TΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟΥ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ : To ισχύον Σύνταγμα του Λουξεμβούργου θεσπίστηκε την 17 η Οκτωβρίου 1868 και έκτοτε έχει υποστεί δύο αναθεωρήσεις. Πρόκειται για την αναθεώρηση της 12 ης Ιουλίου 1996 και της 12 ης Ιανουαρίου 1998. Το Σύνταγμα του Λουξεμβούργου διαρθρώνεται σε 11 Κεφάλαια και 123 άρθρα. Ειδικότερα το 3 ο Κεφάλαιο του Συντάγματος υποδιαιρείται σε 4 τμήματα. Οι διατάξεις του Συντάγματος του Λουξεμβούργου σε ορισμένα άρθρα είναι εξαιρετικά σύντομες, χωρίς να προβαίνουν σε εξαντλητική ρύθμιση των επιμέρους θεμάτων, καθόσον παραπέμπουν στον κοινό νομοθέτη, θέτοντας απλώς τις γενικές κατευθύνσεις. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο Το 1 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 1 8 ) αναφέρεται στην οργάνωση του Κράτους, την εδαφική του περιφέρεια και στο πρόσωπο του Μέγα Δούκα ως Αρχηγού του Κράτους του Λουξεμβούργου. Συγκεκριμένα στο άρθρο 1 διακηρύσσεται ότι το Μέγα Δουκάτο του Λουξεμβούργου είναι δημοκρατικό, ελεύθερο, ανεξάρτητο και αδιαίρετο Κράτος. Στο άρθρο 2 ορίζεται ότι τα εδαφικά όρια, καθώς και η όλη διοικητική οργάνωση του Κράτους μπορεί να μεταβληθεί μόνο με νόμο. Στο άρθρο 3 αναφέρεται ότι το αξίωμα του Αρχηγού του Κράτους είναι κληρονομικό. Το άρθρο 4 κατοχυρώνει το απαραβίαστο του προσώπου του Μέγα Δούκα. Το άρθρο 5 αναφέρεται στον τρόπο ανάληψης των καθηκόντων του Μέγα Δούκα και στον τύπο του όρκου που δίνει ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων, ενώ τα άρθρα 6, 7 και 8 αναφέρονται στην διαδοχή και στην αναπλήρωση του Μέγα Δούκα με το διορισμό Αντιβασιλείας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ο Το 2 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 9 31 )αναφέρεται στα δικαιώματα των πολιτών του Λουξεμβούργου. Ειδικότερα το άρθρο 9 αναφέρεται στην ιθαγένεια και στα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών του Λουξεμβούργου. Σημαντική διάταξη είναι αυτή της παραγράφου 3 με βάση την οποία νόμος μπορεί να αναγνωρίζει την άσκηση των πολιτικών δικαιωμάτων και στους μη πολίτες του Λουξεμβούργου. Το άρθρο 10 αναφέρεται στο θεσμό της πολιτογράφησης. Κεφαλαιώδους σημασίας αποτελεί το άρθρο 11, όπου κατοχυρώνονται τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου. Συγκεκριμένα στην παρ. 1 αναφέρεται ότι στο Κράτος του Λουξεμβούργου δεν υπάρχει διάκριση των τάξεων. Με την παρ. 2 κατοχυρώνεται η αρχή της ισότητας όλων των πολιτών του Λουξεμβούργου ενώπιον του νόμου, καθώς και η αρχή της αξιοκρατίας με τη δυνατότητα κάθε πολίτη ξεχωριστά να αναδειχθεί στα πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα. Εν συνεχεία η παράγραφος 3 αναφέρει ότι το Κράτος εγγυάται την διασφάλιση των φυσικών δικαιωμάτων της ατομικότητας και της οικογένειας. Η παρ. 4 κατοχυρώνει το δικαίωμα στην εργασία. Η παρ. 5 αναφέρεται στο δικαίωμα κοινωνικής ασφάλισης, στην προστασία της υγείας, στο δικαίωμα συνταξιοδότησης, καθώς επίσης και στην συνδικαλιστική ελευθερία. Τέλος με την παρ. 6 νόμος εγγυάται την ελευθερία της συναλλάζεσθαι και της βιομηχανίας, της επαγγελματικής ελευθερίας και της αγροτικής εργασίας. Το άρθρο 12 αναφέρεται στην ατομική ελευθερία και στις προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορεί κάποιος να στερηθεί την προσωπική του ελευθερία. Ακολούθως το άρθρο 13 αναφέρεται στο δικαίωμα καθενός να μη στερείται χωρίς τη θέλησή του το δικαστή που του έχει 1
