ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ «ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ»

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ «ΟΔΗΓΟΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ» ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ: Ανθούλη-Αναγωστοπούλου Φραγκίσκη, Καθηγήτρια, Πρόεδρος Τμήματος Βενετίκου Μαρία, Καθηγήτρια, Διευθύντρια Γ Τομέα Παπαγεωργίου Ευσταθία, Αν. Καθηγήτρια, Διευθύντρια Α Τομέα Κριεμπάρδης Αναστάσιος, Επ. Καθηγητής, Διευθυντής Β Τομέα ΑΘΗΝΑ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2017 1

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.-Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΤΟΥ ΟΔΗΓΟΥ Ο σκοπός σύνταξης αυτού του οδηγού για την εκπόνηση των πτυχιακών εργασιών είναι διπλός: α) δίνει λεπτομερείς πληροφορίες στους φοιτητές του τμήματος για τις διαδικασίες που θα πρέπει ν' ακολουθήσουν για την εκπόνηση και παρουσίαση της πτυχιακής τους εργασίας και β) προσφέρει λεπτομερείς πληροφορίες στους εισηγητές και στα μέλη των εξεταστικών επιτροπών, για τη σωστή διεκπεραίωση της διαδικασίας που ισχύει από την αρχή της ανάθεσης της πτυχιακής εργασίας, μέχρι την εξέταση και την κατάθεση της βαθμολογίας στη Γραμματεία του Τμήματος. Η πτυχιακή εργασία αποτελεί μέρος της συνολικής εκπαιδευτικής διαδικασίας και είναι προϋπόθεση για την ολοκλήρωση των σπουδών. Σκοπός της πτυχιακής εργασίας είναι να καταδείξει την ικανότητα του φοιτητή να επεκτείνει τις γνώσεις του, να αφομοιώνει νέες γνώσεις και να τις εκφράζει ορθά. 2.-Ο ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ο σκοπός της φοιτητικής έρευνας είναι η αναμόχλευση και η επισκόπηση της μέχρι τώρα αποκτηθείσας γνώσης, η οριοθέτηση και η μελέτη κάποιου προβλήματος, η ερμηνεία κάποιο φαινομένου ή κατάστασης και ο συνδυασμός των παραπάνω, ανάλογα με το θέμα και την ικανότητα του φοιτητή στην ανάλυση, τη σύνθεση και τη λογική επεξεργασία των δεδομένων. Οι συνηθέστερες προσεγγίσεις είναι η ερευνητική βιβλιογραφική εργασία, το πείραμα, η μελέτη διαφόρων περιπτώσεων και οι δημοσκοπήσεις. Οι επιδιωκόμενοι στόχοι, με την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας είναι οι παρακάτω: 1. Η ενίσχυση της ικανότητας του φοιτητή να αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα. 2. Η ενίσχυση της μάθησης, μέσω της μελέτης και της επεξεργασίας ενός σημαντικού προβλήματος και η απόκτηση νέων γνώσεων που προέρχονται από τη μελέτη. 3. Η ενίσχυση της ικανότητας του φοιτητή να μπορεί να δίνει μια πλήρη και ορθή λύση στα προβλήματα, που πιθανόν αναφύονται. 2

4. Η εξάσκηση του φοιτητή στο να αναζητά, να διερευνά, να επιλέγει, να χρησιμοποιεί και να καταγράφει στοιχεία από βιβλιογραφικές πηγές. 5. Η εξάσκηση του φοιτητή στην συγγραφή και παρουσίαση ενός κειμένου με στοιχεία και από βιβλιογραφικές πηγές, χωρίς να μετατρέπεται η έννοια των πληροφοριών του πρωτότυπου από το οποίο πήρε τις πληροφορίες. 6. Η εκπαίδευση του φοιτητή στην ικανότητα της συγγραφής όχι μόνον μιας πτυχιακής εργασίας αλλά κάθε είδους κειμένου που να χρειάζεται να εμπεριέχει επιστημονική σκέψη, παρουσίαση θέσεων και προτάσεων, υποβολή νέων ιδεών και κατευθύνσεων και εν γένει, κάθε είδος κειμένου, που να εξυπηρετεί την επιστημονικότητα του συντάκτη του και την προώθηση των ιδεών και των προτάσεών του. 3.