Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΚΑΙ Η ΑΜΟΙΒΗ ΤΟΥ. ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Εισηγητές Σπύρος Νικολοπουλος Π.Μ Μιχάλης Τζαρας Α.Μ 1
Α. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Ο ρόλος και το επιστηµονικό έργο του Μηχανικού, µε λίγα λόγια το επάγγελµα του, καθορίζονται µε Νόµους και ιατάγµατα από το 1923. Η διάταξη του άρθρου 59 του ν.δ 17-7-23, προσδιορίζει το αντικείµενο του µηχανικού και είναι σαφές, ότι στην περίπτωση που αυτός ασκεί το επάγγελµα του, η αµοιβή του είναι διατιµηµένη ( ν.δ 2726/53 όπως συµπληρώθηκε και τροποποιήθηκε µε τον Ν 2242/94 ). Η διατίµηση στην νόµιµη αµοιβή για το έργο του µηχανικού, δηλαδή το διοικητικό µέτρο για τον καθορισµό και τον απ ευθείας έλεγχο των τιµών από το ίδιο το κράτος, σκοπό έχει την αποφυγή του αθέµιτου ανταγωνισµού, την διασφάλιση της ποιότητας των µελετών και µε τον τρόπο αυτό την προάσπιση του δηµόσιου συµφέροντος. Τον τρόπο και τα µέσα που εξάγουν την ελάχιστη διατιµηµένη αµοιβή για το έργο των διπλωµατούχων µηχανικών, που είναι µέλη του ΤΕΕ, αλλά και όσων ασκούν το επάγγελµα εν µέρει η εν όλω, βάσει ειδικών διατάξεων, τον καθορίζουν µια σειρά νοµών και διαταγµάτων από το 1924. Αρµόδιο όργανο για τον υπολογισµό αυτόν είναι το ΤΕΕ, αφού µε Β από 31.5.56 ορίζεται ως αρµόδιο όργανο να συντάσσει τον οριστικό πίνακα αµοιβής του µηχανικού, στην περίπτωση που αυτή δεν έχει καθοριστεί από κάποια άλλη αρµόδια κρατική υπηρεσία. Παράλληλα µε την ισχύ όλων αυτών των διαταγµάτων, η ίδια η πολιτεία προχώρησε το 1974 στην έκδοση του Π 696/74, όπου εκεί καθορίζονται οι αµοιβές που αποτελούν τα κατώτατα όρια που πρέπει να εφαρµόζονται υποχρεωτικά για την εκπόνηση των µελετών, επιβλέψεων, παραλαβών και εκτιµήσεων διαφόρων έργων. Είναι προφανές ότι και το Π 696/74 δεν µπορεί να καλύψει το σύνολο των εργασιών ενός µηχανικού εφ όσον υπάρχουν και άλλες εργασίες των οποίων δεν αναφέρεται η 2
διατίµηση. Υπάρχει όµως η νοµολογία αλλά και η πρακτική, που µπορούν να καλύπτουν κάθε φορά οποιοδήποτε κενό µε αναλογική εφαρµογή των ίδιων των διατάξεων του Π 696/74, ώστε να επιτυγχάνετε ο υπολογισµός της κατώτατης αµοιβής (διατιµηµένης αµοιβής) για κάθε εργασία. Το δε ΤΕΕ µε τα οριζόµενα στο Β του 1956, συνεχίζει να είναι το αρµόδιο όργανο για τον καθορισµό των ελαχίστων αµοιβών των µηχανικών. Β. ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ενώ όλα όσα οριοθετούν το επάγγελµα επιστηµονικό έργο του µηχανικού και υπολογίζουν την αµοιβή του, καθορίζονται µε αριστοτεχνικό τρόπο από όλη την νοµοθεσία, το επάγγελµα αυτό καθ εαυτό είναι πλέον στη σηµερινή Ελλάδα ανοχύρωτο. Την µεγαλύτερη ευθύνη γι αυτήν την κατάσταση έχουν η πολιτεία και πολίτες εργοδότες, κυρίως οι αυτοαποκαλούµενοι «κατασκευαστές», στην ουσία οικονοµικοί επενδυτές και έµποροι στην οικοδοµή. Η µελέτη ενός έργου, αλλά η επίβλεψη και η κατασκευή, ως προϊόν του επιστηµονικού έργου του µηχανικού, έχουν χάσει κάθε υπόσταση. Ο µηχανικός σήµερα έχει καταντήσει να είναι ένας καλός διεκπεραιωτής διαφόρων υποθέσεων κυρίως στα πολεοδοµικά γραφεία για την έκδοση των «αδειών». Έχει παραµεριστεί πλήρως το επιστηµονικό του έργο και στην συνείδηση του κοινωνικού συνόλου, αλλά και επί της ουσίας όλη του η «προσφορά» είναι η έκδοση της πολυπόθητης «άδειας». Η πολιτεία και οι πολίτες έχουν ξεχάσει, η µάλλον δεν θέλουν να αναγνωρίζουν, ότι η «άδεια» κατά την κείµενη νοµοθεσία είναι «διοικητική πράξη που επιτρέπει την εκτέλεση οικοδοµικών εργασιών σε οικόπεδο η γήπεδο σύµφωνα µε τις ισχύουσες πολεοδοµικές διατάξεις» και πλέον σε µεγάλο βαθµό θεωρείται «τελικό και αυτόνοµο προϊόν». 3
Στο πακέτο που λέγεται «άδεια», σήµερα ο µηχανικός καλείται να παρέχει ένα µεγάλο πλήθος εργασιών και να αναλαµβάνει σωρεία ευθυνών απέναντι στο ίδιο το έργο και τον κύριο του. Όλοι σήµερα µε κάθε τρόπο προσπαθούν να προσθέσουν περισσότερες εργασίες παροχής υπηρεσιών στον µηχανικό και µε παράλληλες συνεχείς ενέργειες να κάνουν αγώνα να καταστήσουν αυτό το «πακέτο» ακόµα φθηνότερο. Η προσθήκη περισσοτέρων εγκρίσεων από διάφορες υπηρεσίες ( ΥΠΠΟ, ΕΠΑ, ΜΕΤΡΟ κλπ ), ο υπολογισµός διάφορων προϋπολογισµών του έργου ( ΙΚΑ, ΕΚΚΟ κλπ), ώστε η κάθε υπηρεσία να εισπράττει τα δικά της ποσά, αλλά και επιφόρτιση µε επιπλέον µελέτες ( ασφάλεια ΦΑΥ-ΣΑΥ) είναι ένα δείγµα της προσθήκης εργασιών. Από την οικονοµική πλευρά, το «πάγωµα» των αµοιβών και η συνεχιζόµενη απόκρυψη από την ίδια την πολιτεία της αντισυνταγµατικότητας των αποφάσεων του ΥΠΕΧΩ Ε, που θέσπιζαν ένα ολόκληρο σύστηµα καθορισµού τιµών µονάδας επιφανείας των οικοδοµικών έργων που συνδέονται µε τις καθοριζόµενες από τον Υπουργό Οικονοµικών αντικειµενικές αξίες πιστοποιεί τα λεγόµενα µας. Οι αποφάσεις του ΣτΕ 2506/00 και 2507/00, µετά από προσφυγή του ΤΕΕ και του ΣΑ ΑΣ, έκριναν µη νόµιµες τις αποφάσεις ΥΠΕΧΩ Ε 7870/5724/85 και 81304/6083/89 και προφανώς οδηγούν στην πλήρη εφαρµογή των διατάξεων του Π 696/74 και για τα ιδιωτικά έργα, όπως αυτές ισχύουν και στα αντίστοιχα δηµόσια. Όλοι λοιπόν σήµερα κόπτονται για φθηνές άδειες, που αν αυτές ακριβύνουν, θα αυξηθεί το κόστος της οικοδοµής και ξεχνούν η µάλλον αρνούνται να δεχτούν ότι πριν την άδεια υπάρχει µια τεχνική µελέτη και µετά από αυτήν ακολουθεί µια σωστή επίβλεψη, που αν γίνουν σωστά, όπως άλλωστε πρέπει να εκτελούνται, τότε το κόστος του έργου θα είναι και ελεγχόµενο και σαφώς µικρότερο. 4