ορίσει ο νόμος. Το άρθρο 14 διακηρύσσει την αρχή nulla poena sine lege. Στο άρθρο 15 γίνεται αναφορά στο άσυλο της κατοικίας. Τα άρθρα 16 και 17 αναφέρονται στο δικαίωμα στην ιδιοκτησία περιουσία, στην υποχρέωση αποζημίωσης σε περίπτωση στέρησης αυτής για λόγους δημοσίου συμφέροντος, καθώς και στην απαγόρευση της δήμευσης. Με το άρθρο 18 καταργείται και ρητώς η ποινή του θανάτου και ο πολιτικός θάνατος. Το άρθρα 19 και 20 αναφέρονται στην θρησκευτική ελευθερία, ενώ το άρθρο 22 στις σχέσεις Κράτους και Εκκλησίας. Το άρθρο 23 εγγυάται το δικαίωμα δωρεάν παιδείας σε κάθε πολίτη του Λουξεμβούργου τουλάχιστον για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ παράλληλα εγγυάται και το δικαίωμα ιατρικής και κοινωνικής συνδρομής. Στην παρ. 2 προβλέπεται και η παροχή δωρεάν επαγγελματικής εκπαίδευσης, ενώ με την παρ. 4 κατοχυρώνεται η ελευθερία κάθε πολίτη να συνεχίζει τις σπουδές του είτε στο Λουξεμβούργο είτε στο εξωτερικό, καθώς και η ελευθερία να παρακολουθεί μαθήματα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης της δικής του επιλογής. Το άρθρο 24 εγγυάται την ελευθερία του λόγου και την ελευθερία του τύπου, ενώ παράλληλα απαγορεύει τη λογοκρισία. Με το άρθρο 25 κατοχυρώνεται το δικαίωμα των πολιτών του Λουξεμβούργου να συνέρχονται ήσυχα και χωρίς όπλα, ενώ με το άρθρο 26 κατοχυρώνεται το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι ελευθέρως. Το άρθρο 27 κατοχυρώνει το δικαίωμα καθενός ή πολλών μαζί να αναφέρονται εγγράφως στις δημόσιες αρχές. Τέλος το άρθρο 28 κατοχυρώνει το απόρρητο της ανταπόκρισης ή επικοινωνίας ( 1 ) και το απόρρητο των επιστολών ( 2 ). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Ο Το 3 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 32 49 bis ) αναφέρεται στο άρθρο 32 στην ανώτατη εξουσία ή κυριαρχία, που σύμφωνα με την παρ. 1 ανήκει στο Έθνος. Στην παρ. 3 ορίζεται ότι ο Μέγας Δούκας δεν έχει άλλες αρμοδιότητες παρά μόνο όσες του απονέμουν ρητά το Σύνταγμα και οι νόμοι που είναι σύμφωνοι μ αυτό. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις αρμοδιότητες του Μέγα Δούκα. Στο άρθρο 33 διακηρύσσεται με πανηγυρικό τρόπο ότι ο Μέγας Δούκας είναι ο Αρχηγός του Κράτους, σύμβολο της ενότητάς του και εγγύηση της εθνικής του ανεξαρτησίας. Το άρθρο 34 αναφέρεται στην αρμοδιότητα του Μέγα Δούκα να κυρώνει και να δημοσιεύει τους νόμους, το άρθρο στην αρμοδιότητά του να διορίζει τους πολιτικούς και στρατιωτικούς υπαλλήλους, το άρθρο 36 στην αρμοδιότητά του να εκδίδει τα διατάγματα που είναι αναγκαία για την εκτέλεση των νόμων, το άρθρο 