχύπλοων σκαφών µέσα στον Παγασητικό κόλπο (Σύστηµα Θαλάσσιων Επιβατ. Μεταφορών Μικρών Αποστάσεων (ΣΥΘΕΜΜΑ) (Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας, 1999) χρήση του σχεδιαζόµενου εναέριου µεταφορέα Πηλίου (teleferique) (ΑΝΕΜ/ ΠΘ, 2000) Τα προβλήµατα που δηµιουργούνται στον Αερολιµένα καθ αυτόν είναι ελάχιστα πέραν της προφανούς, πλέον, ανάγκης συνολικής επέκτασης και αναβάθµισης των χώρων του πολιτικού αεροδροµίου. 2.5 Προοπτικές Η αναβάθµιση του πολιτικού τµήµατος του αεροδροµίου της Νέας Αγχιάλου αποτελεί αίτηµα των κοινωνικών φορέων του Ν. Μαγνησίας από τα τέλη της δεκαετίας του 70. Στο διάστηµα που µεσολάβησε έγιναν αρκετά πράγµατα, τόσο για την εξυπηρέτηση των επιβατών (κτίριο σταθµού µε ικανοποιητικούς, κλιµατιζόµενους χώρους και τεχνολογικό εξοπλισµό διαχείρισης και ασφαλείας, οχήµατα µεταφοράς επιβατών και αποσκευών, χώροι στάθµευσης οχηµάτων κλπ.). Στο Β ΚΠΣ και στην συνέχεια στο Τέλος Εκσυγχρονισµού και Ανάπτυξης Αεροδροµίων (ΤΕΑΑ κοινώς γνωστό ως «Σπατόσηµο») εντάχθηκε έργο αναβάθµισης, που περιλαµβάνει τα εξής επί µέρους έργα και µελέτες: Μελέτη master plan. Ολοκληρώθηκε πρόσφατα από την εταιρεία µελετών DENCO. Εκπονήθηκαν τρία διαφορετικά σενάρια πρόβλεψης της ζήτησης επιβατών και αεροσκαφών, χαµηλής, µέσης και υψηλής, για τους χρονικούς ορίζοντες 2005, 2010, 2015 και 2020. Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Εκπονήθηκε από το γραφείο Λιναριτάκη µε συµβούλους, τον Φεβρουάριο 1999. Απαλλοτρίωση έκτασης για νέο δάπεδο αεροσκαφών και νέο αεροσταθµό, προϋπολογισµού περίπου 150 εκατ. εν έχει ξεκινήσει. Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2003, 9(25)

578 Χαράλαµπος Σκυργιάννης, Παντελής Σκάγιαννης Νέος αεροσταθµός προϋπολογισµού περίπου 450 εκατ. Εκπονείται η µελέτη. Νέο δάπεδο αεροσκαφών προϋπολογισµού περίπου 550 εκατ. Εκπονείται η µελέτη από την εταιρεία µελετών ΑΝΥΣΜΑ. Νέο αµαξοστάσιο προϋπολογισµού περίπου 50 εκατ. Εκπονείται η µελέτη. Νέο εσωτερικό οδικό δίκτυο, περίφραξη και νέα περιµετρική οδός για άµεση σύνδεση µε Ε.Ο Βόλου-Μικροθηβών προϋπολογισµού περίπου 100 εκατ. Εκπονείται η µελέτη από την εταιρεία µελετών ΑΝΥΣΜΑ. Πρόσφατα, µε το δεδοµένο ότι ο Βόλος είναι Ολυµπιακή πόλη (θα διεξαχθούν προκριµατικοί αγώνες ποδοσφαίρου), εντάχθηκε στο Ολυµπιακό πρόγραµµα έργων υποδοµής και αναπλάσεων κονδύλιο 4 δισ δρχ. για την «επίσπευση των παρεµβάσεων για την αναβάθµιση του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου». Ο συνδυασµός της σαφώς δροµολογηµένης αναβάθµισης του αερολιµένα µε την προαναφερθείσα αναβάθµιση του τουριστικού προϊόντος στην Μαγνησία, δηµιουργούν σχεδόν την βεβαιότητα µιας ευνοϊκής τουριστικής ανάπτυξης στον Νοµό. Πέραν αυτού, ο ήδη υφιστάµενος υπερτοπικός ρόλος του αερολιµένα (προορισµοί στην Εύβοια, στον Ν.