ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ (ΜΕΘΟ ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ). Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ (ΜΕΘΟ ΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ). Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΝΙΚΟΛΟΥ ΑΚΗ ΜΑΡΙΑ ΦΡΑΓΚΕ Η ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΒΑΣΙΛΙΚΑΚΗ ΡΩΞΑΝΗ ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΕΣ: ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ρ. ΑΓΓΕΛΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΜΑΙΕΥΤΗΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2004

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ...5 TΟ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝ ΡΑ...14 Ο ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ...20 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ...23 Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ...23 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ28 ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ...33 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ...33 ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ...36 ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ...39 ΜΕΘΟ ΟΙ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Ή ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ...40 ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΕΣ ΜEΘΟ ΟΙ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ...44 ΣΕ ΜΗΧΑΝΙΚΑ ΜΕΣΑ...44 Α) ΜΕΘΟ ΟΙ ΦΡΑΓΜΟΥ...44 Β) ΚΟΛΠΙΚΑ ΣΠΕΡΜΟΚΤΟΝΑ...52 Γ) ΣΤΕΙΡΟΠΟΙΗΣΗ...53 ) ΕΝ ΟΜΗΤΡΙΑ ΣΠΕΙΡΑΜΑΤΑ...60 ΜΕΘΟ ΟΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ ΠΟΥ ΒΑΣΙΖΟΝΤΑΙ ΣΕ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΑ/ ΟΡΜΟΝΙΚΑ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ...64 Α. ΑΠΟ ΤΟΥ ΣΤΟΜΑΤΟΣ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΑ...64 ΕΠΕΙΓΟΥΣΑ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ...73 ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ...77 ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΕΝΑ ΖΕΥΓΑΡΙ ΟΤΑΝ ΕΠΙΛΕΓΕΙ ΜΙΑ ΜΕΘΟ Ο ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ...90 2

Β ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ..96 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ 100 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.. 133 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ.. 137 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 140 3

Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ 4

ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Το γεννητικό σύστηµα της γυναίκας είναι εκείνο το σύστηµα του οργανισµού της, που της εξασφαλίζει την αναπαραγωγή και τη διαιώνιση του είδους. Η φύση, άγνωστο για ποιο λόγο, έταξε η αποστολή του να είναι περιορισµένη. Να µπορεί να πραγµατοποιηθεί από την ήβη ως την εµµηνόπαυση και για λίγες µόνο ηµέρες, εκείνες, που εξασφαλίζουν τις προϋποθέσεις της συνάντησης ωαρίου και σπερµατοζωαρίου. Τα όργανα που αποτελούν το γεννητικό σύστηµα της γυναίκας τα διακρίνουµε σε εξωτερικά και εσωτερικά. Όριο ανάµεσα τους είναι ο παρθενικός υµένας. ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Αιδοίο Τα εξωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας αποτελούν το αιδοίο. Αυτό έχει σχήµα τριγωνικό, µε τη βάση του στην ηβική πτυχή, τις πλευρές του στις αιδοιοµηρικές πτυχές και την κορυφή του στο κέντρο του περινέου. Το αιδοίο αποτελείται από το εφηβαίο ή όρος της Αφροδίτης, τα µεγάλα και τα µικρά χείλη, την κλειτορίδα, τον πρόδοµο του κόλπου, τους βολβούς του προδόµου, τους βαρθολίνειους αδένες, τον παρθενικό υµένα, το εξωτερικό στόµιο της ουρήθρας και τους παραουρηθρικούς αδένες. Η αιµάτωση του αιδοίου γίνεται από την έσω αιδοιϊκή αρτηρία (κλάδος της έσω λαγονίου), και εν µέρη από την έξω αιδοιϊκή (κλάδος της µηριαίας αρτηρίας). 5

Εφηβαίο ή όρος της Αφροδίτης Το εφηβαίο είναι τριγωνικό τριχωτό έπαρµα του δέρµατος µε τη βάση του προς το υπογάστριο και κορυφή καταλήγουσα προς τα κάτω,3 cm περίπου πάνω από τον πρωκτό. Η τρίχωση του εφηβαίου αρχίζει στην ήβη και µειώνεται στην κλιµακτηριακή εποχή. Το δέρµα του εφηβαίου περιέχει ιδρωτοποιούς και σµηγµατογόνους αδένες. Τα εξωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας Μεγάλα χείλη Αυτά παριστάνουν δύο δερµάτινες πτυχές, που περιβάλλουν τα µικρά χείλη, µήκους 9 cm περίπου. Η έξω επιφάνεια είναι τριχωτή και χωρίζεται από το µικρό χείλος µε την αιδοιοµητρική αύλακα, ενώ η έσω µοιάζει µε βλεννογόνο. Τα πρόσθια άκρα ενώνονται µεταξύ τους και σχηµατίζουν τον πρόσθιο σύνδεσµο των µεγάλων χειλέων ενώ τα οπίσθια συνδέονται σχηµατίζοντας τον οπίσθιο σύνδεσµο τους. 6

Το δέρµα των µεγάλων χειλέων περιέχει άφθονους ιδρωτοποιούς και σµηγµατογόνους αδένες, νεύρα και αγγεία. Μικρά χείλη Παριστάνουν, όπως και τα µεγάλα χείλη, δύο δερµάτινες πτυχές,αλλά λεπτότερες, και βρίσκονται µέσα από τα µεγάλα χείλη. Προς τα έξω συνέχονται µε τα µεγάλα χείλη και προς τα µέσα αποτελούν τα πλάγια όρια του προδόµου του κόλπου. Τα µικρά χείλη προς τα εµπρός αποσχίζονται σε δύο άλλες µικρότερες πτυχές που ενώνονται µεταξύ τους και αποτελούν προς τα πάνω την πόσθη και προς τα κάτω το χαλινό της κλειτορίδας. Προς τα πίσω, τα µικρά χείλη ενώνονται και σχηµατίζουν το χαλινό τους. Μπροστά από το χαλινό των µικρών χειλέων σχηµατίζεται κοίλανση, που ονοµάζεται σκαφοειδής βόθρος. Κλειτορίδα Η κλειτορίδα βρίσκεται ανάµεσα στα µεγάλα χείλη, λίγο πιο πάνω από το άνω σηµείο συνένωσης των µικρών χειλέων, προσοµοιάζει στο αντρικό πέος και έχει µήκος 5-10 εκ. Από το πάνω µέρος της έχει την πόσθη και από το κάτω το χαλινό των µικρών χειλέων. Το επιθήλιο του δέρµατος που την καλύπτει περιέχει εξειδικευµένες νευρικές απολήξεις για τη σεξουαλική διέγερση. Πρόδοµος Αυτός είναι η περιοχή που βρίσκεται ανάµεσα από τα µικρά χείλη και το χαλινό τους. Σε αυτόν εκβάλλουν η ουρήθρα και ο κόλπος και καταλήγουν τα στόµια παρακείµενων αδένων. Στο κάτω µέρος του, ανάµεσα από το χαλινό των 7

µικρών χειλέων και την είσοδο του κόλπου, υπάρχει ο σκαφοειδής βόθρος, που περιγράφθηκε παραπάνω. Βολβοί του προδόµου Αποτελούν δύο σχηµατισµούς, όµοιους µε αµύγδαλα που βρίσκονται στα πλάγια τοιχώµατα του κόλπου, αποτελούνται από πυκνά φλεβικά πλέγµατα και αντιστοιχούν στο σηραγγώδες σώµα της ουρήθρας του άντρα. Στη σεξουαλική διέγερση διογκώνονται από τη συγκέντρωση αίµατος και στενεύουν τον κόλπο. Βαρθολίνειοι αδένες Αυτοί είναι δύο µικροί στρογγυλοί και σε σχήµα φασολιού αδένες, που βρίσκονται πίσω από τους βολβούς του προδόµου, βαθιά, κάτω από το πίσω µέρος των µικρών χειλέων. Οι βαρθολίνειοι αδένες κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής διέγερσης εκκρίνουν βλέννα, που µε πόρους µήκους 2cm,τη φέρνουν στο αιδοίο, λίγο έξω από τον παρθενικό υµένα, για να υγράνει τον κόλπο. Παρθενικός υµένας Ο παρθενικός υµένας αποτελεί όριο µεταξύ έσω και έξω γεννητικών οργάνων. Αποτελεί λεπτή µεµβράνη από συνδετικό ιστό, έχει δύο επιφάνειες, την άνω ή κολπική και την κάτω ή αιδοιϊκή, και περιβάλλει το στόµιο του κόλπου. Ο παρθενικός υµένας δεν αποτελεί τέλεια µεµβράνη, αλλά διάτρητη, γιατί στο κέντρο του έχει άνοιγµα που ποικίλει σε µέγεθος και µορφή(κυκλικός, δίθυρος, ηθµοειδής, κροσσωτός). Το άνοιγµα αυτό επιτρέπει την είσοδο ενός ή 8