37 1 στην αρμοδιότητά του να συνομολογεί διεθνείς συνθήκες, ενώ η παρ. 6 του ίδιου άρθρου αναφέρεται στην αρμοδιότητα του Μέγα Δούκα να κηρύσσει πόλεμο ή την διακοπή των εχθροπραξιών. Το άρθρο 38 αναφέρεται στην αρμοδιότητα του Μέγα Δούκα να χαρίζει ή μετριάζει ποινές, το άρθρο 40 στην αρμοδιότητά του να κόπτει νομίσματα, το άρθρο στην αρμοδιότητά του να απονέμει τίτλους ευγενείας και το άρθρο 41 στην αρμοδιότητά του να απονέμει τους βαθμούς στους πολιτικούς και στρατιωτικούς υπαλλήλους. Το άρθρο 45 ορίζει ότι κάθε πράξη του Μέγα Δούκα απαιτεί την προσυπογραφή του αρμόδιου υπεύθυνου Υπουργού. Τα άρθρα 46 48 αναφέρονται στη Βουλή και στην άσκηση της νομοθετικής λειτουργίας, ενώ τα άρθρα 49 49 bis στα δικαστήρια και στην άσκηση της δικαστικής λειτουργίας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ο Το 4 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 50 75 ) ρυθμίζει τα θέματα της ανάδειξης και συγκρότησης της Βουλής, των προσόντων και των κωλυμάτων των βουλευτών, της οργάνωσης και λειτουργίας της Βουλής. Συγκεκριμένα το Μέγα Δουκάτο του Λουξεμβούργου οργανώνεται κατά το αντιπροσωπευτικό σύστημα ( άρθρο 50 ) και 2
το σύστημα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας ( άρθρο 51 1 ). Ο αριθμός των βουλευτών ορίζεται σε 60 ( άρθρο 51 3 ), οι οποίοι εκλέγονται με άμεση ( άρθρο 51 4 ) και καθολική ψηφοφορία ( άρθρο 51 5 ), με βάση το σύστημα της λίστας, το αναλογικό σύστημα και την αρχή του μικρότερου εκλογικού ποσοστού ( άρθρο 51 5 ). Με την παράγραφο 6 του ίδιου άρθρου ορίζεται ότι η χώρα διαιρείται σε 4 εκλογικές περιφέρειες. Τέλος η παράγραφος 7 του ίδιου άρθρου αναφέρεται στο δικαίωμα του εκλογικού σώματος να ζητήσει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Εν συνεχεία το άρθρο 52 αναφέρεται στην παρ. 1 στα προσόντα του εκλογέως : α) να έχει την ιθαγένεια του Λουξεμβούργου, β) να μην έχει στερηθεί τα αστικά και πολιτικά του δικαιώματα και γ) να έχει συμπληρώσει την ηλικία των 18 ετών, ενώ στην παρ. 3 αναφέρεται στα προσόντα του εκλόγιμου βουλευτή : α) να έχει την ιθαγένεια του Λουξεμβούργου, β) να μην έχει στερηθεί τα αστικά και πολιτικά του δικαιώματα, γ) να έχει συμπληρώσει την ηλικία των 21 ετών και δ) να είναι κάτοικος του Μέγα Δουκάτου. Το άρθρο 53 ορίζει τα κωλύματα τόσο του εκλογέως, όσο και του εκλόγιμου, ήτοι : α) να μην του έχει επιβληθεί ποινή για διάπραξη εγκληματικής πράξης, β) να μην έχει στερηθεί το δικαίωμα του εκλέγειν ως συνέπεια επιβολής ποινής και γ)να μην βρίσκεται υπό κηδεμονία. Το άρθρο 54 1 ορίζει τα ασυμβίβαστα των βουλευτών. Ειδικότερα το βουλευτικό αξίωμα είναι ασυμβίβαστο με την ιδιότητα του μέλους της Κυβέρνησης ( περιπτ. 1 ), με την ιδιότητα του μέλους του Συμβουλίου της Επικρατείας ( περιπτ. 2 ), με την ιδιότητα του δικαστού ( περιπτ. 3 ), με την ιδιότητα του μέλους του Ελεγκτικού Συνεδρίου ( περιπτ. 4 ), με την ιδιότητα του Περιφερειακού Διοικητή ( περιπτ. 5 ), με την ιδιότητα του εφόρου ή του υπαλλήλου του Δημοσίου Ταμείου ( περιπτ. 