LECTIO DUODEQUADRAGESIMA XXXVIII Η ΜΟΙΡΑ ΤΗΣ ΚΑΙΚΙΛΙΑΣ 3 ο ΓΕΛ Ηλιούπολης
ΜΑΘΗΜΑ 38 Η µοίρα της Καικιλίας Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum Caecilia puellae dixit: ego libenter tibi mea sede cedo. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; postea is puellam in matrimonium duxit. Ενώ η Καικιλία, η σύζυγος του Μετέλλου, επεδίωκε την εµφάνιση γαµήλιου οιωνού για την κόρη της αδερφής της, σύµφωνα µε τις πατροπαράδοτες συνήθειες, δηµιούργησε η ίδια τον οιωνό. Μια νύχτα, δηλαδή, καθόταν για πολλή ώρα σε ένα µικρό ιερό µε την κόρη της αδερφής της και περίµενε, µέχρι να ακουστεί κάποια φωνή που να ανταποκρινόταν στο σκοπό τους. Κάποτε πια η κοπέλα, κουρασµένη από την πολλή ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: «Εγώ ευχαρίστως σου παραχωρώ τη θέση µου». Λίγο καιρό αργότερα τα ίδια τα πράγµατα επαλήθευσαν αυτό το λόγο. Πέθανε, δηλαδή, η Καικιλία, την οποία ο Μέτελλος, όσο ζούσε, αγάπησε πολύ έπειτα αυτός παντρεύτηκε την κοπέλα. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 2
Α κλίση Caecilia-ae (θ.) filia-ae (θ.) (δοτ. και αφ. πληθ: filiis /filiabus puella, puellae (θ.) mora-ae (θ.) matertera ae (θ.) Γ κλίση uxor, uxoris (θ.) mos, moris (α.)(mores, morum =ήθη) omen, ominis (ου.) soror, sororis (θ.) Ε κλίση res, rei (θ.) (τα dies και res έχουν όλες τις πτώσεις του πληθυντικού) ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ Β κλίση Metellus i (α.) sacellum i (ου.) propositum i (ου.) locus-i (α.) (πληθυντικός: loca orum =τόποι) dictum, dicti (ου.) matrimonium, matrimonii (i) (ου.) Γ κλίση nox, noctis(θ.) (αφ. ενικ.nocte/noctu, γεν. πληθ.noctium, αιτ. πληθ:noctes, noctis) vox, vocis (θ.) sedes, sedis (θ.)(γεν. πληθ. sedum) ευτερόκλιτα priscus-a-um longus, longa, longum/longior, longior longius/ longissimus a-um (επίρρηµα:longe) multus-a-um (επίρρηµα:multum/plus/plurimum) ΕΠΙΘΕΤΑ - ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Τριτόκλιτα nuptialis, nuptialis, nuptiale congruens-ns-ns, (congruentis) (µετοχή) congruentior ior-ius congruentissimus-a-um (επίρρηµα: congruenter ) libens-ns-ns/libentior-ior-ius/ libentissimus-a-um (επίρρηµα: libenter) ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ipse, ipsa, ipsum (οριστική) sui, sibi, se, a se (προσωπική γ προσώπου) quidam, quaedam, quoddam(αόρ. επιθ.) tui, tibi, te, a te (προσωπική β προσώπου) aliqui, aliqua, aliquod(αόρ. επιθετική) meus, mea, meum (κτητική) (Oι αντωνυµίες meus (mi/meus), mea (mea) και noster (noster) έχουν κλητική. hic, haec, hoc (δεικτική) qui, quae, quod (αναφορική) is, ea, id (δεικτική/οριστική) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 3
ΡΗΜΑΤΑ Α συζυγία confirmo-avi-atum-are expecto-avi-atum-are amo-avi-atum-are sto, steti, statum, stare Β συζυγία rogo-avi-atum-are persedeo, persedi, persessum, persedere Γ συζυγία peto, petivi/petii, petitum, petere facio, feci, factum, facere (ρήµα σε io) (β ενικό προστακτικής ενεστώτα: fac) congruo, congrui, congruere fatiscor, (fessus sum), fatisci, αποθετικό (µετοχή παρακειµένου: fessus-a-um) cedo, cessi, cessum, cedere dico, dixi, dictum, dicere (β ενικό προστακτικής ενεστώτα: dic) morior, mortuus sum, mori, αποθετικό (µετ. µέλ: moriturus-a-um, σουπίνο: mortuum mortuu) vivo, vixi, victum, vivere duco, duxi, ductum, ducere (β ενικό προστακτικής ενεστώτα: duc) συζυγία audio, audivi/audii, auditum, audire