δύο δακτύλων ή την εκτέλεση συνουσίας. Σπάνια δεν υπάρχει άνοιγµα (άτρητος υµένας). ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ ΓΕΝΝΗΤΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Στα εσωτερικά γεννητικά όργανα της γυναίκας ανήκουν:ο κόλπος, η µήτρα, οι σάλπιγγες ή ωαγωγοί και οι ωοθήκες. Κάθε σάλπιγγα µε τη σύστοιχη ωοθήκη αποτελούν το εξάρτηµα. Κόλπος Ο κόλπος αποτελεί µυϊκό σωλήνα,µήκους 8-10cm περίπου, που εκτείνεται ανάµεσα από τον παρθενικό υµένα και τον τράχηλο της µήτρας. Η φορά του είναι τέτοια που σχηµατίζει σχεδόν ορθή γωνία µε την µήτρα. Το σχήµα του κόλπου είναι κυλινδρικό µε µικρή διάταση στο ανώτερο τµήµα του, και έχει δύο άκρα. Το πάνω συνδέεται µε τον τράχηλο της µήτρας και το κάτω οδηγεί στην έξοδο του, στον πρόδοµο του κόλπου. Επίσης, έχει τέσσερα τοιχώµατα, τα ο πρόσθιο, το οπίσθιο και τα δύο πλάγια: το δεξιό και το αριστερό. Το πάνω άκρο του κόλπου περιβάλει τον τράχηλο της µήτρας έτσι, ώστε η κάτω µοίρα του τραχήλου να προβάλει µέσα στον κόλπο. Το τοίχωµα του κόλπου αποτελείται, από τα έξω προς τα µέσα, από τον ινώδη χιτώνα, τον µυϊκό χιτώνα και τον βλεννογόνο. Στην αναπαραγωγική ηλικία το επιθήλιο του βλεννογόνου του κόλπου είναι παχύ και πλούσιο σε γλυκογόνο λόγω της επίδρασης των οιστρογόνων ορµονών. Το γλυκογόνο µε την επίδραση των βακίλων του Doderlein µετατρέπεται σε γαλακτικό οξύ, µε αποτέλεσµα το περιβάλλον του κόλπου να γίνεται όξινο, γεγονός που του προσφέρει προστασία από πολλά παθογόνα βακτηρίδια. Η αγγείωση του κόλπου γίνεται από τη µητριαία αρτηρία, τις κολπικές αρτηρίες (κλάδοι της κάτω κυστικής) και από τη µέση αιµορροϊδική. 9

Μήτρα Η µήτρα είναι ένα κοίλο, µυώδες όργανο απιοειδούς σχήµατος που βρίσκεται µεταξύ ουροδόχου κύστης και ορθού. Το βάρος της στην άτοκη γυναίκα είναι περίπου 40γρµ.και,στη γυναίκα που γέννησε,70γραµ. Τα τοιχώµατα της έχουν πάχος 2εκ. και το µήκος της είναι περίπου 7,5εκ. Η µήτρα αποτελείται από πάνω προς τα κάτω, από τον πυθµένα, το σώµα, και τον τράχηλο. Στο πυθµένα βρίσκονται τα στόµια των σαλπίγγων. Το σώµα της µήτρας περικλείει την ενδοµήτρια κοιλότητα η οποία είναι τριγωνική µε τη βάση προς τον πυθµένα και την κορυφή προς το µέρος της συµβολής του σώµατος µε τον τράχηλο, όπου σχηµατίζεται το εσωτερικό τραχηλικό στόµιο. Στις γωνίες της βάσης της ενδοµήτριας κοιλότητας βρίσκονται τα στόµια που οδηγούν στις σάλπιγγες. O τράχηλος της µήτρας διακρίνεται σε δύο µοίρες: την υπερκολπική, που βρίσκεται σε συνέχεια µε το σώµα της µήτρας, και την ενδοκολπική, που είναι συνέχεια της πρώτης και προβάλλει µέσα στον κόλπο. Ο αυλός του τραχήλου που, έχει σχήµα ατράκτου, προς τα πάνω οδηγεί στην ενδοµήτρια κοιλότητα µε το εσωτερικό στόµιο και προς τα κάτω στην κολπική µε το εξωτερικό στόµιο. Όριο µεταξύ τραχήλου και σώµατος της µήτρας αποτελεί ο ισθµός. Η µήτρα συγκρατείται στη θέση της από: Α) τον τόνο των κοιλιακών τοιχωµάτων Β) το έδαφος της πυέλου Γ) το περιτόναιο και ) από τέσσερα ζευγάρια συνδέσµων: α) τους δύο στρογγυλούς, β) τους δύο πλατείς, γ) τους δύο πλάγιους και δ) τους δύο ιεροµητριαίους. Η µήτρα αποτελείται από τρεις χιτώνες: α) τον εξωτερικό ή περιµήτριο, που αποτελεί τον ορογόνο χιτώνα της µήτρας, β) το µυοµήτριο ή µυϊκό χιτώνα, που βρίσκεται κάτω από το περιµήτριο και περιέχει βηµατοδότες που ρυθµίζουν τη συσταλτικότητα της µήτρας. γ) το ενδοµήτριο που είναι βλεννογόνος που καλύπτει την ενδοµήτρια κοιλότητα και περιοδικά ανανεώνεται, ύστερα από 10

απόπτωση του(εµµηνορρυσία).ο χιτώνας αυτός βρίσκεται υπό την επίδραση των ωοθηκικών ορµονών, από την ήβη ως την εµµηνόπαυση, µε σκοπό την προετοιµασία του για να υποδεχθεί το γονιµοποιηµένο ωάριο. Η αγγείωση της µήτρας γίνεται από τις δύο µητριαίες (κλάδοι των έσω λαγονίων) και τις δύο ωοθηκικές αρτηρίες. Η µήτρα σε επιµήκη διατοµή Σάλπιγγες ή Ωαγωγοί Οι σάλπιγγες είναι δύο πολύ λεπτοί µυϊκοί σωλήνες, µήκους 10-12 εκ που εκτείνονται ανάµεσα από τα κέρατα της µήτρας και τις ωοθήκες. Αποστολή τους είναι να µεταφέρουν ωάρια των ωοθηκών µέσα στον αυλό τους, για να συναντήσουν τα σπερµατοζωάρια και να πετύχουν σύλληψη. Το τοίχωµα των σαλπίγγων αποτελείται από τρεις χιτώνες: α) τον ορογόνο, εξωτερικά, β) τον µυϊκό, κάτω από τον ορογόνο, και γ) τον βλεννογόνο, που 11

καλύπτει τον αυλό των σαλπίγγων εσωτερικά και βρίσκεται υπό την επίδραση των ωοθηκικών ορµονών. Κάθε σάλπιγγα έχει δύο στόµια: ένα µητρικό, που τη συνδέει µε τη µήτρα, στο ύψος των κεράτων, και ένα κωδωνικό ή κοιλιακό στόµιο που εκβάλλει στην περιτοναϊκή κοιλότητα. Οι σάλπιγγες διακρίνονται σε τέσσερα τµήµατα: α) το ενδοµητρικό, που αντιστοιχεί στο µέρος εκείνο των σαλπίγγων που ξεκινάει από τα κέρατα της µητριαίας κοιλότητας και περνάει µέσα από το µυϊκό τοίχωµα της µήτρας. Το µήκος του είναι 1-1,5εκ. β) τον ισθµό, που βρίσκεται αµέσως µετά το ενδοµητρικό και αποτελεί το στενότερο µέρος των σαλπίγγων, µε µήκος 3-4εκ και διάµετρο 3-4χιλ. γ) τη λήκυθο, που αποτελεί συνέχεια του ισθµού και το ευρύτερο τµήµα των σαλπίγγων, µε µήκος 5-6 εκ και διάµετρο 8-9χιλ. δ) τον κώδωνα, που αποτελεί το τελευταίο τµήµα, είναι κροσσωτός και έχει µορφή κωδωνοειδή. Ένας από τους κροσσούς είναι µεγαλύτερος, συνδέεται µε την ωοθήκη και καλείται ωοθηκικός κροσσός. Η αγγείωση των σαλπίγγων γίνεται από κλάδους των µηριαίων αρτηριών, για τα 2/3 του τµήµατος που βρίσκεται κοντά σε αυτές, και από κλάδους των ωοθηκικών αρτηριών, για το υπόλοιπο τµήµα που βρίσκεται στον κώδωνα. Ωοθήκες Αποτελούν τους γεννητικούς αδένες της γυναίκας, όπως οι όρχεις του άντρα. Είναι δύο αµυγδαλοειδή σωµάτια, µε µέγιστη διάµετρο 5εκ και βάρος 7-12γραµ., που βρίσκονται στην οπίσθια επιφάνεια των πλατεών συνδέσµων, κάτω από τις σάλπιγγες και µέσα στα πλάγια και ανώτερα τµήµατα της µικρής πυέλου. 12

Οι ωοθήκες αποτελούνται εξωτερικά από τη φλοιώδη µοίρα, που περιέχει ωοθυλάκια σε διάφορα στάδια εξελίξεως, και τη µυελώδη µοίρα, εσωτερικά, που περιέχει άφθονες αρτηρίες και φλέβες. Τα έσω γεννητικά όργανα της γυναίκας σε εγκάρσια τοµή:1. πυθµένας της µήτρας 2. κοιλότητα της µήτρας 3. ενδοµήτριο 4. µυοµήτριο 5. έσω τραχηλικό στόµιο 6. ενδοτράχηλος 7. έξω τραχηλικό στόµιο 8. κολπικός θόλος 9. κόλπος 10. σύνδεσµος ωοθήκης 11. ωοθήκη 12. σάλπιγγα 13. κωδωνικό άκρο σάλπιγγας Η επιφάνεια των ωοθηκών, στις γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία, είναι ανώµαλη επειδή επηρεάζεται από την ωρίµανση των ωοθυλακίων. Έτσι, η επιφάνεια των ωοθηκών εµφανίζεται διαφορετική στις φάσεις του ωοθηκικού κύκλου. Μετά την εµµηνόπαυση οι ωοθήκες µικραίνουν, γιατί ατροφούν, και η επιφάνεια τους είναι γεµάτη από εντυπώµατα. Η στήριξη των ωοθηκών παρέχεται από τους κρεµαστήρες συνδέσµους, τους µητροωοθηκικούς συνδέσµους και τα µεσοωθήκια, και η αγγείωση τους από την ωοθηκική αρτηρία (απευθείας κλάδος της κοιλιακής αορτής). 13

