ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ

EL EL EL

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, 6.12.2007 COM(2007) 773 τελικό ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Κινητικότητα, ένα μέσο για περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας: το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την κινητικότητα στην εργασία (2007-2010) EL EL

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Κινητικότητα, ένα μέσο για περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας: το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την κινητικότητα στην εργασία (2007-2010) 1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Σε μια Ευρώπη που δεν έχει εσωτερικά σύνορα και που ανταγωνίζεται πλέον στο στίβο της παγκόσμιας οικονομίας, η μεταβολή των αναγκών της γηράσκουσας κοινωνίας μας και η συνεχής εξέλιξη της αγοράς εργασίας επιβάλλουν πολύ υψηλότερα επίπεδα κινητικότητας. Η κινητικότητα των εργαζομένων αποτελεί βασικό μέσο για την αποτελεσματική λειτουργία της ενιαίας αγοράς και έχει ουσιώδη σημασία για τη δυνατότητα περισσότερων ανθρώπων να βρουν καλύτερη απασχόληση, πράγμα που αποτελεί βασικό στόχο της στρατηγικής της Λισαβόνας 1. Η διεύρυνση της ΕΕ το 2004 και το 2007 αύξησε όχι μόνο τις ευκαιρίες των εργαζομένων να βρουν δουλειά αλλά και τις ευκαιρίες των εργοδοτών να βρουν εργαζομένους. Τα περισσότερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ των 15 έχουν καταργήσει ή χαλαρώσει τους περιορισμούς που εφάρμοζαν για τους πολίτες οκτώ από τα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004, πράγμα που δημιούργησε ένα μεγάλο εν δυνάμει εργατικό δυναμικό, που επιτρέπει την καλύτερη αντιμετώπιση των προκλήσεων της γήρανσης και της παγκοσμιοποίησης. Οι εργαζόμενοι πρέπει να έχουν μεγαλύτερη κινητικότητα τόσο μεταξύ θέσεων εργασίας («εργασιακή κινητικότητα») όσο και μεταξύ περιφερειών ή κρατών μελών («γεωγραφική κινητικότητα»). Πρέπει να τους παρέχονται οι σωστές δεξιότητες και να τους δίνεται η ευκαιρία να αλλάζουν συχνά θέσεις εργασίας και να προοδεύουν στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Αυτός είναι ο βασικός στόχος των κοινά συμφωνημένων αρχών της ευελιξίας με ασφάλεια 2, μιας έννοιας που μπορεί να βοηθήσει τους εργαζομένους να διαχειρίζονται επιτυχέστερα τις αλλαγές θέσεων εργασίας σε περιόδους επιτάχυνσης των οικονομικών αλλαγών. Ωστόσο, η κινητικότητα των εργαζομένων εξακολουθεί να είναι μάλλον περιορισμένη, καθώς δυσχεραίνεται από διάφορα εμπόδια. Οι πολίτες, πέρα από την αβεβαιότητα που ενδεχομένως αισθάνονται όσον αφορά τα πλεονεκτήματα της κινητικότητας, αντιμετωπίζουν διάφορα εμπόδια που παρακωλύουν τη μετακίνησή τους, όπως τα εξής: νομικά και διοικητικά εμπόδια, δαπάνες στέγασης και διαθεσιμότητα κατοικιών, επαγγελματική απασχόληση των συζύγων/συντρόφων τους, δυνατότητα μεταφοράς συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων, γλωσσικά εμπόδια και ζητήματα αναγνώρισης προσόντων σε άλλα κράτη μέλη. 1 Βλ. τις ολοκληρωμένες κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη και την απασχόληση (2005-2008), κατευθυντήρια γραμμή αριθ. 20. 2 Για τη θέσπιση κοινών αρχών όσον αφορά την ευελιξία με ασφάλεια: περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας μέσω της ευελιξίας με ασφάλεια, COM(2007) 359 της 27.6.2007. EL 2 EL

2. ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ 2002 ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΤΟΥ 2006 Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό βήμα μιας μακράς σειράς πρωτοβουλιών που αποσκοπούν στην προώθηση της κινητικότητας. Με βάση τη διαδικασία που δρομολογήθηκε το Φεβρουάριο του 2001 με την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις νέες αγορές εργασίας 3, τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Στοκχόλμης του Μαρτίου του 2001 και τις εργασίες της ειδικής ομάδας υψηλού επιπέδου για τις δεξιότητες και την κινητικότητα, η Επιτροπή ενέκρινε το Φεβρουάριο του 2002 ένα σχέδιο δράσης για τις δεξιότητες και την κινητικότητα 4. Η τελική έκθεση για το εν λόγω σχέδιο δράσης, που εκδόθηκε στις 25 Ιανουαρίου 2007 5, εξέτασε τα διδάγματα που πρέπει να αντληθούν από το σχέδιο και παρουσίασε τρεις βασικούς τομείς στους οποίους ενδείκνυται η συνέχιση των