6 ) και τέλος με την ιδιότητα του εν ενεργεία επαγγελματία στρατιώτη ( περιπτ. 7 ). Βουλευτές που υπάγονται σε μία από τις ανωτέρω περιπτώσεις ασυμβίβαστου έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν μεταξύ του βουλευτικού αξιώματος και των παραπάνω έργων ή ιδιοτήτων ( 2 ). Η θητεία της Βουλής ορίζεται πενταετής ( άρθρο 56 ). Εκπίπτει του βουλευτικού αξιώματος όποιος βουλευτής αποδέχεται από την Κυβέρνηση οποιαδήποτε έμμισθη θέση, και μπορεί να ανακτήσει την ιδιότητά του μόνο κατόπιν νέας εκλογής ( άρθρο 58 ). Τα άρθρα 59 67 και 70 72 ρυθμίζουν τα της οργάνωσης και λειτουργίας της Βουλής. Τέλος το άρθρο 74 ορίζει ότι ο Μέγας Δούκας έχει το δικαίωμα να διαλύσει τη Βουλή και να προκηρύξει εκλογές τουλάχιστον εντός 3 μηνών από τη διάλυση της Βουλής. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο Το 5 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 76 83 ) αναφέρεται στην Κυβέρνηση. Ο Μέγας Δούκας ρυθμίζει την οργάνωση της Κυβέρνησης, η οποία θα πρέπει να αποτελείται από τουλάχιστον τρία μέλη ( άρθρο 76 ). Τα μέλη της Κυβέρνησης διορίζονται και παύονται με απόφαση του Μέγα Δούκα ( άρθρο 77 ). Τα μέλη της Κυβέρνησης είναι υπεύθυνα ( άρθρο 78 ). Το άρθρο 80 αναφέρεται στη σχέση Κυβέρνησης και Βουλής, ενώ το άρθρα 82 και 83 αναφέρονται στην ευθύνη των Υπουργών και των υπόλοιπων μελών της Κυβέρνησης. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ο Α Το 5 ο Α Κεφάλαιο ( άρθρο 83 bis ) αναφέρεται στην ίδρυση Συμβουλίου Επικρατείας με κύρια αρμοδιότητα την γνωμοδότηση επί νομοσχεδίων και φηφισμένων νόμων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ο 3
Το 6 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 84 95 ter ) είναι αφιερωμένο στη Δικαστική Εξουσία. Τα άρθρα 84 και 85 αναφέρονται στη δικαιοδοσία των δικαστηρίων σε σχέση με τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα, το άρθρο 86 απαγορεύει την ίδρυση έκτατων επιτροπών ή δικαστηρίων, το άρθρο 87 προβλέπει την ίδρυση Ανωτάτου Δικαστηρίου Δικαιοσύνης, το άρθρο 87 αναφέρεται στη δημοσιότητα των συνεδριάσεων των δικαστηρίων, το άρθρο 89 στην αιτιολόγηση των δικαστικών αποφάσεων, το άρθρο 90 στο διορισμό των δικαστών, που γίνεται με απόφαση του Μέγα Δούκα, το άρθρο 91 στην ισοβιότητα των δικαστικών λειτουργών και στις κυρώσεις που μπορεί να επιβληθούν σε περίπτωση παράβασης των καθηκόντων, το άρθρο 92 στο μισθό των δικαστών, το άρθρο 93 στην ασυμβατότητα του δικαστικού λειτουργήματος με κάθε άλλη έμμισθη υπηρεσία, το άρθρο ρυθμίζει την οργάνωση των στρατιωτικών δικαστηρίων, των εργατικών δικαστηρίων και των δικαστηρίων με δικαιοδοσία σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης, ενώ το άρθρο 95 bis ρυθμίζει τα της οργάνωσης των διοικητικών δικαστηρίων και με το άρθρο 95 ter τα της οργάνωσης Συνταγματικού Δικαστηρίου, του οποίου η βασική αρμοδιότητα έγκειται στον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7 Ο Το 7 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 96 98 ) αφορά την οργάνωση των Ενόπλων