Κλίση αντωνυµιών ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ nom. aliqui aliqua aliquod aliqui aliquae aliqua/(aliquae) gen. alicuius alicuius alicuius aliquorum aliquarum aliquorum dat. alicui alicui alicui aliquibus aliquibus aliquibus accus. aliquem aliquam aliquod aliquos aliquas aliqua/(aliquae) voc. abl. aliquo aliqua aliquo aliquibus aliquibus aliquibus ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ nom. quidam quaedam quoddam quidam quaedam quaedam gen. cuiusdam cuiusdam cuiusdam quorundam quarundam quorundam dat. cuidam cuidam cuidam quibusdam quibusdam quibusdam accus. quendam quandam quoddam quosdam quasdam quaedam voc. abl. quodam quadam quodam quibusdam quibusdam quibusdam 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 4
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚA ΦΑΙΝΟΜΕΝA: A1. ΟΙ ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Εκφράζουν σε σχέση µε την πρόταση που προσδιορίζουν Εισάγονται α) Εκφέρονται β) Συντακτικός ρόλος 1) Κάτι το σύγχρονο dum, quoad, α) Με οριστική, επειδή εκφράζουν quamdiu (=εφόσον, µόνο το χρόνο - η πράξη µάς α. Παράλληλη διάρκεια όσο) ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη (Ο χρόνος της προσδιοριζόµενης πρότασης είναι ίδιος µε αυτόν της χρονικής πρότασης.) Nam Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit. β) Επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο περιεχόµενο της προσδιοριζόµενης πρότασης β. Μια συνεχιζόµενη πράξη (=χρονική πρόταση) στη διάρκεια της οποίας συµβαίνει µια άλλη πράξη (προσδιοριζόµενη πρόταση, συνήθως κύρια πρόταση) dum (=ενώ) 2. Κάτι το προτερόχρονο postquam (=αφού), ubi, ut (=όταν, µόλις), simul, simulac, cum primum 3. Κάτι το υστερόχρονο antequam, (ante quam) (=πριν) priusquam, (prius quam) (=πριν) dum, donec, quoad (=µέχρι) α) Με οριστική επειδή εκφράζουν µόνο το χρόνο - η πράξη µας ενδιαφέρει από καθαρά χρονική άποψη. Εκφέρονται συγκεκριµένα µε οριστική ενεστώτα, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χρόνος της κύριας πρότασης.(λατινισµός) (Για γεγονότα του παρελθόντος στην κύρια πρόταση υπάρχει συνήθως παρακείµενος ή ιστορικός ενεστώτας) Caecilia..,dum more prisco omen petit filiae sororis, ipsa fecit omen β) Επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο περιεχόµενο της προσδιοριζόµενης πρότασης Με οριστική που για το παρελθόν είναι συνήθως η οριστική του παρακειµένου (ή του υπερσυντελίκου) Quod ut praedones animadverterunt, Haec postquam domestici rettulerunt, α) (i) Με οριστική, επειδή εκφράζουν µόνο το χρόνο - η πράξη ενδιαφέρει µόνο από χρονική άποψη (ii) Με υποτακτική, όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη. Nam expectabatque, dum aliqua vox congruens proposito audiretur. β) Επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου στο περιεχόµενο της προσδιοριζόµενης πρότασης 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 5
