ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΛΙΜΕΝΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΧΟΡΩΘΕΤΗΣΗ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ» ΙΩΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΙ ΛΙΜΕΝΕΣ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΧΟΡΩΘΕΤΗΣΗ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΟΥΤΙΤΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2007 12

13

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Οι Ελληνικές ακτές 1.2 Μαρίνες Αγκυροβόλια 1.3 Τι είναι οι «Γαλάζιες σημαίες τις Ευρώπης» 1.4 Παντού νέες μαρίνες για σκάφη αναψυχής 1.5 Οι μαρίνες ως πόλος ανάπτυξης για εμπόριο και παροχή υπηρεσιών 2. ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ 2.1 Τεχνικά Στοιχεία 2.2 Οικονομικά Στοιχεία 3.ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 3.1 Προ της ισχύος του Ν. 2160/93 3.2 Μετά την ισχύ του Ν. 2160/93 4.ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ 4.1 Ένταξη Τουριστικού Λιμένα σε Σύστημα Λιμένων Αναψυχής 4.2 Μελέτη - Κατασκευή - Χρηματοδότηση Τουριστικού Λιμένα 4.3 Βασικές Χρήσεις Χερσαίας Ζώνης 4.4 Ιδιοκτησιακό Καθεστώς 4.5 Φορέας Διαχείρισης 5.ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ 5.1 Γενικά 5.2 Τουριστικός Λιμένας 5.3 Ζώνη Αγκυροβολίου σε Προστατευμένους Όρμους 5.4 Λιμένας Ξενοδοχειακής Μονάδας 5.5 Καταφύγιο Τουριστικών Σκαφών 14

5.6 Μετατροπή Υπάρχοντος Λιμένα σε ΤΑ 6.ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ 6.1 Νομικά Στοιχεία 6.2 Τεχνικά και Οικονομικά Στοιχεία 6.3 Διαδικασία Έγκρισης Χωροθέτησης 7.ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ 7.1 Γενικά 7.2 Μελέτη Βιωσιμότητας / Αποδοτικότητας Επένδυσης 7.3 Διαδικασία Έγκρισης Οριστικών Μελετών 7.4 Άδεια από Αρμόδιο Λιμεναρχείο 8.ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΜΕΛΕΤΩΝ 8.1 Φάκελος Χωροθέτησης 8.2 Οριστικές Μελέτες Έργων και Μ.Π.Ε. 8.3 Μελέτη Βιωσιμότητας / Αποδοτικότητας Επένδυσης 8.4 Ακολουθητέα Διαδικασία 9.ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΑΝΑΔΕΙΞΗΣ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 9.1 Γενικά 9.2 Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης - Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση - Λιμενικά Ταμεία 9.3 Γραμματεία Στήριξης Τουριστικών Λιμένων 9.4 Η μέχρι σήμερα εμπειρία από τους Διαγωνισμούς Ανάδειξης Επενδυτή 9.5 Ιδιώτης Επενδυτής 10. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 11. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ 15

12. ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΟΡΩΝ 13. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ( ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ Γ.Σ.Τ.Λ. ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ( ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ( ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ) ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ ( ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ) ΒΙΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 16

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Οι ελληνικές ακτές Η Ελλάδα διαθέτει συνολικά περίπου 16.000 χλμ. ακτών, τα μισά από τα οποία βρίσκονται στα χιλιάδες ελληνικά νησιά, ενώ τα υπόλοιπα εκτείνονται κατά μήκος των παραλίων της ηπειρωτικής χώρας. Αυτό που χαρακτηρίζει τις φημισμένες ελληνικές ακτές είναι η μοναδική ποικιλομορφία τους (παραλίες με μήκος πολλών χιλιομέτρων, μικροί κόλποι και ορμίσκοι, αμμώδεις παραλίες με αμμοθίνες, βοτσαλωτές ακτές, παράκτιες σπηλιές με απόκρημνα βράχια και με τη χαρακτηριστική σκούρα άμμο των ηφαιστιογενών εδαφών, παράκτιοι υγρότοποι), η καθαρότητά τους και η διαύγεια των νερών, που τις έχουν καταστήσει παγκοσμίως γνωστές και για το λόγο αυτό εξαιρετικά δημοφιλείς. Το 2007, η Ελλάδα διαθέτει 428 παραλίες και 9 μαρίνες που κέρδισαν το βραβείο «Γαλάζια Σημαία» (βλέπε παρακάτω), γεγονός που την κατατάσσει στη δεύτερη θέση ανάμεσα σε 49 χώρες. Στις περισσότερες από τις χιλιάδες ελληνικές ακτές έχετε ελεύθερη πρόσβαση και την ευκαιρία να τις ανακαλύψετε και να τις απολαύσετε χωρίς την παρουσία μεγάλου αριθμού κολυμβητών. Ωστόσο, δεκάδες είναι και οι οργανωμένες παραλίες σε όλη τη χώρα, με εγκαταστάσεις και υπηρεσίες υψηλών προδιαγραφών (ομπρέλες, ξαπλώστρες, καμπίνες, καφέ, μπαρ-εστιατόρια κ.λπ.), όπου εκτός από την κολύμβηση, μπορείτε να απολαύσετε τα θαλάσσια σπορ (σκι, ιστιοσανίδα, καταδύσεις κ.α.), καθώς και άλλα μέσα διασκέδασης στο νερό, όπως είναι το αλεξίπτωτο για ένα ή δύο άτομα, οι «σαμπρέλες» και η «μπανάνα», τα ποδήλατα θάλασσας, το jet ski κ.λπ. Επίσης, όλες οι οργανωμένες ακτές διαθέτουν «θέσεις» (πύργους) ναυαγοσώστων, που εξασφαλίζουν την ασφαλή κολύμβηση στην περιοχή. 1.2 Μαρίνες - Αγκυροβόλια Στην Ελλάδα λειτουργούν, σήμερα, 19 μαρίνες που διαθέτουν 6.661 θέσεις ελλιμενισμού, προσφέροντας συγχρόνως υπηρεσίες υψηλού επιπέδου. Αρκετές από αυτές τις μαρίνες, είναι βραβευμένες από το πρόγραμμα «Γαλάζιες Σημαίες της Ευρώπης». 17

Τα τελευταία χρόνια, ο Ε.Ο.Τ. και ορισμένες από τις 13 διοικητικές περιφέρειες της χώρας έχουν θέσει σε εφαρμογή πρόγραμμα δημιουργίας ενός ολοκληρωμένου δικτύου αγκυροβολίας και συναφών υπηρεσιών για σκάφη, κατά μήκος των ελληνικών ακτών, πρόγραμμα που βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης. Νέες σύγχρονες μαρίνες, ξενοδοχειακοί λιμένες και αγκυροβόλια για τον ασφαλή ελλιμενισμό σκαφών λειτουργούν ήδη ή τίθενται σταδιακά σε λειτουργία, προκειμένου να καλύψουν με τον πιο ικανοποιητικό τρόπο και υπό τις ασφαλέστερες συνθήκες τις ανάγκες των τουριστών, που φθάνουν στην Ελλάδα από τη θάλασσα. Αγκυροβόλια Εκτός από τις θέσεις ελλιμενισμού που παρέχουν οι δημόσιες ή ιδιωτικές μαρίνες, 3.000 περίπου σκάφη αναψυχής μπορούν να φιλοξενηθούν στους ελληνικούς λιμένες. Σε πολλούς λιμένες της Ελλάδας εκτός των μεγάλων εμπορικών λιμένων του Πειραιά και της Θεσσαλονίκης, έχουν κατάλληλα διαμορφωθεί και εξοπλιστεί μικρά και γραφικά αγκυροβόλια. Με τη κατασκευή προβλητών και κυματοθραυστών έχουν δημιουργηθεί ασφαλείς χώροι, στους οποίους ελλιμενίζονται τουριστικά σκάφη, καταβάλλοντας τα αναλογούντα λιμενικά τέλη. Στα περισσότερα από αυτά τα λιμάνια παρέχονται βασικές ευκολίες και στοιχειώδεις εξυπηρετήσεις προς τα ελλιμενιζόμενα σκάφη. Τέτοια λιμάνια έχουν δημιουργηθεί στο Μικρολίμανο του Πειραιά, στην Αίγινα, στον Πόρο, στην Ύδρα, στις Σπέτσες, στο Ναύπλιο, στο Γύθειο, στην Πύλο, στη Ζάκυνθο, στην Ιθάκη, στην Κεφαλονιά, στη Λευκάδα, στους Παξούς, στην Ίο, στη Μύκονο, στην Πάτμο, στη Σύμη, στη Σάμο, στο Πλωμάρι Λέσβου, στη Χίο και αλλού. 18

Μαρίνες που ήδη λειτουργούν ΟΝΟΜΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αγιος Νικόλαος, Λασιθίου 250 ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΣ Αλιμος, Αττικής 950 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΡΕΤΣΟΥ Καλαμαριά, ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ 300 Θεσσαλονίκης ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ Ακτιο, ΙΔΙΩΤΗΣ - 136 (ΑΚΤΙΟ) Αιτωλοακαρνανίας ΝΑΥΠΗΓΟΠΛΑΣΤΙΚΗ Α.Ε. ΚΩΣ Κως, Δωδεκανήσου 250 ΔΗΜΟΣ ΦΛΟΙΣΒΟΣ Αθήνα, Αττικής 211 Lamda TechnOL Flisvos Marina S.A. ΓΛΥΦΑΔΑ Γλυφάδα, Αττικής 780 ΔΗΜΟΣ ΓΟΥΒΙΑ ΚΕΡΚΥΡΑΣ Κέρκυρα, Κερκύρας 850 ΙΔΙΩΤΗΣ - Ι.Κ.Ε. ΚΑΛΑΜΑΤΑ Καλαμάτα, Μεσσηνίας 300 ΙΔΙΩΤΗΣ - ΚΥΡΙΑΚΟΥΛΗΣ Α.Ε. ΜΑΝΔΡΑΚΙ ΡΟΔΟΥ Μανδράκι, Δωδεκανήσου 115 ΛΙΜΕΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΜΕΘΑΝΑ Μέθανα, Αττικής 70 ΔΗΜΟΣ ΟLYMPIC MARINE ΙΔΙΩΤΗΣ - OLYMPIC MARINE Ελληνικό, Αττικής 685 ΛΑΥΡΙΟ S.A. ΠΑΤΡΑ Πάτρα, Αχαϊας 450 ΛΙΜΕΝΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΟΡΤΟ ΚΑΡΡΑΣ Πόρτο Καρράς, Χαλκιδικής 175 ΠΟΡΤΟ ΚΑΡΡΑΣ Α.Ε. ΠΟΡΤΟ ΣΑΝΗ Σανή, Χαλκιδικής 100 ΙΔΙΩΤΗΣ - ΣΑΝΗ Α.Ε. ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ Βουλιαγμένη, Αττικής 115 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΒΟΥΝΑΚΙ Βουνάκι, ΙΔΙΩΤΗΣ - ΣΤΑΧΤΙΑΡΗΣ - 70 Αιτωλοακαρνανίας ΑΧΕΙΜΑΣΤΟΣ Α.Ε. ΞΥΛΟΚΑΣΤΡΟ Αγιος Ιωάννης, Κορινθίας 220 ΔΗΜΟΣ ΖΕΑ Πειραιάς, Αττικής 650 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 19