-Η ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η διαδικασία εκπόνησης της πτυχιακής χωρίζεται σε δύο ή τρία μέρη: 1. Συλλογή των απαιτούμενων πληροφοριών με μελέτη της διαθέσιμης βιβλιογραφίας. 2. Πειραματικό μέρος, αν αυτό απαιτείται από το θέμα της πτυχιακής. 3. Συγγραφή ενός κειμένου που θα συμπυκνώσει με εμπεριστατωμένο τρόπο την άποψη που διαμορφώνεται από την μελέτη της βιβλιογραφίας, ή/και τα δεδομένα που προέκυψαν από την πειραματική διαδικασία. Η αξία της πτυχιακής εργασίας δεν καθορίζεται από τον αριθμό των σελίδων, αν και ένας ελάχιστος αριθμός σελίδων είναι απαραίτητος. Ακριβέστερο θα ήταν το να προσδιοριστεί ένας αριθμός λέξεων που θα χρειαστεί να περιλαμβάνει το κείμενο για να θεωρείται πλήρες και ικανοποιητικό. Ειδικότερα, ορίζονται οι 20.000 λέξεις ως ο ελάχιστος αριθμός λέξεων καθαρού κειμένου, χωρίς να περιλαμβάνεται η βιβλιογραφία, τα σχήματα, οι πίνακες κλπ. Εξειδικευμένα θέματα πιθανόν να μπορούν να καλύπτονται με μικρότερο μέγεθος κειμένου. Σε ανάλογες περιπτώσεις είναι ευθύνη του εισηγητή και της τριμελούς εξεταστικής επιτροπής να αποφασίσει για την πληρότητα κάλυψης του θέματος και την αποδοχή της πτυχιακής εργασίας. Είναι αυτονόητο ότι τη μεγαλύτερη ή μικρότερη αποδοχή και επιτυχία της πτυχιακής, την δίνει η ποιότητα της δουλειάς και το κριτήριο της ποιότητας είναι 3

αυτό που πρέπει να κυριαρχεί, εκτός των άλλων. Κάθε φοιτητής, πρέπει να εκπονήσει πτυχιακή εργασία με θέμα που να έχει την μεγίστη σχέση με τα γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στο ΤΙΕ και τα πραγματικά θέματα που απασχολούν τον απόφοιτο του ΤΙΕ, όταν θα ευρεθεί στο χώρο εργασίας του και στην παροχή των επαγγελματικών υπηρεσιών. δύο σπουδαστών κατά την κρίση του εισηγητή, με ταυτόχρονη κατανομή της Τα θέματα των πτυχιακών εργασιών υποβάλλονται από τους διδάσκοντες στον Τομέα που ανήκουν, γίνεται η αποδοχή των θεμάτων από την ΓΣ του Τομέα και ανακοινώνονται από τους Τομείς του Τμήματος στους φοιτητές. Κοινό θέμα πτυχιακής εργασίας μπορεί να ανατεθεί και σε ομάδα μέχρι εργασίας σε κάθε φοιτητή. Οι φοιτητές υποβάλλουν αίτηση στη Γραμματεία του τμήματος, μέσα σε καθορισμένες ημερομηνίες οι οποίες ανακοινώνονται έγκαιρα, επιλέγοντας το θέμα από το αναρτημένο θεματολόγιο των πτυχιακών εργασιών ύστερα από συνεννόηση με τον επιβλέποντα. Η Γενική Συνέλευση του Τμήματος εγκρίνει το θέμα και ανακοινώνεται η Τριμελής εξεταστική επιτροπή. Η ανάθεση πτυχιακής εργασίας γίνεται στους φοιτητές, τους μήνες Μάρτιο και Οκτώβριο κάθε ακαδημαϊκού έτους. Μετά την ανάθεση του θέματος και τον ορισμό της τριμελής εισηγητικής επιτροπής, ο φοιτητής, επικοινωνεί υποχρεωτικά εντός 5 ημερών με τον εισηγητή και συνεργάζεται μαζί του για να καθορίσουν το χρονοδιάγραμμα εκπόνησης της πτυχιακής εργασίας. Η επεξεργασία της πτυχιακής εργασίας μπορεί να επεκταθεί κατά ένα εξάμηνο, ήτοι το μέγιστο χρονικής διάρκειας 2 εξαμήνων, ανάλογα με την έκταση και τις απαιτήσεις του θέματος. Πέραν των ανωτέρω χρονικών ορίων, ο φοιτητής θα υποχρεωθεί να κάνει αίτηση στη Γενική Συνέλευση για αλλαγή εισηγητή και θέματος. Μετά την ολοκλήρωση της πτυχιακής εργασίας και ύστερα από έγκριση του εισηγητή, υποβάλλεται σε ηλεκτρονική μορφή (CD), με πρωτόκολλο στη Γραμματεία του Τμήματος (ο επιβλέπων εκπαιδευτικός να έχει γράψει «ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ», στην πρώτη σελίδα, του CD, να έχει γράψει την ημερομηνία, να υπογράψει και κάτω από την υπογραφή του πρέπει να γράψει ολογράφως το ονοματεπώνυμό του). Ο εισηγητής σε συνεννόηση με τον Τομέα ανακοινώνει την ημερομηνία εξέτασης της πτυχιακής εργασίας. Ο φοιτητής στέλνει το αρχείο της πτυχιακής εργασίας, 4