A2. Ο ΧΡΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝ ΕΣΜΟΣ CUM 1) Ο καθαρά χρονικός cum (cum temporale) µε οριστική µας πληροφορεί για το χρόνο που έγινε κάτι. Στην προσδιοριζόµενη πρόταση υπάρχουν συνήθως χρονικά επιρρήµατα (tum, nunc) ή κάποιο ουσιαστικό που δηλώνει χρόνο. Cum in venationibus eris, licebit tibi quoque pugillares adportare. Cum in conspectu Roma fuit, (43) Cum iam neutris poteram (44) 2) Ο αντίστροφος cum (cum inversum): µε την οριστική του παρακειµένου και συχνά µε το επίρρηµα repente δηλώνει αιφνίδιο γεγονός. Στην κύρια πρόταση σε παρατατικό ή υπερσυντέλικο υπάρχουν συνήθως τα µόρια vix, aegre (µόλις και µετά βίας). Η σχέση µεταξύ χρονικής και προσδιοριζόµενης εµφανίζεται αντίστροφη, οπότε το κύριο νόηµα είναι στη χρονική και το δευτερεύον στην προσδιοριζόµενη. Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum repente apparuit ei species horrenda. 3) Ο επαναληπτικός cum (cum iterativum) µε οριστική εκφράζει την αόριστη επανάληψη (οσάκις, όταν). Στη θέση του µπορεί να χρησιµοποιηθεί ο quotiescumque. Με οριστική ενεστώτα για το παρόν, µέλλον Με οριστική παρατατικού/υπερσυντελίκου για το παρελθόν Cum civitas bellum gerit, magistratus creantur. Cum illa cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat. (εδώ µε οριστική υπερσυντελίκου για το παρελθόν) (23) Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat. (εδώ µε οριστική παρατατικού για το παρελθόν)(29) 4) Ο ιστορικός ή διηγηµατικός cum (cum historicum, narrativum)µε: α) υποτακτική παρατατικού (σύγχρονο), β) υποτακτική υπερσυντελίκου (προτερόχρονο) (θεωρία σχολικού βιβλίου) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 6
B. Ο ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ ΗΛΩΝΕΤΑΙ: 1)Με επιρρήµατα Postea is puellam in matrimonium duxit. Paucis post diebus... 2) Με εµπρόθετους προσδιορισµούς: ante +αιτιατική το πριν από πότε συνέβη κάτι) post + αιτιατική το ύστερα από πότε συνέβη κάτι in+αφαιρετική Atqui ante tertium diem scitote decerptam esse Carthagine (το πριν από πότε συνέβη κάτι) Meruisse vero stipendia in eo bello virtutis fuit. 3) Με µία πλάγια πτώση: α) απλή αιτιατική: δηλώνεται πόσο χρόνο διαρκεί µία πράξη χρονική διάρκεια Licinus.Athenis apud Epicureum paucos menses pro libero fuit β) απλή αφαιρετική: δηλώνεται το πότε συνέβη κάτι Caecilia. in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat. Bello Latino T. Manlius praefuit. Die quodam Samnitium legati ad eum venerunt. Statimque. bellum tertium, quo Carthago deleta est γ) απλή αφαιρετική: δηλώνεται το µέσα σε πόσο χρόνο ή το µετά από πόσο χρόνο γίνεται κάτι 4) Με χρονικές µετοχές 5) Με χρονικές προτάσεις. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 7
Γ. ANTIKATAΣΤΑΣΗ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ Η χρονική µετοχή αναλύεται σε χρονική πρόταση: Προσέχουµε ιδιαίτερα: 1) Το χρόνο της µετοχής: η µετοχή ενεστώτα εκφράζει το σύγχρονο, η µετοχή παρακειµένου εκφράζει το προτερόχρονο και η µετοχή µέλλοντα εκφράζει το υστερόχρονο. 2) Το χρόνο του ρήµατος της πρότασης από το οποίο θα εξαρτάται η χρονική πρόταση την οποία θα σχηµατίσουµε. Γ1. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ ΣΥΝΗΜΜΕΝΕΣ Η χρονική µετοχή ενεστώτα που θα εκφράσει το σύγχρονο θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση µε τη µορφή: dum+οριστική ενεστώτα / cum (ιστορικός) + υποτακτική παρατατικού (µόνο για το παρελθόν) Η χρονική µετοχή παρακειµένου που θα εκφράσει το προτερόχρονο θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση µε τη µορφή: postquam, (ubi) +οριστική παρακειµένου (ή υπερσυντελίκου)/ cum (ιστορικός) + υποτακτική υπερσυντελίκου ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ 1) Is Gallos iam abeuntes secutus est (21) abeuntes (µετοχή ενεστώτα σύγχρονο): Is Gallos, dum abeunt, secutus est / Is Gallos, cum abirent, secutus est 2) Post hoc factum rediit in exilium, unde tamen rogatus reversus est (21) rogatus (µετοχή παρακειµένου προτερόχρονο): postquam rogatus est / cum rogatus esset 3) Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine οstendensque patribus inquit.