προσπαθειών: καλύτερη ανταπόκριση των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στην αγορά εργασίας και προετοιμασία των πολιτών για την κινητικότητα μέσω της εκμάθησης γλωσσών, άρση των νομικών και διοικητικών εμποδίων και προώθηση της διασυνοριακής αναγνώρισης των προσόντων, και δημιουργία μιας ενιαίας πύλης πληροφοριών για την κινητικότητα, με βάση το σύστημα προσφοράς θέσεων εργασίας του δικτύου EURES. Το σχέδιο δράσης του 2002 πρότεινε επίσης να ανακηρυχθεί το 2006 ευρωπαϊκό έτος κινητικότητας των εργαζομένων. Η συζήτηση που δρομολογήθηκε κατά τη διάρκεια αυτού του έτους και υποστηρίχθηκε από οικονομικές έρευνες 6 κατέδειξε με σαφήνεια την ποικιλία και τον αντίκτυπο των εμποδίων που εξακολουθούν να παρακωλύουν την κινητικότητα μέσα στην ΕΕ. Υποστήριξε επίσης έντονα την ανάγκη να δημιουργηθεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την κινητικότητα, ούτως ώστε να μπορέσει να γίνει συνήθης πρακτική στη σταδιοδρομία των εργαζομένων. Με βάση τα διδάγματα που αντλήθηκαν και τη στενή σχέση μεταξύ της κινητικότητας των εργαζομένων και διαφόρων επίκαιρων θεμάτων πολιτικής, όπως η ευελιξία με ασφάλεια, η διά βίου μάθηση, η πολυγλωσσία και η δημογραφική αλλαγή, η Επιτροπή εγκαινιάζει, με την παρούσα ανακοίνωση, ένα σχέδιο δράσης για την κινητικότητα στην εργασία για την περίοδο 2007-2010. Οι στόχοι του εν λόγω σχεδίου δράσης είναι οι ακόλουθοι: βελτίωση της ισχύουσας νομοθεσίας και των διοικητικών πρακτικών που διέπουν την κινητικότητα των εργαζομένων 3 Νέες ευρωπαϊκές αγορές εργασίας, ανοιχτές σε όλους και με πρόσβαση από όλους - COM(2001) 116 της 28.2.2001. 4 Το σχέδιο δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις δεξιότητες και την κινητικότητα - COM(2002) 72 της 13.2.2002. 5 Τελική έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της Επιτροπής για τις δεξιότητες και την κινητικότητα COM(2002) 72 τελικό - COM(2007) 24 της 25.1.2007. 6 Οικονομική έρευνα 2007 του ΟΟΣΑ - Ευρωπαϊκή Ένωση, κεφάλαιο 8: «Εξάλειψη των εμποδίων που παρακωλύουν τη γεωγραφική κινητικότητα των εργαζομένων» (Removing obstacles to geographical labour mobility). EL 3 EL

εξασφάλιση πολιτικής υποστήριξης για την κινητικότητα από τις αρχές σε όλα τα επίπεδα ενίσχυση του EURES ως του κατ εξοχήν μέσου ενιαίας και ολοκληρωμένης υποστήριξης για τη διευκόλυνση της κινητικότητας των εργαζομένων και των οικογενειών τους προώθηση της συνειδητοποίησης των δυνατοτήτων και των πλεονεκτημάτων της κινητικότητας μεταξύ του ευρύτερου κοινού. 3. ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΘΥΜΙΑΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ Η κινητικότητα των εργαζομένων στην ΕΕ παραμένει σχετικά χαμηλή, αν και οι στατιστικές για τις ροές κινητικότητας ή τα σχετικά κίνητρα πρέπει να βελτιωθούν. Περίπου το 2% του ενεργού πληθυσμού ενός από τα 27 κράτη μέλη της ΕΕ ζουν και εργάζονται σήμερα σε άλλο κράτος μέλος. Συγκριτικά, το αντίστοιχο ποσοστό των πολιτών τρίτων χωρών οι οποίοι κατοικούν στην ΕΕ είναι σχεδόν διπλάσιο. Ωστόσο, κατά τα πρόσφατα έτη φαίνεται να υπάρχει μια βαθμιαία αύξηση της κινητικότητας. Ο αριθμός των διακινούμενων εργαζομένων στην ΕΕ των 15 αυξήθηκε από περίπου 470.000 άτομα το 2000 σε περίπου 610.000 το 2005 (ευρωπαϊκή έρευνα εργατικού δυναμικού) 7. Επιπλέον, ο αριθμός των εποχικών και των διασυνοριακών εργαζομένων (συμπεριλαμβανομένων των θερινών θέσεων εργασίας για νέους), αν και συχνά δεν περιλαμβάνεται στα εθνικά αριθμητικά στοιχεία, μπορεί να είναι σημαντικός και να αυξήσει ακόμη περισσότερο το συνολικό ποσοστό των διακινούμενων εργαζομένων της ΕΕ 8. Πρόσφατη έρευνα σχετικά με τη στάση με την οποία αντιμετωπίζουν οι Ευρωπαίοι την κινητικότητα δείχνει επίσης ότι οι πολίτες αναγνωρίζουν τη σημασία της κινητικότητας των εργαζομένων. Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, που διενεργήθηκε το 2006, το 57% όσων απάντησαν ανέφεραν ότι η κινητικότητα μεταξύ περιφερειών ή χωρών είναι χρήσιμη για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση το 46% θεωρούν ότι είναι θετικός παράγοντας για τις αγορές εργασίας και για το άτομο και το 40% ότι ωφελεί την οικονομία. Επιπλέον το 5,5% των πολιτών της ΕΕ-10 ανέφεραν ότι είναι πιθανόν να μετακινηθούν σε άλλο κράτος μέλος κατά την επόμενη πενταετία. Οι προθέσεις για μελλοντική κινητικότητα μέσα στην Ευρώπη αυξήθηκαν σε όλα τα κράτη μέλη σε διάφορους βαθμούς 9. Οι στατιστικές καταδεικνύουν επίσης νέες τάσεις στα χαρακτηριστικά της κινητικότητας. Περισσότεροι νέοι και εργαζόμενοι υψηλής ειδίκευσης εφαρμόζουν πρακτικές «πολλαπλής κινητικότητας». Πρόκειται για μικρές περιόδους κινητικότητας που ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένες ανάγκες της επαγγελματικής τους σταδιοδρομίας, τάση που δείχνει ότι η κινητικότητα αρχίζει να εντάσσεται περισσότερο στις προοπτικές σταδιοδρομίας και να συνδέεται με τη διά βίου μάθηση. Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου δείχνει ότι η μεγάλη πλειονότητα των εργαζομένων νεαρής ηλικίας - πάνω από το 70% - γνωρίζουν πλέον ότι η σταδιοδρομία τους θα απαιτήσει κάποια μορφή κινητικότητας. 7 8 9 Ο αντίκτυπος της προσχώρησης των νέων κρατών μελών εξετάζεται επίσης στην έκθεση της Επιτροπής σχετικά με τη λειτουργία των μεταβατικών διατάξεων που ορίζονται στην συνθήκη προσχώρησης του 2003 (περίοδος 1η Μαΐου 2004-30 Απριλίου 2006), COM(2006) 48 της 8.2.2006. Εργαζόμενοι που διασχίζουν σύνορα μέσα στην ΕΕ και στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο. Βλ. το έγγραφο «Κινητικότητα μεγάλων αποστάσεων στην Ευρώπη: επίτευξη της σωστής ισορροπίας» (Long-distance mobility in Europe: Getting the balance right), Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας (2006), (http://www.eurofound.europa.eu/pubdocs/2006/36/en/1/ef0636en.pdf ). EL 4 EL

Παρά το χαμηλό ποσοστό κινητικότητας των εργαζομένων, υπάρχουν όλο και πιο ισχυρά επιχειρήματα για να υποστηρίξει κανείς ότι οι πολίτες είναι πιο πρόθυμοι να μετακινηθούν απ' ό,τι στο παρελθόν. Κατά συνέπεια, φαίνεται να υπάρχει ένα πρόσφορο πλαίσιο για την αξιοποίηση των διδαγμάτων που έχουν αντληθεί και για την ενίσχυση των προσπαθειών αντιμετώπισης των εμποδίων που παρακωλύουν την κινητικότητα. Η εμπειρία κατέδειξε με σαφήνεια τον αρνητικό αντίκτυπο που έχουν σε ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο τα εμπόδια που δυσχεραίνουν τη γεωγραφική κινητικότητα. Εκτός από τα νομικά και διοικητικά εμπόδια, π.χ. στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης, η κινητικότητα παρακωλύεται και από πρακτικά εμπόδια σε τομείς όπως η στέγαση, οι γλώσσες, η απασχόληση των συζύγων/συντρόφων. Υπάρχουν όμως και άλλοι παράγοντες που λειτουργούν αποτρεπτικά για την κινητικότητα, όπως, π.χ., η μη αναγνώριση των εμπειριών κινητικότητας για τη βελτίωση των προοπτικών σταδιοδρομίας, ιδίως στις ΜΜΕ. Αυτά τα εμπόδια αφορούν ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν σε διάφορα επίπεδα: τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και κοινοτικό. Το παρόν σχέδιο δράσης παρουσιάζει συγκεκριμένες ενέργειες σκοπός των οποίων είναι να συμβάλουν στην άρση των εμποδίων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να ενθαρρύνουν τις αρμόδιες αρχές να εξαλείψουν τα εμπόδια σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. 4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ: ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ 2007-2010 Η στρατηγική της Λισαβόνας και η ευρωπαϊκή στρατηγική απασχόλησης αναγνώρισαν την ενισχυμένη γεωγραφική και εργασιακή κινητικότητα ως παράγοντα σημαντικό για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και για την ανάπτυξη της απασχολησιμότητας και της προσαρμοστικότητας του εργατικού δυναμικού της ΕΕ στο πλαίσιο των ταχέως μεταβαλλόμενων αγορών εργασίας. Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει ένα σχέδιο δράσης σε τέσσερις τομείς, για να εξασφαλίσει ότι η Επιτροπή θα αξιοποιήσει την πείρα που έχει συσσωρευθεί μέχρι σήμερα στον τομέα αυτόν. Οι προβλεπόμενες ενέργειες συμπληρώνουν άλλα σημαντικά νομοθετικά μέτρα και πρωτοβουλίες σε κοινοτικό επίπεδο 10. 4.1. Βελτίωση της ισχύουσας νομοθεσίας και των διοικητικών πρακτικών Σημαντικό μέσο για την προώθηση της κινητικότητας των εργαζομένων μέσα στην ΕΕ είναι η κοινοτική νομοθεσία για το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, που αποτελείται σήμερα από τον κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71 11 και τον εκτελεστικό του κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 574/72 12. Αυτοί οι κανόνες έχουν σκοπό να εξασφαλίσουν ότι οι διακινούμενοι εργαζόμενοι της ΕΕ που ασκούν το κοινοτικό τους δικαίωμα για ελεύθερη κυκλοφορία δεν χάνουν την κοινωνικοασφαλιστική τους προστασία. 