υποχρεωτικά, πριν την εξέταση στα μέλη της Τριμελούς Επιτροπής και στον Υπεύθυνο του αποθετηρίου πτυχιακών εργασιών. http://users.teiath.gr/tieedu/web_tie/thesis_database.htm 4.-ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΕΙΣΗΓΗΤΗ-ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΟΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κάθε τακτικό μέλος του ΕΠ, Επιστημονικός ή Εργαστηριακός Συνεργάτης, που κατέχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, στο πλαίσιο της απασχόλησης του, αναλαμβάνει την επίβλεψη αριθμού πτυχιακών εργασιών που δεν μπορεί να υπερβεί τις τρεις ανά εξάμηνο. Οι φοιτητές οφείλουν να συνεργάζονται στενά με τον εισηγητή για την προσέγγιση του θέματος, την ολοκλήρωση της εργασίας και την κατάθεση της στο τμήμα και ο φοιτητής οφείλει να ακολουθεί τις υποδείξεις του εισηγητή. Οι υποχρεώσεις του εισηγητή συνοψίζονται στα παρακάτω: συνεργάζεται με τους φοιτητές για την προσέγγιση του θέματος και μαζί να οριοθετούν το περίγραμμα της πτυχιακής εργασίας, συμβουλεύει και να διευκολύνει τους φοιτητές στην προετοιμασία της πτυχιακής εργασίας, έχει αρκετές συναντήσεις με τους φοιτητές κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της πτυχιακής εργασίας, επιβλέπει την πρόοδο της εργασίας επί του θέματος, που γίνεται από τους φοιτητές, καθοδηγεί τους φοιτητές στην αναζήτηση της καλύτερης λύσης, κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις των κειμένων της πτυχιακής εργασίας, ελέγχει τη βιβλιογραφία και την εγκυρότητα της, καθώς και την καλή και σωστή χρήση της και εγκρίνει την τελική τη μορφή που θα έχει η πτυχιακή εργασία και τον χρόνο που θα γίνει η κατάθεσή της στην Γραμματεία του ΤΙΕ. Η συνεργασία φοιτητή-εισηγητή πρέπει να ακολουθεί τα παρακάτω βήματα: Προτιμότερο είναι να ξεκινά κανείς από την ανάπτυξη του κεντρικού ερωτήματος, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό και ποια άλλα ζητήματα πρέπει να αναπτυχθούν. 5

Θεωρείται σκόπιμο να ενημερώνεται ο εισηγητής συχνά και σε κάθε φάση της εργασίας, ώστε να αποφεύγονται προβλήματα και χαμένες ώρες συγγραφής, που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί. Το κείμενο αποστέλλεται είτε τυπωμένο είτε σε ηλεκτρονική μορφή (κοινή, ώστε να διαβάζεται εύκολα και να μην χρειάζονται ειδικά προγράμματα), σε μικρά τμήματα και όχι όλο μαζί. Αυτό, διότι διορθώνονται λάθη που πιθανά θα επηρεάσουν το υπόλοιπο κείμενο και επίσης η διόρθωση και οι παρατηρήσεις πραγματοποιούνται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ας σημειωθεί ότι για να γίνουν οι διορθώσεις και η αξιολόγηση ενός κειμένου απαιτείται κάποιος χρόνος. Δεν πρέπει να θεωρείται ότι μπορούν να ακολουθηθούν πιεστικές τακτικές του φοιτητή για την γρήγορη διεκπεραίωση γιατί είναι απαράδεκτη πρακτική και έχει σαν συνέπεια την μείωση της ποιότητας της εργασίας. Η ολοκλήρωση της εργασίας δεν έχει προκαθορισμένη ακριβή καταληκτική ημερομηνία εξ αρχής, αλλά κατατίθεται αφού έχουν πραγματοποιηθεί όλες οι διορθώσεις και το κείμενο είναι αποδεκτό, βάσει όσων αναφέρθηκαν πιο πάνω, μέσα στο εύλογο χρονικό διάστημα που χρειάζεται για να γίνουν οι διοικητικές ενέργειες. Τα κριτήρια αξιολόγησης της πτυχιακής εργασίας είναι τα παρακάτω: 1. Ορθότητα και εγκυρότητα περιεχομένου της εργασίας (60%) 2. Επάρκεια βιβλιογραφικών αναφορών (20%) 3.