TΟ ΓΕΝΝΗΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΥ ΑΝ ΡΑ Το γεννητικό σύστηµα του άνδρα αποτελείται από τα εξής όργανα: 1) Τους γεννητικούς αδένες ή όρχεις που παράγουν το σπέρµα 2) Την επιδιδυµίδα, τους σπερµατικούς πόρους, τις σπερµατοδόχες κύστες και τους εκσπερµατικούς πόρους. Από τα όργανα αυτά διέρχεται το σπέρµα. 3) Τον προστάτη 4) Το πέος, που είναι το όργανο της συνουσίας και που περιέχει τη σηραγγώδη µοίρα της ουρήθρας,µε την οποία το σπέρµα φέρεται τελικά εκτός του σώµατος του άνδρα. Το πέος ανήκει στα έξω γεννητικά όργανα του άνδρα, δηλαδή βρίσκεται κάτω από το πυελικό έδαφος, ενώ τα υπόλοιπα όργανα ανήκουν στα έσω γεννητικά όργανα του άνδρα, δηλαδή τα όργανα που βρίσκονται µέσα στη µικρή πύελο. Οι όρχεις Οι όρχεις, που είναι οι γεννητικοί αδένες του άνδρα, κατά την εµβρυϊκή ζωή βρίσκονται στην οσφυϊκή µοίρα της σπονδυλικής στήλης. Κατά το τέλος της εµβρυϊκής ζωής, βγαίνουν από το κοίτος της κοιλιάς και διαµέσου του βουβωνικού πόρου καταλήγουν σε ένα εκκόλπωµα του δέρµατος, κάτω από την ρίζα του πέους, που καλείται όσχεο. Έτσι αποφεύγεται η ενδοκοιλιακή θερµοκρασία που είναι 2-5 C υψηλότερη από τη θερµοκρασία στο όσχεο και η οποία θα ήταν βλαβερή για το σχηµατισµό των σπερµατοζωαρίων. Οι όρχεις είναι µικτοί αδένες. Η έσω έκκριση τους είναι η τεστοστερόνη και η έξω τα σπερµατοζωάρια. 14

Ο όρχις και τα περιβλήµατα του 15

Oι όρχεις είναι δύο, ο δεξιός και ο αριστερός (ο δεύτερος συνήθως βρίσκεται χαµηλότερα του πρώτου), έχουν σχήµα αποπλατυσµένου αυγού σε µέγεθος καρυδιού και βάρος 15-20 γραµ. Κάθε όρχις κρέµεται µέσα στο σύστοιχο ηµιµόριο του όσχεου, από ένα αγγειοϊνώδη µίσχο, το σπερµατικό τόνο και παρουσιάζει δύο άκρα (πόλους), τον άνω και τον κάτω, δύο επιφάνειες, την έσω και την έξω και δύο χείλη, το πρόσθιο και το οπίσθιο. Το άνω άκρο του όρχι συνδέεται µε την κεφαλή της επιδιδυµίδας ενώ το κάτω συνάπτεται µε το όσχεο. Εξωτερικά οι όρχεις περιβάλλονται από ινώδη χιτώνα από τον οποίο πορεύονται τα διαφραγµάτια που χωρίζουν το παρέγχυµα κάθε όρχεως σε 250-300 ορχικά λόβια. Κάθε λόβιο περικλείει 3-4 εσπειραµένα σπερµατικά σωληνάρια τα οποία έχουν πορεία ελικοειδή και καθώς πλησιάζουν προς το ιγµόρειο σώµα, ενώνονται µεταξύ τους και σχηµατίζουν το ευθύ σπερµατικό σωληνάριο που µπαίνει στο ιγµόρειο σώµα, συνδέεται µε τα άλλα ευθέα και σχηµατίζει το δίκτυο του Haller (Αλλήρειο δίκτυο). Από το δίκτυο αυτό φεύγουν εκφορητικά σωληνάρια (πόροι) που, τελικά, βγαίνουν από τον ιδίως όρχι και σχηµατίζουν την κεφαλή της επιδιδυµίδας. Όλο το δίκτυο αυτό αποτελεί εκφορητικό και αθροιστικό σχηµατισµό του σπέρµατος, η παραγωγή του οποίου γίνεται µέσα στα σπερµατικά σωληνάρια. Επιδιδυµίδα Η επιδιδυµίδα βρίσκεται µαζί µε το σύστοιχο όρχι µέσα στο όσχεο και αποτελεί σχηµατισµό, µηνοειδούς µορφής, του οποίου το κοίλο τµήµα συνδέεται µε το άνω άκρο (πόλο) και το οπίσθιο χείλος του όρχι. Κάθε επιδιδυµίδα έχει τρία τµήµατα, την κεφαλή, το σώµα και την ουρά. Την κεφαλή απαρτίζουν 5-13 λόβια µε σχήµα κώνου του οποίου η κορυφή αντιστοιχεί στο ιγµόρειο σώµα 16

όπου, δια µέσου εκφορητικών σωληναρίων, συνδέονται µε το δίκτυο του Haller. Τα σωληνάρια αυτά, µετά από µια ελικοειδή πορεία συνενώνονται και σχηµατίζουν τον πόρο της επιδιδυµίδας ο οποίος πορεύεται στο πίσω χείλος του Μέση (οβελιαία) τοµή ανδρικής πυέλου όρχι. Το σώµα και η ουρά της επιδιδυµίδας σχηµατίζονται από τον πόρο της ο οποίος, εκτός από τη µεταφορά του σπέρµατος, παράγει και έκκριµα που χρησιµεύει στη θρέψη των σπερµατοζωαρίων. Η αιµάτωση κάθε όρχεως και επιδιδυµίδας γίνεται από την έσω σπερµατική αρτηρία. 17

ιατοµή όρχι, επιδιδυµίδας και σπερµατικών σωληναρίων Σπερµατικός πόρος Αποτελεί συνέχεια του πόρου της επιδιδυµίδας, µήκους 50-60 εκ, που διέρχεται το βουβωνικό πόρο και φέρεται πίσω από την ουροδόχο κύστη, όπου συνενώνεται µε τη σπερµατοδόχο κύστη, η οποία χρησιµεύει ως αποθήκη σπέρµατος. Κατόπιν, ο σπερµατικός πόρος συνεχίζει σαν εκσπερµατικός πόρος, που εισέρχεται στον προστάτη για να εκβάλλει στην προστατική µοίρα της ουρήθρας. 18

Προστάτης Ο προστάτης είναι ένας ινώδης και µυώδης αδένας σε σχήµα κάστανου, οι εκκρίσεις του οποίου αποτελούν µέρος του σπερµατικού υγρού, και βρίσκεται σε έναν ινώδη θύλακο κάτω από την ουροδόχο κύστη. Η ουρήθρα του άνδρα περνά µέσα από τον προστάτη. Αυτό σηµαίνει ότι, εάν ο αδένας του προστάτη αυξηθεί σε όγκο, το στόµιο της ουρήθρας µπορεί να στενέψει, µε αποτέλεσµα να παρεµποδιστεί η ροή των ούρων, φαινόµενο καθόλου ασυνήθιστο για άνδρες άνω των 55 ετών. Κάτω από τον προστάτη υπάρχουν οι βολβουρηθρικοί αδένες, οι οποίοι ενισχύουν µε τις εκκρίσεις τους το σπερµατικό υγρό πριν από την εκσπερµάτωση. Αποχετευτική οδός σπέρµατος 19

Ο ΓΕΝΝΗΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ Το χρονικό διάστηµα µεταξύ δύο εµµήνων ρύσεων και οι αλλαγές που παρατηρούνται στο γυναικείο σώµα, µε σηµαντικότερα γεγονότα τις µορφολειτουργικές µεταβολές, που συµβαίνουν στα γεννητικά όργανα, χαρακτηρίζουν το γεννητικό κύκλο. Στο γεννητικό κύκλο εµπλέκονται αλληλεξαρτήσεις µεταξύ φλοιού του εγκεφάλου, υποφύσεως και ωοθηκών. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις έχουν ως αποτέλεσµα τις µορφολογικές και λειτουργικές διαφοροποιήσεις στην ωοθήκη, η ενδοκρινής λειτουργία της οποίας επιδρά στο ενδοµήτριο, στην τραχηλική βλέννα και στο κολπικό επιθήλιο. Η φυσιολογική λειτουργία της ωοθήκης χαρακτηρίζεται από την περιοδική απελευθέρωση την ωοκυττάρων (γαµετών), αφού προηγηθεί η διαδικασία ωρίµανσης τους, η επικράτηση του ενός, η ωοθυλακιορρηξία, και στη συνέχεια ακολουθεί η ωχρινοποίηση και η υποστροφή του ωχρού σωµατίου, εφ όσον δεν επισυµβεί κύηση. Παράλληλη µε τα γεγονότα αυτά είναι και η παραγωγή των ορµονών που χαρακτηρίζουν την ωοθηκική λειτουργία, δηλαδή της 17 β- οιστραδιόλης και της προγεστερόνης. Η χρονική διάρκεια του γεννητικού κύκλου ποικίλει τόσο µεταξύ των γυναικών, όσο και στην ίδια γυναίκα. Κατά µέσο όρο όµως διαρκεί 28 ηµέρες. Αυτό σηµαίνει ότι και ο κύκλος των 20 και 38 ηµερών είναι φυσιολογικός. Σαν πρώτη ηµέρα του κύκλου θεωρείται η ηµέρα που αρχίζει η περίοδος. Ο γεννητικός κύκλος διακρίνεται σε δύο φάσεις: α) την 1 η φάση ή ωοθυλακική ή παραγωγική φάση, η διάρκεια της οποίας ποικίλει και β) τη 2 η φάση ή ωχρινική ή εκκριτική φάση, η διάρκεια της οποίας είναι πιο σταθερή και διαρκεί 12-16 ηµέρες. Μια ενδιάµεση φάση είναι η φάση της ωοθυλακιορρηξίας, η οποία προσδιορίζεται χρονικά αφαιρώντας 14 ηµέρες από το τέλος του χρονικού διαστήµατος που διαρκεί ο κύκλος. ηλαδή σε µια γυναίκα µε κύκλο 20