(25) οstendens (µετοχή ενεστώτα σύγχρονο): dum ostendit / cum ostenderet 4) Epheso rediens tecum deduc. (28) rediens (µετοχή ενεστώτα σύγχρονο): dum redis ( δηλώνει το σύγχρονο) Παρατήρηση: Η µετοχή δεν µπορεί να αναλυθεί σε χρονική πρόταση εισαγόµενη µε τον ιστορικό cum, επειδή ο cum χρησιµοποιείται για τις διηγήσεις του παρελθόντος, ενώ εδώ στην κύρια πρόταση έχουµε αρκτικό χρόνο (deduc) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 8
Γ2. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΕΣ Α. ΑΝΑΛΥΣΗ ΓΝΗΣΙΑΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ, ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ Η χρονική µετοχή παρακειµένου που θα εκφράσει το προτερόχρονο θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση µε τη µορφή: postquam, (ubi) +οριστική παρακειµένου (ή υπερσυντελίκου)/ cum (ιστορικός) + υποτακτική υπερσυντελίκου ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ 1) Paetus occiso Scriboniano, Romam trahebatur.(23) occiso: µετοχή παρακειµένου προτερόχρονο Paetus, cum Scribonianus occisus esset, Romam trahebatur Paetus, postquam Scribonianus occisus est, Romam trahebatur Β. ΑΝΑΛΥΣΗ ΝΟΘΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ, ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ 1) Galli, deletis legionibus Romanorum, urbem Romam everterunt.(21) deletis: µετοχή παρακειµένου προτερόχρονο Galli, cum legiones Romanorum delevissent, urbem Romam everterunt. Galli, postquam legiones Romanorum deleverunt (-ere), urbem Romam everterunt. 2) Camillus quibus interemptis aurum omne recepit. (21) interemptis: µετοχή παρακειµένου προτερόχρονο Camillus, cum eos interemisset aurum omne recepit. Camillus, postquam eos interemit aurum omne recepit. 3) Audita salutatione Caesar dixit. (29) audita: µετοχή παρακειµένου προτερόχρονο Caesar, cum salutationem audivisset, dixit Caesar, postquam salutationem audi(v)it, dixit 4) Praedones abiectis armis ianuae appropinquaverunt.(34) abiectis: µετοχή παρακειµένου προτερόχρονο Praedones, cum arma abiecissent, ianuae appropinquaverunt. Praedones, postquam arma abiecerunt (-ere), ianuae appropinquaverunt 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 9
Γ. ΑΝΑΛΥΣΗ Ι ΙΟΜΟΡΦΗΣ ΑΦΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ, ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΜΕΤΟΧΗΣ cum: ιστορικός/ διηγηµατικός + υποτακτική παρατατικού του sum cum: καθαρά χρονικός+ οριστική παρατατικού του sum ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ 1) Brenno duce Galli everterunt urbem Romam. (21) Αν θεωρήσουµε ότι η ιδιόµορφη αφαιρετική απόλυτη εκφράζει χρόνο, τότε θα αναλυθεί σε χρονική πρόταση ως εξής: Brenno duce: Cum Brennus dux esset. Cum Brennus dux erat 2) patre imperatore: Cum pater imperator esset Cum pater imperator erat (30) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 10