Παρουσίαση (10%) 4. Καινοτομικά στοιχεία και ερευνητικές προοπτικές (5%) 5. Σωστή χρήση της Ελληνικής Γλώσσας (5%) 5.-ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Το Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων θεσπίζει τους παρακάτω κανόνες, ώστε η εμφάνιση των πτυχιακών εργασιών να είναι ενιαία και να υπάρχει η σχετική ομοιομορφία που θα επιτρέπει τη σύγκριση και αξιολόγηση της μορφής της πτυχιακής. 6

Προκειμένου για τη γραφική επεξεργασία με τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, καλό είναι να τηρούνται τα παρακάτω: 1.Το χρησιμοποιούμενο χαρτί να είναι το Α4, των διαστάσεων 30cm x 21cm, 2.Το κείμενο είναι γραμμένο στην μία πλευρά του χαρτιού με περιθώρια των σελίδων: επάνω 2,5 cm, κάτω: 2,5 cm, αριστερά: 3,0 cm, δεξιά: 2,5 cm, 3. Η γραμματοσειρά να είναι με ευκρινείς χαρακτήρες μεγέθους 12, (Arial, Times New Roman, Calibri), 4. Η απόσταση των χαρακτήρων της γραμματοσειράς να είναι κανονική, 5. Να χρησιμοποιείται διάστημα γραφής 1,5, 6. Η αρίθμηση των σελίδων να αρχίζει από την εισαγωγή του κυρίως θέματος, 7. Οι αρχικές σελίδες των περιεχομένων κλπ., να αριθμούνται με λατινικούς αριθμούς, 8. Η πτυχιακή εργασία να χωρίζεται σε κεφάλαια και κατόπιν σε υποκεφάλαια και υπο-υποκεφάλαια, ανάλογα με τις ανάγκες της συγγραφής, 9. Στο κείμενο, όπου χρειάζεται για να δίνεται έμφαση σε έννοιες, ορισμούς ή για την υπόδειξη σημείων με μεγάλο ενδιαφέρον, να έχει έντονους (bold) ή πλάγιους (italics) χαρακτήρες ή υπογραμμίσεις. Στο εξώφυλλο πρέπει να αναγράφονται τα παρακάτω: (δείτε παραδείγματα στο αποθετήριο) ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ (ΤΕΙ) ΑΘΗΝΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (τίτλος πτυχιακής) (εικόνα προαιρετικά) Ονοματεπώνυμο Φοιτητή (και ΑΜ): Ονοματεπώνυμο Εισηγητή (και Βαθμίδα ή Ιδιότητα): Αθήνα, 2017 Μετά το εξώφυλλο στα ελληνικά ακολουθεί εξώφυλλο στα αγγλικά. Μετά το αγγλικό εξώφυλλο να περιέχονται 2 κενές σελίδες και δύο κενές σελίδες να τοποθετούνται στο τέλος, μετά από τη σελίδα της βιβλιογραφίας. Κατόπιν τοποθετούνται οι σελίδες με τα περιεχόμενα, την αφιέρωση, τις ευχαριστίες και τον πρόλογο (εάν οι τρεις τελευταίες υπάρχουν). Εάν χρειάζεται 7

να τοποθετηθούν σελίδες με την παρουσίαση και την αναγραφή πινάκων, εικόνων και σχημάτων του κειμένου. Αυτό γίνεται με την παράθεσή τους στο τέλος του κειμένου, προ της βιβλιογραφίας, ως «ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ» Στη συνέχεια παρατίθεται η εισαγωγή και ακολουθεί το κυρίως θέμα με την ανάπτυξη των κεφαλαίων κλπ., μία σελίδα συμπερασμάτων και μία μικρή περίληψη της πτυχιακής εργασίας, 400-500 λέξεων στην ελληνική και αγγλική γλώσσα. Ακολουθεί η βιβλιογραφία η οποία αναγράφεται πάντοτε στο τελευταίο μέρος της εργασίας. 6.-ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Γενικά, η δομή, η ανάπτυξη και το περιεχόμενο του κειμένου πρέπει να στηρίζονται σε ορισμένα σταθερά-υποχρεωτικά ζητούμενα τα οποία πρέπει να πληρούνται, ώστε να θεωρείται ότι πράγματι, μαζί και με τα άλλα στοιχεία που θα διαμορφώσει ο φοιτητής, θα είναι ολοκληρωμένη η έκθεση της εργασίας. Τα στοιχεία αυτά είναι: ο πίνακας περιεχομένων η εισαγωγή η ανάλυση το περιεχόμενο της εργασίας η παράθεση της ερευνητικής δουλειάς τα αποτελέσματα τα συμπεράσματα, δηλαδή οι κρίσεις και οι απόψεις του γράφοντος η παράθεση της βιβλιογραφίας Πρόλογος ή/και ευχαριστίες, εξυπακούεται ότι θα υπάρχουν, εάν το θέλει ο συγγράφων. Αναλυτικότερα, η μορφή της πτυχιακής εργασίας πρέπει να αναπτύσσεται όπως φαίνεται παρακάτω: 1. Εισαγωγή: α) Σύντομη εισαγωγή και επεξήγηση του κεντρικού ερωτήματος ή ζητήματος στο οποίο καλούμαστε να απαντήσουμε ή να αναλύσουμε. β) ο προβληματισμός άλλων ερευνητών γύρω από αυτό 8

γ) Ανάπτυξη θεμάτων σε κάθε κεφάλαιο που είναι απαραίτητα για την ανάδειξη του κεντρικού ζητήματος, όπου οι τίτλοι των κεφαλαίων πρέπει να αντιστοιχούν στο περιεχόμενο τους και να συνδέονται με το κύριο ζητούμενο. Ως παράδειγμα αναφέρεται το εξής: αν το θέμα μιας πτυχιακής εργασίας είναι «η επίδραση των ορμονών στην οστεοπόρωση» θα πρέπει στην εισαγωγή να αναλυθεί η δομή των οστών, το σύστημα των ενδοκρινών αδένων του οργανισμού και ο μηχανισμός δράσης των ορμονών. 2. Ανάπτυξη του κυρίως θέματος 3. Συμπεράσματα: Τα σημαντικά στοιχεία που έχουν αναπτυχθεί, η απάντηση στο κεντρικό ερώτημα, βάσει ποιων δεδομένων καταλήγουμε στο συμπέρασμα, τυχόν ανοικτά ερωτήματα και πιθανή ανάπτυξη μελλοντικών προοπτικών. Τα σχήματα και οι φωτογραφίες έχουν την αρίθμηση και την επεξήγησή τους (λεζάντα) στο κάτω μέρος. Οι πίνακες συνήθως σχεδιάζονται με μονό διάστημα και τοποθετούνται στο κείμενο κοντά στο σημείο του κειμένου στο οποίο αναφέρονται, έχουν δε, την αρίθμηση και μία περιεκτική και σύντομη επεξηγηματική λεζάντα στο πάνω μέρος τους. Τα σχήματα, οι φωτογραφίες και οι πίνακες εάν έχουν ληφθεί από κάποιο βιβλίο ή εργασία, πρέπει να αναφέρεται η βιβλιογραφική προέλευση τους. 7.-ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Η απόκτησης της γνώσης προέρχεται από πολλές πηγές πληροφοριών, οι οποίες κατατάσσονται ως εξής: Οι πρωτογενείς γραπτές πηγές των πληροφοριών είναι: τα βιβλία, τα άρθρα των διαφόρων επιστημονικών περιοδικών, τα πρακτικά των συνεδρίων, οι διάφορες αναφορές και εκδόσεις επισήμων και επιστημονικών φορέων, κυβερνητικές εκδόσεις κλπ. Μόνο οι πρωτογενείς πηγές είναι αυτές που διαμορφώνουν τη βιβλιογραφία της έρευνας και το αυστηρό επιστημονικό υπόβαθρο του επιστήμονα Οι δευτερογενείς πηγές είναι: μονογραφίες, εγχειρίδια, άρθρα επισκοπήσεων, επιστημονικές περιλήψεις διαφόρων θεμάτων, ευρετήρια δημοσιεύσεων για την ανεύρεση ειδικών δημοσιεύσεων κλπ. 9

Οι τριτογενείς πηγές είναι διάφοροι οδηγοί, γενικού περιεχομένου βιβλιογραφίες, εγκυκλοπαίδειες κλπ., που κυρίως συντείνουν στην απλή ενημέρωση για κάποιο θέμα, δηλαδή η σοβαρή βιβλιογραφική μελέτη ενός θέματος δεν βασίζεται σε κάποιον οδηγό ή κάποια εγκυκλοπαίδεια Οι δευτερογενείς και οι τριτογενείς πηγές είναι τα εργαλεία που διευρύνουν τον γνωστικό ορίζοντα, καλύπτοντας αρχικές απορίες και παραπέρα αναζητήσεις για την επαφή με το προς μελέτη θέμα και τη διαμόρφωση της γνώμης του μελετητή Οπωσδήποτε, για την εκπόνηση της πτυχιακής εργασίας πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα παρακάτω: 1. Πρώτα γίνεται ξεκάθαρο τι ακριβώς ζητάει το θέμα της πτυχιακής και έτσι καθορίζεται το κεντρικό ζήτημα που τίθεται. Παρόλο που φαίνεται ευνόητο, εντούτοις οι τίτλοι των επιστημονικών εργασιών απαιτούν πολλές φορές ανάλυση για την πλήρη κατανόηση του ερωτήματος. Ο κανόνας είναι ότι το περιεχόμενο εξαρτάται από τον τίτλο και όχι από την εύκολα προσβάσιμη και διαθέσιμη βιβλιογραφία, που όμως δεν είναι σχετική με τον τίτλο. 