Μαρίνες υπό κατασκευή MARINA ΠΕΡΙΟΧΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ACHILLI Skyros 150 AGIA GALINI Agia Galini, Rethimno 112 ARGOSTOLI Argostoli, Kefalonia 190 HIOS Castello, Hios 274 IKARIA Lefkada, Ikaria 250 ITEA Itea, Fokida 146 KAMENA VOYRLA Fthiotida 81 KATAKOLO Katakolo, Ilia 235 KYLLINI Kyllini, Ilia 150 LEFKADA Lefkada 482 MALIA Malia, Iraklio 300 MYTILINI Mytilini, Lesvos 200 PALEOCHORA Paleochora, Hania 140 PIDALI Pidali, Syros 254 PORTO GOUVES Iraklio 72 PREVEZA Preveza 261 PYLOS PYTHAGORIO (SAMOS) Pylos Pythagorio RODOS Sfagia, Rodos 500 THASSOS Limenaria, Thassos 280 TOURLOS Tourlos, Mikonos ZAKYNTHOS Zakynthos 150 ΠΙΝΑΚΑΣ 1.2 20

1.3 Τι είναι οι «Γαλάζιες Σημαίες της Ευρώπης» Το πρόγραμμα αυτό βραβεύει, κάθε χρόνο, τις ακτές και τις μαρίνες, που εκπληρώνουν αυστηρά κριτήρια σχετικά με την καθαριότητα θάλασσας και ακτής, την καλή οργάνωση και ασφάλεια, καθώς και την προστασία εν γένει του παράκτιου περιβάλλοντος. Ειδικότερα, τα κριτήρια για την απονομή «Γαλάζιας Σημαίας» είναι τα εξής: 1. Καθαριότητα θάλασσας και ακτής -Ποιότητα νερών κολύμβησης, που να επιβεβαιώνεται με δειγματοληπτικές μετρήσεις -Μη απόρριψη βιομηχανικών λυμάτων στην ακτή -Επεξεργασία αστικών λυμάτων, όπως απαιτεί η σχετική οδηγία της Ε.Ε. -Επαρκείς κάδοι απορριμμάτων, που να αδειάζονται σε τακτά διαστήματα -Περιοδικός καθαρισμός της ακτής από σκουπίδια, αποτσίγαρα κλπ. 2. Οργάνωση ακτής και ασφάλεια επισκεπτών -Συνεχής πληροφόρηση του κοινού για την ποιότητα των νερών κολύμβησης -Άμεση ενημέρωση αν τα νερά έχουν καταστεί ανασφαλή για τους λουόμενους -Σχέδια για την αντιμετώπιση κάποιου ατυχήματος ρύπανσης, με άμεση ενημέρωση του κοινού -Επαρκείς εγκαταστάσεις υγιεινής, με ελεγχόμενο σύστημα αποχέτευσης -Εκπαιδευμένοι ναυαγοσώστες ή άμεση πρόσβαση σε τηλέφωνο, σωστικά εφόδια και Α βοήθειες -Ασφαλής δίοδος στην ακτή και φροντίδα για άτομα με ειδικές ανάγκες -Απαγόρευση της οδήγησης οχημάτων και μοτοποδηλάτων στην ακτή -Απαγόρευση της ελεύθερης κατασκήνωσης -Επιτήρηση κατοικίδιων ζώων στην ακτή 3. Προστασία της φύσης και περιβαλλοντική εκπαίδευση -Έντυπες πληροφορίες και αναρτημένες οδηγίες συμπεριφοράς για την ακτή -Δραστηριότητες που να προβάλουν ενεργά τη προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της ακτής. 21

Κατάλογος μαρίνων με «Γαλάζια Σημαία» για το 2007 (σύνολο 9) Περιοχή / γεωγραφικό διαμέρισμα / αριθμός μαρίνων ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ [2] ΑΤΤΙΚΗ [3] Δήμος / Παραλίες 1. Δήμος Σιθωνίας Μαρίνα Πόρτο Καρράς 2. Δήμος Κασσάνδρας Μαρίνα Σάνη 3. Δήµος Λαυρεωτικής Οlympic Μarine 4. Δήµος Παλαιού Φαλήρου Μαρίνα Φλοίσβου ΚΟΡΙΝΘΙΑ [1] ΛΕΥΚΑΔΑ [1] ΚΕΡΚΥΡΑ [1] ΚΩΣ [1] 5. Δήµος Πειραιά Μαρίνα Ζέας 6. Δήμος Ξυλοκάστρου Μαρίνα Ξυλοκάστρου 7. Δήµος Λευκάδας Μαρίνα Λευκάδας 8. Δήµος Κερκυραίων Μαρίνα Γουβιών 9. Δήμος Κω Μαρίνα Κω ΠΙΝΑΚΑΣ 1.3 1.4 Παντού νέες Μαρίνες για σκάφη αναψυχής Τα σκάφη αναψυχής στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε πρόσφατα η Icap, αυξάνονται ετησίως με ποσοστό 15%, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται και οι ανάγκες για ελλιμενισμό τους. Η Icap επισημαίνει ότι «με τις ισχύουσες συνθήκες και τάσεις της αγοράς, τα πολυεστερικά σκάφη αναμένεται να παρουσιάσουν ρυθμό εξέλιξης της τάξης του 15% ετησίως ή και υψηλότερο, η αγορά φουσκωτών σκαφών προβλέπεται να εμφανίσει άνοδο περίπου 5%, ενώ στα ίδια επίπεδα ή και λίγο υψηλότερα αναμένεται να κινηθεί η αγορά των ιστιοπλοϊκών». 22

Θετικές είναι οι προοπτικές ανάπτυξης του θαλάσσιου τουρισμού και ειδικότερα του τομέα των Μαρίνων, που προσφέρει η τρέχουσα οικονομική συγκυρία για τις εταιρείες εκμετάλλευσης χώρων ελλιμενισμού τουριστικών σκαφών - αλλά και τον ευρύτερο θαλάσσιο τουρισμό - κυρίως λόγω της ολοένα και ισχυρότερης ανάδειξης της Ελλάδος σε διεθνή τουριστικό προορισμό. Ρυθμός Αύξησης Ζήτησης 16% 15% 14% 12% 10% 8% 6% 5% 5% 4% 2% 0% Αγορά Πολυεστερικών σκαφών Αγορα Φουσκωτών σκαφών Αγορά Ιστιοπλοικών σκαφών ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.1 Στο αποτέλεσμα αυτό συνέβαλε καθοριστικά η επιτυχής διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, όμως θετικά συνεισφέρει και η διαρκής κινητοποίηση των αρμοδίων φορέων (υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης) μέσω προγραμμάτων διαφημιστικής προβολής των ελληνικών προορισμών και συμμετοχής σε διεθνείς τουριστικές εκθέσεις. Εκπρόσωποι του κλάδου εκμετάλλευσης μαρίνων, χαρακτηρίζουν το 2006 ως θετική χρονιά, καθώς καταγράφηκε αυξημένη θαλάσσια τουριστική κίνηση και μεγαλύτερη πληρότητα θέσεων στις περισσότερες εγκαταστάσεις ελλιμενισμού. Η αυξημένη ζήτηση προήλθε από το επαγγελματικό yachting με τις ναυλώσεις ιστιοπλοϊκών σκαφών στην Ελλάδα να καθίστανται 23

ολοένα και περισσότερο δημοφιλείς στις αγορές της Βρετανίας, της Ολλανδίας, της Γερμανίας, της Σουηδίας κ.α. αλλά και από μεγάλες ιδιωτικές θαλαμηγούς. Σύμφωνα με την Ένωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού (ΕΠΕΣΤ), η αύξηση που καταγράφηκε στις πωλήσεις ναύλων σε σκάφη έως 49 επιβάτες το 2006 κυμάνθηκε από 100% έως 150% σε σύγκριση με το 2005. Η αύξηση ήταν μικρότερη αλλά δυναμική για τα επανδρωμένα σκάφη από 21 έως 50 μέτρα (+20% έως +25%), ενώ στα μηχανοκίνητα άνευ πληρώματος σκάφη και ιστιοπλοϊκά (έως 20 μέτρα) καταγράφηκε αύξηση μεταξύ 15% και 20%. Αύξηση στις ενοικιάσεις ναύλων το 2006 160% 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% 150% Σκάφοι έως 49 επιβάτες (Θαλαμηγοί) 25% Επανδρωμένα σκάφοι από 21 έως 50 m 20% Μηχανοκίνητα άνευ πληρώματος σκάφοι και ιστιοπλοϊκά ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.2 Το 2006 αποτέλεσε έτος αντιστροφής του πτωτικού ρυθμού αύξησης της τουριστικής κίνησης της προηγούμενης πενταετίας, θέτοντας τον ελληνικό τουρισμό σε τροχιά ανάκαμψης. Η τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων στην ελληνική πρωτεύουσα το 2004 είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των τουριστικών εσόδων κατά 10,0%, προσφέροντας μια κρυφή ματιά στην αδρανή παραγωγική δυναμικότητα που κρύβει ο ελληνικός τουριστικός κλάδος, σε όλες του τις εκφάνσεις. Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ), το 2005 οι αφίξεις αλλοδαπών τουριστών (εξαιρουμένων των οδικών και θαλάσσιων αφίξεων) αυξήθηκαν κατά 5,6%, ενώ ο ετησιοποιημένος ρυθμός μεταβολής του αριθμού τους για το εννεάμηνο 2006 διαμορφώθηκε σε +8,0%. Υπολογίζεται ότι, το 2006 τη χώρα επισκέφτηκαν 16 24