10 11 12 Π.χ.: η οδηγία 2005/36/EK για την αμοιβαία αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, που πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών έως τις 20.10.2007 η επανεξέταση της ενιαίας αγοράς η εφαρμογή της οδηγίας 2006/123/EK για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά, που πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών πριν από το τέλος του 2009 το σχέδιο δράσης για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση (ηλεκτρονικές διοικητικές υπηρεσίες) - COM(2006) 173, που αφορά τη χρήση των ΤΠΕ για τον εκσυγχρονισμό των κρατικών υπηρεσιών, ακόμη και στη διεθνική διάστασή τους η εν εξελίξει εφαρμογή της οδηγίας 2005/71/EK του Συμβουλίου σχετικά με ειδική διαδικασία εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών για σκοπούς επιστημονικής έρευνας. ΕΕ L 149 της 05.07.1971, όπως τροποποιήθηκε τελευταία με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1992/2006 (ΕΕ L 392 της 30.12.2006). ΕΕ L 74 της 27.03.1972, όπως τροποποιήθηκε τελευταία με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 311/2007 της 19.03.2007 (ΕΕ L 82 της 23.03.2007). EL 5 EL

Οι κανονισμοί αποδείχθηκαν επιτυχές μέσο επίτευξης αυτού του στόχου. Ωστόσο, οι νέες μορφές κινητικότητας (μικρότερες χρονικές περίοδοι, διάφορα καθεστώτα, πρακτικές πολλαπλής κινητικότητας) μπορούν να καταστήσουν την εφαρμογή τους προβληματική. Για παράδειγμα, ένας διακινούμενος εργαζόμενος που εργάζεται συχνά με συμβάσεις μικρής χρονικής διάρκειας σε διάφορα κράτη μέλη ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπος με περισσότερα του ενός διαφορετικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης 13. Επομένως, είναι καιρός να εξεταστεί αν χρειάζεται να αναπτυχθούν νέα μέσα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των διακινούμενων εργαζομένων και των επιχειρήσεων που τους χρησιμοποιούν. Αυτά τα μέσα πρέπει επίσης να θεωρούνται σημαντική συνιστώσα του νέου στόχου για ευκαιρίες, πρόσβαση και αλληλεγγύη 14. Η Επιτροπή θα εξετάσει αν υπάρχει ανάγκη αναπροσαρμογής, αφενός, της κοινοτικής νομοθεσίας για το συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και αφετέρου, των διοικητικών πρακτικών που έχουν αναπτυχθεί στη βάση αυτή. Έπειτα από την καταγραφή των προβλημάτων που ενδέχεται να προκύψουν στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας 15 και την πραγματοποίηση διαβουλεύσεων με τους σχετικούς παράγοντες 16, θα διεξαχθεί, στις αρχές του 2008, συστηματική έρευνα για την έκταση και τα χαρακτηριστικά των νέων προτύπων κινητικότητας. Με βάση τα αποτελέσματα της διαδικασίας διαβουλεύσεων, η Επιτροπή, κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2009, θα λάβει απόφαση, συνοδευόμενη από διεξοδική εκτίμηση αντικτύπου, σχετικά με το αν χρειάζεται να γίνει αναπροσαρμογή των διοικητικών πρακτικών ή και των ίδιων των κανόνων. Αυτή η έρευνα θα διεξαχθεί στο πλαίσιο του TRESS (κατάρτιση και υποβολή εκθέσεων για την ευρωπαϊκή κοινωνική ασφάλιση), ενός δικτύου εθνικών εμπειρογνωμόνων, ειδικών σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο χρηματοδοτείται από την Επιτροπή. Η Επιτροπή σκοπεύει να ενισχύσει το καθεστώς και την αναλυτική ικανότητα του δικτύου TRESS, προτείνοντας να περιληφθεί ειδική διάταξη στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 883/2004. Κατόπιν αυτού, οι δραστηριότητες του δικτύου θα επιδιώκουν τρεις κύριους στόχους: καλύτερη γνώση των κοινοτικών κανονισμών από ειδικές ομάδες εμπλεκόμενων παραγόντων (δημόσιοι υπάλληλοι, δικηγόροι, δικαστές, συνδικάτα) δημοσίευση τακτικών εκθέσεων για την εφαρμογή των κανονισμών περί κοινωνικής ασφαλίσεως στα κράτη μέλη και παροχή συμβουλών από ειδήμονες για την εξέλιξη των ισχυόντων κανονισμών και πρακτικών, με στόχο την αντιμετώπιση των μεταβαλλόμενων αναγκών των διακινούμενων εργαζομένων της ΕΕ. 13 Υπό τον όρο ότι ο εργαζόμενος δεν αποσπάται, περίπτωση στην οποία θα εξακολουθούσε να υπόκειται στους εθνικούς κανόνες κοινωνικής ασφάλισης του κράτους μέλους από το οποίο αποσπάται. Μια άλλη κατηγορία που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή είναι τα άτομα που εργάζονται στις διεθνείς οδικές και αεροπορικές μεταφορές. 