ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ Ή ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΕ ΜΕ ΑΥΤΕΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ Ή ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΕ ΜΕ ΑΥΤΕΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ Ή ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΤHΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΑΥΤΕΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ 1

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ή ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΕ ΑΥΤΕΣ ΤΩΝ ΔΥΤΙΚΟΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΧΩΡΩΝ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΟΝΕ; 1. Εισαγωγή Από τον Ιούνιο του 2000 η Ελλάδα (ουσιαστικά από 1.1.2001) αποτελεί το 12ο μέλος της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) και μαζί με τα υπόλοιπα 11 μέλη εισήγαγε ταυτόχρονα το Ευρώ την 1.1.2002. Η Ελλάδα «καθυστέρησε» την ένταξη της κατά 1½ έτος ενώ τα λοιπά 11 μέλη εντάχθηκαν στην ΟΝΕ την 1.1.1999, καθώς είχαν ήδη ικανοποιήσει τα 5 κριτήρια του Μάαστριχτ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η περίπτωση της Ελλάδας καθώς είναι η μοναδική χώρα που ενώ επιθυμούσε να ενταχθεί στην ΟΝΕ καθυστέρησε επιπλέον 18 μήνες προκειμένου να ικανοποιήσει τα αναγκαία κριτήρια σύγκλισης (Μάαστριχτ). Θα επιχειρηματολογήσουμε στο παρόν άρθρο ότι παρότι η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΟΝΕ με σημαντική καθυστέρηση, ταυτόχρονα ικανοποίησε μόνο τα συγκεκριμένα οικονομικά κριτήρια του Μάαστριχτ και πέτυχε μόνο ονομαστική και όχι πραγματική σύγκλιση. Επιχειρηματολογούμε ότι η Ελλάδα, σε σχέση με τα λοιπά μέλη της ΟΝΕ υστερεί σημαντικά σε αρκετούς κυρίως οικονομικούς δείκτες. Επιχειρηματολογούμε επίσης ότι η επέκταση των Ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια παρέχει ίσως την ευκαιρία τόσο στις εταιρείες όσο και στην Ελληνική οικονομία να επιτύχουν γρηγορότερους ρυθμούς ανάπτυξης έτσι ώστε να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση πιο σύντομα. Οι περισσότερες από τις μεγάλες Ελληνικές επιχειρήσεις προβλέπουν ότι στο τέλος της δεκαετίας περίπου το 1/3 του κύκλου εργασιών και εσόδων τους θα προέρχεται από συναλλαγές στα Βαλκάνια. Οι χώρες των Βαλκανίων σημειώνουν σημαντική πρόοδο προς την δημιουργία μίας λειτουργικής οικονομίας της αγοράς. Ο όγκος επενδυτικών εισροών στα Βαλκάνια είναι εξαιρετικά περιορισμένος καθώς ελλείπει το δυτικό επενδυτικό ενδιαφέρον. Οι Έλληνες επιχειρηματίες έχουν βρει πρόσφορο έδαφος πραγματοποίησης μεγάλων επενδύσεων στα Βαλκάνια σε σχέση με το οικονομικό μέγεθος της Ελλάδας. Οι Ελληνικές επενδύσεις είναι σημαντικές όχι μόνο σε όγκο επενδυμένων δολαρίων US$ αλλά και σε αριθμό επενδυτικών σχεδίων (εγγεγραμμένων εταιριών). Περίπου 25 Ελληνικές πολυεθνικές έχουν επενδύσει την πλειονότητα του όγκου 2

των συνολικών Ελληνικών εκροών Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) στα Βαλκάνια. Το σύνολο των επενδύσεων υπολογίζεται σε 6,7 δις δολάρια. Περίπου 4000 ενεργές Ελληνικές επιχειρήσεις προσέφεραν και προσφέρουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας στις Βαλκανικές οικονομίες όπως νέες θέσεις εργασίας, καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων, καθώς και αυξανόμενη παραγωγή. Οι Ελληνικές επιχειρήσεις συνεισφέρουν λοιπόν σημαντικά στο ΑΕΠ των Βαλκανικών χωρών. 2. Η επίτευξη της ένταξης της Ελλάδας στην ΟΝΕ Την 19 Ιουνίου 2000, το Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ ενέκρινε την αίτηση της Ελλάδας και έγινε το 12ο μέλος της ΟΝΕ. Η Ελλάδα πέτυχε μέση τιμή πληθωρισμού 2% κατά την περίοδο Απριλίου 1999 και Μαρτίου 2000 εκπληρώνοντας το κριτήριο του πληθωρισμού αφού δεν ξεπερνούσε περισσότερο από 1,5 ποσοστιαίες μονάδες την μέση τιμή πληθωρισμού του 0.6% των κρατών μελών με τις τρεις καλύτερες επιδόσεις. Οι επιδόσεις των Ελληνικών Κυβερνήσεων ήταν σημαντικότατες αναφορικά με αυτό το κριτήριο καθώς ο πληθωρισμός υποχώρησε από το 20.4% το 1990 στο 2.1% το 1999 (Πίνακας 1). Πίνακας 1: Ετήσιος Μέσος Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ευρωζώνη 3.8 3.4 2.8 2.6 2.3 1.7 1.2 1.1 2.1 2.4 2.3 2.1 EΕ(15) 4.0 3.4 2.8 2.8 2.4 1.7 1.3 1.2 1.9 2.2 2.1 2.0 Βέλγιο 2.3 2.5 2.4 1.3 1.8 1.5 0.9 1.1 2.7 2.4 1.6 1.5 Δανία 1.9 0.9 1.8 2.0 2.1 1.9 1.3 2.1 2.7 2.3 2.4 2.0 Γερμανία 1.2 1.5 0.6 0.6 1.4 1.9 1.3 1.0 Ελλάδα 7.9 5.4 4.5 2.1 2.9 3.7 3.9 3.4 Ισπανία 4.9 4.6 4.6 3.6 1.9 1.8 2.2 3.5 2.8 3.6 3.1 Γαλλία 2.4 2.2 1.7 1.8 2.1 1.3 0.7 0.6 1.8 1.8 1.9 2.2 Ιρλανδία 2.2 1.2 2.1 2.5 5.3 4.0 4.7 4.0 Ιταλία 5.0 4.5 4.2 5.4 4.0 1.9 2.0 1.7 2.6 2.3 2.6 2.8 Λουξεμβούργο 1.2 1.4 1.0 1.0 3.8 2.4 2.1 2.5 Ολλανδία 2.8 1.6 2.1 1.4 1.4 1.9 1.8 2.0 2.3 5.1 3.9 2.2 Αυστρία 3.5 3.2 2.7 1.6 1.8 1.2 0.8 0.5 2.0 2.3 1.7 1.3 Πορτογαλία 8.9 5.9 5.0 4.0 2.9 1.9 2.2 2.2 2.8 4.4 3.7 3.3 Φιλανδία 3.3 3.3 1.6 0.4 1.1 1.2 1.4 1.3 3.0 2.7 2.0 1.3 Σουηδία 1.3 4.8 2.9 2.7 0.8 1.8 1.0 0.6 1.3 2.7 2.0 2.3 Ηνωμένο Βασίλειο Πηγή: European Commission 2004. 4.2 2.5 2.0 2.7 2.5 1.8 1.6 1.3 0.8 1.2 1.3 1.4 3

Τα Ελληνικά επιτόκια ανήλθαν κατά μέσο όρο στο 6.4% την περίοδο Απριλίου 1999 - Μαρτίου 2000 εκπληρώνοντας το κριτήριο επιτοκίου καθώς δεν ξεπέρασαν τις 2 ποσοστιαίες μονάδες (αλλά μόνο τις 0.8 ποσοστιαίες μονάδες) από το μέσο μακροπρόθεσμο ποσοστό επιτοκίων των κρατών με τις τρεις καλύτερες επιδόσεις το οποίο ήταν 5.6% (Πίνακας 2). Πίνακας 2: Μακροπρόθεσμα Επιτόκια 10ετή κυβερνητικά ομόλογα Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ευρωζώνη 9.79 8.08 8.18 8.73 7.23 5.99 4.71 4.66 5.44 5.03 4.92 4.16 EΕ(15) 9.75 8.27 8.44 8.85 7.50 6.27 4.94 4.74 5.43 5.00 4.92 4.23 Βέλγιο 8.65 7.23 7.75 7.48 6.49 5.75 4.75 4.75 5.59 5.13 4.99 4.18 Δανία 8.91 7.30 7.83 8.27 7.19 6.26 4.94 4.91 5.64 5.08 5.06 4.31 Γερμανία 7.85 6.51 6.87 6.85 6.22 5.64 4.57 4.49 5.26 4.8 4.78 4.07 Ελλάδα 23.29 20.72 17.02 14.46 9.92 8.48 6.30 6.1 5.3 5.12 4.27 Ισπανία 11.7 10.22 9.99 11.27 8.74 6.4 4.83 4.73 5.553 5.12 4.96 4.12 Γαλλία 8.59 6.78 7.22 7.54 6.31 5.58 4.64 4.61 5.39 4.94 4.86 4.13 Ιρλανδία 9.32 7.69 7.92 8.25 7.29 6.29 4.80 4.71 5.51 5.01 5.01 4.13 Ιταλία 13.27 11.18 10.52 12.21 9.4 6.86 4.88 4.73 5.58 5.19 5.03 4.25 Ολλανδία 8.1 6.36 6.86 6.90 6.15 5.58 4.63 4.63 5.4 4.96 4.89 4.12 Αυστρία 8.27 6.71 7.03 7.14 6.32 5.68 4.71 4.68 5.56 5.07 4.97 4.15 Πορτογαλία 11.68 11.19 10.48 11.47 8.56 6.36 4.88 4.78 5.60 5.16 5.01 4.18 Φιλανδία 11.97 8.83 9.04 8.79 7.08 5.96 4.79 4.72 5.48 5.04 4.98 4.13 Σουηδία 9.98 8.53 9.70 10.24 8.03 6.62 4.99 4.98 5.37 5.11 5.30 4.64 Ηνωμένο Βασίλειο Πηγή: European Commission 2004. 9.08 7.55 8.15 8.32 7.94 7.13 5.60 5.01 5.33 5.01 4.91 4.58 Η ποσοστιαία μεταβολή του κυβερνητικού ελλείμματος στην Ελλάδα ως προς το ΑΕΠ το 1999 (το κριτήριο αναφέρεται στο τέλος του προηγούμενου οικονομικού έτους που προηγείται του ελέγχου της αίτησης εξέτασης του υποψηφίου κράτους μέλους προς ένταξη στην ΟΝΕ) ανήρχετο σε 1.8%, σημαντικά μικρότερο της τιμής αναφοράς του 3% σύμφωνα με το συγκεκριμένο κριτήριο του Μάαστριχτ. Το γενικό Ελληνικό κυβερνητικό έλλειμμα μειώθηκε σημαντικά στο 2.5% του ΑΕΠ το 1998 από 4.0% το 1997 και από 13.4% το 1993 (Πίνακας 3). Πίνακας 3: Κυβερνητικό έλλειμμα πλεόνασμα ως προς το ΑΕΠ σε %, * Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ευρωζώνη -4.3-2.6-2.2-1.3 -.01-1.6-2.3-2.7 EΕ(15) -4.2-2.4-1.6-0.7-1.0-1.0-2.0-2.6 Βέλγιο -8.0-7.3-5.0-4.3-3.8-2.0-0.7-0.4-0.2-0.5-0.1-0.2 4