35 ηµερών, η ωοθυλακιορρηξία γίνεται την 21 η ηµέρα του κύκλου, ενώ σε ένα κύκλο 28 ηµερών, γίνεται την 14 η. Κατά την πρώτη φάση του κύκλου, κάτω από τη δράση της ωοθυλακιοτρόπου ορµόνης (FSH), ωριµάζουν βαθµιαία ένα ή περισσότερα ωοθυλάκια. Από αυτά παράγονται ορισµένες ποσότητες ορµονών και κυρίως οιστρογόνα που προκαλούν υπερπλασία του ενδοµητρίου. Ακολούθως, κατά την ωοθυλακιορρηξία, ένα ωοθυλάκιο, που παρουσιάζει µεγαλύτερη ανάπτυξη από τα υπόλοιπα, το επικρατές ωοθυλάκιο, σπάει και το εξερχόµενο από αυτό ωάριο κινείται προς το κωδωνικό στόµιο της σάλπιγγας και προωθείται δια συσπάσεως της µήτρας µέσα σε αυτή για την γονιµοποίηση, η οποία πρέπει να γίνει µέσα στις επόµενες 24 έως 48 ώρες. Κατά τη δεύτερη φάση του κύκλου τα υπολείµµατα του ωοθυλακίου που έσπασε σχηµατίζουν το ωχρό σωµάτιο, το οποίο παράγει κυρίως προγεστερόνη, ορµόνη που προκαλεί υπερπλασία του ενδοµητρίου και έκκριση γλυκογόνου από τους αδένες του µε σκοπό να προετοιµαστεί το ενδοµήτριο για την υποδοχή του γονιµοποιηµένου ωαρίου. Το γονιµοποιηµένο ωάριο παράγει µια ορµόνη που ονοµάζεται χοριακή γοναδοτροπίνη που δρα στην ωοθήκη, εξασφαλίζοντας τη λειτουργία του ωχρού σωµατίου επί τρεις µήνες, µέχρι το σχηµατισµό του πλακούντα. Σε περίπτωση που το ωάριο δεν γονιµοποιηθεί, αυτό υποστρέφεται και πεθαίνει και µετά από λίγες ηµέρες αρχίζει να υποστρέφεται και το ωχρό σωµάτιο, το οποίο βαθµιαία µετατρέπεται σε λευκό σωµάτιο ποτ έχει σαν αποτέλεσµα την ελάττωση της έκκρισης των ορµονών. Τελικά, επέρχεται νέκρωση του ενδοµητρίου το οποίο αποπίπτει µε τη µορφή αιµορραγίας, που διαρκεί 4-6 ηµέρες και αποτελεί την «περίοδο» ή «έµµηνο ρύση». Με την πάροδο της ηλικίας η λειτουργία του γεννητικού κύκλου παρουσιάζει σταδιακή παύση, η οποία συνήθως ξεκινά στην ηλικία των 40-50 ετών, η οποία ονοµάζεται κλιµακτήριος. Ο χρόνος έναρξης της κλιµακτηρίου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, κυρίως κληρονοµικούς. Η κλιµακτήριος χαρακτηρίζεται 21

από προοδευτικά αυξανόµενες διαταραχές λειτουργίας του ορµονικού άξονα και προοδευτικά µειούµενη ανταπόκριση των ωοθηκών στην δράση των γοναδινοτροπινών (FSH και LH). Η µείωση αυτή καταλήγει σε πλήρη αδράνεια των ωοθηκών, καταστολή της παραγωγής οιστρογόνων και κατάργηση του γεννητικού κύκλου, οπότε η γυναίκα θεωρείται ότι εισήλθε στην εµµηνόπαυση. Η παύση της έκκρισης των γεννητικών ορµονών προκαλεί ατροφία των ωοθηκών, της µήτρας, του κολπικού επιθηλίου και των υπόλοιπων γεννητικών οργάνων. Τα φυσιολογικά αυτά φαινόµενα συνοδεύονται και από γενικά συµπτώµατα όπως εξάψεις, εφιδρώσεις, κεφαλαλγίες, κατάθλιψη, φόβο, ευερεθιστότητα, τα οποία συχνά αντιµετωπίζονται µε την εξωγενή χορήγηση οιστρογόνων. Οι µεταβολές του ωοθυλακίου και του ενδοµητρίου στον γεννητικό κύκλο και κατά την εµφύτευση του γονιµοποιηµένου ωαρίου. 22

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Καµία διάσταση της ανθρώπινης υποστάσεως και δραστηριότητας δεν έχει υποστεί τόσο βαθιές ψυχοκοινωνικές επιδράσεις όσο η λειτουργία της αναπαραγωγής. Αυτό που συµβατικά ονοµάζουµε «οικογενειακό προγραµµατισµό» εκφράζει τη συνειδητή αντιδιαστολή ανάµεσα σε δυο καίριες βιολογικές λειτουργίες, τη γενετήσια (σεξουαλική) και την αναπαραγωγική. Η αντιδιαστολή αυτή έχει µία χαρακτηριστική µοναδικότητα στο ανθρώπινο είδος. Η µοναδικότητα αυτή είχε µάλιστα χρησιµοποιηθεί σαν επιχείρηµα κατά του Ο.Π. µε το σκεπτικό ότι ο προγραµµατισµός αυτός αποτελούσε µια βιολογική εκτροπή. Το επιχείρηµα αυτό δεν είναι βέβαια βάσιµο-ο άνθρωπος είναι µοναδικός στη φύση και τη µοναδικότητα αυτή συνθέτουν αναγκαστικά µία σειρά από «εκτροπές» που κατά κανόνα έχουν θετικό πλεονεκτικό χαρακτήρα. Παρακάτω, θα γίνει µία αξιολόγηση των δυνάµεων που οδήγησαν στη διαµόρφωση των διαφόρων παραµέτρων του Ο.Π. Οι δυνάµεις αυτές µπορούν να ταξινοµηθούν σχηµατικά σε βιολογικές, δηµογραφικές, ψυχοκοινωνικές και ιατρικές: Α. ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ Ένα από τα διακριτικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου είδους είναι αυτό που καταχρηστικά αναφέρεται ως «εξωγενετική κληρονοµικότητα». Σε αντιδιαστολή προς άλλα είδη ο άνθρωπος έχει την δυνατότητα να µεταφέρει από γενιά σε γενιά, µε το γραπτό και προφορικό λόγο, γνώσεις και εµπειρίες που δεν είναι καταχωρηµένες στο γενετικό του υλικό. Έτσι, ο άνθρωπος ζει σε ένα περιβάλλον τεχνολογικά και κοινωνικά σύνθετο, που εκφράζει τη συνισταµένη των αθροιστικών εµπειριών πολλών επάλληλων γενιών. Μακριά από το περιβάλλον αυτό, χωρίς τη συνειδητή και την άτυπη υποσυνείδητη εκπαίδευση, ο άνθρωπος είναι καταδικασµένος να επιστρέψει στο πρωτόγονο εξελικτικό στάδιο 23

του κυνηγού και συλλέκτη. Συνέπεια της καίριας σηµασίας της εξωγενετικής κληρονοµικότητας στον άνθρωπο, καθώς και της έκδηλης ανωριµότητας του εγκεφάλου κατά τη γέννηση, είναι ότι η περίοδος βιοκοινωνικής εξαρτήσεως του παιδιού είναι πολύ µεγαλύτερη στον άνθρωπο παρά στα άλλα ζωικά είδη. Η µακροχρόνια εξάρτηση του παιδιού σηµαίνει όµως καθήλωση του ενός τουλάχιστον από τους γονείς. Κατά συνέπεια, το φαινόµενο της εξωγενετικής κληρονοµικότητας προσέδωσε στο δεσµό του ζευγαριού ένα ρόλο πολύ σηµαντικότερο παρά σε οποιοδήποτε άλλο ζωικό είδος. Χωρίς αυτό το ζευγάρι δεν θα είχε την δυνατότητα να εξασφαλίσει την αδιατάρακτη λειτουργία των µηχανισµών της εξωγενετικής κληρονοµικότητας, για χάρη του παιδιού, και χωρίς αυτή τη δυνατότητα δεν θα διάθετε το βασικό βιοκοινωνικό πλεονέκτηµα του αθροιστικού διανοητικού εξοπλισµού. Κάτω από αυτό το πρίσµα η γενετήσια σχέση στον άνθρωπο αποκτά νέες διαστάσεις και νέο περιεχόµενο. εν αποτελεί µόνο διαδικασία για την υλοποίηση της αναπαραγωγής, αλλά και µηχανισµό σφυρηλατήσεως του δεσµού του ζευγαριού. εν αποτελεί µόνο την προϋπόθεση για το συνταίριασµα του σπερµατοζωαρίου µε το ωάριο, αλλά και βάση για την ανάπτυξη της ανθρώπινης σχέσεως που διευκολύνει τους µηχανισµούς της εξωγενετικής κληρονοµικότητας και κατοχυρώνει την εξελικτική υπεροχή του ανθρώπινου είδους. Οι καινούργιες διαστάσεις και το νέο αντικείµενο της γενετήσιας σχέσεως στον άνθρωπο φαίνεται ότι αντανακλώνται σε πολλές µορφολογικές και φυσιολογικές διαφοροποιήσεις. Η γυναίκα δεν έχει περιοδικότητα οίστρου, αλλά είναι πάντα δυνητικά έτοιµη για τη γενετήσια σχέση και διαθέτει το χάρισµα του οργασµού. Ο άντρας διαθέτει µικρότερους όρχεις και µεγαλύτερο πέος. Στο σύνολό τους τα δεδοµένα αυτά υποδηλώνουν ότι η σεξουαλική σχέση στον άνθρωπο δεν αποτελεί µόνο διαδικασία για την αναπαραγωγή, αλλά σηµαντικό αυτοσκοπό µε καίρια βιολογική εξελικτική σηµασία. Πολύ πριν οι άνθρωποι µιλήσουν ή σκεφτούν για τον Ο.Π, η γενετήσια σχέση φαίνεται ότι είχε αντιδιασταλεί από την αναπαραγωγή, σαν προσδιοριστικό χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδος. 24