2. Συγκεντρώνονται οι σχετικές με το θέμα πληροφορίες και πάντα σημειώνεται το όνομα του συγγραφέα ή των συγγραφέων, το έτος δημοσίευσης, ο τίτλος του άρθρου, το βιβλίο ή περιοδικό, το όνομα του εκδότη, το τεύχος το περιοδικού και οι σελίδες. Είναι χρήσιμο να υπάρχει και ένα αντίγραφο (φωτοτυπία) του άρθρου ή των σελίδων από τα οποία αντλήθηκαν οι πληροφορίες για περαιτέρω μελέτη και να κρατούνται από τον φοιτητή. Δεν είναι αποδεκτά άρθρα από μη επιστημονικά περιοδικά ή άρθρα εκλαϊκευμένης επιστήμης σε διάφορες εκδόσεις, εγκυκλοπαίδειες, γενικές και ατεκμηρίωτες ιστοσελίδες κλπ. πχ. η wikipedia δεν συνιστά έγκυρη αναφορά. Αποφεύγονται οι αναφορές από ιστοσελίδες, που δεν είναι εύκολο να αξιολογηθεί η εγκυρότητα τους. Αναφορά δεν αποτελούν οι μηχανές αναζήτησης Google, Yahoo κλπ. καθεαυτές, αλλά αναφορά αποτελούν οι ιστοσελίδες Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, ή Οργανισμών αναγνωρισμένου κύρους, πχ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Σημασία έχει η κριτική των πηγών. Κυρίως αυτό που ενδιαφέρει, είναι κατά πόσον αυτά που ισχυρίζεται ο συγγραφέας ή οι συγγραφείς, έχει επιβεβαιωθεί και είναι ευρύτερα αποδεκτό. Προφανώς δίνεται μεγαλύτερη 10

βαρύτητα και ανάπτυξη σε δεδομένα και συμπεράσματα που είναι επιβεβαιωμένα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δίδεται μικρότερη βαρύτητα και έκταση. Για παράδειγμα, δεν αφιερώνεται περισσότερο από μία πρόταση για μία αναφορά που περιγράφει μία εξαίρεση σε γενικό κανόνα. Από μία πηγή (αναφορά) μπορούν να χρησιμοποιηθούν αρκετά στοιχεία, αρκεί να συνδέονται με το θέμα. Δεν είναι απαραίτητο από κάθε αναφορά να γράφεται ένα ενιαίο τμήμα κειμένου, αλλά μπορεί διάφορα στοιχεία του κεφαλαίου ή του άρθρου να χρησιμοποιηθούν σε διαφορετικά σημεία της πτυχιακής, ώστε να υπάρχει η ροή και δομή που ταιριάζει στην συγκεκριμένη εργασία. Σε αυτές τις περιπτώσεις αναμένεται ότι η ίδια πηγή θα αναφέρεται σε περισσότερες της μιας θέσεις κατά την ανάπτυξη του θέματος. Η ταξινόμηση των πηγών πρέπει να είναι Θεματική και χρονολογική. Αυτό είναι απαραίτητο ώστε να ταξινομηθούν οι πληροφορίες σε σύγχρονες και παλαιότερες και να αναπτυχθούν και τοποθετηθούν ανάλογα. Σημαντικό στοιχείο για την αξιολόγηση της πτυχιακής εργασίας, αποτελεί η χρησιμοποίηση πρόσφατων βιβλιογραφικών πηγών, που δείχνει την επικαιρότητα των γραφομένων. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις Βιοϊατρικές επιστήμες, που η πρόοδος τα τελευταία χρόνια, είναι αλματώδης. Επιπλέον σημαντικό παράγοντα αξιολόγησης αποτελεί και ο αριθμός των βιβλιογραφικών αναφορών, αφού δείχνει την πληρότητα της αναζήτησης και συνεπώς της κάλυψης του θέματος. Προφανώς δεν υπάρχει ελάχιστος αριθμός βιβλιογραφικών αναφορών, αφού αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το θέμα. Η βιβλιογραφία που αναγράφεται πρέπει να είναι αυτή από την οποία μελετήθηκε και όχι να παρατίθεται για να λόγους εντυπωσιασμού ή να αντιγράφεται από τους άλλους μελετητές. Η παρουσίαση της βιβλιογραφίας πρέπει να έχει ειρμό (σύνδεση, συνέχεια, λογικό δέσιμο) επειδή έτσι προχωρεί και το διάβασμα. Ένας σωστός και ώριμος μελετητής αναφέρει και αντίθετες γνώμες από τη δική του. Η βιβλιογραφία πρέπει να φωτίζει πλήρως τον αναγνώστη της εργασίας, ώστε αυτός να μπορεί να βρει εκεί, ότι θέλει να επαληθεύσει ή να μάθει παραπάνω. Η καταγραφή της πηγής γίνεται βάσει των ονομάτων των συγγραφέων και μετά αναγράφονται οι άλλες πληροφορίες όπως ο τίτλος του βιβλίου, η έκδοση κλπ. 11