εκ. τουρίστες. Τα τουριστικά έσοδα για το παρελθόν έτος εκτιμάται ότι παρουσίασαν αύξηση 10%-11% στο παρελθόν έτος, έναντι αύξησης 6,7% το 2005. Η ταχύτερη αύξηση των τουριστικών εσόδων σε σύγκριση με την άνοδο του αριθμού των τουριστών, αποκαλύπτει μια ευπρόσδεκτη αύξηση της δαπάνης ανά επισκέπτη, στο πλαίσιο σταδιακής βελτίωσης του επιπέδου των παρεχομένων τουριστικών υπηρεσιών και υποδομών. Σε κάθε περίπτωση, πέρα από κάθε προσπάθεια προσέλκυσης τουρισμού υψηλής προστιθέμενης αξίας, την ανάπτυξη της ελληνικής αγοράς και τα τουριστικά έσοδα καθορίζουν οι οικονομικές δυνατότητες των επισκεπτών που τελικά επιλέγουν ως προορισμό τους την Ελλάδα (supply-side driven market). Η ολοένα και μεγαλύτερη διείσδυση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στις αγορές του εξωτερικού διαπιστώνεται και από τη σύγκριση των αφίξεων μεταξύ της Ελλάδος και των άμεσα ανταγωνιστικών χωρών. Βάσει των διαθέσιμων στοιχείων για το 2006, η Ελλάδα όπως και η Πορτογαλία αύξησε τον αριθμό τουριστών της με ρυθμό ταχύτερο σε σύγκριση με την Ισπανία (+4,9%), την Ιταλία (+4,5%), την Κροατία (+0,8%) και την Τουρκία (-6,0%), που αντιμετωπίστηκε με καχυποψία λόγω της γρίπης των πτηνών. Ανταγωνισμός, προβλήματα και προοπτικές Οι λίγες υπό ιδιωτική διαχείριση ελληνικές μαρίνες προσφέρουν υπηρεσίες εφάμιλλες των άμεσων ανταγωνιστριών τους στην Αδριατική και στην ανατολική Μεσόγειο κυρίως Κροατία, Ιταλία και Τουρκία. Αν και οι συγκεκριμένες χώρες στερούνται του πλούτου της ακτογραμμής, της ποικιλίας και του αριθμού των νησιών της Ελλάδος, έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν περισσότερες μαρίνες από αυτήν, παρέχοντας υψηλό επίπεδο υπηρεσιών. Εκτός ανταγωνισμού βρίσκονται οι εγκαταστάσεις ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής που τελούν υπό διαχείριση από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, καθώς συχνά παρουσιάζουν ελλείψεις σε υποδομές και προσωπικό, περιορισμένη συντήρηση των λιμενικών εγκαταστάσεων κ.α.. Οι μαρίνες στις ανταγωνιστικές χώρες δίδουν ιδιαίτερη έμφαση σε υπηρεσίες υποδοχής των πελατών τους και ακολουθούν δυναμικές μεθόδους προώθησης πωλήσεων. Σημαντικότερος ανταγωνιστής της Ελλάδος στον κλάδο των μαρίνων είναι αναμφισβήτητα η Κροατία, η οποία διαθέτει περίπου 50 σύγχρονες μαρίνες συνολικής χωρητικότητας 13.200 θέσεων ελλιμενισμού και 4.500 θέσεων διαχείμασης σκαφών. Σε κάθε περίπτωση, αξιόλογα επενδυτικά προγράμματα ανάπτυξης θαλάσσιου τουρισμού έχουν υλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια και στην Τουρκία. Στη θαλάσσια επικράτεια της χώρας υπάρχουν συνολικά περισσότεροι από 1.250 λιμένες κάθε κατηγορίας, με τις υπό ιδιωτική εκμετάλλευση μαρίνες, μαζί με όσες εκτιμάται ότι παραχωρηθούν σε ιδιώτες το 2007, να μη ξεπερνούν τις 30. Παρατηρείται κατακερματισμός των 25

αρμοδιοτήτων εποπτείας-διαχείρισής των μη ιδιωτικής εκμετάλλευσης μαρίνων, καθιστώντας δύσκολη και σύνθετη οποιαδήποτε απόπειρα παρέμβασης ή εκσυγχρονισμού. Παράλληλα, τα προηγούμενα χρόνια η ιδιωτική πρωτοβουλία συνάντησε σημαντικά εμπόδια λόγω θεμάτων προστασίας του περιβάλλοντος, γραφειοκρατικών διαδικασιών αλλά και μη υπαγωγής στον εν ισχύ αναπτυξιακό νόμο 3299/2004. Μια σειρά συνθηκών και εξελίξεων δημιουργεί ευνοϊκό πλαίσιο για την ανάληψη επενδύσεων στον κλάδο: - οι αρμόδιες αρχές προωθούν την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού, με σκοπό τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος από τις άμεσα ανταγωνίστριες χώρες, αλλά και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου σε δωδεκάμηνη βάση. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται ο σχεδιασμός για περαιτέρω διάδοση του θαλάσσιου τουρισμού, κυρίως μέσω της δέσμευσης κονδυλίων από το επερχόμενο Δ ΚΠΣ - Το Πρωτόκολλο Χρηματοδότησης 25ετούς διάρκειας, συνολικής αξίας 3 δισ., που υπογράφηκε τον Ιούνιο 2005 μεταξύ του ΥΕΝ και της Ευρωπαϊκής Τραπέζης Επενδύσεων (EIB), με σκοπό την ανάπτυξη και τον εκσυγχρονισμό των θαλάσσιων υποδομών της χώρας (λιμενικές εγκαταστάσεις, μαρίνες) για την περίοδο 2005-2015. - Η παραχώρηση του Κόλπου Δερματά στον Οργανισμό Λιμένος Ηρακλείου μέσω τροπολογίας που κατατέθηκε από το ΥΕΝ στη Βουλή το Δεκέμβριο 2006 με σκοπό τη δημιουργία μαρίνας που θα φιλοξενεί σκάφη μεγάλου μεγέθους, αποτελεί από τα πρώτα βήματα για την αξιοποίηση του Πρωτοκόλλου στον τομέα του θαλάσσιου τουρισμού. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία για 13 επιχειρήσεις του κλάδου, οι 11 παρουσίασαν αύξηση των εσόδων τους, διαμορφώνοντας το μέσο ρυθμό ανάπτυξης στο 19%. Ωστόσο, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων ήταν ζημιογόνα σε επίπεδο λειτουργικών και καθαρών αποτελεσμάτων, συνέπεια της υψηλής επιβάρυνσης με διοικητικά και χρηματοοικονομικά έξοδα, στο 31% και 13,7% επί των πωλήσεων αντίστοιχα. 1.5 Οι μαρίνες ως πόλος ανάπτυξης για εμπόριο και παροχή υπηρεσιών Οι μαρίνες διεθνώς θεωρούνται ο κορμός γύρω από τον οποίο αναπτύσσονται μια σειρά από δραστηριότητες. 26

Όπως φαίνεται από το διάγραμμα που παρουσιάζει την κατανομή των εσόδων από μελέτη των αποτελεσμάτων των αμερικανικών μαρίνων, το καθαρά "λιμενικό" έργο (αγκυροβόλια και χειμερινή και εποχιακή φύλαξη) αντιπροσωπεύει μόλις το 30% των εσόδων, και γύρω του υπάρχει μια σειρά από υπηρεσίες και εμπόριο υπερδιπλάσιας αξίας. Ενοικίαση Σκαφών 15% 4% 11% Πωλήσεις υλικών, εξαρτημάτων, ανταλλακτικών Πωλήσεις Σκαφών και Μηχανημάτων 12% 18% Χειμερινή και Εποχιακή Φύλαξη Καύσιμα 18% 12% Αγκυροβόλια 10% Τρόφιμα,λοιπός Εξοπλισμός Επισκευές ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1.3 27

2.ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ 2.1. Τεχνικά Στοιχεία Ένας Τουριστικός Λιμένας (Μαρίνα) αποτελεί επένδυση σύνθετη, τόσο στα στάδια του σχεδιασμού και της κατασκευής, όσο και στο στάδιο της διαχείρισης, πρέπει να ληφθεί υπόψη μία σειρά από ποικίλες παραμέτρους, μέσω των οποίων εξασφαλίζονται η λειτουργικότητα, η βιωσιμότητα και η κοινωνικοοικονομική αποτελεσματικότητα (ανταποδοτικότητα) της επένδυσης. Μία τυπική (οργανωμένη σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα) Μαρίνα παρέχει υπηρεσίες τόσο σε επίπεδο θαλάσσιας ζώνης (λιμενολεκάνης), όσο και σε επίπεδο χερσαίας ζώνης. Στο Διάγραμμα 2.1 απεικονίζονται ενδεικτικά οι βασικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε έναν Τ.Λ. Οι διευκολύνσεις της χερσαίας ζώνης προσδιορίζουν τη συνολική ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών του Τουριστικού Λιμένα. Έτσι, από άποψη εκμετάλλευσης και με βάση τυπικά στοιχεία των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, οι παροχές της χερσαίας ζώνης αποδίδουν το 81,6% των ετήσιων εσόδων ενός Τ.Λ. Με βάση τα παραπάνω δεδομένα, ικανή συνθήκη για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας ενός Τ.Λ., νοούμενου ως αυτοτελούς επιχειρηματικής μονάδας, αποτελεί ο ορθολογικός σχεδιασμός των εξυπηρετήσεων της χερσαίας ζώνης του, αφού βέβαια έχουν επιλυθεί τα ζητήματα της χωροθέτησης. Στο στάδιο της χωροθέτησης του Τ.Λ., εκτός από τις "τεχνικές παραμέτρους", πρέπει να ενσωματώνονται και "επιχειρησιακές παράμετροι", όπως: η τεχνικοοικονομική καταλληλότητα, η ανταγωνιστικότητα, 28