Δανία -2.2-2.9-2.4-2.3-1.0 0.3 1.1 3.2 2.6 3.1 1.7 1.5 Γερμανία -2.5-3.1-2.4-3.3-3.4-2.7-2.2-1.5 1.3-2.8-3.5-3.9 Ελλάδα -11.1-13.4-9.4-10.2-7.4-4.0-2.5-1.8-2.1-1.4-1.4-1.7 Ισπανία -4.9-3.2-2.7-1.2-0.9-0.4-0.0 0.3 Γαλλία -4.2-6.0-5.5-5.5-4.1-3.0-2.7-1.8-1.4-1.5-3.2-4.1 Ιρλανδία -3.0-2.7-2.0-2.2-0.2 1.2 2.4 2.4 4.4 1.1-0.2 0.2 Ιταλία -10.7-10.3-9.3-7.6-7.1-2.7-2.8-1.7-0.6-2.6-2.3-2.4 Λουξεμβούργο 0.2 1.5 2.7 2.1 1.9 3.2 3.1 3.5 6.3 6.3 2.7-0.1 Ολλανδία -4.2-2.8-3.5-4.2-1.8-1.1-0.8 0.7 2.2-0.0-1.9-3.0 Αυστρία -2.0-4.2-5.0-5.2-3.8-1.9-2.4-2.3-1.5 0.2-0.2-1.1 Πορτογαλία -6.0-8.9-6.6-4.5-4.0-3.0-2.6-2.8-2.8-4.4-2.7-2.8 Φιλανδία -5.6-7.3-5.7-3.7-3.2-1.5 1.5 2.2 7.1 5.2 4.3 2.3 Σουηδία -11.6-9.3-7.0-2.7-0.9 1.8 2.5 5.1 2.8-0.0 0.7 Ηνωμένο Βασίλειο -6.5-8.0-6.7-5.7-4.3-2.0 0.2 1.0 3.8 0.7-1.6-3.2 Πηγή: European Commission 2004, * τα στοιχεία για το έλλειμμα της Ελλάδας αφορούν τα στοιχεία πριν την αναθεώρηση των ελλειμμάτων την οποία πραγματοποίησε η τωρινή κυβέρνηση το 2005. TO ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟ ΤΟΥ 2004 ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΡΕΟΣ/ΑΕΠ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΑΝ (βλέπε παρακάτω) On September 2004, Greece revised its economic figures regarding its deficit and its government debt. (REPORT BY EUROSTAT published on 22/11/2004 - http://epp.eurostat.cec.eu.int/cache/ity_public/greece/en/greece-en.pdf) The revised deficit figures for the period 1997-1999 are of the following magnitude: 1997: 6,6 % of GDP instead of 4,0 %; 1998: 4,3 % of GDP instead of 2,5 %; 1999: 3,4 % of GDP instead of 1,8 % 2000: 4,1% of GDP instead of 2,0% 2001: 3,7% of GDP instead of 1,4% 2002: 3,7% of GDP instead of 1,4% 2003: 4,6% of GDP instead of 1,7% 2004: 6,6% of GDP** 2005: 4,3% of GDP** 2006: 2,6% of GDP*** ** Announced figures: http://www.invgr.com/bf_no_58.htm *** Estimations from http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m4456/is_78/ai_n16069947 (OECD Economic Outlook, Dec, 2005) - The revised debt figures for the period 1997-1999 are of the following magnitude: 1997: 114,0 % of GDP instead of 108,2 %; 1998: 112,4 % of GDP instead of 105,8 %; 1999: 112,3 % of GDP instead of 105,2 % 2000: 114% of GDP instead of 106,1% 2001: 114,7% of GDP instead of 106,6% 2002: 112,5% of GDP instead of 104,6% 5

2003: 109,9% of GDP instead of 102,6% 2004: 110.5 % of GDP * 2005: 109.5 % of GDP * 2006: 107.2 % of GDP * 2007: 104.7 % of GDP * *The projections for the debt ratio: http://europa.eu.int/abc/doc/off/bull/en/200504/p103003.htm TOΝ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΤΟΥ 2006 ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ για το έτος 2004 ΑΝΑΘΕΩΡΗΘΗΚΑΝ (από 6,6% επί του ΑΕΠ σε 6,9%) Σε αντίθεση το ποσοστό του χρέους ως προς το ΑΕΠ ήταν 105.2% το 1999 (σύμφωνα με το κριτήριο αναφερόμαστε κατά το πέρας του προηγούμενου του ελέγχου οικονομικού έτους), σημαντικά ανώτερο της τιμής αναφοράς του 60%. Ανατρέχοντας στα έτη από το 1996 μέχρι το 1999, το ποσοστό του χρέους ως προς το ΑΕΠ μειώθηκε με ικανοποιητικό ρυθμό (Σύμφωνα με εξαίρεση των κριτηρίων του Μάαστριχτ μια χώρα θα μπορούσε να εισέλθει στην ΟΝΕ ακόμη και με σημαντικά ανώτερο του 60% χρέος/αεπ, αν η χώρα είχε σημαντική μείωση στο χρέος/αεπ τα τελευταία χρόνια πριν την ένταξή της, γεγονός που εφαρμόστηκε και στην περίπτωση της Ιταλίας και Βελγίου)(βλέπε Πίνακα 4). Το γενικό κυβερνητικό χρέος άγγιξε το 111.3 % του ΑΕΠ το 1996, μειώθηκε κατά 6 ποσοστιαίες μονάδες τα επόμενα δύο έτη, φθάνοντας το 1998 το 105.8% του ΑΕΠ και το 1999 το 105.2% του ΑΕΠ (Πίνακας 4). Πίνακας 4: Γενικό Ακαθάριστο Κυβερνητικό Χρέος ως προς το ΑΕΠ σε % Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Ευρωζώνη 60.4 66.3 69.0 73.7 75.2 74.9 74.1 72.8 70.4 69.4 69.2 70.4 EΕ(15) 66.3 70.7 72.6 71.0 68.8 67.9 64.0 63.2 62.5 64.0 Βέλγιο 132.2 137.9 135.9 134.0 130.2 124.8 119.6 114.8 109.1 108.1 105.8 100.5 Δανία 66.3 78.0 73.5 69.3 66.9 63.2 59.2 55.8 50.1 47.8 47.2 45.0 Γερμανία 42.9 46.9 49.3 57.0 59.8 61.0 60.9 61.2 60.2 59.4 60.8 64.2 Ελλάδα 87.8 110.1 107.9 108.7 111.3 108.1 105.8 105.2 106.2 106.9 104.7 102.4 Ισπανία 46.8 58.4 61.1 63.9 68.1 66.6 64.6 63.1 61.2 57.5 54.6 50.8 Γαλλία 39.6 45.3 48.4 54.6 57.1 59.3 59.5 58.5 57.2 56.8 58.6 63.0 Ιρλανδία 92.5 95.1 89.6 81.8 73.3 64.5 53.8 48.6 38.4 36.1 32.3 32.0 Ιταλία 108.1 118.7 124.8 124.3 123.1 120.5 116.7 115.5 111.2 110.6 108.0 106.2 Λουξεμβούργο 5.5 6.8 6.3 6.7 7.2 6.8 6.3 5.9 5.5 5.5 5.7 4.9 Ολλανδία 77.9 79.3 76.4 77.2 75.2 69.9 66.8 63.1 55.9 52.9 52.6 54.8 Αυστρία 57.2 61.8 64.7 69.2 69.1 64.7 63.7 67.5 67.0 67.1 66.6 65.0 Πορτογαλία 54.4 59.1 62.1 64.3 62.9 59.1 55.0 54.3 53.3 55.6 58.1 59.4 Φιλανδία 40.5 55.9 58.0 57.1 57.1 54.1 48.6 47.0 44.6 43.9 42.6 45.3 Σουηδία 73.9 73.7 73.5 70.6 68.1 62.7 52.8 54.4 52.6 51.8 6

Ηνωμένο Βασίλειο Πηγή: European Commission 2004. 39.2 45.4 48.5 51.8 52.2 50.8 47.6 45.0 42.1 38.9 38.5 39.8 Αναφορικά με την εκπλήρωση του κριτηρίου συναλλαγματικών ισοτιμιών, η Ελληνική Δραχμή συμμετείχε στον Μηχανισμό Συναλλαγματικών Ισοτιμιών (ERM) και κατά επέκταση στο ERM II από τις 16 Μαρτίου 1998. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αναφοράς των δύο ετών από τον Απρίλιο 1998 μέχρι τον Μάρτιο του 2000 η δραχμή πραγματοποίησε συναλλαγές πάνω από την κεντρική ισοτιμία του 353,109. Σύμφωνα με το κριτήριο του Μάαστριχτ και του ERM ΙΙ ήταν επιτρεπτή μόνο μία διακύμανση της τάξης του +-15% της κεντρικής ισοτιμίας. Η Ελλάδα στη δεκαετία του 1990 εφάρμοσε τη πολιτική της σκληρής δραχμής η οποία δημιούργησε μια συναλλαγματική σταθερότητα αλλά και ένα υπερτιμημένο νόμισμα. Έτσι μετά από μία σταδιακή υποτίμηση της δραχμής κατά το μεγαλύτερο μέρος του 1999 και μία ανατίμηση της κεντρικής της ισοτιμίας κατά 3.5% το 2000 (από 353,109 σε 340,75), η δραχμή διαπραγματεύτηκε κατά μέσο όρο 2.0% πάνω από την τελική κεντρική της ισοτιμία ως προς το Ευρώ (περίπου 333 δρχ. /Ευρώ ως προς την ισοτιμία 340,75). Η Ελλάδα λοιπόν προχώρησε σε μία οριστική ανατίμησή της από την κεντρική ισοτιμία της η οποία από 353,109 δρχ. / Ευρώ διαμορφώθηκε στις 340,75 δρχ./ Ευρώ. ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ 331,06 333,17 333,91 335,22 336,59 336,85 336,87 337,29 338,6 339,46 340,16 340,71 Greece entered into ERM I on 16th of March 1998 and the central parity was 357 GRD against ECU and the fluctuation band +-15%. ERM II replaced ERM I on January 1999 and Euro replaced ECU. After the conversion rated of the euro had been determined, the Greek drachma resulted in a central rate of 353,109 against the Euro. Αξίζει να σημειωθεί ότι η οριστική μετατροπή στα 340,75 έγινε με μία θεωρητική υποτίμηση της δραχμής με δεδομένο ότι όταν αποφασίστηκε (Ιούνιος 2000) η οριστική και νέα κεντρική ισοτιμία της, η δραχμή ήταν περίπου στις 335 δρχ. / Ευρώ. (Πίνακας 5). Πίνακας 5: ECU/EUR Συναλλαγματικές Ισοτιμίες σε σχέση με τα Εθνικά Νομίσματα της EU(15) Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Belgian/Lux Franc 41.59 40.47 39.66 38.55 39.30 40.53 40.62 40.34 40.34 40.34 40.34 Danish Crone 7.81 7.59 7.54 7.33 7.36 7.48 7.50 7.44 7.45 7.45 7.43 7.43 German Mark 2.02 1.94 1.92 1.87 1.91 1.96 1.97 1.96 1.96 1.96 1.96 Greek Drachma 247.02 268.57 288.03 302.99 305.55 309.36 330.73 325.76 336.63 340.75 340.75 7