Γενικά κανένας δεν σκέφτεται ότι αν ο µηχανικός δεν αναλώνει τον παραγωγικό του χρόνο στους διαδρόµους των υπηρεσιών και αν αµείβεται σωστά, όπως οφείλει να αµείβεται, τότε το έργο που θα επιτελεί θα είναι ουσιωδέστερο, πληρέστερο µε αποτέλεσµα το συνολικό όφελος της κοινωνίας να είναι πολλαπλάσιο. Το ΤΕΕ έχει πάγιες θέσεις για τις αξιοπρεπείς αµοιβές των µελών του και έχει κάνει σειρά προτάσεων, όµως η πολιτεία µέχρι σήµερα δεν δίνει καµία σηµασία. Άξιο λόγου είναι η δήλωση πρώην Υπουργού ΠΕΧΩ Ε, όταν ρωτήθηκε για το πάγωµα των αµοιβών των µηχανικών είπε, ότι κάποιος γνωστός βγάζοντας άδεια για επισκευή στέγης πλήρωσε τον µηχανικό του 2.500.000 δρχ. Ουδέν σχόλιο περί αυτού και περί του ότι σ αυτή την περίπτωση ισχύει αναλυτικός προϋπολογισµός, άρα ισχύει εν µέρει το Π 696/74 και αποδεικνύει το αληθές του λόγου. Με την επικείµενη πλήρη εφαρµογή του Ν 3212/03 όλο αυτό το καθεστώς νοµιµοποιείται, µε αποτέλεσµα ο µηχανικός πέρα από αναξιοπρεπής επιστήµονας, να θεωρείται και κακοποιός χειρότερος από τροµοκράτη η έµπορα ναρκωτικών. Με τον νέο νόµο η µελέτη υποβαθµίζεται, εφ όσον δεν ελέγχεται. Το ίδιο ισχύει και για την κατασκευή. Ο µηχανικός διώκεται αστικά και ποινικά, αποκλείεται από εργασίες που πρέπει να εκτελούνται σύµφωνα µε τεχνικές µελέτες και να επιβλέπονται (εργασίες µικρής κλίµακας). Με την προαπαίτηση των διάφορων εγκρίσεων χρεώνεται όλο το κόστος της χρονικής καθυστέρησης και αδράνειας των υπηρεσιών και η πολιτεία «νίπτει τας χείρας της» λέγοντας στον πολίτη ότι εγώ σου εκδίδω «άδεια» σε δέκα µέρες και από κει και πέρα, φταίει ο µηχανικός που επέλεξες που δεν κάνει σωστά την δουλεία του. Ο ελεύθερος επαγγελµατίας µηχανικός βάλλεται από παντού και ποικιλοτρόπως. Η ίδια του η επιστηµοσύνη και η εφαρµογή της κείµενης νοµοθεσίας, καθηµερινά είναι σε µια ετοιµόρροπη ισορροπία. Η πολιτεία µη θεωρώντας τον 5
µηχανικό συνεργάτη της, τα τελευταία χρόνια έχει εφαρµόσει ένα υπέροχο σύστηµα τρικλοποδιάς. Εν µια νυχτι ψηφίζει νόµους η εκδίδει διατάγµατα και αποφάσεις, που ακυρώνουν το έργο του (µεταβατικές διατάξεις). Η µελέτη υπενθυµίζουµε ότι είναι ένα επιστηµονικό προϊόν, που απαιτεί µεγάλο χρονικό διάστηµα προκειµένου να ολοκληρωθεί. Είναι απαράδεκτο ένα πρωί να ισχύουν νέοι κανονισµοί η νόµοι. Πρόσφατο παράδειγµα το Π 111/5.3.04 «Περί καθορισµού θέσεων στάθµευσης» που τίναξε στον αέρα µελέτες και εργολαβικές συµβάσεις και συµφωνίες µε αφάνταστες ηθικές και οικονοµικές ζηµιές. Αξιοσηµείωτο επίσης παράδειγµα η εφαρµογή του ΓΟΚ 2000 που στις 19/6/2000 ανακοίνωσαν ότι ο νέος ΓΟΚ ισχύει από 13/6/200. Γ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Οι