η περιβαλλοντική βιωσιμότητα, η ευκολία πρόσβασης και η δυνατότητα σύνδεσης με πολλαπλά μέσα μεταφοράς, οι χρήσεις γης της ευρύτερης περιοχής και η συμβατότητα χρήσεων γης, η κοινωνική αποδοχή του έργου και, τα πολιτισμικά δεδομένα της περιοχής. Ένας τυπικός σχεδιασμός (αρχές σχεδιασμού) ενός Τ.Λ., με υπόθεση κατανομής των χρήσεων στη θαλάσσια και στη χερσαία ζώνη 50:50, αποτυπώνεται στο Διάγραμμα 2.2, ενώ στον Πίνακα 2.1 δίνονται οι επιμέρους κατανομές των χρήσεων σε έναν τυπικό Τ.Λ. Βασική προϋπόθεση για τη λειτουργική χωροθέτηοη ενός Τ.Λ. αποτελεί η εξασφάλιση της πρόσβασης και η γειτνίαση του με βασικούς κόμβους μεταφορών (εθνικό οδικό δίκτυο, επαρχιακές οδοί, σιδηροδρομικό δίκτυο, αεροδρόμιο, ελικοδρόμιο). Κατά κανόνα, μία Μαρίνα πρέπει να οριοθετείται σαφώς από άλλες χρήσεις. Αν δεν ενδείκνυνται περιφράξεις και κεντρικός έλεγχος εισόδου, απαιτείται τουλάχιστον η ύπαρξη κάποιων ήπιας μορφής διαχωριστικών, όπως πεζόδρομοι, φύτευση, κ.λπ. Βασικό στοιχείο που συνηγορεί στην επιλογή της χωροθέτησης μίας τυπικής Μαρίνας, από επιχειρησιακής άποψης, αποτελεί η γειτνίαση με ξενοδοχεία, συνεδριακά κέντρα, αρχαιολογικούς χώρους, χώρους πολιτισμικού ενδιαφέροντος, εγκαταστάσεις αναψυχής, περιοχές εξοχικών κατοικιών, υπηρεσίες πώλησης σκαφών, κ,λπ. Τα παραπάνω αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις ώστε να εξασφαλίζεται η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη ζήτηση και προσέλκυση χρηστών / πελατών για τον Τ.Λ. 29

Διάγραμμα 2.1 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΕΣ ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΛΙΜΕΝΑ Θέσεις ελλιμενισμού και εξυπηρετήσεως σκαφών αναψυχής Διάγραμμα 2.1 ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΕΣ ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΔΙΑΧΕΙΜΑ ΣΗ ΣΚΑΦΩΝ ΤΕΛΩΝΕΙ Ο ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΙΜΕΝΑ ΑΘΛΗΣΗ ΕΠΙΣΚΕΥΕ Σ ΣΚΑΦΩΝ ΣΤΑΥΜΕΥΣΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΡΥΜΟΥΛΚΩΝ ΑΝΑΨΥΧΗ ΚΑΤΆ- ΣΤΗΜΑΤ Α ΞΕΝΟΔΟΧΕΙ Α ΜΗΧΑ- ΝΟΥΡΓΕΙ Ο ΓΡΑΦΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕ Σ ΣΤΑΣΗ ΜΕΣΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΑ Σ ΚΥΡΙΑ ΣΗΜΕΙΑ ΧΕΡΣΑΙΑΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ 30

Διάγραμμα 2.2 ΤΥΠΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ 10% 5% 4% 20% 15% 17% 2% 3% 4% 20% Χώροι Άθλησης Μόνιμες Θέσεις Ελλιμενισμού Κρηπιδώματα Προβλήτες - Μώλοι Θέσεις Απόθεσης Σκαφών(στη θάλασσα) Προβλήτες Καυσίμων Στάθμευση - Εσωτερικοί Οδοί Κτίρια - Καταστήματα Επισκευές - Διαχείμαση Σκαφών Χώροι Πρασίνου ΠΙΝΑΚΑΣ 2.1 ΤΥΠΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΧΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΛΙΜΕΝΑ 31

ΧΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΧΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΧΕΡΣΑΙΑ ΖΩΝΗ ΛΙΜΕΝΟΛΕΚΑΝΗ 21% Μόνιμες Θέσεις 14% Χώροι Στάθμευσης Πελατών Ελλιμενισμού 20% Κρηπιδώματα 1% Χώροι Στάθμευσης Προσωπικού 4% Προβλήτες - Μώλοι 0,5% Περιφράξεις Εξωτερικοί Πεζόδρομοι 2% Προβλήτες Καυσίμων 1% Εσωτερικοί Πεζόδρομοι 3% Θέσεις Απόθεσης Σκαφών(στη θάλασσα) 16,5% ΣΤΑΘΜΕΥΣΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΟΔΟΙ 5% Καταστήματα Γενικού Εμπορίου 2,5% Καταστήματα Ανταλλακτικών Σκαφών 2,5% Κτίρια γραφείων διοίκησης, τελωνείου, ιατρείου, κ.λπ. 1% Κτίρια Αναψυχής (Marine Club, Club house-καφετερία, εστιατόριο, κ.λπ.) 2,5% Υπηρεσίες Εφοδιασμού Σκαφών 0,5% Τουριστικά Πρακτορεία 1% Γραφεία Πληροφοριών 15% ΚΤΙΡΙΑ - ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ 5% Κλειστοί Χώροι Επισκευών 2,5% Υπαίθριος Χώρος Επισκευών (λειτουργία travel lift) 2,5% Χώροι Διαχείμασης Σκαφών 10% ΕΠΙΣΚΕΥΕΣ ΔΙΑΧΕΙΜΑΣΗ ΣΚΑΦΩΝ 2,5% Χώροι Περιπάτου και αναψυχής 2% Διαμόρφωση Κήπων 4,5% ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ 4% ΧΩΡΟΙ ΑΘΛΗΣΗΣ 50% ΣΥΝΟΛΟ ΛΙΜΕΝΟΛΕΚΑΝΗΣ 50% ΣΥΝΟΛΟ ΧΕΡΣΑΙΑΣ ΖΩΝΗΣ 32

ΠΙΝΑΚΑΣ 2.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΛΙΜΕΝΑ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΚΑΘΑΡΟ ΚΕΡΔΟΣ (ΑΠΟΔΟΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ) Ανελκύσεις καθελκύσεις σκαφών 20% 40% Διαχείμαση σκαφών 10% 27% Επισκευές και συντήρηση 12% 27% Πωλήσεις Καινούρια σκάφη και μηχανές 10% 8% σκαφών Μεταχειρισμένα σκάφη και 8% 9% μηχανές σκαφών Ανταλλακτικά σκαφών 13% 23% Προϊόντα πετρελαίου 9% 15% Ενοικιάσεις σκαφών 4% 15% Αναψυχή Εφοδιασμός 14% 15% (εστιατόρια, είδη γενικού εμπορίου, κ.λπ.) ΣΥΝΟΛΟ 100% 100% 33

2.2 Οικονομικά Στοιχεία Οι διευκολύνσεις της χερσαίας ζώνης είναι οι περισσότερο κερδοφόρες στο πλαίσιο της λειτουργίας ενός Τ.Λ. Στον Πίνακα 2.2 αποτυπώνονται, ενδεικτικά, ο κύκλος εργασιών και το ποσοστό καθαρού κέρδους (απόδοση κεφαλαίου) ανά κατηγορία παρεχόμενων υπηρεσιών. Για παράδειγμα, οι δραστηριότητες ανέλκυσης - καθέλκυσης σκαφών, σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, αποδίδουν καθαρό κέρδος (προ φόρων) της τάξης του 40%, ενώ διαμορφώνουν το 20% του κύκλου εργασιών μιας Μαρίνας διεθνών προδιαγραφών. Το λειτουργικό κόστος (running costs) μιας Μαρίνας - σύμφωνα με τις συνθήκες που συναντώνται στις Μαρίνες της Βόρειας Ευρώπης - διαμορφώνεται από διαφορετικού τύπου "εκροές", όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 2.3 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2.3 ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ ΣΕ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΛΙΜΕΝΑ 2% 3% 4% 3% 23% Μισθοδοσία 4% Βυθοκορήσεις 5% Δημοτικός Φόρος Απόσβεση Κεφαλαίου Ασφάλεια Λιμενικά Τέλη 17% Καθαριότητα 20% Ενοίκια Παροχές(Τ/Φ, ΔΕΗ, κ.λπ.) Διάφορα 19% 34

Το 24% του λειτουργικού κόστους ενός Τουριστικού Λιμένα αφορά στη μισθοδοσία του προσωπικού του. Η οργανωμένη διαχείριση ενός τυπικού Τ.Λ. 250-350 θέσεων (με την υπόθεση εκμίσθωσης των λοιπών εκμεταλλεύσεων) απαιτεί 15 περίπου άτομα, τα οποία από άποψη οργανογράμματος κατανέμονται όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 2.4. 21

Διάγραμμα 2.4 ΤΥΠΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΦΟΡΕΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΙΔΙΩΤΕΣ ΜΕΤΟΧΟΙ Η ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΓΕΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΤΟΜΕΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ ΧΕΡΣΑΙΑΣ ΖΩΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ (1 άτομο) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ (1 άτομο) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ (1άτομο) ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ / ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (3 άτομα) ΤΕΧΝΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (5 άτομα) ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ (2 άτομα) 22