Spanish Peseta 132.53 149.12 158.92 163.00 160.75 165.89 167.18 166.39 166.39 166.39 166.39 French Franc 6.85 6.63 6.58 6.53 6.49 6.61 6.60 6.56 6.56 6.56 6.56 Irish Pound 0.76 0.80 0.79 0.82 0.79 0.75 0.79 0.79 0.79 0.79 0.79 Italian Lira 1595.51 1841.23 1915.06 2130.14 1958.96 1929.30 1943.64 1936.27 1936.27 1936.27 1936.27 Dutch Guilder 2.27 2.18 2.16 2.10 2.14 2.21 2.22 2.20 2.20 2.20 2.20 Austrian Schilling 14.22 13.62 13.54 13.18 13.43 13.82 13.85 13.76 13.76 13.76 13.76 Portuguese Escudo 174.71 188.37 196.90 196.11 195.76 198.59 201.70 200.48 200.48 200.48 200.48 Finnish Markka 5.81 6.70 6.19 5.71 5.83 5.88 5.98 5.95 5.95 5.95 5.95 Swedish Krona 7.53 9.12 9.16 9.33 8.51 8.65 8.92 8.81 8.45 9.26 9.16 9.12 British Sterling 0.74 0.78 0.78 0.83 0.81 0.69 0.68 0.66 0.61 0.62 0.63 0.69 Πηγή: European Commission 2004. Τέλος, η Ελλάδα εκπλήρωσε και το νομοθετικό κριτήριο του Μάαστριχτ καθώς η εθνική της νομοθεσία έγινε συμβατή με τα άρθρα 108 και 109 της Συνθήκης και του Κανονισμού του ΕΣΚΤ τον Ιούνιο του 2000. H Ελλάδα σύμφωνα με τα κριτήρια σύγκλισης (κριτήρια Μάαστριχτ) Table 1α: Greece: Long-term interest rates (percentages) 1998 1999 2000 Jan. 2000 Feb. 2000 Mar. Apr. 1999 to Mar. 2000 Long-term interest rates 8,5 6,3 6,6 6,5 6,2 6,4 Reference value 6,6 6,8 - - - 7,2 Euro area average 4,7 4,6 5,7 5,7 5,5 5,0 Source: European Commission Note: The reference value is based on the best-performing Member States in terms of price (Austria, France and Sweden for the period from April 1999 to March 2000) plus 2 percentage points. The euro is included for information only. Table 2β: Greece: Exchange rate stability Membership of the exchange rate mechanism Yes (ERM/ERM II) Membership since March 1998 Devaluation of bilateral central rate on country s own No initiative Maximum and minimum upward deviations from central rates in % (1) Maximum upward deviations 1 April 1998 to 31 December 1998 (ERM currencies) (1) Belgian franc 8,0 3,2 Danish krone 7,9 3,2 Deutsche Mark 8,0 3,2 Spanish peseta 7,8 3,0 French franc 8,0 3,2 Irish pound 7,0 1,8 Italian lira 7,7 2,9 Dutch guilder 8,1 3,1 Austrian schilling 8,0 3,2 Portuguese escudo 7,9 3,1 Minimum upward deviations 8

Finnish markka 8,0 3,1 4 January 1999 to 31 March 2000 (ERM II currencies) Euro (4 January 1999 to 16 January 2000) 9,0 5,9 Euro (17 January 1999 to 31 March 2000) 2,8 1,9 For information only Danish krone (4 January 1999 to 16 January 2000) 8,7 4,4 Danish krone (17 January 1999 to 31 March 2000) 2,6 1,7 Source: BIS and ECB calculations Note: ERM II replaced the ERM from the beginning of 1999. With effect from 17 January 2000 the central parity for the Greek 1) Daily data at business frequency; ten-day moving average Table 3γ: Greece: General government financial position ( as a percentage of GDP) 1998 1999 2000 (1) General government surplus (+)/deficit (-) -3,1-1,6-1,3 Reference value -3-3 -3 Surplus (+)/deficit (-) net of public investment expenditure (2) 0,6 2,7 2,9 General government debt 105,4 104,4 103,7 Reference value 60 60 60 Source: European Commission (spring 2000 forecasts) and ECB calculations 1) European Commission forecast 2) A negative sign indicates that the government deficit is higher than investment expenditure Table 4δ: Greece: HICP inflation ( annual percentage changes) 1996 1997 1998 1999 2000 Jan. 2000 Feb. 2000 Mar. HICP inflation (1) 7,9 5,4 4,5 2,1 2,4 2,6 2,8 2,0 Reference value (2) 2,5 2,7 2,2 2,1 - - - 2,4 Euro area average (3) 2,2 1,6 1,1 1,1 1,9 2,0-2,1 1,4 Apr. 1999 to Mar. 2000 Source: European Commission 1) Please note that as from January 2000 the coverage of the HICP has been extended and further harmonized. 2) Calculation for the April 1999 to March 2000 period is based on the unweighted arithmetic average of annual percentage changes of Sweden, Austria and France plus 1,5 percentage points. 3) The euro area average is included for information only 9

Table 5ε: Economic indicators and the Maastricht Treaty convergence criteria HICP Inflation (a) (excluding the exchange rate criterion) Belgium 1996 1997 1998 (d) Denmark (#) 1996 1997 1998 (d) Germany 1996 1997 1998 (d) Greece 1996 1997 1998 (d) Spain 1996 1997 1998 (d) France 1996 1997 1998 (d) Ireland 1996 1997 1998 (d) Italy 1996 1997 1998 (d) Luxembourg 1996 1997 1998 (d) Netherlands 1996 1997 1998 (d) Austria 1996 1997 1998 (d) Portugal 1996 1997 1998 (d) Finland 1996 1997 1998 (d) Sweden 1996 1997 United Kingdom 1998 (d) 1996 1997 1998 (d) 1,8 1,5 1,4 2,1 1,9 1,9 1,2 1,5 1,4 7,9 5,4 5,2 3,6 1,9 1,8 2,1 1,3 ## 1,2 2,2 ### 1,2 ### 1,2 4,0 1,9 1,8 ### 1,2 1,4 1,4 1,4 1,9 1,8 1,8 # 1,2 # 1,1 2,9 1,9 1,8 ## 1,1 ## 1,2 1,3 # 0,8 1,8 1,9 2,5 1,8 1,8 Long-term interest rate (b) 6,5 5,8 5,7 7,2 6,3 6,2 6,2 5,6 5,6 14,4 9,9 9,8 8,7 6,4 6,3 6,3 5,6 ## 5,5 7,3 ### 6,3 ### 6,2 9,4 6,9 6,7 ### 6,3 5,6 5,6 6,2 5,6 5,5 6,3 # 5,7 # 5,6 8,6 6,4 6,2 ## 7,1 ## 6,0 5,9 # 8,0 6,6 6,5 7,9 7,1 7,0 General government surplus (+) or deficit (-) (c) -3,2 # -2,1 # -1,7 # -0,7 # 0,7 # 1,1-3,4 # -2,7 # -2,5-7,5-4,0 # -2,2-4,6 # -2,6 # -2,2-4,1 # -3,0 # -2,9 # -0,4 # 0,9 # 1,1-6,7 # -2,7 # -2,5 # 2,5 # 1,7 # 1,0 # -2,3 # -1,4 # -1,6-4,0 # -2,5 # -2,3-3,2 # -2,5 # -2,2-3,3 # -0,9 # 0,3-3,5 # -0,8 # 0,5-4,8 #-1,9 #-0,6 General government gross debt (c) 126,9 122,2 118,1 70,6 65,1 # 59,5 60,4 61,3 61,2 111,6 108,7 107,7 70,1 68,8 67,4 # 55,7 # 58,0 # 58,1 72,7 66,3 # 59,5 124,0 121,6 118,1 # 6,6 # 6,7 # 7,1 77,2 72,1 70,0 69,5 66,1 64,7 65,0 62,0 # 60,0 # 57,6 # 55,8 # 53,6 76,7 76,6 74,1 # 54,7 # 53,4 # 52,3 Source: European Commission, www.ecb.int/pub/convergence/html/index.en.html #, ##,### = first, second and third best performer in terms of price stability # = General government deficit not exceeding 3% of GDP; general government gross debt not exceeding 60% of GDP. (a) Annual percentage changes (b) In percentages. For further explanation of the Greek data, see next tables (c) As a percentage of GDP (d) Twelve-month period ending January 1998 for HICP and long-term interest rate; European Commision (spring 1998 forecasts) projections for general government surplus or deficit and general government gross debt. 10