Β. ΗΜΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ Οι δηµογραφικοί παράγοντες που διαµόρφωσαν την ανάγκη του Ο.Π. ποικίλλουν ποσοτικά και ποιοτικά στους πληθυσµούς και η δυναµική τους δεν είναι πάντα κατανοητή. Αναφέρεται συχνά ότι η πληθυσµιακή έκρηξη στις χώρες του τρίτου κόσµου οφείλεται στη µείωση του αριθµού των θανάτων εξαιτίας των προόδων στην ιατρική και τη δηµόσια υγεία. Βέβαια, στον τελικό ισολογισµό του κόσµου µας, οι θάνατοι δεν είναι ποτέ δυνατό να µειωθούν-θα είναι πάντα ίσοι µε τις γεννήσεις, αφού η συµµετρικότητα των δύο αυτών φαινοµένων αποτελεί το βασικότερο αξίωµα της ζωής µας. Εκείνο που πραγµατικά συνέβη ήταν η µετάθεση του χρόνου θανάτου, σε ένα σηµαντικό ποσοστό του πληθυσµού, από την ηλικία των ολίγων µηνών ή ετών στην ηλικία της ωριµότητας ή και παραπέρα. Η µετάθεση αυτή της µέσης ηλικίας θανάτου από την προ-αναπαραγωγική στη µετά-αναπαραγωγική ηλικία είχε ως αποτέλεσµα την εκρηκτική αύξηση του αριθµού των γεννήσεων, µε συνέπεια τον προσωρινό ανισοσκελισµό των δηµογραφικών δυνάµεων φθοράς και αναπλάσεως. Η µετάθεση της µέσης ηλικίας θανάτου αποτελεί µία µεταβολή την οποία απεργάστηκε η ανθρώπινη νοηµοσύνη και συντηρεί η εξωγενετική κληρονοµικότητα. Το βασικό της χαρακτηριστικό της ήταν η ταχύρυθµη πραγµάτωσή της (µέσα σε διάστηµα µικρότερο από δυο αιώνες) που είχε σαν αποτέλεσµα τον αιφνιδιασµό των µηχανισµών βιολογικής αναδράσεως και εξελικτικής προσαρµογής. ηµιουργήθηκε έτσι ένα νέο πρόβληµα µε δηµογραφικό επίκεντρο και σηµαντικές επιπτώσεις στους τοµείς της οικονοµίας, της κοινωνικής οργανώσεως και των φυσικών πόρων. Αναπόφευκτη ήταν, πλέον, η καταφυγή στις δηµογραφικές δυνάµεις και η χρησιµοποίηση της ιατρικής γνώσεως και τεχνολογίας για την αντιµετώπιση του προβλήµατος και την αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας. Η δηµογραφική διάσταση του Ο.Π. είχε γεννηθεί. 25

Γ. ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΝΑΜΕΙΣ Φαίνεται ίσως κοινοτοπία σήµερα, αλλά καθυστέρησε σηµαντικά να συνειδητοποιηθεί, ότι η άνιση θέση της γυναίκας απέναντι στον άνδρα στις ανθρώπινες κοινωνίες αντανακλά τη δυσανάλογη ενεργειακή επένδυση των δύο φύλων στην αναπαραγωγή. Η µακρόχρονη ταύτιση του γυναικείου ρόλου µε την αναπαραγωγή δηµιούργησε για τη γυναίκα αλυσιδωτές δυσχέρειες, πολλές από τις οποίες δεν έχουν ακόµη αντιµετωπιστεί ούτε καν συνειδητοποιηθεί. Η επαγγελµατική και γενετήσια απελευθέρωση της γυναίκας και η προστασία της υγείας της έρχονται εύκολα στο νου ως παρασυνέπειες του Ο.Π, και στην πραγµατικότητα έχουν χρησιµοποιηθεί µε τόση ευκολία και επιπολαιότητα, ώστε τα καίρια επιτεύγµατα στους τοµείς αυτούς να κινδυνεύουν να αυτοαναιρεθούν. Πολύ λιγότερο έχει επισηµανθεί το γεγονός ότι µερικές «αυτονόητες» καταστάσεις στις ανθρώπινες κοινωνίες είναι φυσιολογικά ανεξήγητες και διαλεκτικά αντιφατικές. Έτσι, οι περισσότερες γυναίκες θεωρούν εύλογο το ερωτικό τους ζευγάρωµα µε ένα µεγαλύτερό τους άνδρα, µολονότι, ηλικία προς ηλικία, η γυναίκα διαθέτει συγκριτικά µε τον άνδρα µεγαλύτερη γενετήσια επάρκεια και κατά τεκµήριο διάθεση, και υπόκειται λιγότερο στις δυνάµεις της φθοράς του θανάτου. Παρόλα αυτά, η ηχώ των εποχών στις οποίες η ενεργητική κοινωνική παρουσία της γυναίκας τελείωνε µε την εµµηνόπαυση σφραγίζει ακόµα και σήµερα την κοινωνική µας συµπεριφορά και δηµιουργεί κατεστηµένα τα οποία δεν µπορεί να ανατρέψει καµιά νοµοθεσία αφού οι ρίζες τους βρίσκονται στην πλασµατική αισθητική καταξίωση του συνταιριάσµατος της νέας γυναίκας µε το µεγαλύτερο άνδρα. 26

. ΙΑΤΡΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ Αν τα βιολογικά δεδοµένα κατοχυρώνουν την αντιδιαστολή της γενετήσιας λειτουργίας από την αναπαραγωγή, αν οι δηµογραφικές τάσεις δηµιουργούν τις ποσοτικές ανάγκες Ο.Π, και αν τα ψυχοκοινωνικά ρεύµατα διαµορφώνουν τις ποιοτικές του παραµέτρους, ήταν τα ιατρικά και τεχνολογικά επιτεύγµατα του αιώνα µας που γεφύρωσαν το χάσµα ανάµεσα στο επιθυµητό και το εφικτό. Μολονότι τα διαθέσιµα αντισυλληπτικά µέσα δεν καλύπτουν ακόµη και ολόκληρο το φάσµα των αναγκών εντούτοις έχουν σηµειωθεί σηµαντικές πρόοδοι, ανάµεσα στις οποίες ξεχωρίζει η σύνθεση δισκίων µε υψηλούς δείκτες όχι µόνο αποτελεσµατικότητας αλλά και ασφάλειας. Αντίθετα, σε πρώιµο στάδιο βρίσκεται ακόµη η γνώση και η τεχνολογία για την αντιµετώπιση άλλων θεµάτων και προβληµάτων, που ξεφεύγουν από το χώρο της αντισύλληψης, αλλά αποτελούν σηµαντικούς τοµείς του Ο.Π. Έτσι βρισκόµαστε ακόµα µακριά από τους επιθυµητούς στόχους στους τοµείς της αντιµετωπίσεως της υπογονιµότητας, ορισµένων αφροδίσιων νοσηµάτων (έρπητας, σύνδροµο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας) και των περισσοτέρων συγγενών διαµαρτιών. Ακόµα σηµαντικότερο, βρισκόµαστε ουσιαστικά σε πρωτόγονο στάδιο στην προσπάθεια κατανοήσεως των ψυχοφυσιολογικών παραµέτρων της γενετήσιας ζωής και αντιµετωπίσεως των διαταραχών της σεξουαλικής λειτουργικότητας. Στους τοµείς αυτούς βρίσκεται σηµαντικό τµήµα του ιατρικού και κοινωνικού µέλλοντος του Ο.Π. Η εξουδετέρωση των καταλοίπων αβεβαιότητας στις γενετήσιες σχέσεις και το σεξουαλικό ταίριασµα του ζευγαριού µπορούν να συµβάλουν στην προαγωγή της ποιότητας της ζωής στον ίδιο τουλάχιστο βαθµό όσο η πετυχηµένη αντισύλληψη και η υπεύθυνη γονιµότητα. 27

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ Ο οικογενειακός προγραµµατισµός ως ιδέα πέρασε πολλά στάδια εξελίξεως µέχρι να φτάσει στη σηµερινή µορφή. Το 1798 πρώτος ο Άγγλος ιερέας Malthus επισήµανε, ότι η παραγωγή των τροφίµων φαίνεται να αυξάνεται µε αριθµητική πρόοδο, ενώ ο πληθυσµός της γης αυξάνεται µε γεωµετρική πρόοδο, µε αποτέλεσµα την προοπτική δηµιουργίας ενός «χάσµατος» ανάµεσα στη παραγωγή και στη ζήτηση τροφίµων, µε τελική αναπόφευκτη κατάληξη, εκτεταµένους λοιµούς ή πολεµικές συγκρούσεις ανάµεσα σε λοιµοκτονούντες πληθυσµούς. Στο τέλος του 19ου αιώνα οι θεωρίες του Malthus αναβίωσαν από τους λεγόµενους νεοµαλθουσιανούς, των οποίων η κίνηση αφορούσε τον περιορισµό των γεννήσεων. Α. ΠΡΙΝ ΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ Στην έννοια του οικογενειακού προγραµµατισµού δόθηκε νέα διάσταση από τρεις γυναίκες, τη Margaret Sanger στις Η.Π.Α., και τις Mary Stopes και Edith How-Martyn στην Αγγλία. Το 1912 η Sanger άρχισε ένα αγώνα που κράτησε µια ζωή-ο αγώνας είχε σαν στόχο να απελευθερώσει τις γυναίκες από ανεπιθύµητες εγκυµοσύνες. Στο ξεκίνηµά της η Sanger είδε την κίνηση του ελέγχου των γεννήσεων συνδεµένη µόνο µε την υγεία και την ευτυχία της οικογένειας. Αρκετά αργότερα το 1917 άρχισε να συνειδητοποιεί ότι ο έλεγχος των γεννήσεων είχε και οικονοµικές-πολιτικές διαστάσεις. Σε επίσκεψή της στο Λονδίνο το 1915 η Sanger συναντά την Edith How-Martyn, που είναι έντονα αναµιγµένη στην κίνηση των σουφραζετών, καθώς και τη γιατρό Mary Stopes. Τις επόµενες δεκαετίες οι δρόµοι των τριών αυτών γυναικών διασταυρώθηκαν πολλές φορές καθώς βάδιζαν προς τον κοινό στόχο και έκαναν και κοινό αγώνα. Αγώνα, γιατί την εποχή εκείνη οι αντιλήψεις του κοινωνικού συνόλου δεν συνέπιπταν µε τις δικές τους. Τόση ήταν µάλιστα η αντίδραση, ώστε το 1916 η Sanger φυλακίστηκε για λίγο επειδή άρχισε να λειτουργεί συµβουλευτικό σταθµό για τον έλεγχο των γεννήσεων. Το 1918 όµως η Sanger κέρδισε την 28