3.ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 3.1. Προ της ισχύος του Ν. 2160/93 Προ της ισχύος του Ν.2160/93 η αδειοδότηση για την κατασκευή ενός Τουριστικού Λιμένα (στη συνέχεια "Τ.Λ.") γινόταν με βάση την κείμενη νομοθεσία που αφορούσε τα κάθε είδους λιμενικά έργα. Η άδεια κατασκευής των έργων και η παραχώρηση χρήσης αιγιαλού και παραλίας εκδίδονταν από τους οικείους Νομάρχες. Ο Τ.Λ. αντιμετωπιζόταν ως ένα λιμενικό έργο χωρίς να γίνεται διάκριση από τους καθαρά εμπορικούς ή επιβατικούς λιμένες και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη για χερσαίες εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης και στη συνέχεια η ανάγκη για διοίκηση και διαχείριση του λιμένα. Η σχετική νομοθεσία περιλαμβάνει τα εξής: Εγκύκλιο Δ.3399/873/ΠΟΛ/26.7.83 του Υπουργείου Οικονομικών για "Παραχώρηση απλής χρήσης αιγιαλού και παραλίας προς εκτέλεση έργων". Εγκύκλιο 2894/17,8.83 του Υπουργείου Δημοσίων Έργων σχετικά με "Αρμοδιότητες σε θέματα μελετών Λιμενικών Έργων". Ν. 1650/86 "Για την προστασία του περιβάλλοντος". ΚΥΑ 69269/5387/90 "Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόμενο Μ.Π.Ε. και Ε.Π.Μ. κ.λπ.". ΚΥΑ 75308/5512/90 "Καθορισμός τρόπου ενημέρωσης των πολιτών και φορέων εκπροσώπησης τους για το περιεχόμενο της Μ.Π.Ε. κ.λπ.". Ν.Δ.438/76 "Περί θαλασσίου τουρισμού". Σχετική ήταν επίσης και η νομοθεσία για την επιδότηση κατασκευής Μαρίνων (Ν. 1892/90, όπως τροποποιήθηκε στη συνέχεια με το Ν. 2234/94 και το Ν. 2601/98) από τη Διεύθυνση Ιδιωτικών Επενδύσεων του ΥΠ.ΕΘ.Ο. Τέλος, ο χαρακτηρισμός ενός λιμένα ως "Μαρίνας" γινόταν με τριμερή Υπουργική Απόφαση των Υπουργών ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Εμπορικής Ναυτιλίας και Τουρισμού, οπότε οι λιμένες αυτοί είχαν το δικαίωμα να εισπράττουν τέλη ελλιμενισμού. Τέτοιοι λιμένες 23

είναι του Ξενοδοχειακού Συγκροτήματος Porto Carras Χαλκιδικής, η Δημοτική Μαρίνα Μεθάνων, η Δημοτική Μαρίνα Ξυλοκάστρου και οι Δημοτικές Μαρίνες Γλυφάδας Αττικής. 3.2. Μετά την ισχύ του Ν. 2160/93 Η δημιουργία και λειτουργία Τουριστικών Λιμένων στη χώρα μας διέπεται από τις διατάξεις του Ν. 2160/93, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 5 του Ν.2206/94 και το άρθρο 27 του Ν.2636/98 και ισχύει σήμερα. Ο Ν. 2160/93 (Κεφάλαιο Γ', άρθρα 29 έως και 37) επέφερε ριζικές αλλαγές στη διαδικασία χωροθέτησης, αδειοδότησης και παραχώρησης προς εκμετάλλευση των Τ.Λ. Σύμφωνα με τις διατάξεις του Νόμου αυτού καθορίσθηκαν: το τι είναι "Τουριστικός Λιμένας" και ποιοι οι διάφοροι τύποι Τ.Λ. ποια είναι τα συστατικά στοιχεία (τμήματα) ενός Τ.Λ. ποιες θαλάσσιες και χερσαίες εγκαταστάσεις πρέπει να υπάρχουν κατ'ελάχιστον σε ένα Τ.Λ. και ποιες μπορούν να δημιουργηθούν προαιρετικά ποια είναι η διαδικασία για τη χωροθέτηοη και στη συνέχεια χορήγηση αδείας κατασκευής και λειτουργίας ενός Τ.Λ. το τι είναι "Φορέας Διαχείρισης" και με ποιες διαδικασίες παραχωρείται η διαχείριση και εκμετάλλευση ενός Τ.Λ. σε αυτόν. Η μεγάλη καινοτομία του Ν.2160/93 ήταν η δημιουργία της Διυπουργικής Επιτροπής στο Υπουργείο Ανάπτυξης, στην οποία ανατέθηκαν οι αρμοδιότητες για την έγκριση ή απόρριψη αιτήσεων δημιουργίας ΤΛ, καθώς και για τη διαχείριση, εκμετάλλευση και έλεγχο Τ.Λ. Η Διυπουργική Επιτροπή (9 μέλη) υποστηρίζεται από τη Γραμματεία Στήριξης Τουριστικών Λιμένων (Γ.Σ.Τ.Λ.). και αποτελείται από: τον Ειδικό Γραμματέα του Υπουργείου Ανάπτυξης, ως Πρόεδρο, τον Προϊστάμενο της Γ.Σ.Τ.Λ., έναν εκπρόσωπο από κάθε ένα των Υπουργείων Εθνικής Άμυνας (Γ.Ε.Ν.), Εμπορικής Ναυτιλίας, Πολιτισμού, ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., Οικονομικών, 24

έναν εκπρόσωπο του EOT (Διεύθυνση Θαλάσσιου Τουρισμού) και, έναν πτυχιούχο Α.Ε.Ι. (συνήθως προέρχεται από τον EOT). Η λειτουργία της Διυπουργικής Επιτροπής ως ενιαίου οργάνου, στο οποίο συμμετέχουν εκπρόσωποι όλων των συναρμόδιων Υπηρεσιών που γνωμοδοτούν για την έγκριση ενός λιμενικού έργου, έχει ως αποτέλεσμα την επίσπευση των διαδικασιών χωροθέτησης και αδειοδότησης ενός Τ.Λ. προς όφελος, τελικά, των ίδιων των έργων. Σε αυτό συμβάλλει και ο καθορισμός, από το Ν.2160/93, αυστηρών προθεσμιών για την εξέταση και απάντηση στα σχετικά αιτήματα των ενδιαφερόμενων φορέων, είτε πρόκειται περί φορέων του Δημοσίου Τομέα είτε περί ιδιωτών επενδυτών. Πλην του Ν.2160/93 και των τροποποιήσεων του που αναφέρθηκαν παραπάνω, η όλη διαδικασία μελέτης και υλοποίησης ενός Τ.Λ. διέπεται και από έναν αριθμό νομοθετημάτων. Τα νομοθετήματα αυτά αφορούν στις διαδικασίες εκπόνησης και έγκρισης των τεχνικών μελετών (λιμενικών και κτιριακών έργων) και των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος. 25

4.ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΑ 4.1.Ένταξη Τουριστικού Λιμένα σε Σύστημα Λιμένων Αναψυχής Από τα μέσα της δεκαετίας του 70, ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (EOT) άρχισε τον προγραμματισμό και την κατασκευή λιμενικών εγκαταστάσεων αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση σκαφών αναψυχής. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στην Ελλάδα, που είχε ως αποτέλεσμα την απόκτηση σημαντικού αριθμού σκαφών αναψυχής, κυρίως από 'Ελληνες, αλλά και η γενικότερη προσπάθεια ανάπτυξης του τουρισμού στην Ελλάδα και προσέλκυσης αλλοδαπών τουριστών υψηλού εισοδηματικού επιπέδου προκάλεσε την ανάγκη για κατασκευή κατάλληλων λιμενικών εγκαταστάσεων, είτε για τη μόνιμη παραμονή των σκαφών είτε για την εξυπηρέτηση των διερχομένων. Στην περίοδο 1981-82, η τότε Έδρα Λιμενικών Έργων του Ε.Μ.Π. εκπόνησε για λογαριασμό του EOT το "Σχέδιο Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής" (ΣΕΣΥΛΑ). Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη προσπάθεια χωροταξικού σχεδιασμού λιμένων αναψυχής, που έγινε με βάση πολλαπλά κριτήρια (κοινωνικοοικονομικά, γεωγραφικά, πολιτισμικά, γεωμορφολογικά, λειτουργικά, συγκοινωνιακά, τουριστικά κ.λπ.). Το ΣΕΣΥΛΑ προέβλεπε τη διαίρεση του ελλαδικού θαλάσσιου χώρου σε οκτώ Ζώνες Ναυσιπλοίας Αναψυχής και τη δημιουργία συνολικά 380 εγκαταστάσεων υποδοχής και εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής. Από τις εγκαταστάσεις αυτές 26 ήταν "Μαρίνες", 106 "Σκάλες" και 248 "Καταφύγια". Ο διαχωρισμός στις παραπάνω τρεις κατηγορίες έγινε με βάση το δυναμικό της λιμενικής εγκατάστασης και τις παρεχόμενες εξυπηρετήσεις. Στη δεκαετία 1980-90 ο σχεδιασμός του ΣΕΣΥΛΑ εφαρμόστηκε, κατά κανόνα, από τον EOT, πλην όμως άλλοι φορείς δημόσιου ενδιαφέροντος (Δήμοι, Κοινότητες, Νομαρχίες, Λιμενικά Ταμεία), ακόμα και λιγοστοί ιδιώτες, προχώρησαν στην κατασκευή λιμένων αναψυχής σε θέσεις που δεν προβλέπονταν από το ΣΕΣΥΛΑ. Αλλά ακόμη και ο EOT στην επιλογή των θέσεων κατασκευής λιμένων αναψυχής 26