3. Ονομαστική ή πραγματική η σύγκλιση της Ελληνική οικονομίας με αυτή των δυτικοευρωπαϊκών χωρών; Αναφορικά με την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας προ της ένταξης στην ΟΝΕ υπήρξε μία σειρά θετικών εξελίξεων: - σημαντική μείωση του πληθωρισμού και των επιτοκίων - σημαντική πρόοδος ως προς την βελτίωση της δημοσιονομικής κατάστασης (εξωτερικό χρέος και κυβερνητικό έλλειμμα). Παρόλα αυτά, η πρόοδος που επιτεύχθηκε αντικατοπτρίζει μόνο μια ονομαστική οικονομική σύγκλιση με τις χώρες της ΟΝΕ, ενώ σε επίπεδο δημοσιονομικών ελλειμμάτων και συνολικού κυβερνητικού χρέους η κατάσταση για την Ελλάδα είναι εξαιρετικά αρνητική στο τέλος του 2005. Σε αυτή την ενότητα δείχνουμε ότι πραγματική σύγκλιση της Ελληνικής οικονομίας με τις άλλες χώρες τις ΟΝΕ δεν υφίσταται. Η πραγματική σύγκλιση απαιτεί ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά οικονομικής ανάπτυξης, χαμηλά επίπεδα ανεργίας, μισθούς αντίστοιχους αυτών της ΕΕ(15), σημαντική βελτίωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (σε τιμές PPP), και συνεπάγεται μια συνεχή βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης. Ο ελάχιστος μηνιαίος μισθός στην Ελλάδα και μάλιστα σε τιμές αγοραστικής δύναμης είναι περίπου στο 70% του Μ.Ο. των πλέον ανεπτυγμένων οικονομικά μελών της ΕΕ (π.χ. Γερμανίας, Γαλλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Ιρλανδίας, Βελγίου, Ολλανδίας) (Πίνακας 6). Πίνακας 6: Μηνιαίος Ελάχιστος μισθός σε τιμές αγοραστικής δύναμης (PPP, PPS), Ιανουάριος, 2005* Χώρα 2005 Λουξεμβούργο 1293 Ιρλανδία 1024 Βέλγιο 1211 Ηνωμένο Βασίλειο 1186 Ολλανδία 1202 Γαλλία 1194 Αμερική 798 Ισπανία 696 Ελλάδα 855 Πορτογαλία 582 Πηγή: European Commission 2005, * έχουν ληφθεί υπόψη ότι στο Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία δουλεύουν 39 ώρες Χ 52 εβδομάδες διαιρούμενα με το 12 μήνες, στην Αμερική 40 ώρες Χ 52 εβδομάδες διαιρούμενα με το 12 μήνες, ενώ στην Ισπανία και Ελλάδα πληρώνονται με 14 μισθούς διαιρούμενα με το 12 μήνες 11

Το Ελληνικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι περίπου στο 75% του μέσου όρου της ΕΕ(15). Μιλώντας για πραγματική σύγκλιση, η Ελλάδα απέχει πολύ από το να φτάσει το επίπεδο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε PPP τιμές) των προηγμένων χωρών της Δυτικής Ευρώπης (Πίνακας 7). Πίνακας 7: Κατακεφαλήν ΑΕΠ σε PPP Τιμές σε σχέση με το Μ.Ο. της Ε.Ε.(15) (=100) Χώρα 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ευρωζώνη 99.7 99.6 99.3 98.9 99.0 98.9 98.7 98.6 98.2 97.9 97.8 97.7 EΕ(15) 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 Βέλγιο 108.5 108.5 107.2 106.6 105.4 105.3 106.4 107.0 106.5 106.4 105.4 104.9 Δανία 112.6 112.8 113.9 114.4 113.4 115.8 115.5 115.4 112.3 112.7 112.6 112.4 Γερμανία 108.5 107.8 107.1 105.1 103.9 103.1 102.0 100.5 99.6 99.1 99.1 98.5 Ελλάδα 66.5 65.1 64.8 65.5 65.2 65.3 66.0 67.2 70.9 73.6 75.6 76.6 Ισπανία 78.6 79.0 79.5 79.7 81.0 83.5 83.4 84.3 86.1 87.4 88.1 88.9 Γαλλία 104.8 104.0 103.4 104.0 104.1 103.9 103.8 104.8 104.6 103.6 103.1 103.0 Ιρλανδία 84.1 89.7 93.7 102.3 106.2 111.2 115.1 117.7 125.5 122.0 122.4 124.2 Ιταλία 103.5 104.2 104.0 102.5 103.2 101.9 101.3 100.1 98.4 98.5 98.3 98.0 Λουξεμβούργο 164.8 161.4 160.9 167.6 175.2 189.2 198.7 194.3 188.9 186.6 186.3 187.6 Ολλανδία 108.2 108.6 109.0 109.8 110.1 109.7 110.7 113.3 111.5 109.5 107.6 106.9 Αυστρία 115.2 114.5 114.9 113.3 112.9 113.7 114.4 112.0 111.0 110.9 110.4 110.1 Πορτογαλία 64.9 66.0 66.2 67.2 68.5 70.2 70.4 70.6 70.9 69.4 68.5 68.0 Φιλανδία 94.6 95.5 95.8 100.6 103.2 101.5 104.1 104.2 101.8 101.1 100.9 100.7 Σουηδία 105.4 106.8 106.5 105.6 104.5 107.7 109.1 106.2 104.6 104.5 104.0 103.6 Ηνωμένο Βασίλειο 99.4 99.9 101.2 103.6 103.4 103.0 103.9 105.1 107.4 108.9 109.8 110.5 Πηγή: European Commission 2005. Table 7a: GDP in European Union (per capita in purchasing power parity) Rank Country Identity GDP - per capita Date of Information 1 Luxembourg EU(15) $ 62,700 2005 est. 2 Denmark EU(15) $ 33,500 2005 est. 3 Ireland EU(15) $ 34,100 2005 est. 4 Austria EU(15) $ 32,900 2005 est. 5 Belgium EU(15) $ 31,800 2005 est. 6 United Kingdom EU(15) $ 30,900 2005 est. 7 Netherlands EU(15) $ 30,500 2005 est. 8 Finland EU(15) $ 30,300 2005 est. 9 France EU(15) $ 29,900 2005 est. 10 Germany EU(15) $ 29,700 2005 est. 11 Sweden EU(15) $ 29,600 2005 est. 12 Italy EU(15) $ 28,300 2005 est. 12

13 European Union Average $ 28,100 2005 est. 15 Spain EU(15) $ 25,100 2005 est. 15 Greece EU(15) $ 22,800 2005 est. 16 Cyprus EU(25) $ 21,600 2005 est. 17 Slovenia EU(25) $ 20,900 2005 est. 18 Malta EU(25) $18.800 2005 est. 19 Portugal EU(15) $ 18,400 2005 est. 20 Czech Republic EU(25) $ 18,100 2005 est. 21 Hungary EU(25) $ 15,900 2005 est. 22 Slovakia EU(25) $ 15,700 2005 est. 23 Estonia EU(25) $ 16,400 2005 est. 24 Lithuania EU(25) $ 13,700 2005 est. 25 Poland EU(25) $ 12,700 2005 est. 26 Latvia EU(25) $ 12,800 2005 est. 27 Croatia APPLICANT $ 11,600 2005 est. 28 Bulgaria EU (27) $ 9,000 2005 est. 29 Romania EU (27) $ 8,300 2005 est. 30 Turkey APPLICANT $7.900 2005 est 31 FYROM APPLICANT $ 7,400 2005 est. 32 Bosnia and Herzegovina APPLICANT $ 6,800 2005 est. 33 Albania APPLICANT $ 4,900 2005 est. 34 Serbia and Montenegro APPLICANT $ 2,600 2005 est Source: www.cia.gov/cia/publications/factbook/rankorder/2004rank.html Οι μικρές ετήσιες αυξήσεις της Ελληνικής βιομηχανικής παραγωγής ενισχύουν το επιχείρημα ότι η πραγματική Σύγκλιση της Ελληνικής οικονομίας απέχει πολύ ακόμη, και πρέπει να στηριχθεί στην ανάπτυξη των υπηρεσιών. Από το 2000 η Ελλάδα έχει κατά μέσο όρο ετήσιο ρυθμό βιομηχανικής παραγωγής μικρότερο από 1% τη στιγμή που η Ιρλανδία έχει περίπου 10% (Πίνακας 8). Πίνακας 8: Ανάπτυξη Βιομηχανικής Παραγωγής (% μεταβολής από χρονιά σε χρονιά) Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ευρωζώνη -1.7-4.7 4.4 3.3 0.1 4.1 3.8 1.8 5.1 0.3-0.6 0.2 1.8 EΕ(15) -1.3 3.3 4.9 3.2 0.3 3.7 3.3 1.6 4.6-0.1-0.9 0.2 1.6 Βέλγιο -0.4-5.1 2.1 6.5 0.5 4.7 3.4 0.9 5.4-1.0 1.3 0.8 3.2 Δανία 3.0-3.7 10.3 4.0 1.4 4.9 2.9 0.2 5.4 1.6 1.4 0.2 0.0 Γερμανία -2.3-7.5 2.9 0.6 0.2 3.2 3.7 1.1 5.6 0.2-1.0 0.4 3.0 Ελλάδα -1.1-2.9 1.3 1.8 0.9 1.9 9.0 1.9 7.2-1.8 0.8 0.3 0.9 13