14 COM(2006) 211 της 10.05.2006: «Ένα πρόγραμμα δράσης με βάση τα αιτήματα των πολιτών: παράγοντας αποτελέσματα για την Ευρώπη», COM(2007) 726 της 20.11.2007: «Ευκαιρίες, πρόσβαση και αλληλεγγύη: ένα κοινωνικό όραμα για την Ευρώπη του 21ου αιώνα». 15 Με βάση ερωτηματολόγιο που διαβιβάστηκε σε όλους τους σχετικούς φορείς (θεσμικά όργανα και κοινωνικοί εταίροι) τον Ιούνιο του 2007. 16 Συμπεριλαμβανομένης της διοικητικής επιτροπής για την κοινωνική ασφάλιση των διακινούμενων εργαζομένων, καθώς επίσης και των συμβουλευτικών επιτροπών για την κοινωνική ασφάλιση και για την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων. EL 6 EL

Τις αποφάσεις των εργαζομένων για κινητικότητα μπορεί επίσης να επηρεάσει σημαντικά η προστασία των δικαιωμάτων συμπληρωματικής (επικουρικής) συνταξιοδότησης. Το 2005 η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση οδηγίας, στόχος της οποίας ήταν η μείωση των εμποδίων που δυσχεραίνουν την κινητικότητα με τη βελτίωση της δυνατότητας μεταφοράς των δικαιωμάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης 17. Έπειτα από συζητήσεις που έγιναν στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σχετικά με το περιεχόμενο και το πεδίο εφαρμογής της προτεινόμενης οδηγίας, η Επιτροπή υπέβαλε τροποποιημένη πρόταση, η οποία είχε ως επίκεντρο τις ελάχιστες απαιτήσεις για την αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων μέσω της βελτίωσης της απόκτησης και της διατήρησης δικαιωμάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης και περιείχε δέσμευση για την τακτική εξέταση της προόδου την οποία επιτελούν τα κράτη μέλη όσον αφορά τη βελτίωση της δυνατότητας μεταφοράς δικαιωμάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης 18. Επιπλέον, η Επιτροπή θα προωθήσει πιο αποφασιστικά τον εκσυγχρονισμό των διοικητικών πρακτικών και τη διοικητική συνεργασία μεταξύ των εθνικών φορέων και αρχών. Το 2009, όταν αναμένεται να αρχίσει η εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 883/2004 19, η διοικητική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των εθνικών φορέων που είναι υπεύθυνοι για το συντονισμό των θεμάτων κοινωνικής ασφάλισης πρέπει να γίνεται εξολοκλήρου ηλεκτρονικά 20. Η εξέλιξη αυτή θα καταστήσει δυνατή την απευθείας (online) αναζήτηση και ανταλλαγή πληροφοριών, καθώς και την καθιέρωση μιας ηλεκτρονικής έκδοσης της ευρωπαϊκής κάρτας ασφάλισης υγείας 21, πράγμα που θα μειώσει σημαντικά το χρόνο που απαιτείται για την επεξεργασία των αιτήσεων που υποβάλλουν οι διακινούμενοι εργαζόμενοι της ΕΕ για θέματα κοινωνικής ασφάλισης. Ενέργειες Η Επιτροπή: 1. θα εξετάσει αν ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 883/2004, ο εκτελεστικός κανονισμός του και οι σχετικές διοικητικές πρακτικές πρέπει να αναπροσαρμοστούν, για να ληφθούν υπόψη τα μεταβαλλόμενα πρότυπα κινητικότητας των εργαζομένων 2. θα προτείνει την προσθήκη μιας νέας διάταξης στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 883/2004, η οποία θα επισημοποιεί το καθεστώς και την αναλυτική ικανότητα του δικτύου ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων TRESS, ούτως ώστε να ενισχυθεί η εμπειρογνωμοσύνη που υπάρχει στον τομέα του συντονισμού των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο 3. θα προωθήσει πιο αποφασιστικά τον εκσυγχρονισμό των εθνικών διοικητικών πρακτικών και τη διοικητική συνεργασία, ιδίως μέσω ηλεκτρονικών τεχνικών αναζήτησης και ανταλλαγής πληροφοριών, και θα δρομολογήσει την καθιέρωση μιας ηλεκτρονικής έκδοσης της 17 18 19 20 21 Εφαρμογή του κοινοτικού προγράμματος της Λισαβόνας: πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τη βελτίωση της δυνατότητας μεταφοράς των δικαιωμάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης, COM(2005) 507 της 30.11.2005. Τροποποιημένη πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων μέσω της βελτίωσης της απόκτησης και της διατήρησης δικαιωμάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης, COM(2007) 603 της 9.10.2007. Ο κανονισμός αυτός θα αντικαταστήσει τον ισχύοντα κανονισμό (ΕΟΚ) αριθ. 1408/71. Με την επιφύλαξη των μεταβατικών διατάξεων τις οποίες ενδέχεται να συμφωνήσουν τα κράτη μέλη στο Συμβούλιο. Η εφαρμογή θα είναι βαθμιαία και ευέλικτη. Βλ. COM(2003) 73 της 2.2.2003. EL 7 EL