Δυνάμεων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 Ο Το 8 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 99 106 ) ρυθμίζει θέματα δημοσιονομικής πολιτικής και φορολογίας. Όσον αφορά την επιβολή φορολογίας υιοθετούνται βασικές αρχές που απαντώνται σε κάθε έννομη τάξη, όπως ότι κανένας φόρος δεν επιβάλλεται χωρίς νόμο ( άρθρο 99 ), ότι φόροι προς όφελος του Κράτους ψηφίζονται ετησίως ( άρθρο 100 ), ότι δεν αναγνωρίζεται κανένα προνόμιο σε θέματα φορολογίας ( άρθρο 101 ) κ.λ.π. Με το άρθρο 104 ρυθμίζεται η ψήφιση του προϋπολογισμού των εσόδων και εξόδων του Κράτους, που γίνεται από τη Βουλή σε ετήσια βάση, ενώ με το άρθρο 105 ιδρύεται Ελεγκτικό Συνέδριο με αρμοδιότητα να ελέγχει και να διευθετεί τους λογαριασμούς της γενικής Διοίκησης και των υπεύθυνων του Δημοσίου Ταμείου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9 Ο Το 9 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 107 108 ) είναι αφιερωμένο στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Συγκεκριμένα το άρθρο 107 1 διακηρύσσει ότι οι κοινότητες διαμορφώνονται ως αυτόνομες αρχές, με δική τους νομική προσωπικότητα. Στην παρ. 2 ορίζεται ότι κάθε κοινότητα διοικείται από κοινοτικό συμβούλιο που εκλέγεται με άμεση ψηφοφορία από τους κατοίκους, ενώ οι επόμενες παράγραφοι καθορίζουν τις αρμοδιότητες των οργάνων των κοινοτήτων. Ειδικότερα για την επιβολή των φόρων απαιτείται η έγκριση του Μέγα Δούκα, ενώ ο ίδιος έχει το δικαίωμα να διαλύει το κοινοτικό συμβούλιο. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10 Ο Το 10 ο Κεφάλαιο ( άρθρα 109 115 ) αποτελείται από γενικές διατάξεις, λ.χ. το άρθρο 109 ορίζει ότι πρωτεύουσα και έδρα της Κυβέρνησης του Μέγα Δουκάτου είναι η πόλη του Λουξεμβούργου, το άρθρο 110 ορίζει τον τύπο του όρκου που πρέπει να δίνουν όλοι οι πολιτικοί δημόσιοι υπάλληλοι, το άρθρο 111 αναφέρεται στα 4
δικαιώματα των αλλοδαπών κ.λ.π. Μεταξύ των γενικών αυτών διατάξεων δεσπόζουσα θέση κατέχει το άρθρο 114, καθόσον αναφέρεται στη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος. Η πρωτοβουλία της αναθεώρησης του Συντάγματος ανήκει στο νομοθετικό σώμα, το οποίο έχει το δικαίωμα να διαπιστώσει την ανάγκη αναθεώρησης οποιασδήποτε συνταγματικής διάταξης. Ακολουθεί η διάλυση της Βουλής και η προκήρυξη εκλογών σύμφωνα με τη διαδικασία του άρθρου 74. Η νέα Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές από κοινού με τον Μέγα Δούκα αποφασίζει σχετικά με τις αναθεωρητέες διατάξεις. Στην περίπτωση αυτή για να κινηθεί η διαδικασία της ψηφοφορίας απαιτούνται να είναι παρόντα τα 3/4 των μελών της Βουλής, ενώ κάθε αναθεωρητέα διάταξη θα πρέπει να συγκεντρώνει τα 2/3 των ψήφων. Κατά τη διάρκεια της Αντιβασιλείας δεν λαμβάνει χώρα καμία συνταγματική αναθεώρηση που να αφορά τα συνταγματικά προνόμια του Μέγα Δούκα, το καθεστώς του και την σειρά της διαδοχής ( άρθρο 115 ). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 Ο Το 11 ο και τελευταίο Κεφάλαιο ( άρθρα 116 120 ) περιλαμβάνει μεταβατικές και συμπληρωματικές διατάξεις. 5