Ισπανία -3.1-4.7 7.8 4.9-1.2 7.0 5.4 2.7 4.4-1.4 0.1 1.4 1.5 Γαλλία -1.5 3.9 3.8 1.9-0.1 4.1 3.6 2.4 3.8 1.3-1.5-0.4 2.3 Ιρλανδία 9.1 5.6 11.9 20.5 8.1 17.5 19.8 14.8 15.4 10.2 7.5 5.0 0.5 Ιταλία -1.0-2.2 5.9 5.8-1.7 3.8 1.2-0.1 4.1-1.0-1.6-0.6-0.7 Λουξεμβούργο -0.8-4.3 5.9 1.4 0.1 5.8-0.1 11.5 4.3 3.1 2.1 5.2 6.4 Ολλανδία -0.2-1.1 4.9 2.9 2.4 0.2 2.2 1.4 3.5 0.4-0.3-2.4 2.6 Αυστρία -1.2-1.6 4.0 5.1 1.0 6.4 8.2 6.0 9.0 2.8 0.8 2.0 6.0 Πορτογαλία -2.3-4.8-0.2 4.7 5.3 2.6 5.7 3.0 0.5 3.1-0.5-0.1-7.8 Φιλανδία 0.8 5.6 11.3 6.5 3.2 8.4 9.0 5.6 12.4-0.2 2.2 1.2 4.2 Σουηδία 0.1 0.4 11.6 10.0 0.8 4.5 4.7 2.8 5.7-1.1-0.1 1.4 5.2 Ηνωμένο Βασίλειο Πηγή: UNECE, 2005 0.3 2.2 5.4 1.8 1.4 1.4 1.0 1.2 1.9-1.6-2.5-0.2 0.4 Η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του Ελληνικού ΑΕΠ εκτιμάται ίσως ως το μόνο θετικό στοιχείο που επιτρέπει την αισιόδοξη εκτίμηση ότι η Ελλάδα μπορεί να μειώσει την απόσταση τα επόμενα χρόνια και να επιτύχει την πραγματική Σύγκλιση σε τουλάχιστον 10 χρόνια (Πίνακας 9). Πίνακας 9: Ρυθμός Ανάπτυξης του ΑΕΠ Χώρα 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ευρωζώνη 2.4 2.2 1.4 2.3 2.9 2.8 3.5 1.6 0.9 0.4 1.8 2.2 EΕ(15) 2.7 2.4 1.6 2.5 2.9 2.9 3.5 1.6 1.0 0.7 1.9 2.3 Βέλγιο 3.2 2.4 1.2 3.5 2.0 3.2 3.8 0.6 0.7 0.8 1.8 2.3 Δανία 5.5 2.8 2.5 3.0 2.5 2.6 2.8 1.6 1.0 0.0 2.0 2.3 Γερμανία 2.3 1.7 0.8 1.4 2.0 2.0 2.9 0.8 0.2-0.1 1.6 1.8 Ελλάδα 2.0 2.1 2.4 3.6 3.4 3.4 4.4 4.0 3.9 4.7 4.2 3.4 Ισπανία 2.4 2.8 2.4 4.0 4.3 4.2 4.2 2.8 2.0 2.4 2.9 3.3 Γαλλία 2.1 1.7 1.1 1.9 3.4 3.2 3.8 2.1 1.2 0.1 1.7 2.3 Ιρλανδία 5.8 9.9 8.1 11.1 8.6 11.3 10.1 6.2 6.9 1.6 3.7 4.9 Ιταλία 2.2 2.9 1.1 2.0 1.8 1.7 3.0 1.8 0.4 0.3 1.5 1.9 Λουξεμβούργο 3.8 1.4 3.3 8.3 6.9 7.8 9.1 1.2 1.3 1.2 1.9 2.8 Ολλανδία 2.9 3.0 3.0 3.8 4.3 4.0 3.5 1.2 0.2-0.9 0.6 2.0 Αυστρία 2.6 1.6 2.0 1.6 3.9 2.7 3.4 0.8 1.4 0.7 1.9 2.5 Πορτογαλία 1.0 4.3 3.5 4.0 4.6 3.8 3.4 1.7 0.4-0.8 1.0 2.0 Φιλανδία 3.9 3.4 3.9 6.3 5.0 3.4 5.1 1.1 2.3 1.9 2.5 2.7 Σουηδία 4.2 4.1 1.3 2.4 3.6 4.6 4.3 0.9 2.1 1.6 2.2 2.6 Ηνωμένο Βασίλειο 4.4 2.8 2.7 3.3 3.1 2.8 3.8 2.1 1.6 2.2 2.8 2.9 Πηγή: UNECE, 2005 Ο Πίνακας 9 παρουσιάζει τον σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ της Ελληνικής οικονομίας ο οποίος είναι γύρω στο 4% ανά έτος τα τελευταία 5 έτη, προσδίνοντας μια συγκρατημένη αισιοδοξία για πραγματική Σύγκλιση στο μέλλον. Χαρακτηριστικό είναι εδώ να αναφερθούμε στο οικονομικό θαύμα της Ιρλανδίας το 14

οποίο άλλαξε και τα δεδομένα σε αυτή τη χώρα μέσα σε μια δεκαετία. Ενώ στις αρχές του 1990 η Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία και Ιρλανδία βρίσκονταν στην 2η ταχύτητα οικονομικής ανάπτυξης και οικονομικού επιπέδου μεταξύ των χωρών της ΕΕ(15), σε μια δεκαετία ο ρυθμός ανάπτυξης της Ιρλανδικής οικονομίας ήταν της τάξης του 10% κατά μέσο όρο κάθε χρόνο, γεγονός που κατέταξε την Ιρλανδία στις πλέον οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες της γηραιάς ηπείρου, γεγονός το οποίο δεν μπορεί να προσεγγισθεί εύκολα από την Ελληνική οικονομία. Η ανάπτυξη της Ελλάδας τα τελευταία χρόνια οφείλεται κυρίως στα Ευρωπαϊκά προγράμματα ανάπτυξης υποδομών, στα 3 Κοινοτικά πλαίσια στήριξης, στους Ολυμπιακούς αγώνες, στην έλευση στην Ελλάδα των χαμηλόμισθων μεταναστών από την Νοτιανατολική Ευρώπη και κυρίως από την Αλβανία, ενώ σημαντικά μέτρα που θα βοηθούσαν τη περαιτέρω και διαχρονική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας αλλά και της πραγματικής σύγκλισης της Ελληνικής οικονομίας με αυτών των δυτικοευρωπαϊκών χωρών είναι τα ακόλουθα: ένα πρόγραμμα επενδύσεων σε πλήρη ανάπτυξη, με εξασφαλισμένους σε μεγάλο βαθμό πόρους διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις των οποίων οι θετικές επιπτώσεις θα πρέπει να εμφανιστούν στην αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας (Πίνακας 10) ανταγωνιστικό κόστος παραγωγής και γης, καλές εργασιακές σχέσεις, ποιότητα ανθρώπινων πόρων, ύπαρξη αξιόλογων φυσικών πόρων (επιτάχυνση και εμβάθυνση των διαρθρωτικών αλλαγών ιδίως στο εργασιακό / ασφαλιστικό), να μειώσουμε την απόσταση από το μέσο όρο του κατά κεφαλήν εισοδήματος της ΕΕ (μισθοί) διαδικασία πραγματικής σύγκλισης, επιπλέον της προσπάθειας για σταθεροποίηση της Ελληνικής οικονομίας και ιδίως της δημοσιονομικής σταθεροποίησης (σημαντική μείωση των ελλειμμάτων), με δεδομένο ότι η νομισματική πολιτική πλέον ασκείται από την Ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα στόχος μας είναι να διπλασιάσουμε αυτό το ρυθμό σύγκλισης (πραγματικός ρυθμός ανάπτυξης) σύγκλιση σε τουλάχιστον 10 χρόνια άνοιγμα και απελευθέρωση των αγορών πιο ελκυστικό περιβάλλον για επενδύσεις, το ταχύτερο άνοιγμα της Ελληνικής οικονομίας στη διεθνή οικονομία βοηθά σημαντικά την αναπτυξιακή διαδικασία ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας (νεανικής, γυναικείας) στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων ολοκλήρωση των βελτιώσεων στο φορολογικό σύστημα (διαφάνεια, όχι συχνές αλλαγές, εφαρμογή των νόμων, ισονομία) άρση των εμποδίων στο ξεκίνημα και λειτουργία των επιχειρήσεων μείωση της φορολογίας μείωση της γραφειοκρατίας 15

μείωσης της διαφθοράς (Πίνακας 11) μείωση της παραοικονομίας (βλέπε Πίνακας 12) και της φοροδιαφυγής με καλύτερους ελεγκτικούς μηχανισμούς μείωση της ανεργίας με δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (Πίνακας 13) Η αύξηση της εξωστρέφειας της Ελληνικής οικονομίας (επενδύσεις στα Βαλκάνια), παράγοντας που μπορεί να δημιουργήσει δυναμική οικονομικής μεγέθυνσης Με δεδομένο την αύξηση της συμβολής της τεχνολογίας στην ανάπτυξη χρειάζονται προσπάθειες περαιτέρω βελτίωσης της πρόσβασης σε επιχειρηματικά κεφάλαια, ενεργού προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων, ενθάρρυνσης της συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων και ερευνητικών ιδρυμάτων, άνοιγμα των επιχειρήσεων (και ειδικά των ΜΜΕ) στο ηλεκτρονικό εμπόριο, καταπολέμησης του ψηφιακού αναλφαβητισμού, περαιτέρω αύξηση των χρηστών του ιντερνέτ. Όχι απλώς συγκράτηση του χρέους αλλά σημαντική μείωσή του. Πίνακας 10: Ετήσιος Πίνακας Ανταγωνιστικότητας 1999-2003 (EU (25)) Χώρες/περιοχές με πληθυσμό άνω των 20 εκατ. πολιτών ΧΩΡΕΣ ΕΤΗ 1999 2000 2001 2002 2003 Γαλλία 8 7 8 9 8 Γερμανία 4 4 4 4 5 Ιταλία 13 16 13 14 17 Πολωνία 20 19 25 22 27 Ισπανία 7 8 7 8 9 Ηνωμένο Βασίλειο 6 5 6 5 7 Χώρες/περιοχές με πληθυσμό κάτω των 20 εκατ. πολιτών ΧΩΡΕΣ ΕΤΗ 1999 2000 2001 2002 2003 Αυστρία 10 12 9 8 10 Βέλγιο 13 13 12 13 13 Τσεχία 20 20 21 19 21 Δανία 7 10 10 4 3 Εσθονία 0 0 16 16 17 Φιλανδία 5 3 4 2 1 Ελλάδα 19 19 19 21 26 Ουγγαρία 18 18 18 18 23 Ιρλανδία 8 5 8 9 11 Λουξεμβούργο 3 6 5 5 6 Ολλανδία 1 1 1 1 8 Πορτογαλία 17 17 20 20 25 Σλοβακία 0 0 22 23 27 Σλοβενία 21 21 23 22 28 Σουηδία 9 7 7 7 7 Πηγή: ΙΜD, 2003, http://www01.imd.ch/wcy/ranking/ Πίνακας 11: Διαφθορά το 2004 ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΧΩΡΩΝ Χώρα 2004 CPI αποτέλεσμα * Σειρά ** εμπιστοσύνης Έρευνες που χρησιμοποιήθηκαν*** 1 Φινλανδία 9,7 9.5-9.8 9 3 Δανία 9,5 9.3-9.7 10 6 Σουηδία 9,2 9.1-9.3 11 10 Ολλανδία 8,7 8.5-8.9 10 11 Ηνωμένο Βασίλειο 8,6 8.4-8.8 12 13 Αυστρία 8,4 8.1-8.8 10 Λουξεμβούργο 8,4 8.0-8.9 7 15 Γερμανία 8,2 8.0-8.5 11 16