ευρωπαϊκής κάρτας ασφάλισης υγείας 4. θα δώσει συνέχεια στην πρόταση που υπέβαλε το 2005 και στην τροποποιημένη πρότασή της του 2007 για την έκδοση οδηγίας σχετικά με τις ελάχιστες απαιτήσεις για την αύξηση της κινητικότητας των εργαζομένων μέσω της βελτίωσης της απόκτησης και της διατήρησης δικαιωμάτων συμπληρωματικής συνταξιοδότησης. 4.2. Εξασφάλιση πολιτικής υποστήριξης για την κινητικότητα από τις αρχές σε όλα τα επίπεδα Τα κράτη μέλη διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην κατάδειξη των θετικών αποτελεσμάτων που έχει η γεωγραφική και η εργασιακή κινητικότητα για το άτομο και την οικονομία συνολικά. Η κινητικότητα αυτή αποτελεί βασικό μέσο για την επιτυχή υλοποίηση της στρατηγικής της Λισαβόνας, ιδίως με την ανάπτυξη μιας προσέγγισης βασισμένης στην έννοια της ευελιξίας με ασφάλεια για την αντιμετώπιση των προκλήσεων των σύγχρονων αγορών εργασίας. Η κινητικότητα πρέπει να ενθαρρυνθεί μέσω εθνικών στρατηγικών απασχόλησης και προγραμμάτων διά βίου μάθησης που αναπτύσσουν, μεταξύ άλλων, τις επαγγελματικές, γλωσσικές και διαπολιτισμικές δεξιότητες του ατόμου. Τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόσουν το ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων και να αναπτύξουν το Εuropass 22, πράγμα που θα καταστήσει τα προσόντα κάθε εργαζομένου πιο σαφή για τους εργοδότες και θα διευκολύνει, με τον τρόπο αυτό, την κινητικότητα των εργαζομένων. Η ανάληψη συντονισμένων ενεργειών με τους κοινωνικούς εταίρους, τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τα κέντρα εκπαίδευσης και κατάρτισης και την κοινωνία των πολιτών πρέπει να επιδιώξει την εξάλειψη των πρακτικών εμποδίων που δυσχεραίνουν την κινητικότητα. Η προσπάθεια αυτή πρέπει συγχρόνως να διασφαλίζει την έννοια της «δίκαιης κινητικότητας», και ιδίως την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και του κοινωνικού ντάμπινγκ, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να τηρούνται πάντοτε πλήρως οι κανόνες εργασίας και οι νομικές απαιτήσεις. Η Επιτροπή, για να προωθήσει την επίτευξη του στόχου αυτού και με βάση την επιτυχία των πρωτοβουλιών που αναλήφθηκαν στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έτους του 2006, θα καταρτίσει κατάλογο των πρακτικών κινητικότητας που εφαρμόζονται σε εθνικό, περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τις πρακτικές αυτές στα σχέδια που καταρτίζουν για την πολιτική συνοχής, ούτως ώστε να τονωθεί η διασυνοριακή συνεργασία για ευκαιρίες εργασίας και κοινές υποδομές. Θα εξετάσει επίσης τη δυνατότητα ανάπτυξης κατάλληλων μηχανισμών για την ενθάρρυνση της κινητικότητας των εργαζομένων με βάση τις θετικές εμπειρίες που προέκυψαν από τα υπάρχοντα ευρωπαϊκά προγράμματα, όπως το Leonardo Da Vinci και το Marie Curie. Ενέργειες Η Επιτροπή: 5. θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να συμπεριλάβουν τη γεωγραφική και την εργασιακή κινητικότητα ως προτεραιότητα στις εθνικές τους στρατηγικές για την απασχόληση και τη διά βίου μάθηση 22 Το ευρωπαϊκό πλαίσιο προσόντων (ΕΠΠ) είναι ένα εθελοντικό πλαίσιο αναφοράς. Συνιστάται στα κράτη μέλη, αφενός, να συσχετίσουν τα εθνικά τους συστήματα πιστοποίησης προσόντων με το εν λόγω πλαίσιο μέχρι το 2010 και, αφετέρου, οι μεμονωμένοι τίτλοι πιστοποίησης προσόντων που εκδίδουν να φέρουν κωδικό αναφοράς ΕΠΠ από το 2012. EL 8 EL

6. θα ενθαρρύνει τις αρχές σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και άλλους εμπλεκόμενους παράγοντες, να εξαλείψουν τα υπόλοιπα πρακτικά εμπόδια που παρακωλύουν την κινητικότητα και να προωθήσουν την έννοια της «δίκαιης κινητικότητας», ιδίως με την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας και του κοινωνικού ντάμπινγκ 7. θα ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αντλούν διδάγματα από αποτελεσματικές πρακτικές μέσω μηχανισμών αμοιβαίας πληροφόρησης για τις ενέργειες κινητικότητας, μηχανισμών που χρηματοδοτούνται από την πολιτική συνοχής της ΕΕ, και ιδίως εκείνων που υλοποιούνται μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Θα καταρτίσει κατάλογο των υπαρχόντων μέσων οικονομικής υποστήριξης και θα εξετάσει τη δυνατότητα ανάπτυξης ευρωπαϊκών προγραμμάτων κινητικότητας 8. θα υποστηρίξει την εφαρμογή του ευρωπαϊκού πλαισίου προσόντων, θα αναπτύξει το Εuropass και θα δώσει την κατάλληλη συνέχεια στις πρωτοβουλίες που θα αναληφθούν προσεχώς σχετικά με το σύστημα μεταφοράς μονάδων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση (ECVET). 