μερικές φορές δεν ακολούθησε αυστηρά το σχεδιασμό του ΣΕΣΥΛΑ, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη αυτή μελέτη ουδέποτε θεσμοθετήθηκε. Το 1991 ο EOT προχώρησε στην επικαιροποίηση του ΣΕΣΥΛΑ σε τέσσερις Ζώνες Ναυσιπλοΐας (Ιονίου Πελάγους, Ανατολικού Αιγαίου - Δωδεκανήσου, Νήσου Κρήτης, Κορινθιακού - Αργολικού - Σαρωνικού Κόλπου). Η παραπάνω επικαιροποίηση εκπονήθηκε από Ομάδα Εργασίας, αποτελούμενη από εξωτερικούς συνεργάτες και υπαλλήλους του EOT, με βασικό στόχο την εκπόνηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου ανάπτυξης Τουριστικών Λιμένων με όλες τις απαραίτητες χερσαίες εγκαταστάσεις που συνθέτουν ένα "σωστό" έργο που προσφέρει τις "σωστές" λιμενικές και χερσαίες εξυπηρετήσεις. Έτσι, εκπονήθηκαν 9 Master Plans Μαρίνων που αργότερα ενσωματώθηκαν στις 16 Μαρίνες του άρθρου 30 του Ν.2160/93, αφού λήφθηκαν υπόψη οι αποφάσεις των αρμόδιων Δημοτικών Συμβουλίων πρώτα και των αντίστοιχων Νομαρχιακών αργότερα. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι σήμερα δεν υφίσταται ένα εγκεκριμένο και θεσμοθετημένο σύστημα λιμένων αναψυχής και οποιοσδήποτε ενδιαφερόμενος (δημόσιος φορέας ή ιδιώτης επενδυτής) μπορεί να ζητήσει, μέσω των διαδικασιών που προβλέπει ο Ν. 2160/93, τη χωροθέτηση λιμένα αναψυχής οπουδήποτε νομίζει ότι υπάρχει ή θα υπάρξει ανάγκη για ελλιμενισμό σκαφών. Η χωροθέτηση Τ.Λ. στην προτεινόμενη από τον ενδιαφερόμενο θέση εναπόκειται στην κρίση της Διυπουργικής Επιτροπής και μόνον. Το Συμβούλιο της Επικρατείας (Ε' Τμήμα), με το υπ' αριθμ. 668/95 πρακτικό του, καθόρισε τις προϋποθέσεις για τη νόμιμη ίδρυση Τ.Λ. στη χώρα. Σύμφωνα με αυτές, νόμιμος θεωρείται ένας Τ.Λ. μόνον εάν προβλέπεται στο συνολικό σχεδιασμό ενός εθνικού δικτύου Τ.Λ. και κατά συνέπεια "... η ίδρυση τουριστικών λιμένων εκτός του σχεδιασμού τούτου και δη επ' ευκαιρία ή τη απλή αιτήσει ενδιαφερομένου δεν είναι νόμιμος". 27

Ήδη το Υπουργείο Ανάπτυξης έχει αναθέσει τη σύνταξη του "Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής -ΕΣΥΛΑ", μέσω του οποίου η Γ.Σ.Τ.Λ. θα διευκολύνεται στο έργο της χωροθέτηοης Τ.Λ. και επιπλέον θα διασφαλίζονται, αφενός, η βιωσιμότητα και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και, αφετέρου, η λειτουργία των συγκεκριμένων τουριστικών εκμεταλλεύσεων, νοουμένων ως οικονομικών μονάδων. 4.2. Μελέτη - Κατασκευή - Χρηματοδότηση Τουριστικού Λιμένα Μέχρι σήμερα, η μελέτη και κατασκευή έργων Τ.Λ. (ουσιαστικά μόνον των λιμενικών) έχει ακολουθήσει τη διαδικασία υλοποίησης όλων των δημόσιων έργων και διέπεται από τις διατάξεις του Ν. 716/77 (Μελέτη) και του Ν. 1418/84 (Κατασκευή), δεδομένου ότι οι περισσότεροι Τ.Λ. έχουν κατασκευαστεί ή κατασκευάζονται από φορείς του Δημοσίου. Όσον αφορά στη χρηματοδότηση των έργων, η πλειοψηφία των Τ.Λ. του EOT χρηματοδοτήθηκε, στο παρελθόν, από τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (Μ.Ο.Π.), από τα Προγράμματα του Α' Κ.Π.Σ., από το Ταμείο Συνοχής (Τ.Σ.) και, τέλος, από το Ε.Π. "Τουρισμός - Πολιτισμός" και τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (Π.Ε.Π.) στο πλαίσιο του Β' Κ.Π.Σ., πάντοτε με την αντίστοιχη εθνική συμμετοχή. Μέχρι την εφαρμογή του Ν. 2160/93, κανένα έργο Τ.Λ. δεν είχε χρηματοδοτηθεί ή συγχρηματοδοτηθεί από ιδιώτες, πλην των αμιγώς ιδιωτικών επενδύσεων, όπως είναι η Μαρίνα του Porto Carras στη Χαλκιδική ή της Olympic Marine στο Λαύριο Αττικής. Χρηματοδότηση κατασκευής Τ.Λ. (Επιχορήγηση) προβλέπεται και από το Ν. 1892/90, όπως τροποποιήθηκε με τους Ν. 2234/94 και Ν. 2601/98 (Ιδιωτικές Επενδύσεις) και από τον Αναπτυξιακό νόμο 3299/2004 4.3. Βασικές Χρήσεις Χερσαίας Ζώνης 28

Η χερσαία ζώνη του Τ.Λ. αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της όλης ανάπτυξης του λιμένα και σε αυτήν πρέπει να προβλέπονται όλες εκείνες οι δραστηριότητες και λειτουργίες που είναι απαραίτητες για την εξυπηρέτηση των χρηστών του Τ.Λ. και κάνουν τον Τ.Λ. πλήρως λειτουργικό. Επιπλέον, στη χερσαία ζώνη μπορεί να αναπτύσσονται δραστηριότητες συμπληρωματικές, οι οποίες βελτιώνουν το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών, αποτελούν ταυτόχρονα πηγή πρόσθετων εσόδων για το φορέα που εκμεταλλεύεται τον Τ.Λ. και εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα του Τ.Λ. Οι απαραίτητες λειτουργίες και εξυπηρετήσεις που προβλέπονται σε ένα Τ.Λ. (βάσει του Ν. 2160/93) είναι: Εγκαταστάσεις για τη διοίκηση του Τ.Λ. (Πύργος Ελέγχου) Λιμενικός σταθμός, Τελωνείο, Ιατρείο Καταστήματα διάθεσης ειδών πρώτης ανάγκης (ναυτιλιακά είδη) Σταθμός ανεφοδιασμού των σκαφών με καύσιμα Εγκαταστάσεις τεχνικής εξυπηρέτησης σκαφών (ναυπηγοεπισκευή) Συγκροτήματα τουαλετών, ντους, αποθηκών Εγκαταστάσεις υποδοχής λυμάτων και επεξεργασίας αυτών Χώροι στάθμευσης αυτοκινήτων και ρυμουλκών σκαφών αναψυχής Δίκτυα παροχής νερού, ηλεκτρικού ρεύματος και τηλεφώνου. Οι προαιρετικές δραστηριότητες-λειτουργίες μπορούν να περιλαμβάνουν: Εγκαταστάσεις εστίασης και ψυχαγωγίας (εστιατόρια, αναψυκτήρια, κ.λπ.) (Club House) Ναυτικό Όμιλο (Marine Club), με χώρους ελεγχόμενης πρόσβασης και μόνον για τα μέλη Καταστήματα πώλησης ή/και ενοικίασης σκαφών Καταστήματα πώλησης ειδών διατροφής Γραφεία τραπεζών, εταιριών ενοικίασης αυτοκινήτων, ΟΤΕ, ΕΛΤΑ Εγκαταστάσεις εξυπηρέτησης ναυταθλητικών δραστηριοτήτων Ξενοδοχείο ή συγκρότημα επιπλωμένων διαμερισμάτων Χώρους αθλοπαιδιών, πισίνες, ποδηλατοδρόμια, γήπεδα τένις, παιδικές χαρές, κ.λπ. 29

4.4. Ιδιοκτησιακό Καθεστώς Οι Τ.Λ. που λειτουργούν σήμερα στη χώρα ανήκουν, ως επί το πλείστον, στον EOT. Ορισμένοι από αυτούς τους Τ.Λ. έχουν χαρακτηριστεί ως "Τουριστικά Δημόσια Κτήματα" και επομένως έχουν περιέλθει στην περιουσία του EOT. Για ορισμένους όμως Τ.Λ. το ιδιοκτησιακό καθεστώς είναι ακόμα συγκεχυμένο, δεδομένου ότι σχετικό σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για χαρακτηρισμό συγκεκριμένων Τ.Λ. (αποπερατωθέντων ή υπό κατασκευή) ως "Τουριστικών Δημόσιων Κτημάτων" απορρίφθηκε από το Σ.τ.Ε. λόγω έλλειψης ενιαίου εθνικού σχεδιασμού δικτύου Τ.Λ. (πρακτικό 668/95-βλ. παραγρ. 3.1). Οι λιμένες αυτοί έχουν κατασκευαστεί είτε σε εκτάσεις χαρακτηρισμένες ως Δημόσια Κτήματα είτε στον αιγιαλό ύστερα από σχετικές άδειες. Αμιγώς ιδιωτικοί Τ.Λ. είναι αυτοί της Olympic Marine στο Λαύριο Αττικής, του Porto Carras και του Suni στη Χαλκιδική. Μία μορφή λιμένα αναψυχής υπάρχει και στο Ξενοδοχειακό Συγκρότημα Porto Hydra στην Ερμιόνη, αν και ουδέποτε πήρε χαρακτήρα οργανωμένης Μαρίνας. Σε φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης ανήκουν οι Τ.Λ. Μεθάνων Τροιζηνίας και Γλυφάδας Αττικής. Τέλος, κάποια Λιμενικά Ταμεία διαχειρίζονται ορισμένους Τ.Λ., καθώς αυτοί είναι κατασκευασμένοι μέσα στη Ζώνη Λιμένα, η χρήση και διαχείριση των οποίων ανήκει, βάσει του Α.Ν.2344/40, στις αρμοδιότητες των Λιμενικών Ταμείων. 4.5. Φορέας Διαχείρισης Η έννοια του "Φορέα Διαχείρισης" ενός Τ.Λ. τέθηκε για πρώτη φορά με την εφαρμογή του Ν. 2160/93. Πρόκειται για το πρόσωπο, φυσικό ή νομικό, που αναλαμβάνει, με σύμβαση με το Δημόσιο, την κατασκευή, λειτουργία και εκμετάλλευση ενός Τ.Λ. 30