Λάρισας και στον Ν.Τρικάλων) λογικό είναι να αναµένεται ότι θα ενισχυθεί σηµαντικά, και όχι µόνο στον τοµέα του τουρισµού, κάτι που προβλέπεται και στην µελέτη master plan. 3. Συµπεράσµατα Ο ρόλος των αεροµεταφορών στην ανάπτυξη όλων των µορφών του τουρισµού παγκοσµίως είναι δεδοµένος και παγιωµένος. Το ίδιο συµβαίνει και στην Ελλάδα, καθώς η αλµατώδης τουριστική ανάπτυξη περιοχών όπως η Ρόδος, η Κέρκυρα ή η Κρήτη θα ήταν αδιανόητη χωρίς την ύπαρξη των αεροδροµίων ανεξάρτητα από την επιλεγείσα µορφή αυτής της ανάπτυξης, που κατά κάποιον τρόπο βρίσκεται σε κρίση, σήµερα. Ο ευρύς γεωγραφικός και πολύµορφα σηµαντικός χώρος της Θεσσαλίας και της Κεντρικής Ελλάδας γενικότερα, έχει την ανάγκη ενός αερολιµένα, που θα συµβάλει τόσο στην τουριστική ανάπτυξη µε την «ήπια» µορφή που έχει επιλεγεί και ανταποκρίνεται στο σηµερινό αίτηµα της αειφορίας όσο και στην γενικότερη οικονοµική ανάπτυξη ολόκληρης της περιοχής. Αξιολογώντας προσεκτικά τα στοιχεία του παρελθόντος και του παρόντος και προβλέποντας µε σύνεση το µέλλον, πιστεύουµε ότι ο αναβαθµισµένος Κρατικός Αερολιµένας Νέας Αγχιάλου (ΚΑΝΑ) µπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ, Τµήµα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδοµίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης

Αεροµεταφορές και Τουρισµός: ο ρόλος του αεροδροµίου Νέας Αγχιάλου 579 Το παρόν κείµενο αποτελεί ανακοίνωση στο ιεθνές Συνέδριο για τις Αεροµεταφορές και τα Αεροδρόµια:εξελίξεις στον 21 ο αιώνα. Πανεπιστήµιο Πατρών, 3-4 εκεµβρίου 2001. Βιβλιογραφία ΑΝΕΜ/ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (2000) Μελέτη για την δηµιουργία εναέριου µεταφορέα Πηλίου. ΤΜΧΠΠΑ, Εργαστήριο Υποδοµών, Τεχνολογικής Πολιτικής και Ανάπτυξης. Βόλος. ASHFORD, N. and WRIGHT, P. (1992) Airport Engineering. John Wiley&Sons: New York. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ (1999) Το Μεταφορικό ίκτυο του Νοµού Μαγνησίας. ΤΜΧΠΠΑ, Εργαστήριο Υποδοµών, Τεχνολογικής Πολιτικής και Ανάπτυξης. (LIFE 96 ENV/GR580: Information and Consensus, presuppositions for the sustainable management of the coasts of Magnesia). TOLLEY, R. and TURTON, B. (1995) Transport Systems Policy and Planning. Longman. UNIVERSITY OF THESSALY (1997) Strategic Management Actions Relating to Tourism. ΤΜΧΠΠΑ, Εργαστήριο Υποδοµών, Τεχνολογικής Πολιτικής και Ανάπτυξης. (SMART) EC DG XXIII - Tourism Unit. Σειρά Ερευνητικών Εργασιών, 2003, 9(25)