4.3. Ενίσχυση του EURES Το δίκτυο EURES (Ευρωπαϊκές Υπηρεσίες Απασχόλησης), που δημιουργήθηκε το 1993 για να διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, είναι σημαντικό μέσο για την ενίσχυση της υποδομής της αγοράς εργασίας σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο 23. Το δίκτυο EURES, που αποτελεί φορέα ενιαίας και ολοκληρωμένης εξυπηρέτησης για τη διευκόλυνση της κινητικότητας των εργαζομένων και των οικογενειών τους, είναι μια μοναδική κοινοτική υπηρεσία που συνδυάζει ένα ανθρώπινο δίκτυο 750 ειδικευμένων συμβούλων με μια ισχυρή διαδικτυακή πύλη που καθιστά δυνατή την πρόσβαση σε πάνω από ένα εκατομμύριο κενές θέσεις εργασίας. Από το 2006 όλες οι θέσεις εργασίας που προσφέρονται μέσω των εθνικών δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης των κρατών της ΕΕ και του ΕΟΧ είναι προσιτές μέσω της πύλης EURES σε 25 ευρωπαϊκές γλώσσες. Το δίκτυο των συμβούλων EURES παρέχει εξατομικευμένη βοήθεια στους διακινούμενους εργαζομένους της ΕΕ και τις οικογένειές τους για όλα τα θέματα που σχετίζονται με τη δική τους εμπειρία κινητικότητας. Λειτουργεί σε συνεργασία με άλλες κοινοτικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών γενικής και ειδικής πληροφόρησης και επίλυσης προβλημάτων για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, όπως είναι το EUlisses για την κοινωνική ασφάλιση, η πύλη PLOTEUS για τις ευκαιρίες μάθησης, το Eurodesk, το ERYICA, η Europe Direct, η Your Europe (Η Ευρώπη σου), η υπηρεσία προσανατολισμού πολιτών, το Εuropass, τα εθνικά σημεία επαφής για την επαγγελματική αναγνώριση των προσόντων, το ERA-MORE, η ευρωπαϊκή πύλη κινητικότητας των ερευνητών, το SOLVIT κ.λπ. Το τρίτο σκέλος του σχεδίου δράσης για την κινητικότητα στην εργασία κατά την περίοδο 2007-2010 στοχεύει να ενισχύσει σημαντικά τις υπηρεσίες που παρέχονται από το EURES, επιδιώκοντας τρεις νέους στόχους 24 : 23 24 Απόφαση 2005/600/ΕΚ του Συμβουλίου, της 12ης Ιουλίου 2005, για τις κατευθυντήριες γραμμές των πολιτικών απασχόλησης των κρατών μελών (ΕΕ L 205 της 6.8.2005). Όλες οι εξελίξεις που προγραμματίζονται σ αυτόν τον τομέα θα συνάδουν με τις κατευθυντήριες γραμμές του δικτύου EURES για την περίοδο 2007-2010, οι οποίες εγκρίθηκαν τον Ιούνιο του 2006. EL 9 EL

ενίσχυση της στρατηγικής διάστασής του, με την ενδυνάμωση της αναλυτικής ικανότητάς του όσον αφορά τις ροές κινητικότητας και τις αλλαγές στην αγορά εργασίας βελτίωση του πεδίου και της ποιότητας των υπηρεσιών του, με την υποστήριξη των διακινούμενων εργαζομένων της ΕΕ και των οικογενειών τους σε όλα τα θέματα που αφορούν την εμπειρία κινητικότητάς τους αύξηση της επιχειρησιακής του κάλυψης, με την ενίσχυση των σχέσεών του με άλλους - κυρίως ιδιωτικούς- παρόχους παρόμοιων υπηρεσιών και, σύμφωνα με το πλαίσιο πολιτικής για τη νόμιμη μετανάστευση, σταδιακό άνοιγμα των δραστηριοτήτων του σε εργαζομένους από άλλα μέρη του κόσμου, ιδίως από τις υποψήφιες χώρες 25. Ενέργειες Το δίκτυο EURES: 9. θα βελτιώσει σημαντικά την παροχή πληροφοριών και θα ενισχύσει την ευαισθητοποίηση για την αρχή της ίσης μεταχείρισης και το σεβασμό των κανόνων εργασίας στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας μέσω της διαδικτυακής πύλης και των συμβουλευτικών υπηρεσιών του 10. θα ενισχύσει τις υπηρεσίες του για να ικανοποιήσει τις ανάγκες συγκεκριμένων κατηγοριών εργαζομένων (μακροχρόνια άνεργοι, εργαζόμενοι νεαρής ηλικίας 26, εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας, γυναίκες, ερευνητές, αυτοαπασχολούμενοι, εποχικοί εργαζόμενοι). Το δίκτυο θα βοηθά τους πολίτες στην κατάρτιση ενός πλήρους σχεδίου σταδιοδρομίας, συμπεριλαμβανομένης της επανένταξής τους στην αγορά εργασίας κατά την επιστροφή τους 11. θα αυξήσει σημαντικά τη συλλογή στρατηγικών πληροφοριών, ιδίως για τις ροές κινητικότητας. Θα ενισχυθούν οι συμπράξεις με άλλα δίκτυα και άλλους παρόχους πληροφοριών και θα καταρτιστούν διασυνοριακά προγράμματα συνεργασίας, που θα περιλαμβάνουν νέες δραστηριότητες και εταιρικές σχέσεις μεταξύ των κρατών μελών 12. όπου συντρέχει περίπτωση, θα επεκταθεί ώστε οι υπηρεσίες του να καλύπτουν και υπηκόους τρίτων κρατών, συμπεριλαμβανομένων και των ατόμων τα οποία δεν έχουν αποκτήσει ακόμη καθεστώς «επί μακρόν διαμένοντος». Το πρώτο βήμα θα είναι η παροχή πληροφοριών για τους κανόνες και τις διαδικασίες που διέπουν την αγορά εργασίας της ΕΕ και για τη ζήτηση συγκεκριμένων κατηγοριών εργαζομένων στις αγορές αυτές. 