Συνιστάται από την αρχή και οπωσδήποτε πριν την τελική μορφοποίηση του κειμένου, να αναγράφονται τα πλήρη στοιχεία των πηγών, τα οποία, όταν ολοκληρωθεί η συγγραφή, καταχωρούνται στο τμήμα της βιβλιογραφίας. Όταν θα γραφεί το κείμενο της πτυχιακής εργασίας, θα πρέπει να φαίνονται και οι βιβλιογραφικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση της. Η καταγραφή γίνεται ως εξής: Στο τέλος κάθε τεκμηριωμένης ενότητας της συγγραφής, σημειώνεται εντός παρενθέσεως η πηγή από την οποία αντλήθηκαν οι πληροφορίες που παραθέτονται. Στην παρένθεση υπάρχει το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα, αν είναι ένας και το έτος της έκδοσης του βιβλίου ή της δημοσίευσης του συγγραφέα π.χ. (Solignac M, 2002). Όταν οι συγγραφείς είναι δύο αναφέρονται τα επώνυμα και των δυο π.χ. (Kitchin KT & Ahmad S, 2003). Όταν οι συγγραφείς είναι περισσότεροι, τότε αναγράφεται το όνομα του πρώτου και ακολουθούν οι λέξεις "et.al." στην αγγλόφωνη βιβλιογραφία ή "και συν." στην ελληνική. Όταν σε ένα σημείο του κειμένου χρειάζεται η αναφορά πολλών συγγραφέων από διαφορετικές πηγές, τότε αναφέρονται τα ονοματεπώνυμα των συγγραφέων των πηγών με χρονολογική σειρά π.χ. (Broekmans WMR, et al, 2000; Jang Y, et al, 2001; Mayer O, et al, 2002). Εναλλακτικά μπορεί να γραφεί ένας αριθμός εντός αγκύλης π.χ. [7], που αντιστοιχεί στην πηγή αρ. 7 του καταλόγου της βιβλιογραφίας, όπως αυτή παρατίθεται στο τέλος. Η αρίθμηση της βιβλιογραφίας γίνεται κατά δύο τρόπους. Κατά απόλυτη αλφαβητική σειρά των ονομάτων των συγγραφέων (τρόπος Harvard). Χωρίς αλφαβητική σειρά (τρόπος Vancouver), προτιμώμενος από το Τμήμα, αλλά βάσει της εμφάνισης των πληροφοριών στην ροή του κειμένου, με τη χρήση αριθμού με αύξοντα σειρά σε παρένθεση ή αγκύλη, ή εκθετικά. Τα απαραίτητα στοιχεία για την αναγραφή της σωστής και πλήρους βιβλιογραφίας, δίνονται παρακάτω με παραδείγματα, για βιβλία (Α) για δημοσιεύσεις άρθρων σε επιστημονικά περιοδικά (Β) και για ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια (Γ) Μέσα στο κείμενο εκτός των αναφορών, χρειάζεται πολλές φορές να διευκρινιστούν ή να εξηγηθούν διάφορες έννοιες. Για το λόγο αυτόν, στη σημειολογία καταγράφονται επίσης η παραπομπή και η υποσημείωση. 12

Παράδειγμα αναγραφής βιβλιογραφίας στο τέλος: Spittle MA, Hoenich NA, Handelman GJ, Adhikarla R, Homel P, Levin NW. (2001). Oxidative stress and inflammation in hemodialysis patients. Am J Kidney Dis 38:1408-13. Sommerburg O, Grune T, Hampl H, Riedel E, van Kuijk FJ, Ehrich JHH, Siems WG. (1998). Does long-term treatment of renal anaemia with recombinant erythropoietin influence oxidative stress in haemodialysed patients? Nephrol Dial Transplant 13: 2583-7. 8.-ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Το πρώτο τμήμα μιας πειραματικής εργασίας, με τίτλο ΕΙΣΑΓΩΓΗ, πραγματεύεται όλες τις πληροφορίες που χρειάζονται για την κατανόηση και δικαιολόγηση των πειραμάτων που πραγματοποιήθηκαν. Ο αναγνώστης εισάγεται στο πρόβλημα που τίθεται και στις έρευνες ή στα ερωτήματα που οδήγησαν σε αυτό. Το δεύτερο τμήμα με τίτλο ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ περιέχει ένα κατάλογο των υλικών και συσκευών που χρησιμοποιήθηκαν κατά το πειραματικό μέρος, καθώς και τον τρόπο απόκτησης τους ή την εταιρεία που τα προμήθευσε. Στην συνέχεια περιγράφονται οι πειραματικές διαδικασίες με τρόπο κατανοητό, έτσι ώστε αν κάποιος θέλει να τις επαναλάβει, να είναι σε θέση να το κάνει διαβάζοντας μόνο το κείμενο. Το τρίτο τμήμα με τίτλο ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ περιγράφει ποια είναι τα αποτελέσματα που προέκυψαν από τα πραγματοποιηθέντα πειράματα. Ιδιαίτερη φροντίδα δίνεται στην εύληπτη και κατανοητή παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Το τέταρτο τμήμα με τίτλο ΣΥΖΗΤΗΣΗ περιγράφει παρόμοιες εργασίες που έχουν πραγματοποιηθεί από άλλους και συγκρίνονται και σχολιάζονται τα αποτελέσματα. Τέλος παρατίθεται ένα σύντομο ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ για τα αποτελέσματα και τις πιθανές προοπτικές. 9.-ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 13

Το θέμα αναπτύσσεται με κείμενο του φοιτητή. Η αντιγραφή ισοδυναμεί με αποτυχία και είναι αντιδεοντολογική στις απαιτήσεις μιας ακαδημαϊκής μελέτης. Η ποιότητα του γραπτού λόγου έχει άμεση σχέση με το είδος της προετοιμασίας και του κόπου. Η επιλογή των λέξεων και η σύνταξη των προτάσεων αντικατοπτρίζει το βαθμό κατανόησης του θέματος. Η διατύπωση των συλλογισμών χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ευκρίνεια, είναι κατανοητή από τους άλλους και δεν αφήνει κενά ή απορίες. Αποφεύγονται οι μεγάλες προτάσεις στις οποίες συνωστίζονται πολλές και ετερόκλητες πληροφορίες. Αποφεύγεται το λογοτεχνικό ύφος. Η επιστημονική γραφή να είναι απλή χωρίς στόμφο ή υπερβολές. Στην συγγραφή της πτυχιακής δεν αναπτύσσεται η διδαχθείσα ύλη στο Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων, καθώς είναι γνωστή, βεβαίως γράφονται οι πληροφορίες εκείνες που εισαγάγουν στο θέμα και θεωρούνται αναπόσπαστες από την ανάπτυξη του κυρίου θέματος. Σημειώνεται ότι την πρώτη φορά που αναφέρεται κάποιος ξένος βιβλιογραφικός όρος, γράφεται πρώτα η ελληνική απόδοση και κατόπιν εντός παρενθέσεως η Διεθνής απόδοση και η διεθνώς αποδεκτή συντομογραφία. Σε όλο το υπόλοιπο κείμενο γράφεται είτε η Ελληνική απόδοση είτε η συντομογραφία. Όταν το κείμενο περιλαμβάνει πολλές συντομογραφίες είναι σκόπιμο να περιλαμβάνεται στην αρχή μετά τα περιεχόμενα ή στο τέλος μετά το κείμενο και πριν από την βιβλιογραφία, και ένας κατάλογος των συντομογραφιών με την Διεθνή και Ελληνική απόδοση. 10.-ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η διαδικασία της παρουσίασης της πτυχιακής εργασίας γίνεται ως εξής: Η εργασία παρουσιάζεται από τον φοιτητή προφορικά με την βοήθεια εποπτικών μέσων διδασκαλίας σε χρόνο 15 έως 20 λεπτών. Μετά το τέλος της παρουσίασης υποβάλλονται διευκρινιστικές και εξεταστικές ερωτήσεις από τα Μέλη της Επιτροπής αλλά και από τους παρόντες επισκέπτες (φοιτητές, καθηγητές κ.α.). Εγκρίνεται και βαθμολογείται η πτυχιακή εργασία από τα Μέλη της Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής. 14