πρώτη µεγάλη της νίκη όταν θεσµοθετήθηκε πως οι γιατροί µπορούν να δίνουν συµβουλές που αφορούν την αντισύλληψη σε έγγαµες γυναίκες, εφόσον αυτό γίνεται για να προλάβουν ή να θεραπεύσουν κάποια νόσο. Το 1921 η Stopes ανοίγει στο Λονδίνο τον πρώτο συµβουλευτικό σταθµό ελέγχου γεννήσεων. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το κίνηµα των τριών αυτών γυναικών παίρνει συνεχώς µεγαλύτερες διαστάσεις. Τα γυναικεία σωµατεία της Αγγλίας οργανώνονται από την How-Martyn και θέτουν το θέµα της αντισυλλήψεως στο αγγλικό κοινοβούλιο ενώ γίνονται πολλές διαλέξεις και συνέδρια. Το 1930 γίνεται στη Ζυρίχη διεθνές συνέδριο για τον έλεγχο των γεννήσεων. Στο συνέδριο αυτό, γιατροί και άλλα ευαισθητοποιηµένα στο θέµα της αντισυλλήψεως άτοµα από 12 χώρες συγκεντρώθηκαν και συζήτησαν για τα προβλήµατα που συναντούσαν στην λειτουργία τους οι διάφοροι συµβουλευτικοί σταθµοί, για τις αντισυλληπτικές µεθόδους, για την ανάγκη έρευνας στα θέµατα της αναπαραγωγής και τέλος, για τις ψυχοκοινωνικές παραµέτρους της αντισυλλήψεως. Οι κύριες προτάσεις που προέκυψαν από το συνέδριο της Ζυρίχης αναφέρονται περιληπτικά παρακάτω: ο έλεγχος των γεννήσεων πρέπει να θεωρείται αντικείµενο της δηµόσιας υγείας και της προληπτικής ιατρικής. Η διάδοση αντισυλληπτικών µεθόδων είναι ο καλύτερος τρόπος περιορισµού της συχνότητας των εκτρώσεων. Η εκπαίδευση σε θέµατα αντισυλλήψεως πρέπει να εισαχθεί στα εκπαιδευτικά προγράµµατα των ιατρικών σχολών. Η στειροποίηση πρέπει να είναι εφικτή για λόγους θεραπευτικούς και ευγονικούς όταν οι αντισυλληπτικές µέθοδοι είναι ανεφάρµοστες. Τέλος, δεν πρέπει να χορηγούνται από τους γιατρούς αντισυλληπτικά των οποίων η χηµική σύνθεση δεν είναι γνωστή. Το συνέδριο της Ζυρίχης έβαλε τη σφραγίδα του στην µελλοντική εξέλιξη του Ο.Π. Στα χρόνια που ακολούθησαν, µέχρι το 2ο Παγκόσµιο πόλεµο, η έννοια του ελέγχου των γεννήσεων εξαπλώθηκε στην Ευρώπη, στην Ασία και τη Β. Αµερική. 29

Β. ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ Οι σκορπισµένες από τη σύρραξη δυνάµεις άρχισαν να ανασυντάσσονται. Η Σουηδέζα Ottensen-Jensen άρχισε να οργανώνει στη Στοκχόλµη και να φέρνει σε επαφή άτοµα που είχαν ασχοληθεί µε τον Ο.Π. σε διάφορες χώρες, µε αντικειµενικό σκοπό να γίνει ένας διεθνής οργανισµός που να ασχολείται µε το θέµα. Αργότερα, στο συνέδριο του Cheltenan συγκροτήθηκε µια ιεθνής Επιτροπή για τον Ο.Π. (International Committee on Planned Parenthood).Τέλος, στο τρίτο Παγκόσµιο συνέδριο του Ο.Π. που έγινε στη Βοµβάη το 1952 η I.C.P.P. έγινε ιεθνής Οµοσπονδία Ο.Π. (International Planned Parenthood Federation) και η Sanger έγινε η πρώτη επίτιµη πρόεδρός της. Σκοπός της I.P.P.F. ήταν να προωθηθεί µε την εκπαίδευση και την επιστηµονική έρευνα η παγκόσµια αποδοχή της υπεύθυνης γονιµότητας, έτσι ώστε η οικογένεια και η κοινωνία να είναι ευτυχέστερες. Όµως ο Ο.Π. πέρασε ακόµη µια µικρή οδύσσεια µέχρι το 1966, οπότε έγινε ολοκληρωτικά αποδεκτός από τον Ο.Η.Ε. Το δικαίωµα αποκτήσεως παιδιών, µολονότι δεν διατυπώνεται άµεσα στην Παγκόσµια ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ατόµου, προκύπτει έµµεσα, αφού το άρθρο 16 της ιακηρύξεως αναφέρει ότι άνδρες και γυναίκες έχουν δικαίωµα να παντρεύονται και να δηµιουργούν οικογένεια. Η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε, το 1966, για πρώτη φορά διακήρυξε ότι κάθε οικογένεια θα πρέπει να καθορίζει ελεύθερα τον αριθµό των µελών της. ύο χρόνια αργότερα, το 1968, στην Τεχεράνη το Παγκόσµιο Συνέδριο των ικαιωµάτων του Ατόµου, διευρύνοντας και εξατοµικεύοντας το δικαίωµα τεκνογονίας, διατύπωσε την αρχή ότι θεµελιώδες δικαίωµα των γονιών είναι να επιλέγουν ελεύθερα και υπεύθυνα τον αριθµό και τη χρονική κλιµάκωση γεννήσεως των παιδιών τους. Σηµαντική, τέλος, πρόοδο αποτελεί η απόφαση της Γενικής Συνελεύσεως του 1969 η οποία συνιστά στα κράτη-µέλη του Ο.Η.Ε να εξασφαλίζουν στους ενδιαφεροµένους όχι µόνο την απαραίτητη πληροφόρηση και εκπαίδευση αλλά και τα κατάλληλα µέσα για τον έλεγχο των γεννήσεων, ώστε να 30

πραγµατοποιείται το επιθυµητό µέγεθος οικογένειας. Με τη σύσταση αυτή επιµερίζονται οι ευθύνες ασκήσεως του δικαιώµατος της ελεύθερης και υπεύθυνης τεκνογονίας µεταξύ κράτους και ατόµου. Γ. ΣΤΟΧΟΙ ΣΗΜΕΡΑ Με την παραπάνω αναδροµή στους κύριους σταθµούς της ιστορίας του Ο.Π. αναφέρθηκαν και οι αρχικοί του στόχοι. Σήµερα όµως που ο θεσµός αυτός έχει αναγνωρισθεί από τον Ο.Η.Ε, αποτελεί αντικείµενο συντονισµένων προσπαθειών του Π.Ο.Υ, και θεσµοθετήθηκε από τα περισσότερα κράτη του κόσµου, ποιοι είναι οι στόχοι του ή µάλλον ποιοι πρέπει να είναι. Σήµερα το κίνηµα εκφράζει πολύ περισσότερες θέσεις από αυτές που περιέχει εννοιολογικά ο όρος Ο.Π. Επειδή οι στόχοι αφορούν και επίλυση προβληµάτων που δεν έχουν άµεση σχέση µε το σχηµατισµό οικογένειας, δοκιµότερος θα ήταν ίσως ο όρος «υπεύθυνες γενετήσιες σχέσεις». Ιστορικά δύο ήταν οι κύριοι στόχοι του κινήµατος: η αντισύλληψη για την υγεία της γυναίκας και την ευτυχία της οικογένειας και η αντισύλληψη για λόγους δηµογραφικής πολιτικής. Αν δεχτούµε ότι υγεία είναι η σωµατική, ψυχική και κοινωνική ευεξία του ατόµου, και ότι ο Ο.Π. κατοχυρώνει τη λειτουργικότητα της γυναίκας στον κοινωνικό χώρο, τότε προκύπτει, ότι ο Ο.Π. αποτελεί µια από τις βασικές προϋποθέσεις της κοινωνικής υγείας του συνόλου. Η άποψη αυτή υποστηρίζεται από τα περισσότερα σύγχρονα γυναικεία κινήµατα και εκφράζεται µε τη θέση ότι η γυναίκα δεν µπορεί να ασκήσει τα δικαιώµατά της αν δεν ελέγχει την γονιµότητά της. Η δηµογραφική προσπέλαση του Ο.Π. συχνά δηµιουργεί παρεξηγήσεις που οδηγούν σε ακραίες θέσεις. Η µία θέση φτάνει να υποστηρίζει, ότι δεν πρέπει να παρέχονται πληροφορίες για αντισύλληψη σε χώρες, όπως η Ελλάδα, όπου ο ρυθµός αυξήσεως του πληθυσµού είναι πολύ χαµηλός. Η θέση αυτή είναι 31