17 Βέλγιο 7,5 7.1-8.0 10 Ιρλανδία 7,5 7.2-7.9 10 22 Γαλλία 7,1 6.6-7.6 12 Ισπανία 7,1 6.7-7.4 11 25 Μάλτα 6,8 5.3-8.2 4 27 Πορτογαλία 6,3 5.8-6.8 9 31 Εσθονία 6,0 5.6-6.7 12 Σλοβενία 6,0 5.6-6.6 12 36 Κύπρος 5,4 5.0-5.8 4 42 Ουγγαρία 4,8 4.6-5.0 12 Ιταλία 4,8 4.4-5.1 10 44 49 51 57 Λιθουανία 4,6 4.0-5.4 9 Ελλάδα 4,3 4.0-4.8 9 Τσεχία 4,2 3.7-4.9 11 Λετονία 4,0 3.8-4.3 8 Σλοβακία 4,0 3.6-4.5 11 67 Πολωνία 3,5 3.1-3.9 13 http://www.transparency.org/cpi/2004/cpi2004.en.html#cpi2004 Σχόλια: * Το αποτέλεσμα CPI αφορά τις αντιλήψεις για το βαθμό δωροδοκίας όπως φαίνεται από τους επιχειρησιακούς κύκλους ανθρώπους επιχειρηματίες, και τους αναλυτές χωρών και κυμαίνεται μεταξύ 10 (ιδιαίτερα καθαρός χωρίς διαφθορά) και 0 (ιδιαίτερος βαθμός διαφθοράς). ** η σειρά εμπιστοσύνης παρέχει μια σειρά των πιθανών τιμών του αποτελέσματος CPI. Αυτό απεικονίζει πώς το αποτέλεσμα μιας χώρας μπορεί να ποικίλει, ανάλογα με την ακρίβεια μέτρησης. *** οι χρησιμοποιούμενες έρευνες αναφέρονται στον αριθμό ερευνών που αξιολόγησε την απόδοση μιας χώρας. 18 έρευνες και οι ειδικές αξιολογήσεις χρησιμοποιήθηκαν και τουλάχιστον 3 απαιτήθηκαν για μια χώρα που περιλαμβάνεται στο CPI. Πίνακας 12: Το μέγεθος της παραοικονομίας στην Ε.Ε. (15) (1989-2003), σε % του ΑΕΠ ΧΩΡΕΣ 89/90 91/92 94/95 97/98 99/00 01/02 02/03 Αυστρία 6.9 7.1 8.6 9.0 9.8 10.6 10.8 Βέλγιο 19.3 20.8 21.5 22.5 22.2 22.0 21.5 Δανία 10.8 15.0 17.8 18.3 18.0 17.9 17.5 Φινλανδία 13.4 16.1 18.2 18.9 18.1 18.0 17.6 Γαλλία 9.0 13.8 14.5 14.9 15.2 15.0 14.8 Γερμανία 11.8 12.5 13.5 14.9 16.0 16.3 16.8 Ηνωμένο 9.6 11.2 12.5 13.0 12.7 12.5 12.3 Βασίλειο Ελλάδα 22.6 24.9 28.6 29.0 28.7 28.5 28.3 Ιρλανδία 11.0 14.2 15.4 16.2 15.9 15.7 15.5 Ιταλία 22.8 24.0 26.0 27.3 27.1 27.0 26.2 Ολλανδία 11.9 12.7 13.7 13.5 13.1 13.0 12.8 Νορβηγία 14.8 16.7 18.2 19.6 19.1 19.0 18.7 Πορτογαλία 15.9 17.2 22.1 23.1 22.7 22.5 22.3 Ισπανία 16.1 17.3 22.4 23.1 22.7 22.5 22.3 Σουηδία 15.8 17.0 19.5 19.9 19.2 19.1 18.7 17

Πηγή: World Bank, Washington D.C., 2002 Πίνακας 13: Ανεργία ως % του ανθρώπινου εργατικού δυναμικού Χώρα 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Ευρωζώνη 8.5 10.1 10.8 10.5 10.7 10.8 10.2 9.4 8.5 8.0 8.3 8.7 8.8 EΕ(15) 8.7 10.0 10.4 10.1 10.2 10.0 9.4 8.5 7.7 7.2 7.6 8.0 8.0 Βέλγιο 7.1 8.6 9.8 9.7 9.5 9.2 9.3 8.6 6.9 6.7 7.3 8.0 7.8 Δανία 8.6 9.6 7.7 6.7 6.3 5.2 4.9 4.8 4.4 4.3 4.6 5.6 5.4 Γερμανία 6.4 7.7 8.2 8.0 8.7 9.7 9.1 8.4 7.2 7.4 8.2 9.0 9.5 Ελλάδα 7.9 8.6 8.9 9.2 9.6 9.8 10.9 12.0 11.3 10.8 10.3 9.7 10.5 Ισπανία 14.9 18.6 19.8 18.8 18.1 17.0 15.2 12.8 11.3 10.6 11.3 11.3 10.8 Γαλλία 9.9 11.1 11.7 11.1 11.6 11.5 11.1 10.5 9.1 8.4 8.9 9.5 9.7 Ιρλανδία 15.4 15.6 14.3 12.3 11.7 9.9 7.5 5.6 4.3 3.9 4.3 4.6 4.5 Ιταλία 8.7 10.1 10.6 11.2 11.2 11.3 11.3 10.9 10.1 9.1 8.6 8.4 8.0 Λουξεμβούργο 2.1 2.6 3.2 2.9 2.9 2.7 2.7 2.4 2.3 2.1 2.8 3.7 4.2 Ολλανδία 5.3 6.2 6.8 6.6 6.0 4.9 3.8 3.2 2.8 2.2 2.8 3.7 4.6 Αυστρία 3.6 4.0 3.8 3.9 4.4 4.4 4.5 3.9 3.7 3.6 4.2 4.3 4.5 Πορτογαλία 4.3 5.6 6.9 7.3 7.3 6.8 5.1 4.5 4.1 4.0 5.0 6.3 6.7 Φιλανδία 11.7 16.3 16.6 15.4 14.6 12.7 11.4 10.2 9.8 9.1 9.1 9.0 8.8 Σουηδία 5.6 9.1 9.4 8.8 9.6 9.9 8.2 6.7 5.6 4.9 4.9 5.6 6.3 Ηνωμένο Βασίλειο 9.8 10.0 9.3 8.5 8.0 6.9 6.2 5.9 5.4 5.0 5.1 4.9 4.7 Πηγή: UNECE, 2005 Τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά υψηλά φτάνοντας σε διψήφιους αριθμούς κάθε χρόνο τι στιγμή που ο μέσος όρος της ΕΕ(15) είναι μικρότερος από 8% και της Ιρλανδίας μικρότερος από 5%. Τέλος από τον Πίνακα 14, δίδεται η εικόνα με την βοήθεια του δείκτη Human Development Index ο οποίος μετράει την επίτευξη των στόχων μιας χώρας σε όρους υγείας, εκπαίδευσης και φτώχειας (μέσου όρου ζωής, εκπαιδευτικές γνώσεις, και προσαρμοσμένο πραγματικό εισόδημα), σύμφωνα με την οποία και πάλι η Ελλάδα βρίσκεται στην προτελευταία θέση (πριν από Πορτογαλία) μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. (15). Πίνακας 14: Human Development Index σε 149 χώρες Ranking/ Υψηλός human development δείκτης 4 6 Λουξεμβούργο Σουηδία Ranking 59 Π.Γ.Δ.Μ 64 Ρουμανία Μέτριος / Μέσος human development δείκτης Ranking 146 147 Χαμηλός human development δείκτης Μαγαδασκάρη Swaziland 18

8 Ιρλανδία 68 Βοσνία & Ερζεγοβίνη 148 Καμερούν 9 Βέλγιο 72 Αλβανία 149 Lesotho 10 Αμερική 94 Τουρκία 12 Ολλανδία 13 Φιλανδία 14 Δανία 15 Ηνωμένο Βασίλειο 16 Γαλλία 17 Αυστρία 18 Ιταλία 20 Γερμανία 21 Ισπανία 24 Ελλάδα 26 Σλοβενία 27 Πορτογαλία 29 Κύπρος 31 Τσεχία 32 Μάλτα 35 Ουγγαρία 36 Πολωνία 38 Εσθονία 39 Λιθουανία 42 Σλοβακία 45 Κροατία 48 Λετονία 55 Βουλγαρία Πηγή: http://hdr.undp.org 4. Τελικά συμπεράσματα Επιχειρήματα που μπορούν ενδεχομένως να αντισταθμίσουν αυτή την απογοητευτική επίδοση, η οποία αναλύθηκε παραπάνω, είναι ο υψηλός βαθμός της Ελληνικής παραοικονομίας - περίπου στο 30% επί του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος της παραοικονομίας της ΕΕ(15) είναι μικρότερος του 15%, (βλέπε Πίνακα 12) - καθώς και τα υψηλά ποσοστά ατομικής ιδιοκτησίας τα οποία υπάρχουν στην Ελλάδα και τα οποία λειτουργούν ευεργητικά στο εισόδημα των Ελλήνων (βλέπε Πίνακα 15). Πίνακας 15: Ιδιοκτησία Κατοικιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Διάφορα Έτη) ΧΩΡΕΣ Έτος Αριθμός (χιλιάδες) Κατοικίες Ανά 1000 κατοίκους Άδειες Κατοικίες % Ιδιοκτησιακό Καθεστώς Ιδιο κατοίκηση % Ποσοστό (%) Ενοικίασης από Ιδιώτη Κρατικό Φορέα Αυστρία 2002 3.316 412.4 Μ/Δ 56.9 40.3 2.8 0.0 Βέλγιο 2001 4.095 400.0 Μ/Δ 68.0 25.0 7.0 0.0 Βουλγαρία 2002 3.691 471.0 14.4 96.5 0.0 3.0 0.5 Κύπρος 2000 286 428.0 Μ/Δ 64.3 35.7 0.0 0.0 Τσεχία 2001 4.366 427.0 12.3 47.0 17.0 17.0 12.0 Δανία 2003 2.541 472.0 Μ/Δ 50.6 17.8 27.2 4.4 Εσθονία 2000 622 434.0 6.2 85.0 9.0 3.0 0.0 Άλλο 19