Μέχρι σήμερα, οι υφιστάμενες Μαρίνες του EOT (Φλοίσβος, Άλιμος, Ζέα και Βουλιαγμένη Αττικής, Αρέτσου Θεσσαλονίκης και, μέχρι πρότινος, Γουβιά Κέρκυρας) απλώς διευθύνονται (και δεν υφίσταται η έννοια της διαχείρισης) από ένα πρόσωπο, μόνιμο υπάλληλο του EOT, που ορίζεται ως Διευθυντής. Και οι υπόλοιποι υπάλληλοι των Μαρίνων αυτών είναι μόνιμοι ή έκτακτοι υπάλληλοι του EOT. Αλλά και στους υπόλοιπους υφιστάμενους λιμένες αναψυχής (Μέθανα, Α',Β',Γ'και Δ' Μαρίνες Γλυφάδας, Porto Carras, Olympic Marine κ.ά.) η κατάσταση αναφορικά με τη διαχείριση είναι η ίδια. Ο Κύριος του Έργου ή ο ιδιοκτήτης ορίζει ένα άτομο ως Διευθυντή, που συνήθως, όχι όμως πάντοτε, ασχολείται αποκλειστικά με το λιμένα αναψυχής. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι μέχρι σήμερα οι υφιστάμενοι λιμένες απλώς "διευθύνονται", δεν υπάρχει δηλαδή μία ολοκληρωμένη διαδικασία "διαχείρισης" αυτών ως αυτοτελών και σύγχρονων επιχειρηματικών μονάδων. 31

5.ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ 5.1. Γενικά Μέχρι σήμερα στην πράξη χρησιμοποιείται ευρέως ο όρος "Μαρίνα" για το χαρακτηρισμό των λιμενικών εγκαταστάσεων που εξυπηρετούν γενικώς σκάφη αναψυχής, ανεξάρτητα του μεγέθους των εγκαταστάσεων και των παρεχόμενων εξυπηρετήσεων. Ακόμα και καταφύγια αλιευτικών σκαφών, όπου ελλιμενίζονται κατά καιρούς και σκάφη αναψυχής, αποκαλούνται μερικές φορές "Μαρίνα". Είναι προφανές ότι η χρήση του όρου είναι εντελώς άστοχη, δεδομένου ότι ως "Μαρίνα", σύμφωνα με τα επικρατούντα στη Δυτική Ευρώπη (Αγγλία, Ιταλία, Ισπανία), χαρακτηρίζεται μία λιμενική εγκατάσταση εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής με εκτεταμένες θαλάσσιες και χερσαίες εγκαταστάσεις (καταστήματα, χώρους εστίασης, ναυπηγοεπισκευή κ.λπ.) και παροχή πλήρους φάσματος υπηρεσιών στους επιβαίνοντες στα σκάφη (ηλεκτρικό ρεύμα, νερό, τηλέφωνο, καύσιμα, αποκομιδή απορριμμάτων και ελαιωδών καταλοίπων κ.λπ.). Ο παραπάνω τύπος "Μαρίνας" απαντάται σήμερα στη χώρα μας σε ελάχιστες μόνον περιπτώσεις (Μαρίνα Αλίμου, Μαρίνα Porto Carras, Olympic Marine). Στο Σχέδιο Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής (ΣΕΣΥΛΑ) χρησιμοποιήθηκαν οι όροι "Μαρίνα", "Σκάλα" και "Καταφύγιο", που υποδήλωναν, όπως αναφέρθηκε και στην παραγρ. 4.1, κυρίως διαφοροποίηση μεγέθους και δυναμικού λιμενικής εγκατάστασης και φάσματος παρεχόμενων εξυπηρετήσεων. Επίσης, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και ο όρος "Λιμένας Αναψυχής" που υιοθετήθηκε και από την Ομάδα Εργασίας του EOT στο πλαίσιο της επικαιροποίησης του ΣΕΣΥΛΑ (1991). Ο όρος αυτός προσιδιάζει μάλλον με τα επικρατούντα στη Γαλλία (port de plaisance). Στη χώρα αυτή γίνεται χρήση αυτού του όρου προς αντιδιαστολή με τον όρο "Marina", που υποδηλώνει λιμενική εγκατάσταση εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής συνδυασμένη με εκτεταμένη οικιστική ανάπτυξη, στην οποία συνήθως υπάρχει θαλάσσια πρόσβαση και θέση παραβολής για σκάφη 31

μπροστά σε κάθε κατοικία (π.χ. Port Grimaud). Στην Ελλάδα αντίστοιχες μπορούν να θεωρηθούν οι εγκαταστάσεις του Porto Hydra. Στις επόμενες παραγράφους αναφέρονται οι κατηγορίες τουριστικών λιμένων όπως αυτές προβλέπονται στο Ν. 2160/93, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 2636/98 και ισχύει σήμερα. 5.2. Τουριστικός Λιμένας Η έννοια του "Τουριστικού Λιμένα" αναλύεται στο άρθρο 31 του Ν. 2160/93. Πρόκειται για εγκατάσταση εξυπηρέτησης σκαφών αναψυχής που περιλαμβάνει, κατ' ελάχιστον - σύμφωνα πάντα με το Νόμο - τα ακόλουθα: Εγκαταστάσεις για τη διοίκηση του Τ.Λ., περιλαμβανομένων λιμενικού σταθμού, τελωνείου και λοιπών συναφών υπηρεσιών. Ιατρείο. Σταθμό ανεφοδιασμού των σκαφών με καύσιμα. Εγκαταστάσεις τεχνικής εξυπηρέτησης σκαφών. Δίκτυα παροχής νερού και ηλεκτρικού ρεύματος. Παροχές τηλεφωνικών γραμμών. Εγκαταστάσεις υποδοχής λυμάτων και επεξεργασίας αυτών. Χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων και ρυμουλκών σκαφών αναψυχής. Συγκροτήματα τουαλετών και ντους. Συστήματα ασφαλείας της ζώνης του ΤΑ Εγκαταστάσεις αποθηκών Καταστήματα διάθεσης ειδών πρώτης ανάγκης. Ο Τ.Λ. μπορεί να δημιουργηθεί με πρωτοβουλία οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου δημοσίου ή ιδιωτικού δικαίου ή ακόμα και της Γ.Σ.Τ.Λ. Το φυσικό ή νομικό πρόσωπο πρέπει απαραίτητα να είναι κύριος ή επικαρπωτής του παράκτιου ακινήτου μπροστά από το οποίο ενδιαφέρεται να κατασκευάσει τον Τ.Λ. 32

5.3. Ζώνη Αγκυροβολίου σε Προστατευμένους Όρμους Προστατευμένοι όρμοι μπορούν να παραχωρηθούν για τη δημιουργία ζωνών αγκυροβολίου, σύμφωνα με το άρθρο 34 του Ν. 2160/93, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 27 του Ν. 2636/98. Στις ζώνες αυτές προβλέπεται ελαφρύς εξοπλισμός για την εξυπηρέτηση των σκαφών (παροχές νερού, καυσίμων, περισυλλογή απορριμμάτων κ.λπ.), όχι όμως και η κατασκευή μόνιμων εγκαταστάσεων που μπορεί να επιφέρουν οριστική αλλοίωση του περιβάλλοντος. 5.4. Λιμένας Ξενοδοχειακής Μονάδας Οι ξενοδοχειακές μονάδες επιτρέπεται να δημιουργούν Τ.Λ. στον αιγιαλό και στην παραλία που βρίσκεται μπροστά από τις εγκαταστάσεις τους. Οι συγκεκριμένες λιμενικές εγκαταστάσεις πρέπει να εξυπηρετούν μόνον την πελατεία των ξενοδοχείων. Η δυνατότητα δημιουργίας Τ.Λ. παρέχεται σε μονάδες που διαθέτουν περισσότερα από 200 δωμάτια, βρίσκονται σε απόσταση πέραν του 1 χλμ. από υφιστάμενο Τ.Λ. και η δυναμικότητα ελλιμενισμού στους λιμένες αυτούς δεν μπορεί να υπερβαίνει το 10% του αριθμού των δωματίων της ξενοδοχειακής μονάδας. Σχετικές είναι οι διατάξεις του άρθρου 35 του Ν. 2160/93. Βασική προϋπόθεση για τη δημιουργία Τ.Λ. είναι να μην εμπίπτει η περιοχή σε καθεστώς προστασίας βάσει του Ν. 1650/86. Σημειώνεται ότι για τα πρώτα 20 χρόνια λειτουργίας ξενοδοχειακού Τ.Λ. δεν καταβάλλεται αντάλλαγμα στο Δημόσιο. 5.5. Καταφύγιο Τουριστικών Σκαφών Η έννοια του "Καταφυγίου Τουριστικών Σκαφών" ορίζεται στο άρθρο 34 του Ν. 2160/93, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 27 του Ν.2636/98. Μπορεί να δημιουργηθεί 33

με πρωτοβουλία οποιουδήποτε φυσικού ή νομικού προσώπου δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου ή ακόμα και της Γ.Σ.Τ.Λ. Καταφύγιο τουριστικών σκαφών δημιουργείται εντός λιμένων ή προστατευμένων όρμων και σε αυτό παρέχονται κατ' ελάχιστον οι παροχές και εξυπηρετήσεις νερού, ρεύματος, κοινόχρηστου τηλεφώνου, παροχής καυσίμων, περισυλλογής καταλοίπων, απορριμμάτων, πυρόσβεσης και χώρων υγιεινής. 5.6. Μετατροπή Υπάρχοντος Λιμένα σε Τ.Λ. Υφιστάμενοι λιμένες μπορούν να μετατραπούν σε τουριστικούς - εφαρμοζόμενων των διατάξεων του άρθρου 31 του Ν. 2160/93 - εφόσον συνηγορήσει η αρμόδια Διεύθυνση Λιμένων και Λιμενικών Έργων του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, εάν ο υφιστάμενος λιμένας βρίσκεται εντός ζώνης λιμένα. 34