4.4. Προώθηση της συνειδητοποίησης των πλεονεκτημάτων της κινητικότητας Η ανάπτυξη μιας γνήσιας στρατηγικής κινητικότητας για τους εργαζομένους στην ΕΕ μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο αν στηρίζεται στην ενεργό υποστήριξη όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων. Μερικοί πολίτες εξακολουθούν να χρειάζονται καλύτερη 25 26 COM(2005) 669 της 21.12.2005 σχεδιαζόμενη διαδικτυακή πύλη για τη μετανάστευση, που θα απευθύνεται στους υπηκόους τρίτων χωρών: http://ec.europa.eu/justice_home/funding/tenders/2007_s158_196406/specifications_en.pdf Προτείνεται στο έγγραφο COM(2007) 498 της 5.9.2007 «Για την προαγωγή της πλήρους συμμετοχής των νέων στην εκπαίδευση, την απασχόληση και την κοινωνία». EL 10 EL

πληροφόρηση για τα δικαιώματα που έχουν στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας και πρέπει να πειστούν για τα οφέλη που μπορούν να αντλήσουν από την κινητικότητα για την επαγγελματική σταδιοδρομία τους. Το τέταρτο σκέλος της ανακοίνωσης θα προωθήσει καινοτόμες δραστηριότητες ευαισθητοποίησης, καθώς και την ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών. Ενέργειες Η Επιτροπή: 13. θα οργανώσει, σε ετήσια βάση, τις «ευρωπαϊκές ημέρες απασχόλησης», για να βελτιώσει την ευαισθητοποίηση του κοινού όσον αφορά τα δικαιώματα των εργαζομένων και τα οφέλη της κινητικότητας, και θα ενισχύσει την ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών μεταξύ όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων. 14. θα προωθήσει την «ευρωπαϊκή σύμπραξη για την κινητικότητα των εργαζομένων», μια πρωτοβουλία που περιλαμβάνει ένα δίκτυο φορέων οι οποίοι προωθούν την ανάπτυξη της κινητικότητας των εργαζομένων στην ΕΕ. 15. θα προβλέψει, στο πλαίσιο του προγράμματος PROGRESS, υποστήριξη για τη χρηματοδότηση πιλοτικών δραστηριοτήτων, την ανταλλαγή ορθών πρακτικών, τη διάδοση των αποτελεσμάτων που αφορούν νέες εξελίξεις και την εκπόνηση καινοτόμων σχεδίων. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η κινητικότητα στην αγορά εργασίας, είτε μεταξύ θέσεων απασχόλησης είτε μεταξύ κρατών μελών ή περιφερειών, είναι ουσιώδες στοιχείο των στόχων της Λισαβόνας. Αποτελεί σημαντική συνιστώσα της απάντησης της Ευρώπης στη δημογραφική αλλαγή και την παγκοσμιοποίηση. Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση του θέματος της κινητικότητας των εργαζομένων ως μέσου που μπορεί να συμβάλει τόσο στη δημιουργία θέσεων εργασίας όσο και στην υποβοήθηση της προσωπικής ανέλιξης του κάθε ατόμου. Η ανακοίνωση υπενθυμίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ έχουν το θεμελιώδες δικαίωμα να μετακινούνται ελεύθερα στον ΕΟΧ για να εργαστούν και ενθαρρύνει τους εμπλεκόμενους παράγοντες να μεριμνήσουν ώστε οι πολίτες να γνωρίζουν την ύπαρξη του δικαιώματος αυτού και να μπορούν να το ασκήσουν με καλές προϋποθέσεις. Για την καλύτερη κατανόηση της απόφασης για κινητικότητα αλλά και των εμποδίων που αντιμετωπίζει ο πολίτης, είναι επίσης σημαντικό να βελτιώσει περισσότερο η Επιτροπή τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της για την κινητικότητα, συμπεριλαμβανομένης της συλλογής δεδομένων. Η Επιτροπή θα δώσει επίσης μεγάλη προσοχή στην κινητικότητα των εργαζομένων για να τηρήσει τις δεσμεύσεις και τις υποχρεώσεις που ανέλαβε δυνάμει των συνθηκών προσχώρησης του 2003 και του 2005. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί την πρόοδο των ενεργειών που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση μέσω της εκπόνησης μελετών και της διενέργειας ερευνών σε ευρωπαϊκό, εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης και της διεξαγωγής ερευνών του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με την εξέλιξη της στάσης και των πρακτικών των πολιτών όσον αφορά την κινητικότητα στην εργασία. Το 2009 θα δημοσιευθεί ενδιάμεση έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της παρούσας ανακοίνωσης. EL 11 EL