Φιλανδία 1999 2.478 490.0 8.6 58.0 17.0 17.0 1.0 Γαλλία 2002 24.525 413.3 6.8 56.0 19.7 17.2 7.1 Γερμανία 2002 35.800 434.3 Μ/Δ 43.0 51.0 6.0 0.0. Ελλάδα 2001 3.657 505.0 Μ/Δ 80.1 19.9 0.0 0.0. Ουγγαρία 2000 4.076 406.7 Μ/Δ 86.9 10.4 0.0 0.0. Ιρλανδία 2003 1.554 391.0 Μ/Δ 77.4 11.0 6.9 4.7 Ιταλία 2001 26.526 471.0 24.0 80.0 16.0 4.0 0.0. Λετονία 2000 941 398.0 Μ/Δ 60.1 39.6 0.29 0.0 Λιθουανία 2002 1.291 367.0 Μ/Δ 87.2 8.0 3.0 1.8 Λουξεμβούργο 2001 171 391.7 2.3 70.0 27.5 1.5 1.0 Μάλτα 1995 155 420.0 23.0 74.1 22.4 3.5 0.0 Ολλανδία 2002 6.710 419.8 Μ/Δ 54.2 10.8 35.0 0.0 Πολωνία 2002 12.523 326.6 6.07 55.2 0.0 22.8 21.5 Πορτογαλία 2001 3.551 346.0 10.8 75.7 21.0 3.32 0.0 Ρουμανία 2002 8.107 361.4 11.6 97.2 0.0 2.62 1.0 Σλοβακία 2001 1.884 350.0 11.6 75.9 0.1 3.7 10.3 Σλοβενία 2002 771 390.0 14.0 82.2 2.6 6.5 8.7 Ισπανία 2001 20.800 528.0 13.9 81.0 9.7 1.6 0.0 Σουηδία 2002 7.300 482.7 Μ/Δ 38.0 22.0 24.0 16.0 Τουρκία 2000 Μ/Δ Μ/Δ Μ/Δ 63.8 27.2 8.90 0.0 Ηνωμένο 2001 25.456 452.2 Μ/Δ 69.0 9.3 20.80 0.0 Βασίλειο Μέσος Όρος 421.8 11.8 69.0 16.9 10.10 7.2 Πηγή: Μπιτζένης 2006b Η ατομική ιδιοκτησία στην Ελλάδα ανέρχεται σε ποσοστό πλέον του 80%, ενώ το αντίστοιχο της ΕΕ(15) είναι μόλις 62%. Επίσης ιδιαίτερα ενθαρρυντικό γεγονός αποτελεί η επέκταση των Ελληνικών επιχειρήσεων και ιδιαιτέρως των τραπεζών στα Βαλκάνια η οποία παρέχει την ευκαιρία τόσο στις εταιρείες όσο και στην Ελληνική οικονομία να επιτύχουν γρηγορότερους ρυθμούς ανάπτυξης έτσι ώστε να επιτευχθεί η πραγματική σύγκλιση της Ελληνικής οικονομίας με αυτές των δυτικών χωρών αρκετά πιο σύντομα. Η πραγματική σύγκλιση απαιτεί οικονομική ανάπτυξη, χαμηλά επίπεδα ανεργίας, μισθούς αντίστοιχους αυτών της ΕΕ(15), αύξηση του κατά κεφαλή ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (σε τιμές PPP), και συνεπάγεται μια συνεχή βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης (Neven and Gouyette (1994); Canova and Marcet (1995)). Το Ελληνικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ όπως αναφέρθηκε είναι περίπου στο 75% του μέσου όρου της ΕΕ, ενώ ο βασικός ελάχιστος μηνιαίος μισθός στην Ελλάδα (σε PPP τιμές) είναι περίπου στο 70% του Μ.Ο. των πλέον ανεπτυγμένων οικονομικά μελών της ΕΕ (π.χ. Γερμανίας, Γαλλίας, Ηνωμένου Βασιλείου, Ιρλανδίας, Βελγίου, Ολλανδίας). Μιλώντας για πραγματική σύγκλιση, η Ελλάδα απέχει πολύ για να φτάσει το επίπεδο του κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε PPP τιμές) των προηγμένων χωρών της Δυτικής Ευρώπης ή τα χαμηλά επίπεδα ανεργίας τους. Παρόλα αυτά, η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του Ελληνικού ΑΕΠ (ο οποίος είναι γύρω στο 4% ανά έτος τα τελευταία 5 έτη), και η επέκταση των Ελληνικών επιχειρήσεων στα Βαλκάνια εκτιμάται ως θετικό στοιχείο που επιτρέπει την αισιόδοξη εκτίμηση ότι η Ελλάδα μπορεί να μειώσει την απόσταση τα επόμενα χρόνια και να επιτύχει την πραγματική Σύγκλιση σε μία δεκαετία. 20

Οι περισσότερες από τις μεγάλες Ελληνικές επιχειρήσεις/ τράπεζες προβλέπουν ότι στο τέλος της δεκαετίας περίπου το 1/3 του κύκλου εργασιών και εσόδων τους θα προέρχεται από συναλλαγές στα Βαλκάνια. Οι χώρες των Βαλκανίων σημειώνουν σημαντική πρόοδο προς την δημιουργία μίας λειτουργικής οικονομίας της αγοράς. Ήδη η Σλοβενία αποτελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σημαντικούς οικονομικούς δείκτες, η Βουλγαρία και η Ρουμανία θα ενταχθούν στην Ε.Ε. την 1/1/2007, η Κροατία προχωράει με γοργούς ρυθμούς και ίσως θα αποτελέσει το επόμενο μέλος της Ε.Ε. μετά την Βουλγαρία και Ρουμανία, ενώ Αλβανία, Σερβία & Μαυροβούνιο, Π.Γ.Δ.Μ. και Βοσνία & Ερζεγοβίνη έχουν ήδη αρχίσει τις προεργασίες με την Ε.Ε. για την μελλοντική τους ένταξη. Οι Έλληνες επιχειρηματίες έχουν βρει πρόσφορο έδαφος πραγματοποίησης μεγάλων επενδύσεων στα Βαλκάνια σε σχέση με το οικονομικό μέγεθος της Ελλάδας. Οι Ελληνικές επενδύσεις είναι σημαντικές όχι μόνο σε όγκο επενδυμένων US$ αλλά και σε αριθμό. Περίπου 25 Ελληνικές πολυεθνικές έχουν επενδύσει την πλειονότητα των συνολικών Ελληνικών εκροών ΞΑΕ στα Βαλκάνια. Περίπου 4000 ενεργές Ελληνικές επιχειρήσεις προσέφεραν και προσφέρουν υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας στις Βαλκανικές οικονομίες όπως νέες θέσεις εργασίας, καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων, και αυξανόμενη παραγωγή. Οι Ελληνικές επιχειρήσεις συνεισφέρουν σημαντικά στο ΑΕΠ των Βαλκανικών χωρών. Οι Ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια αγγίζουν τα 6.7 δις US$ συνυπολογίζοντας την ειδική περίπτωση του ΟΤΕ στη Ρουμανία και τη χρήση των παράκτιων κέντρων της Κύπρου και του Λουξεμβούργου από τους Έλληνες επιχειρηματίες (Πίνακας 16). Πίνακας 16: Ελληνικές εκροές ξένων άμεσων επενδύσεων στα Βαλκάνια( με βάση την προέλευση των ελληνικών επενδύσεων) σε αμερικανικά δολάρια US$ ΧΩΡΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Σερβία & Μαυροβούνιο ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΑΠΟ ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΑΠΟ ΚΥΠΡΟ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΑΚΟΜΗ ΚΑΙ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ 700 εκατομμύρια US$ 82 εκατομμύρια US$ 1,5 δισεκατομμύρια US$ Βουλγαρία 1,1 δισεκατομμύρια US$ 316 εκατομμύρια US$ 1,6 δισεκατομμύρια US$ Αλβανία 429 εκατομμύρια US$ 0,5 δισεκατομμύρια US$ Π.Γ.Δ.Μ. 290 εκατομμύρια US$ 61,5 εκατομμύρια US$ 0,8 δισεκατομμύρια US$ Ρουμανία 318 εκατομμύρια US$ 505 εκατομμύρια US$ 2,3 δισεκατομμύριαus$ (συμπεριλαμβάνεται το $1 δισεκατομμύριο της επένδυσης του OTE) ΣΥΝΟΛΟ 2518 εκατομμύρια US$ 964,5 εκατομμύρια US$ 6,7 δισεκατομμύρια*us$ Πηγή: Έρευνα και Εκτιμήσεις, Μπιτζένης, Μάρτιος 2006, * Οι Ελληνικές επενδύσεις στα Βαλκάνια αγγίζουν τα 6.7 δις US$ συνυπολογίζοντας την ειδική περίπτωση του ΟΤΕ στη Ρουμανία και τη χρήση των παράκτιων κέντρων της Κύπρου και του Λουξεμβούργου από τους Έλληνες επιχειρηματίες. Τα Βαλκάνια είναι η «ευκαιρία» της Ελληνικής οικονομίας. Η Ελλάδα είναι από τους μεγαλύτερους επενδυτές στα Βαλκάνια, ενώ οι επίσημοι αριθμοί υποεκτιμούν το 21

μέγεθος των Ελληνικών επενδύσεων στα Βαλκάνια. Η Ελληνική επιχειρηματική δραστηριότητα επιβάλλεται να έχει ως ορίζοντα τη Βαλκανική αγορά των 55 εκατ. Κατοίκων, ενώ η επέκταση της Ελληνικής οικονομίας στα Βαλκάνια και η επιτάχυνση του ρυθμού αύξησης του Ελληνικού ΑΕΠ μπορεί να επιτρέψει την αισιόδοξη εκτίμηση ότι η πραγματική Σύγκλιση της Ελληνικής οικονομίας με την Ευρωπαϊκή μπορεί να επέλθει σε μία δεκαετία. Αρκεί όμως να μην γίνουν οι ελληνικές επιχειρήσεις στόχος των μεγάλων δυτικών πολυεθνικών και να έχουμε σε λίγα χρόνια το φαινόμενο οι Έλληνες να κατακλύζουν με επενδύσεις τα Βαλκάνια, να δημιουργούν εκτεταμένες πελατειακές σχέσεις, μεγάλα δίκτυα διανομής, να αποκτούν σημαντικά μερίδια αγοράς και τελικά να εξαγοράζονται από αυτές τις μεγάλες δυτικές πολυεθνικές (π.χ. φαινόμενα όπως η Panafon η οποία εξαγοράστηκε από τη βρετανική Vodafone, η Ιντεραμέρικαν από την Γαλλο-Ολλανδική Eureko, o Ηρακλής τσιμέντα από την Γαλλική Lafarge, η Γενική Τράπεζα από τη γαλλική Societe Generale, κτλ.). Στόχος της εκάστοτε Κυβέρνησης πρέπει να είναι να μειώσει το χάσμα στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ και στους ελάχιστους μηνιαίους μισθούς μεταξύ της Ελλάδας και της ΕΕ(15) /ΟΝΕ, μειώνοντας ταυτόχρονα σημαντικά το ποσοστό υψηλής ανεργίας που υπάρχει στην Ελλάδα, με την εφαρμογή συγκεκριμένων πολιτικών που πρέπει να σχεδιαστούν για να δημιουργήσουν επαρκείς ρυθμούς ανάπτυξης. ΠΗΓΕΣ Canova F., Marcet A., 1995, The poor stay poor: non convergences among countries and regions, Working Paper N. 1405, Centre for Economic Policy Research (CEPR). CIA Factbook (2004) http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/rankorder/2004rank.html. European Commission (2004) http://europa.eu.int/comm/index_en.htm. Eurostat (2005) http://epp.eurostat.cec.eu.int/cache/ity_offpub/ks-nk-05-007/en/ks- NK-05-007-EN.PDF. Human Development Report (2005) http://hdr.undp.org ΙΜD (2003) http://www01.imd.ch/wcy/ranking/ Μπιτζένης, A. (2006a) «Determinants of Greek FDI outflows in the Balkan Region: the Case of Greek SMEs in Bulgaria», Eastern European Economics journal, forthcoming, May-June 2006 Μπιτζένης, A. και Marangos J., (2006b) Τα οικονομικά της Μετάβασης, Stamoulis Publisher, Athens, Greece (in Greek), Vol.1 & 2, forthcoming Neven D.J., Gouyette, C. (1994), Regional Convergence in the European Community, CEPR Discussion Paper, No. 914. 22