ανεδαφική, ειδικότερα µάλιστα για την Ελλάδα όπου υπάρχει τόσο µεγάλη συχνότητα εκτρώσεων. Η συχνότητα αυτή υποδηλώνει ότι τα ελληνικά ζευγάρια είναι αποφασισµένα να έχουν λίγα παιδιά και ότι αν δεν έχουν επαρκή γνώση αντισυλλήψεως καταφεύγουν στην έκτρωση. Επιπλέον µια τέτοιου είδους πολιτική δεν είναι ηθικά αποδεκτή γιατί δεν δικαιούται η πολιτεία να περιορίσει τη γνώση και να υποβαθµίσει την ποιότητα της ζωής για να εξασφαλίσει την δηµογραφική ανάκαµψη. Η ανάκαµψη είναι επιθυµητή αλλά θα πρέπει να γίνει συνειδητά και ενεργητικά. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχει αντίρρηση στο δηµογραφικό προγραµµατισµό µιας χώρας, αυτός όµως θα πρέπει να γίνεται µε άλλη µεθόδευση. Θα πρέπει να υπάρξουν κίνητρα και δοµές τέτοιες, ώστε τα ζευγάρια να θέλουν περισσότερα παιδιά. Με αυτή την έννοια η δηµογραφική πολιτική εντάσσεται στους στόχους του Ο.Π. και δεν τους ανταγωνίζεται. Στον Ελληνικό χώρο η αλλαγή των ηθών τις τελευταίες δεκαετίες γίνεται πολύ γρήγορα και η νέα γενιά, υιοθετώντας τις σύγχρονες τάσεις, είναι αποφασισµένη να ελέγχει τη γονιµότητά της. Με αυτό το δεδοµένο ο στόχος θα πρέπει να είναι η διαφώτιση για την πιο εξατοµικευµένη επιλογή της καλύτερης αντισυλληπτικής µεθόδου και η ριζική αλλαγή θέσεως απέναντι στο θέµα των εκτρώσεων. Φαίνεται, ότι γίνονται τόσες πολλές εκτρώσεις στην Ελλάδα γιατί θεωρούνται σαν µια εύκολη λύση, σαν µια λύση χωρίς ιατρικές και ηθικές διαστάσεις. Ο Ο.Π. όµως δεν αφορά µόνο την αντισύλληψη ή τη δηµογραφική πολιτική στους στόχους τους πρέπει να περιλαµβάνονται και άλλοι τοµείς που αφορούν τις γενετήσιες σχέσεις και τα προβλήµατα που είναι συνυφασµένα µε αυτές. Η γενετήσια διαπαιδαγώγηση, η στειρότητα, η υιοθεσία πρέπει να αποτελούν επίσης στόχους του κινήµατος. Αν δεν ήταν έντονη η προσπάθεια µέχρι σήµερα προς αυτές τις κατευθύνσεις, αυτό οφείλεται στο ότι υπήρχαν άλλες µεγάλες ανάγκες στις οποίες δόθηκε προτεραιότητα. Όµως η γενετήσια σχέση είναι άµεσα συνδεδεµένη µε την ψυχική και κοινωνική ισορροπία και τελικά την ευτυχία του ατόµου, του ζευγαριού, της οικογένειας. 32

ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ Ως αντισύλληψη χαρακτηρίζονται όλες οι µέθοδοι που παρακωλύουν την γονιµοποίηση ενός ωαρίου ή εµποδίζουν την εµφύτευση του γονιµοποιηµένου ωαρίου. Η επιθυµία να ρυθµίζει ο άνθρωπος τη γονιµότητά του είναι απ τις πιο παλιές και τις πιο κοινές. Σχετικά καινούργια είναι η τεράστια αύξηση των βιολογικών και ιατρικών προσπαθειών να βρεθούν καλύτερα αντισυλληπτικά µέτρα για το πολύ γόνιµο ζευγάρι και πιο απλοί τρόποι στειροποίησης και του άντρα και της γυναίκας. Όλοι όµως αυτοί οι «νεωτερισµοί» που άνθισαν ύστερα από το δεύτερο παγκόσµιο πόλεµο, δεν πρέπει να εξετάζονται ανεξάρτητα απ τις λιγοστές παραδοσιακές αντισυλληπτικές µεθόδους που ακόµα και σήµερα χρησιµοποιούνται σ ολόκληρο τον κόσµο. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ Ιδέες σχετικά µε τον έλεγχο των γεννήσεων κατεβάζει η ανθρωπότητα εδώ και χιλιάδες χρόνια. Με τη σύγχρονη όµως σηµασία του όρου, ο έλεγχος των γεννήσεων άρχισε µόλις πριν από ένα αιώνα. Η ακόµη πιο σύγχρονη ιδέα, να ιδρυθούν ειδικές κλινικές για να δίνουν αντισυλληπτικές συµβουλές, άρχισε να εφαρµόζεται πριν από µισό αιώνα. Καθυστερηµένη, η εκκλησία της Αγγλίας τον ευλόγησε µόλις το 1930. Όσο για το χάπι η σταδιοδροµία του άρχισε µέσα στη δεκαετία 1950-60, για να διαδοθεί ευρύτατα η χρήση του την επόµενη δεκαετία. Και πάλι, λοιπόν, είναι πολύ παλιά η προσπάθεια του περιορισµού των γεννήσεων. Φτάνει στα πρώτα βήµατα της Ιατρικής. Αλλά η νοοτροπία της κοινής γνώµης και η τεχνική, που σήµερα επικρατούν, είναι πολύ πρόσφατες. Οι πάπυροι Petri και Kahun του 1850 π.χ. έδιναν πολλές και ποικίλες συµβουλές (χρησιµοποίησε κόπρο κροκοδείλου ως πεσσό, βάλε µέλι στον κόλπο ). Το ίδιο και ο πάπυρος Ebers του 1550 π.χ. (κάτσε οκλαδόν πάνω από µία εστία που βγάζει καπνό από κερί και κάρβουνο). Ακόµα πιο παλιά οι Κινέζοι 33

συµβούλευαν τη κατανάλωση µεταλλικών αλάτων (υδραργύρου και λευκοσιδήρου) για να αποτρέπεται η σύλληψη. Ο Άγιος Αλβέρτος ο Μέγας (1193-1280 µ.χ.) στο βιβλίο των Καταπληκτικών Μυστικών έγραφε, πιάστε ένα λύκο, σκοτώστε τον, βράστε το πέος του και προσθέστε µερικές τρίχες. Ο Rhazes στη Βαγδάτη έγραφε το 882 µ.χ., χρησιµοποιήστε πεσσούς από λάχανο, φλούδα από ρόδι, κυψέλη από τα αυτιά, κολοκυθόψυχα, κόπρο ελέφαντα και νερό από µπουγάδα (ήταν φυσικό να δυσχεραίνονται τα σπερµατοζωάρια, µετά από ένα τέτοιο βοµβαρδισµό από χηµικά εχθρικά πυρά). Ο Αλή Ιµπν Άµντας τον δέκατο αιώνα µ.χ. συµβούλευε, χρησιµοποιείτε ορυκτό αλάτι. Η βοτανιστές σταχυολογούσαν, στην τύχη κατά τα φαινόµενα, διάφορα είδη του φυτικού βασιλείου, όπως το δεντρολίβανο, το µπιζέλι, το αχίλλειο, το χιλιόφυλλο, το σπαράγγι, το επιµήδιο, τον κισσό, τη ρίγανη (όλα αυτά στην Ευρώπη), το γαιδουράγκαθο (στη Β. Αµερική), το πράσινο κοκκοκάρυδο (στα νησιά του Ειρηνικού) και τον ανανά (Μαλαισία). Όπως σωστά τονίζουν οι B.E.Finch και Hugh Green στο σύγγραµµά τους Η Αντισύλληψη ανά τους Αιώνες, το περίεργο είναι πώς δεν βρέθηκε ένα φυσικό αποτελεσµατικό αντισυλληπτικό. Οι Ινδιάνοι της Αµερικανικής Ηπείρου έφτασαν πιο κοντά στην επιτυχία µε το φυτό λιθόσπερµον το άγριο. Φυσικά, η λαϊκή έµπνευση βρίθει από συµβουλές. Ο Πλήνιος ο Πρεσβύτερος ( πρώτος αιώνας µ. Χ. ) αναφέρει λαϊκές δοξασίες, όπως το κοµµάτιασµα µιας αράχνης, την πρόσµιξη ενός µέρους των κοµµατιών µε δέρµα ελαφιού και την εναπόθεση του υλικού στον κόλπο της γυναίκας, πριν από την ανατολή του ηλίου. Με το να είναι τόσο περίπλοκες οι συνταγές αυτές, γίνονταν πιο ελκυστικές και πειστικές. Στη Ρωσία µάζευαν εµµηνορροϊκά υγρά, τα έβραζαν και έστηναν το αυτί τους µήπως ακούσουν κλάµα παιδιού, σηµάδι ότι το υλικό είναι κατάλληλο για χρήση. Γυναίκες στην Αίγυπτο ξάπλωναν ανάµεσα στις σιδηροδροµικές γραµµές, ανάσκελα όταν ήθελαν να θεραπεύσουν τη στειρότητα, µπρούµυτα αν ήθελαν να προλάβουν την εγκυµοσύνη. 34