. ΤΡΟΠΗ ΧΡΟΝΙΚΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ (ΣΥΜΠΤΥΞΗ) Επιλέγουµε το χρόνο της µετοχής ανάλογα µε τη χρονική βαθµίδα της πρότασης που συµπτύσσουµε: (σύγχρονο ενεστώτας, προτερόχρονο παρακείµενος, υστερόχρονο µέλλοντας) Μετατρέπουµε το ρήµα σε µετοχή, παραλείποντας το χρονικό σύνδεσµο. Βρίσκουµε το υποκείµενο της µετοχής. Προσέχουµε αν η µετοχή που θα προκύψει θα είναι: α)συνηµµένη: αυτό συµβαίνει, αν το υποκείµενό της µετοχής έχει και άλλο συντακτικό ρόλο µέσα στην πρόταση στην οποία ανήκει η µετοχή, οπότε θέτουµε τη µετοχή στην ίδια πτώση, αριθµό και γένος µε το υποκείµενό της β)απόλυτη: αυτό συµβαίνει, αν το υποκείµενό της µετοχής δεν έχει άλλο συντακτικό ρόλο µέσα στην πρόταση στην οποία ανήκει η µετοχή, οπότε θέτουµε τη µετοχή και το υποκείµενό της σε αφαιρετική πτώση Μετατρέπουµε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική, επειδή στη λατινική δεν υπάρχει µετοχή ενεργητικού παρακειµένου Όταν συµπτύσσουµε πρόταση σε µετοχή παρακειµένου δηλώνουµε το ποιητικό αίτιο αν δεν συµπίπτει µε το υποκείµενο ή το αντικείµενο του ρήµατος της πρότασης στην οποία ανήκει η µετοχή (περίπτωση γνήσιας αφαιρετικής απολύτου). Αν όµως συµπίπτει (περίπτωση νόθης αφαιρετικής απολύτου), τότε δεν δηλώνουµε το ποιητικό αίτιο. Στην περίπτωση της ιδιόµορφης αφαιρετικής απολύτου δεν χρησιµοποιούµε µετοχή του sum, αφού δεν απαντά παρά µόνο σε σύνθεση (absens, praesens) Οι µετοχές των αποθετικών ρηµάτων έχουν ενεργητική διάθεση, οπότε το υποκείµενο της παραγόµενης µετοχής συµπίπτει µε το υποκείµενο του ρήµατος της πρότασης που πρόκειται να συµπτυχθεί. ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑΤΑ Caecilia,uxor Metelli, dum more prisco omen petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Caecilia,uxor Metelli, more prisco omen petens filiae sororis, ipsa fecit omen. petens: µετοχή ενεστώτα που εκφράζει το σύγχρονο, συνηµµένη στο υποκείµενο του ρήµατος της κύριας πρότασης (fecit). Praedones, cum ante vestibulum dona posuissent, domum reverterunt. Praedones, ante vestibulum donis positis, domum reverterunt. donis positis: µετοχή παθητικού παρακειµένου που εκφράζει το προτερόχρονο, νόθη αφαιρετική απόλυτη µετοχή 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 11
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1) α) Να γράψετε τον τύπο που ζητείται για τα παρακάτω ουσιαστικά uxor: αιτιατική ενικού και γενική πληθυντικού... more ίδια πτώση στον άλλο αριθµό... filiae: δοτική και αφαιρετική πληθυντικού... sororis:γενική και αιτιατική πληθυντικού... nocte:. γενική και αιτιατική πληθυντικού... loco: ίδια πτώση στον άλλο αριθµό και ονοµαστική πληθυντικού... puellam: αφαιρετική ενικού και πληθυντικού... β) Να κλίνετε τις συνεκφορές: more prisco, οmen nuptiale, sacello quodam, aliqua vox congruens, mea sede, res ipsa. γ) Να τοποθετήσετε τους τύπους στη σωστή στήλη και να συµπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα. (Οι βαθµοί των επιθέτων να γραφούν στην ίδια πτώση.) longa longus: επίρρηµα libenter libenter: επίθετο congruens congruens:επίρρηµα Θετικός βαθµός Συγκριτικός βαθµός Υπερθετικός βαθµός 2) Να µελετήσετε από τη ΓΛΓ (σελ. 40-48) το κεφάλαιο των αντωνυµιών και να συµπληρώσετε τον πίνακα. Ποιες αντωνυµίες έχουν κλητική; Αντωνυµία την ίδια πτώση γενική ενικού αφαιρετική αιτιατική στον άλλο αριθµό στο ίδιο πληθυντικού στο πληθυντικού και στα τρία γένη γένος/πρόσωπο ίδιο γένος/πρόσωπο στο ίδιο γένος ipsa quodam aliqua sibi tibi ego hoc quam is 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 12