Transparency International (2005) Corruption Perceptions Index, http://www.transparency.org/cpi/2004/cpi2004.en.html#cpi2004 UNECE (2005) Economic Survey of Europe, 2005 No. 2, http://www.unece.org/ead/. World Bank (2002) Washington D.C. 23

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ Ή ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ Η ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΩΝ ΤΗΣ ΚΑΕ ΜΕ ΑΥΤΕΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Όλες οι χώρες οι οποίες επιθυμούν την ένταξη στην ΕΕ και στην ΟΝΕ θα το επιτύχουν άμεσα επειδή πρόκειται για εφικτό στόχο και κατ ουσίαν για ονομαστική σύγκλιση αλλά θα αργήσουν πολύ και ίσως δεν θα το καταφέρουν ποτέ να πλησιάσουν τη δύση και να έχουν πραγματική σύγκλιση με τις οικονομίες των ανεπτυγμένων δυτικοευρωπαϊκών χωρών (Πίνακες 1 & 2) Table 1 : Economic Indicators of convergence (Οικονομική ονομαστική σύγκλιση για τα10 νέα μέλη της Ε.Ε. + Σουηδία) (excluding the exchange rate criterion) HICP Inflation (1) εναρμονισμένος General government surplus (+) or deficit (-) (3) δημοσιονομικά ελλείμματα / πλεόνασμα Czech Republic 2002 2003 2004 Estonia 2002 2003 2004 Cyprus 2002 2003 2004 Latvia 2002 2003 2004 Lithuania 2002 2003 2004 Hungary 2002 2003 2004 Malta 2002 2003 2004 Poland 2002 2003 2004 Slovenia 2002 2003 2004 πληθωρισμός 1,4-0,1 1,8 3,6 1,4 2,0 2,8 4,0 2,1 2,0 2,9 4,9 0,4-1,1-0,2 5,2 4,7 6,5 2,6 1,9 2,6 1,9 0,7 2,5 7,5 5,7 4,1 Long-term interest rate (2) μακροπρόθεσμα επιτόκια 4,9 4,1 4,7 - - - 5,7 4,7 5,2 5,4 4,9 5,0 6,1 5,3 4,7 7,1 6,8 8,1 5,8 5,0 4,7 7,4 5,8 6,9-6,4 5,2-6,8-12,6-5,0 1,4 3,1 0,3-4,6-6,4-5,2-2,7-1,5-2,0-1,5-1,9-2,6-9,2-6,2-5,5-5,9-9,7-5,2-3,6-3,9-5,6-2,4-2,0-2,3 General government gross debt (3) κυβερνητικό χρέος 28,8 37,8 37,9 5,3 5,3 4,8 67,4 70,9 72,6 14,1 14,4 14,7 22,4 21,4 21,4 57,2 59,1 59,9 62,7 71,1 73,8 41,1 45,4 47,2 29,5 29,4 30,8 24

Slovakia 2002 2003 2004 Sweden 2002 2003 2004 Reference values (4) τιμές αναφοράς 3,5 8,5 8,4 2,0 2,3 1,3 6,9 5,0 5,1 5,3 4,6 4,7-5,7-3,7-3,9-0,0 0,3 0,6 43,3 42,6 44,5 52,6 52,0 51,6 2,4% 6,4% -3% 60% Source: ECB, Eurostat and European Commission, www.ecb.int/pub/convergence/html/index.en.html 1) Annual percentage change. 2004 data refer to the period September 2003 to August 2004 2) In percentages, annual average. 2004 data refer to the period September 2003 to August 2004 3) As a percentage of GDP. European Commission Services projections for 2004 4) Reference value refers to the period September 2003 to August 2004 for HICP inflation and long-term rates and to the year 2003 for general government surplus or deficit and general government gross debt. Πίνακας 2: Progress towards Maastricht (2004/2005 data) Country Inflation rate (June 2004- June 2005) Government deficit (% of GDP) Government debt (% of GDP) Maastricht criteria met Maastricht reference value 2.3-3.0 60.0 Cyprus 2.5-4.1 71.9 0 Czech Republic 2.1-3.0 37.4 4 Estonia 4.1 +1.8 4.9 3 Hungary 5.0-5.4 60.4 0 Latvia 7.0-0.7 14.3 3 Lithuania 2.7-2.5 19.7 3 Malta 2.4-5.2 75.0 1 Poland 3.8-6.8 47.7 1 Slovakia 4.5-3.3 43.6 2 Slovenia 3.0-1.9 29.4 3 Source: http://www.euractiv.com/article?tcmuri=tcm:29-129655-16&type=overview, (Sources: Eurostat and Fitch Ratings) Ο Πίνακας 3 παρουσιάζει τον σημαντικό ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ των νέων χωρών της Ε.Ε. (25) αλλά και των νέων υποψηφίων χω ρων, προσδίνοντας μια συγκρατημένη αισιοδοξία για πραγματική Σύγκλιση στο μέλλον. Πίνακας 3:GDP Growth Rate COUNTRY 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Euro-zone 2.5 2.2 1.5 2.3 2.9 2.8 3.5 1.6 0.9 0.5 1.8 25

EU(15) 2.7 2.5 1.6 2.5 2.9 2.9 3.5 1.6 1.0 0.7 1.9 Cyprus (EU25) 5.9 6.1 1,8 2,3 5,0 4,8 5,0 4,1 2,1 2,0 3,8 Czech Republic (EU25) 2,2 5,9 4,2-0,7-1,1 1,2 3,9 2,6 1,5 3,2 4,4 Estonia (EU25) -1,6 4,5 4,4 11,1 4,4 0,3 7,9 6,5 7,2 6,7 7,8 Hungary (EU25) 2,9 1,5 1,3 4,6 4,9 4,2 5,2 3,8 3,5 2,9 4,2 Latvia (EU25) 2,2-0,9 3,8 8,3 4,7 3,3 6,9 8,0 6,4 7,5 8,5 Lithuania (EU25) -9,8 5,2 4,7 7,0 7,3-1,7 3,9 6,4 6,8 9,7 6,7 Malta (EU25) 5,7 6,2 4,0 4,9 3,4 4,1 6,4-0,4 1,0-1,9 1,0 Poland (EU25) 5,2 7,0 6,0 6,8 4,8 4,1 4,0 1,0 1,4 3,8 5,3 Slovakia (EU25) 6,2 5,8 6,1 4,6 4,2 1,5 2,0 3,8 4,6 4,5 5,5 Slovenia (EU25) 5,3 4,1 3,6 4,8 3,6 5,8 3,9 2,7 3,3 2,5 4,6 South-East Europe -1,6 7,4 5,2 3,3 1,7-3,5 5,7-2,4 6,5 5,2 8,0 Albania 8,3 13,3 9,1-10,2 12,7 10,1 7,3 7,0 2,9 5,7 5,9 Boznia and Herzegovina - - 54,2 36,6 16,6 9,5 5,4 4,5 3,7 3,2 4,0 Bulgaria 1,8 2,9-9,4-5,6 4,0 2,3 5,4 4,1 4,9 4,5 5,6 Croatia 5,9 6,8 5,9 6,8 2,5-0,9 2,9 4,4 5,2 4,3 3,8 Romania 3,9 7,1 3,9-6,1-4,8-1,2 2,1 5,7 5,1 5,2 8,3 Serbia and Monterego 2,5 6,1 5,9 7,4 2,5-17,7 5,2 5,3 3,8 2,1 8,0 FYROM -1,8-1,1 1,2 1,4 3,4 4,3 4,5-4,5 0,9 2,8 2,9 Turkey -5,5 7,2 7,0 7,5 3,1-4,7 7,4-7,5 7,9 5,8 8,9 Source: UNECE, 2005, Authors Modifications Όμως πραγματική σύγκλιση σημαίνει και σύγκλιση στο επίπεδο του ποσοστού της ανεργίας, γεγονός που δεν υφίσταται προς το παρόν (πίνακας 4) Πίνακας 4: Standardized Unemployment rates in Europe (Percent of civilian labour force) COUNTRY 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Euro-zone 8.5 10.1 10.8 10.5 10.7 10.8 10.2 9.5 8.5 8.0 8.3 8.7 8.8 EU(15) 8.7 10.0 10.5 10.1 10.2 10.0 9.5 8.5 7.7 7.2 7.6 8.0 8.0 Belgium 7.1 8.6 9.8 9.7 9.5 9.2 9.3 8.6 6.9 6.7 7.3 8.0 7.8 Denmark 8.6 9.6 7.7 6.7 6.3 5.2 5.9 5.8 5.5 5.3 5.6 5.6 5.5 Germany 6.5 7.7 8.2 8.0 8.7 9.7 9.1 8.5 7.2 7.5 8.2 9.0 9.5 Greece 7.9 8.6 8.9 9.2 9.6 9.8 10.9 12.0 11.3 10.8 10.3 9.7 10.5 Spain 15.9 18.6 19.8 18.8 18.1 17.0 15.2 12.8 11.3 10.6 11.3 11.3 10.8 France 9.9 11.1 11.7 11.1 11.6 11.5 11.1 10.5 9.1 8.5 8.9 9.5 9.7 Ireland 15.5 15.6 15.3 12.3 11.7 9.9 7.5 5.6 5.3 3.9 5.3 5.6 5.5 Italy 8.7 10.1 10.6 11.2 11.2 11.3 11.3 10.9 10.1 9.1 8.6 8.5 8.0 Luxembourg 2.1 2.6 3.2 2.9 2.9 2.7 2.7 2.5 2.3 2.1 2.8 3.7 5.2 Netherlands 5.3 6.2 6.8 6.6 6.0 5.9 3.8 3.2 2.8 2.2 2.8 3.7 5.6 Austria 3.6 5.0 3.8 3.9 5.5 5.5 5.5 3.9 3.7 3.6 5.2 5.3 5.5 Portugal 5.3 5.6 6.9 7.3 7.3 6.8 5.1 5.5 5.1 5.0 5.0 6.3 6.7 Finland 11.7 16.3 16.6 15.5 15.6 12.7 11.5 10.2 9.8 9.1 9.1 9.0 8.8 Sweden 5.6 9.1 9.5 8.8 9.6 9.9 8.2 6.7 5.6 5.9 5.9 5.6 6.3 UK 9.8 10.0 9.3 8.5 8.0 6.9 6.2 5.9 5.5 5.0 5.1 5.9 5.7 26