προαναφερθείσες ελλείψεις και στρεβλώσεις έχουν σηµαντικές επιπτώσεις και προεκτάσεις στον κλάδο των µηχανικών. εδοµένου ότι το ΤΕΕ έχει ως σκοπό την προαγωγή της επιστήµης στους τοµείς που σχετίζονται µε την ειδικότητα των µελών του, της τεχνικής και της τεχνολογίας και είναι από τον νόµο αρµόδιο να προβαίνει σε όλες εκείνες τις ενέργειες που είναι απαραίτητες για την εκπλήρωση του σκοπού του, µεταξύ των οποίων και να µεριµνά για την είσπραξη των νοµίµων αµοιβών των µελών του, µπορεί να προχωρήσει στην υποβολή προτάσεων και διεκδίκηση αυτών, προς κάθε αρµόδιο αποδέκτη ώστε να καλυφθούν όλα τα κενά. Οι εργασίες που εµπεριέχονται σήµερα σε µια κοινή και τυπική άδεια όπως επίσης και οι συνήθεις εργασίες έξω από αυτήν, που εκτελεί ένας µηχανικός καθηµερινά στο επάγγελµα του, φαίνονται στον παρακάτω πίνακα 6
- ιεκπεραίωση -Εγκρίσεις Υπηρεσιών -Πυροσβεστική Ι ΜΕΛΕΤΗ -ΕΚΚΟ -Επιτροπές -ΕΠΑΕ -Αρχαιολογία Ι -ΦΑΥ-ΣΑΥ -Σύνταξη Π/Υ -ΣΧΟΠ - ΕΦΑ- ΕΠΑ Α ΕΙΕΣ Ι -Πληρωµές -Αυθαίρετα -Υψόµετρο - ΕΗ Ι -Εφαρµογή µελέτης - ασαρχείο Ι ΕΠΙΒΛΕΨΗ -Μέτρα Ασφάλειας -ΥΠΠΟ - ηλώσεις & διαδικασία σύνδεσης -ΕΥ ΑΠ -ΕΟΤ -ΥΠΑ -Υπουργείο Βιοµηχανίας - ΜΕΟ -Αττικό ΜΕΤΡΟ -Βεβαίωση Όρων όµησης -Βεβαίωση χρήσεων γης ` -Βεβαίωση οικοδοµησιµοτητας ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ Αποτύπωση Έλεγχος ιεκπεραίωση -Επιτροπές ΜΣ -Σύνταξη Π/Υ 7
ΙΑΦΟΡΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ -Τοπογραφικά για συµβόλαια- µεταβιβάσεις Ν651/77 -Εργολαβικά Αντιπαροχές -Αποτυπώσεις για µεταβιβάσεις κλπ -Υπηρεσίες Τεχνικού συµβούλου -Σύνταξη Π/Υ για δάνεια Τράπεζες -Αυτοψίες Τ/Ε -Παραστάσεις σε ικαστήρια -Πίνακες αναλογισµού -Συστάσεις ιδιοκτησιών -Άδειες λειτουργίας -Βεβαιώσεις από υπηρεσίες -Επιµετρήσεις -Τήρηση αρχείων -Έλεγχος µελετών Συνυπογραφές 8
Για τις περισσότερες εργασίες εξ αυτών υπάρχει αναφορά και κατ επέκταση υπολογισµός στις διατάξεις του Π 696/74. Σε όσες δεν γίνεται αναφορά, το ΤΕΕ εφαρµόζοντας την κείµενη νοµοθεσία και αντιστοίχιση των διατάξεων του Π 696/74, είναι σε θέση να κάνει τον υπολογισµό αυτόν. Ενδεικτικά παραθέτουµε υπολογισµό µερικών εξ αυτών των εργασιών όπως τις παρουσίασε ο συνάδελφος Λ. Μοσιαλος σε επιστολή του προς το ΤΕΕ, θίγοντας το πρόβληµα αυτό. 1. Εργασία που αµείβεται ανάλογα µε τον χρόνο απασχόλησης, άρθρο 102 του Π.. 696/74. α) Μηχανικοί µε εµπειρία άνω των 20 ετών, ηµεροµίσθιο (5ωρο) 2000λ δηλαδή µε το σηµερινό λ=0,16131 ήτοι 2000 x 0,16131 = 322,62 ευρώ ή 109.933 δρχ. Η ωριαία αµοιβή ανέρχεται στο 20% της ηµερήσιας ήτοι 65 ευρώ. β) Μηχανικοί µε εµπειρία κάτω των 20 ετών, ηµεροµίσθιο (5ωρο) 1500λ δηλαδή µε το σηµερινό λ=0,16131 ήτοι 1500 x 0,16131 = 242 ευρω η 82.462 δρχ. Η ωριαία αµοιβή ανέρχεται στο 20% της ηµερησίας ήτοι 48 ευρω. γ)μηχανικοί µε εµπειρία κάτω των 10 ετών, ηµεροµίσθιο (5ωρο) 1000λ δηλαδή µε το σηµερινό λ=0,16131 ήτοι 1000 x 0,16131 = 161 ευρω η 54.861 δρχ. Η ωριαία αµοιβή ανέρχεται στο 20% της ηµερησίας ήτοι 32 ευρω. 2. Οι αµοιβές για εργασίες επί προσθηκών, αυξάνονται κατά 30% και για διαρρυθµίσεις κατά 50% (άρθρο 88 Π.. 696/74). 3. Οι αµοιβές για εργασίες αποτύπωσης υπαρχόντων κτισµάτων, είναι ίσες µε το 75% της αµοιβής της προµελέτης των αντιστοίχων κτιρίων (άρθρο 83). 4. Προβλέπεται έως πενταπλασιασµός της αµοιβής επίβλεψης, σε περίπτωση επικινδύνων εργασιών (άρθρο 95 παρ. 7, Π.. 696/74). 9
5. Η αµοιβή για σύνταξη επιµετρήσεων, υπολογίζεται στο 40% της αµοιβής επίβλεψης (άρθρο 93). 6. Προβλέπεται αµοιβή για εργασία εκτός έδρας άνω των 40 χλµ) ίση µε 2000 λ + 0,05 Α (άρθρο 85). 7. Προβλέπεται αµοιβή για εργασία εκτίµησης ακινήτων και κτιριακών έργων γενικά ίση µε 4000 λ + 0,10 Α (άρθρο 99). 8. Προβλέπεται αµοιβή για εργασία ελέγχου οριστικής επιµέτρησης και την προσωρινή παραλαβή κτιριακών έργων ίση µε 4000 λ + 0,20 Α (Άρθρο 98). 9. Προβλέπεται αµοιβή για τον έλεγχο υπάρχουσας µελέτης, ίση µε το 15% της αντίστοιχης αµοιβής (άρθρο 89). Σε περίπτωση που γίνεται παρακολούθηση και έλεγχος µελέτης η αντίστοιχη αµοιβή είναι ίση µε το 20% της προβλεπόµενης αµοιβής. 10. Προβλέπεται αµοιβή για τον έλεγχο στατικής επάρκειας υπάρχοντος κτιρίου, ίση µε 0,60 Α για στατική φόρτιση, προσαυξανόµενη κατά 89% για τα δυναµικά φορτία, δηλαδή συνολική προβλέπεται αµοιβή ίση µε το 78% της αντίστοιχης στατικής µελέτης. 11. Προβλέπεται αµοιβή για την σύνταξη Ε.Κ.Κ.Ο. κ.λ.π., για την λήψη ρεύµατος ίση µε 1470 λ + 44,00 ευρω. 12. Προβλέπεται αµοιβή για την σύνταξη Προϋπολογισµού για Τραπεζική χρήση ίση µε το 882 λ ευρω. 13. Προβλέπεται αµοιβή για κατάθεση Μηχανικού ενώπιον ικαστηρίου ίση µε το 1470 λ + 73,50 ευρω. 14. Για πραγµατογνωµοσύνες και διαιτησίες η αµοιβή καθορίζεται ελεύθερα, ανάλογα µε τις ειδικές συνθήκες (άρθρο 99). 10
Τέλος υπάρχει και σειρά εγκυκλίων που καθορίζουν αµοιβές για σύνταξη ερευνητικών εργασιών, για επανάληψη της ίδιας µελέτης, για αµοιβές περιβαλλοντικών µελετών, µελετών Φ.Α.Υ. & Σ.Α.Υ. κ.ο.κ.. Επεξήγηση Σαν ποσοστό β επί τοις εκατό, του προϋπολογισµού Π του έργου, µε µικροδιαφοροποιήσεις, ανάλογα του µεγέθους, το είδος και της περιοχής του έργου ήτοι Α=β*Π όπου β=κ+µ(π/1000λ)-1/3 Έχουν ωριµάσει πλέον οι συνθήκες ώστε το ΤΕΕ να «επιβάλλει» για κάθε εργασία από τις προαναφερόµενες, αλλά και για οποιαδήποτε άλλη προκύψει, την έκδοση ΠΥ εκ µέρους του παρέχοντος την υπηρεσία µηχανικού, ακολουθούµενο