3) α) Nα δηλώσετε τη συζυγία των παρακάτω ρηµάτων, να τα τοποθετήσετε στους πίνακες και να συµπληρώσετε τον αντίστοιχο τύπο στους άλλους χρόνους της ίδιας φωνής (Να ληφθεί υπ όψιν το υποκείµενο): petit, fecit, persedebat, audiretur, cederet, mortua est, vixit, duxit praes. imperf. fut. perf. plusq. fut.ex. praes. imperf. fut. perf. plusq. fut.ex. β) mortua est: Να γράψετε τους τύπους που διατηρεί το ρήµα από την ενεργητική φωνή. γ) mortua est: Να γράψετε τους ονοµατικούς τύπους του ρήµατος. Να συµπεριλάβετε και αυτούς που διατηρεί το ρήµα από την ενεργητική φωνή. δ) standi: Να κλίνετε τον τύπο. ε) fecit, dixit, duxit, standi, cedo: Να κλίνετε την προστακτική του ενεστώτα. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ XΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1α) Caecilia mortua est. Metellus puellam in matrimonium duxit. Manius Curius Samnitium divitias contempsit. Samnites paupertatem eius mirati sunt. Praedones postes ianuae venerati sunt et cupide dextram osculati sunt. Να τρέψετε την πρώτη πρόταση µε την έντονη γραφή σε χρονική πρόταση που να δηλώνει το προτερόχρονο, εισαγόµενη α) µε το χρονικό σύνδεσµο postquam ή ubi β) µε τον ιστορικό/διηγηµατικό σύνδεσµο cum. Postquam Caecilia mortua est, Metellus puellam in matrimonium duxit. Cum Caecilia mortua esset, Metellus puellam in matrimonium duxit. Ubi Manius Curius Samnitium divitias contempsit, Samnites paupertatem eius mirati sunt. Cum Manius Curius Samnitium divitias contempsisset, Samnites paupertatem eius mirati sunt. 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 13
Praedones, postquam postes ianuae venerati sunt, cupide dextram osculati sunt. Praedones, cum postes ianuae venerati essent, cupide dextram osculati sunt. β) Να τρέψετε τη χρονική πρόταση σε κύρια και την κύρια σε χρονική εισαγόµενη µε τον cum, τον αντίστροφο. Cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, vultum risu solvit. Vix ad eum magnum pondus auri publice missum attulerant, cum repente is vultum risu solvit. ΜΕΤΟΧΕΣ: ΤΡΟΠΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΠΡΟΤΑΣΗ 3) Να αναλύσετε τις µετοχές σε δευτερεύουσες προτάσεις. congruens: quae congruebat fessa: quod longa mora standi fessa erat/ quod longa mora standi fessa esset / cum longa mora standi fessa esset ΜΕΤΟΧΕΣ: ΤΡΟΠΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΙΚΗ 4) Να αντικαταστήσετε τις χρονικές προτάσεις (µε τα µαύρα γράµµατα) µε χρονικές µετοχές. Τι µετοχές θα προκύψουν; Caecilia, dum more prisco omen petit filiae sororis, ipsa fecit omen.... Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; Nam mortua est Caecilia, quam Metellus viventem multum amavit; ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ 5) Να µετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική (πρώτη πρόταση) και την ενεργητική σε παθητική. Πώς εκφέρεται το ποιητικό αίτιο σε κάθε πρόταση; Γιατί; In sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque, dum aliqua vox congruens proposito audiretur..dum aliquam vocem congruentem proposito audiret/audirent. Ego libenter tibi mea sede cedo. A me libenter tibi mea sedes ceditur Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit. Postea is puellam in matrimonium duxit.... ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ 6) Να µεταφέρετε στον ευθύ λόγο. Tandem puella rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Matertera, mihi paulisper loco cede! 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 14
ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 7) α) Να µεταφέρετε στον πλάγιο λόγο την πρόταση µε την έντονη γραφή. Tum Caecilia puellae dixit: Ego libenter tibi mea sede cedo. Tum Caecilia puellae dixit se libenter illi sua sede cedere β) Να µεταφέρετε τις παρακάτω προτάσεις/περιόδους στον πλάγιο λόγο. Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis, ipsa fecit omen. Valerius Maximus tradit Caeciliam, uxorem Metelli, dum more prisco omen nuptiale petat filiae sororis, ipsam fecisse omen. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit Valerius Maximus tradit illud dictum paulo post rem ipsam confirmavisse Postea is puellam in matrimonium duxit. Valerius Maximus tradit... Ονοµατεπώνυµο:... 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 15
ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 1. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΧΡΟΝΙΚΟΥΣ ΣΥΝ ΕΣΜΟΥΣ ΠΛΗΝ ΤΟΥ CUM Quod (=id) ut praedones animadverterunt.(34) Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt. (34) ut veni ad urbem (37) Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen petit filiae sororis (38) dum aliqua vox congruens proposito audiretur. (38) dum vixit (38) donec induxit mentionem aetatis (47) 2. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΘΑΡΑ ΧΡΟΝΙΚΟ CUM Cum in conspectu Roma fuit (43) Cum iam neutris gratiam referre poteram (44) 3. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΟ CUM Cum illa cubiculum mariti intraverat (23) Quotiescumque avis non respondebat (29) 4. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΙΣΑΓΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΟ/ ΙΗΓΗΜΑΤΙΚΟ CUM Cum lacrimae suae, diu cohibitae, vincerent (cum) prorumperentque (23) (σύγχρονο στο παρελθόν) Cum P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique (cum) ab ostio quaerenti Ennium ancilla dixisset (24) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum Ennius ad Nasica venisset (προτερόχρονο στο παρελθόν) et (cum) eum a ianua quaereret (σύγχρονο στο παρελθόν) (24) Cum te quaererem (24) (σύγχρονο στο παρελθόν) Cum omnes recentem esse dixissent(25) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum Accius ex urbe Roma Tarentum venisset (27) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum eum fugitivum esse ex Aesopi litteris cognovisset(28) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum Octavianus post victoriam Actiacam Romam rediret (29) (σύγχρονο στο παρελθόν) Cum aliquando castris abiret (31) (σύγχρονο στο παρελθόν) Cum in castra revertisset(31) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum Africanus in Literno esset(34) (σύγχρονο στο παρελθόν) Cum ante vestibulum dona posuissent(34) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum ad eum magnum pondus auri puplice missum attulissent (36) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum Sulla minitans ei instaret(40) (σύγχρονο στο παρελθόν) Cum illa respondisset (47) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse(48) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset(48) (προτερόχρονο στο παρελθόν) Cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset (49) (προτερόχρονο στο παρελθόν) 3 ο Γ Ε Ν Ι Κ Ο Λ Υ Κ Ε Ι Ο Η Λ Ι Ο Υ Π Ο Λ Η Σ Σελίδα 16