Αιώνες τώρα, το σπέρµα βρίσκει τεχνητά εµπόδια στο δρόµο του. Σφουγγάρια βουτηγµένα στο µέλι και το κρασί, το µισό ρόδι που συνιστούσε ο Αέτιος ο Αµυδαίος κ.α. Το 1200 µ.χ., οι Άραβες θεωρούσαν αποτελεσµατική την τοποθέτηση µέσα στον κόλπο της γυναίκας του δεξιού όρχεως ενός λύκου. Το 1100 π.χ. οι Κινέζοι συνιστούσαν τη µέθοδο Κόγκ-Φού, να παίρνει η γυναίκα µια βαθιά αναπνοή την κρίσιµη στιγµή και να σκέπτεται άλλα πράγµατα. Ο Soranus, συµβούλευε τις γυναίκες να σηκώνονται µε κρατηµένη την αναπνοή µετά την συνουσία, να λυγίζουν τα γόνατά τους να κάθονται σταυροπόδι και να φτερνίζονται. Ο Αβικέννα θεωρούσε προτιµότερο να κάνει η γυναίκα µετά την εκσπερµάτωση 7 πηδήµατα προς τα εµπρός και 7 πηδήµατα προς τα πίσω, µε ένα φτάρνισµα σε κάθε πήδηµα. Μερικοί Ρωµαίοι χρησιµοποιούσαν για την ασπίδωση του πέους ουροδόχους κύστες ζώων αλλά πρόδροµος του σηµερινού προφυλακτικού θεωρείται ο Ιταλός Gabriello Fallopio, που τον 16ο αιώνα συνέδεσε το όνοµά του µε τις σάλπιγγες της µήτρας που λέγονται και φαλλοπιανοί σωλήνες. Η θήκη που ανακάλυψε ήταν από λινό και σκέπαζε µόνο τη βάλανο του πέους. Ο Καζανόβας προτιµούσε τη χρήση ενός µικρού χρυσού βόλου διαµέτρου 2 εκ. Η τοποθέτησή του µέσα στον κόλπο, υποτίθεται ότι δηµιουργούσε ένα αδιαπέραστο φράγµα για το σπέρµα. Η εµφάνιση του ελαστικού προφυλακτικού τον 19ο αιώνα εξασφάλισε µεγαλύτερη ευαισθησία και αποτελεσµατικότητα και µετέτρεψε σε βιοµηχανικό γίγαντα την εταιρεία ελαστικού του Λονδίνου. Η παραγωγή της έφτασε τα 2.500.000 κοµµάτια την εβδοµάδα. Σπουδαίοι ανάµεσα στους σκαπανείς της αντισύλληψης θεωρούνται και οι Walter John Rendell, dr. Friedrich Adolph Wilde, dr. Wilhelm Mensinga και dr. Ernst Grafenberg. Ο Rendell άνοιξε το 1880 ένα φαρµακείο στο Κλερκενγουέλ και πουλούσε πεσσούς µε βασικό συστατικό τους την κινίνη. Η επιτυχία τους ήταν καταπληκτική. Ο Γερµανός dr. Wilde εφηύρε το ελαστικό διάφραγµα της δεκαετίας 1830-40 και ο Γερµανός dr. Mensinga το εκλαΐκευσε. Ο dr. Grafenberg πειραµατιζόταν στο Βερολίνο µε δακτυλίους κατά τη δεκαετία 1920-30. Τα ενδοκολπικά αυτά ένθετα επικρίθηκαν στην αρχή πολύ, αλλά τελικά επικράτησαν. 35

ύο άλλοι τρόποι πρόληψης της εγκυµοσύνης είναι η διακοπή της συνουσίας και η συνουσία µόνο κατά την ασφαλή περίοδο. Η πρώτη αναφέρεται στην ιστορία του Αυνάν (Γένεσης, κεφ. Λη) και τη χρησιµοποιούσαν χιλιάδες χρόνια εκατοµµύρια άνθρωποι. Μόλις το 1931 δύο επιστήµονες, ο Αυστριακός B.Kraus και ο Γιαπωνέζος D.Ogino ανακάλυψαν ότι δώδεκα µε δεκαέξι ηµέρες πριν από την αρχή της κάθε εµµηνορρυσίας ελευθερώνεται από µία ωοθήκή ένα ώριµο ωάριο. Το 2ο αιώνα µ.χ. ο Soranus συµβούλευε τις γυναίκες να αποφεύγουν τη συνουσία ορισµένες ηµέρες, αν δεν ήθελαν παιδιά. Οι αρχαίοι Εβραίοι έλεγαν πως µια γυναίκα είναι ακάθαρτη επί 14 ηµέρες κατά την αρχή της εµµηνορρυσίας. Έτσι καθαρή ήταν η γυναίκα τις άλλες µέρες του κύκλου της, που ήταν και οι γόνιµες. ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗ Η θέση της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας, να απαγορεύει όλα τα µέσα αντισύλληψης εκτός από την προσφυγή στην ασφαλή περίοδο, υιοθετήθηκε το 1931. Ο Πάπας Πίος ΧΙ σε µια ποιµαντορική εγκύκλιο το 1930, τόνισε ότι κάθε απόπειρα να εµποδιστεί η φυσική παραγωγή ζωής αντιβαίνει στο λόγο του Θεού. Τον επόµενο χρόνο σε άλλη εγκύκλιο του πρόσθεσε ότι οι σύζυγοι δεν παραβιάζουν το φυσικό νόµο αν ασκούν τα συζυγικά τους δικαιώµατα, έστω και αν ο χρόνος, που πραγµατοποιείται η άσκηση αυτή δεν επιτρέπει τη δηµιουργία νέας ζωής. Το Γνωµοδοτικό Συµβούλιο της Καθολικής Εκκλησίας δίνει την εξής, κάπως µπερδεµένη, διασάφηση σχετικά µε το χρόνο της συνουσίας: «Ή πρώτη γόνιµη ηµέρα προσδιορίζεται µε την αφαίρεση 19 ηµερών από το σύνολο του πιο σύντοµου εµµηνορρυσιακού κύκλου της γυναίκας και η τελευταία γόνιµη ηµέρα προσδιορίζεται µε την αφαίρεση 10 ηµερών από το σύνολο του πιο µεγάλου κύκλου της». Ο τύπος αυτός δίνει τουλάχιστον 10 πιθανές γόνιµες ηµέρες προς τη µέση του εµµηνορρυσιακού κύκλου. Το διπλό κακό µ αυτή τη µέθοδο υπολογισµού είναι ότι πολλές γυναίκες, περίπου µια στις τέσσερις, έχουν πάρα 36

πολύ ακανόνιστες περιόδους και ότι όλες παρουσιάζουν αρρυθµία στους πρώτους µετά τον τοκετό κύκλους τους. Η περίφηµη ποιµαντορική εγκύκλιος, που ο Πάπας Παύλος VI εξέδωσε στις 27 Ιουλίου 1968, επιβεβαίωσε την πίστη της Ρωµαιοκαθολικής Εκκλησίας στη χρησιµοποίηση της τεχνικής της βέβαιης περιόδου. Αυτό όµως προκάλεσε πολλές αντιδράσεις. υο χιλιάδες επιστήµονες, που συγκεντρώθηκαν στο Ντάλλας, την χαρακτήρισαν κείµενο που προδίνει απέχθεια προς το ανθρώπινο γένος. ιαφορετική είναι η θέση άλλων θρησκειών. Οι Εβραίοι συνήθως απαγορεύουν στους άντρες τη χρησιµοποίηση προφυλακτικών µέσων. Η ορθόδοξη µερίδα της Εκκλησίας τους απαγορεύει και όλες τις άλλες αντισυλληπτικές µεθόδους, εκτός από την αποχή. Αντίθετα, η ανορθόδοξη µερίδα επιτρέπει όλες ανεξαίρετα τις µεθόδους. Στους Μουσουλµάνους, ύστερα από ένα φετφά που εξέδωσε το 1937 ο Μεγάλος Μουφτής, επιτρέπεται η χρησιµοποίηση όλων των µέσων φτάνει να συµφωνούν οι δύο σύζυγοι. Στην Ινδία δεν υπάρχει, όπως είπε ο Γιαβαχαρλάλ Νερού το 1960, ούτε σε µια κοινωνική µερίδα οργανωµένη αντίδραση στην εκστρατεία για τον περιορισµό των γεννήσεων. Ο Ορθόδοξος Ινδουισµός απαιτεί την αποχή µόνο ορισµένες µέρες. Η Αγγλικανική Εκκλησία είχε κηρυχθεί εναντίον του ελέγχου των γεννήσεων κατά την πιο κρίσιµη φάση της εκστρατείας για την επιβολή του. Η Σάνταιϋ Εξπρές έγραφε: «Ο John Wesley ήταν το 18 ο παιδί στην οικογένειά του. Αν υπήρχε έλεγχος γεννήσεων την εποχή του, η ανθρωπότης θα έχανε τον Wesley». Στο Εκκλησιαστικό Συνέδριο του Λάµπεθ, το 1930, εγκρίθηκε, µε 193 ψήφους υπέρ και 67 κατά, µία απόφαση που ευλογούσε τον έλεγχο των γεννήσεων στις περιπτώσεις που οι γονείς αισθάνονταν την ηθική υποχρέωση να περιορίσουν την οικογένειά τους και προβάλλουν ταυτόχρονα σοβαρούς, από τη σκοπιά της ηθικής λόγους, που τους επιβάλλουν τη συνέχιση των συζυγικών σχέσεών τους. Στην ίδια απόφαση τα προφυλακτικά µέσα καταδικάζονται αν η 37

χρησιµοποίησή τους πηγάζει από εγωιστικά κίνητρα, από την επιθυµία να διασφαλίσουν τις ανέσεις και την ευκολία τους. Τον ίδιο χρόνο το Υπουργείο Υγείας επέτρεψε στις τοπικές αρχές να παρέχουν ιατρικές συµβουλές στις παντρεµένες γυναίκες σε θέµατα ελέγχου γεννήσεων. 38

ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΨΗΣ Με τον όρο αντισύλληψη εννοούµε τα µέσα και τις τεχνικές που εφαρµόζονται για να προληφθεί µια ανεπιθύµητη εγκυµοσύνη. Βασικές προϋποθέσεις για σωστή αντισύλληψη είναι: η επιλογή µιας ή και περισσοτέρων µεθόδων αντισύλληψης µε επιστηµονικά τεκµηριωµένη αποτελεσµατικότητα, η πλήρης αποδοχή της χρησιµοποιούµενης µεθόδου και από τους δύο συντρόφους, η εύκολη εφαρµογή της µεθόδου αντισύλληψης, η σωστή εφαρµογή της µεθόδου από το ζευγάρι και ο ελαχιστοποιηµένος κίνδυνος για πρόκληση παρενεργειών στους χρήστες της µεθόδου αντισύλληψης. Οι µέθοδοι αντισύλληψης µπορούν να ταξινοµηθούν στις εξής κατηγορίες: 1. Μέθοδοι οι οποίες βασίζονται στη φυσιολογία της γυναίκας 2. Μέθοδοι που βασίζονται στην καταστροφή ή αδρανοποίηση των σπερµατοζωαρίων µε διάφορες ουσίες (σπερµατοκτόνα) 3. Μέθοδοι οι οποίες βασίζονται σε µηχανικά µέσα 4. Μέθοδοι οι οποίες βασίζονται σε φαρµακευτικά /ορµονικά σκευάσµατα. 39