6.ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΓΚΡΙΣΗΣ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ 6.1. Νομικά Στοιχεία Στην παράγραφο αυτή παρουσιάζονται και αναλύονται οι δυνατότητες που δίνονται από το Ν. 2160/93 σε φορείς του Δημοσίου τομέα ή Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι,Δ. ή, τέλος, στους ιδιώτες να αιτούνται την έγκριση χωροθέτησης Τ.Λ., οι ελάχιστες απαιτούμενες προϋποθέσεις, καθώς και τα νομικά έγγραφα που απαιτείται να υποβληθούν στην αρμόδια Γ.Σ.Τ.Λ. 6.1.1. Τουριστικοί Λιμένες χωροθετούμενοι με πρωτοβουλία EOT 6.1.1.1. Με τις προ του Ν. 2160193 διαδικασίες Στην περίπτωση που η θέση δημιουργίας Τ.Λ. έχει εγκριθεί νόμιμα προ της ισχύος των διατάξεων του Ν. 2160/93 (π.χ. με βάση την Εγκύκλιο 3399/83 του Υπουργού Οικονομικών ή την Εγκύκλιο 2894/83 του Υπουργού ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. ή την ΚΥΑ 69269/5387/90), τότε δεν απαιτείται εκ νέου έγκριση χωροθέτησης από τη Διυπουργική Επιτροπή. 6.1.1.2. Τουριστικοί Λιμένες που αναφέρονται στο Ν.2160193 Για τους 16 Τ.Λ. ("Μαρίνες") που αναφέρονται στο άρθρο 30 του Ν.2160/93 έχουν εγκριθεί από της ισχύος του Νόμου η θέση των έργων, τα όρια της χερσαίας και θαλάσσιας ζώνης, οι τυχόν προσχώσεις, οι χρήσεις γης και οι όροι και περιορισμοί δόμησης, όπως ακριβώς αναφέρονται στο Παράρτημα 2 του άρθρου 41 του Ν.2160/93. Επομένως, δεν απαιτούνται εκ νέου διαδικασίες για τη χωροθέτησή τους και θα γίνει μόνον η διαδικασία ανάδειξης φορέα διαχείρισης (βλ. Κεφάλαιο 9 του παρόντος). Οι Μαρίνες αυτές είναι: 35

1. Αρετσού Καλαμαριάς 9. Ρόδος 2. Φλοίσβος Αττικής 10. Κως 3. Γουβιά Κέρκυρας 11. Λουτράκι Κορινθίας 4. Χίος 12. Άγιος Χαράλαμπος Μυκόνου 5. Ηράκλειο Κρήτης 13. Άγιος Νικόλαος Κρήτης 6. Αγιά Πάτρας 14. Πυθαγόρειο Σάμου 7. Πύλος Μεσσηνίας 15. Ζάκυνθος 8. Ρέθυμνο Κρήτης 16. Τούρλος Μυκόνου 6.1.1.3. Τουριστικοί Λιμένες σε Τουριστικό Δημόσιο Κτήμα Για χωροθέτησή Τ.Λ. σε Τουριστικό Δημόσιο Κτήμα του EOT απαιτείται να γίνει η διαδικασία χωροθέτησης σύμφωνα με το άρθρο 31 του Ν. 2160/93. Στην περίπτωση που στο συγκεκριμένο Τουριστικό Δημόσιο Κτήμα υπάρχει ξενοδοχείο με δυναμικότητα άνω των 200 δωματίων και ζητείται η χωροθέτησή ξενοδοχειακού Τ.Λ., εφαρμόζονται οι διατάξεις του άρθρου 35 του Ν. 2160/93. 6.1.2. Τουριστικοί Λιμένες χωροθετούμενοι με πρωτοβουλία Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α.) ή Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις (Ν.Α.) μπορούν να ζητήσουν τη χωροθέτηση Τ.Λ., αρκεί να ικανοποιείται μία από τις παρακάτω προϋποθέσεις σχετικά με το παράκτιο ακίνητο μπροστά από το οποίο θα κατασκευασθεί ο Τ.Λ.: Ο Ο.Τ.Α. ή η Ν.Α. πρέπει να είναι ιδιοκτήτης του παράκτιου ακινήτου ή να το αγοράσει από την Κτηματική Εταιρεία του Δημοσίου (Κ.Ε.Δ.) ή από οποιοδήποτε ιδιώτη ιδιοκτήτη του ακινήτου Αν το παράκτιο ακίνητο έχει χαρακτηριστεί Δημόσιο Κτήμα, θα πρέπει ο Ο.Τ.Α. ή η Ν.Α. να το εξαγοράσει. Σε περίπτωση Ο.Τ.Α., η παράκτια έκταση μπορεί να είναι δημοτική Να παραχωρηθεί στον Ο.Τ.Α. ή τη Ν.Α. η κυριότητα του παράκτιου ακινήτου με αποκλειστικό σκοπό τη δημιουργία Τ.Λ. 36

Επίσης, προϋποτίθεται απαραιτήτως το παράκτιο ακίνητο να είναι ελεύθερο βαρών και οι τίτλοι του ακινήτου να είναι μεταγεγραμμένοι στο Υποθηκοφυλακείο. Στην αρχική φάση της έγκρισης χωροθέτησης γίνεται δεκτό και συμβολαιογραφικό προσύμφωνο μεταβίβασης της κυριότητας ή της επικαρπίας του παράκτιου ακινήτου, εντός όμως οκταμήνου από τη δημοσίευση της απόφασης έγκρισης χωροθέτησης πρέπει να υποβληθούν τα οριστικά συμβόλαια. Ο Ο.Τ.Α. ή η Ν.Α. ως κύριος ή επικαρπωτής του παράκτιου ακινήτου θα πρέπει να συμμετέχει στο φορέα που αιτείται τη χωροθέτηση Τ.Λ., διότι το τμήμα του παράκτιου ακινήτου που θα ενταχθεί στη ζώνη λιμένα - και όπου θα κατασκευασθούν τα χερσαία έργα του ΤΑ - θα δεσμευθεί στην όλη επένδυση του Τ.Λ. και θα περιέλθει στην κυριότητα του Δημοσίου μετά τη λήξη της σύμβασης παραχώρησης, όπως προβλέπεται στο άρθρο 33 του Ν.2160/93. Επίσης, οι Ο.Τ.Α. ή οι Ν.Α. έχουν δικαίωμα να ζητήσουν τη χωροθέτηση Καταφυγίου Τουριστικών Σκαφών ή Ζώνης Αγκυροβολίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 34 του Ν. 2160/93, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 2636/98. Ζώνη αγκυροβολίου μπορεί να χωροθετηθεί εντός προστατευμένου όρμου, με την προϋπόθεση ότι δεν επιφέρει μόνιμες αλλοιώσεις στο περιβάλλον. Καταφύγιο τουριστικών σκαφών μπορεί να χωροθετηθεί είτε εντός προστατευμένου όρμου είτε εντός ζώνης υφιστάμενου εμπορικού λιμένα, ύστερα από σύμφωνη γνώμη του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, είναι δε απαραίτητο τα προτεινόμενα έργα να είναι μικρής κλίμακας. Υποβαλλόμενα Δικαιολογητικά α) Αίτηση για χωροθέτηση Τουριστικού Λιμένα α1)τίτλοι κυριότητας ή τίτλοι δικαιωμάτων επικαρπίας ή συμβολαιογραφικό προσύμφωνο αγοράς του παράκτιου ακινήτου από τον Ο.Τ.Α. ή τη Ν.Α. α2) Φ.Ε.Κ. καθορισμού αιγιαλού και παραλίας (εφόσον υπάρχει). 37

α3) Απόσπασμα Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου με τις θεσμοθετημένες χρήσεις γης της περιοχής (εφόσον υπάρχει). Στην αντίθετη περίπτωση, υποβάλλονται χάρτες χρήσεων γης της ευρύτερης περιοχής - ακόμη και σε επίπεδο προτάσεων της αρμόδιας υπηρεσίας του ΥΠΕΧΩΔΕ. α4) Απόφαση οικείου Δημοτικού Συμβουλίου για τη σκοπιμότητα του έργου. β) Αίτηση για χωροθέτηση Καταφυγίου Τουριστικών Σκαφών ή Ζώνης Αγκυροβολίου β1) Φ.Ε.Κ. καθορισμού αιγιαλού και παραλίας (εφόσον υπάρχει) β2) Απόφαση οικείου Δημοτικού Συμβουλίου για τη σκοπιμότητα του έργου. 6.1.3.Τουριστικοί Λιμένες χωροθετουμενοι με πρωτοβουλία Ξενοδοχειακής Μονάδας Χωροθετηση Τ.Λ. οτον αιγιαλό και την παραλία προ των εγκαταστάσεων ξενοδοχειακής μονάδας (Ξενοδοχειακός Λιμένας) μπορεί να γίνει με πρωτοβουλία του ιδιοκτήτη της μονάδας και με τις παρακάτω προϋποθέσεις: η περιοχή να μην προστατεύεται από τις διατάξεις του Ν. 1650/85 (προστασία περιβάλλοντος), η ξενοδοχειακή μονάδα να διαθέτει περισσότερα από 200 δωμάτια (με βάση το σήμα λειτουργίας του EOT ή τα εγκεκριμένα από τον EOT σχέδια της μονάδας), να βρίσκεται σε απόσταση μεγαλύτερη των 1.000 μ. από υφιστάμενο Τ.Λ. και, ο Τ.Λ. να προορίζεται αποκλειστικά και μόνον για την εξυπηρέτηση της πελατείας της μονάδας, διότι το πνεύμα του Νόμου είναι η ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών της ξενοδοχειακής μονάδας, σε σχέση με την αναβάθμιση του θαλάσσιου τουρισμού. Σε περίπτωση που ξενοδοχειακή μονάδα έχει λάβει έγκριση χωροθέτησης και παραχώρησης αιγιαλού κατά τις διατάξεις που ίσχυαν πριν την εφαρμογή του Ν. 2160/93, παρέχεται στη μονάδα αυτή η δυνατότητα έναρξης των εργασιών κατασκευής 38