από τις νόµιµες κρατήσεις (ΦΕΜ-ΤΣΜΕ Ε-ΤΕΕ). Χωρίς αυτά τα παραστατικά να συνοδεύουν την εργασία, η υπογραφή και σφραγίδα να θεωρείται άκυρη. Να ενηµερωθούν όλοι οι πιθανοί αποδέκτες ( ηµόσιες υπηρεσίες, Σύλλογοι Συµβολαιογράφων, δικηγόρων, ΕΚΟ, ΝΠ, ΝΠΙ κλπ. Ώστε να εφαρµόσουν τα παραπάνω. Να ενηµερώσει τους αρµόδιους φορείς και τα µέλη του, ότι αποκόπτεται η αµοιβή µελέτης και επίβλεψης από το πακέτο «άδεια» και πλέον εφαρµόζονται οι διατάξεις του Π 696/74 και Π 515/89 και να αναλάβει την κατά τον νόµο αρµοδιότητα του, να υπολογίζει αυτό τις αµοιβές. Ήδη το ΤΕΕ έχει προχωρήσει µε την επιτροπή αµοιβών σε επεξεργασία πρότασης για την απλούστευση της εφαρµογής των διατάξεων του Π 696/74 στον προϋπολογισµό των ιδιωτικών έργων. Η απλούστευση αυτή σκοπό έχει την ελαχιστοποίηση του προϋπολογισµού ενός κτιριακού έργου µε την εφαρµογή υποτυπώδους συγγραφής υποχρεώσεων ώστε να αντιµετωπιστούν φαινόµενα αθέµιτου ανταγωνισµού αλλά και να είναι άµεσα ελέγξιµος από τις υπηρεσίες του. Η απλούστευση αυτή έγκειται στην αναγωγή τιµής επιφάνειας και θα είναι η ελάχιστη δυνατή. Ο µηχανικός σύµφωνα µε τις 11
προδιαγραφές σύνταξης της µελέτης θα είναι και υπόλογος έναντι του Κυρίου του έργου για τον προϋπολογισµό αυτόν.. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Με την εφαρµογή των προτάσεων αυτών και την παύση της συνεχιζόµενης αυθαιρεσίας για το «πάγωµα» των αµοιβών µελετών και επιβλέψεων, επιτυγχάνονται τα παρακάτω Ο µηχανικός 1. ανακτά την χαµένη του αξιοπρέπεια 2. κάνει επιστηµονικό έργο παρέχοντας υπηρεσίες υψηλές, ανάλογες των σπουδών του και όχι οικονοµική συνεισφορά στο κοινωνικό σύνολο 3. παύει να γίνεται κυνηγός για την «δουλειά», προκείµενου να λύσει βιοποριστικά προβλήµατα ενώ στην ουσία είναι απών από αυτή. 4. επιλέγοντας την «δουλειά» του και αφοσιωµένος σ αυτήν δεν δηµιουργεί αθέµιτο ανταγωνισµό 5. αφήνει µερίδιο δουλειάς και στους νέους συναδέλφους- µείωση ανεργίας Το ΤΕΕ 1. αυξάνει τα έσοδα του, µε σκοπό την καλύτερη ανταπόδοση υπηρεσιών στα µέλη του 2. ανοίγει τον ορίζοντα ώστε να θεσπίσει αναδιανοµή ενός ποσοστού αµοιβής των µελών του στα µέλη του. 3. αναλαµβάνει και πάλι τον χαµένο του ρόλο (αρµοδιότητα στον υπολογισµό της αµοιβής των µελών του) Το κράτος πολιτεία 1. Ελέγχει και εκµηδενίζει την οποιαδήποτε φοροδιαφυγή στον κλάδο 2. έχει σωστές µελέτες διασφαλίζοντας το δηµόσιο συµφέρον 12
3. έχει τον µηχανικό «παρόντα» στο έργο, µε αποτέλεσµα καλύτερες κατασκευές µε σωστά χρονοδιαγράµµατα και ελέγξιµο κόστος. Ο πολίτης 1. επενδύει επί της ουσίας τα δήθεν επιπλέον χρήµατα του για µια φθηνότερη και καλύτερη κατασκευή 2. έχει υπεύθυνο τεχνικό σύµβουλο στις επενδύσεις του 13