ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Σύγχρονα Θέματα Διεθνούς Πολιτικής Μάθημα 3 ο : Η Μέση Ανατολή Ιωάννης Παπαγεωργίου, Επίκουρος Καθηγητής, ΑΠΘ
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Μάθημα 3 ο Η Μέση Ανατολή
Περιεχόμενα ενότητας 1. Αραβο-ισραηλινές συγκρούσεις. 2. Η ειδική περίπτωση του Ιράν. 3. Ο Λίβανος. 5
Σκοποί ενότητας Παρουσίαση της αραβο-ισραηλινής διαμάχης για το παλαιστινιακό ζήτημα. Ανάδειξη του Ιράν σε υποστηρικτή των Σιιτών μουσουλμάνων της Μέσης Ανατολής. Μελέτη του ομολογιακού κράτους του Λιβάνου και της αλλοίωσης των πολιτικών και θρησκευτικών ισορροπιών του. 6
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1 η Ενότητα Αραβο-ισραηλινές συγκρούσεις
Η Παλαιστίνη Πηγή: Defining the Palestinian Bantustan. Matrix element 5 Separation barrier/wall., Map: Michael Younan, PalMap GSE, 2005. http://thealmondtr eebook.com/about/ maps/. Τίτλος Μαθήματος Τμήμα 8
Η Ιερουσαλήμ Πηγή: The three Jerusalems: Municipal, Greater, Metropolitan., Map: Michael Younan, PalMap- GSE, 2005. http://thealmondtreebook.com/about/maps/. 9
Αραβο-ισραηλινοί πόλεμοι Οι τέσσερεις αραβο-ισραηλινοί πόλεμοι και οι συνέπειές τους στις διεθνείς και περιφερειακές σχέσεις. 1948 1956 1967 1973 10
Οι διεθνείς παράμετροι της αραβοισραηλινής διένεξης Ο ρόλος των ευρωπαϊκών δυνάμεων στην δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Η παρουσία των ΗΠΑ ως εξισορροπιστικής δύναμης μέχρι τη δεκαετία του 1960. Η σταδιακή παρέμβαση της Σοβιετικής Ένωσης. Ο καθοριστικός ρόλος του αραβικού εθνικισμού. Το Μεσανατολικό στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου και της σύγκρουσης Ανατολής-Δύσης. 11
Τα βασικά ζητήματα για την λύση του παλαιστινιακού ζητήματος σήμερα 1/3 1. Το «δικαίωμα επιστροφής» των Παλαιστινίων 2. Τα όρια του εν δυνάμει κράτους της Παλαιστίνης. α. Ένα κράτος με δύο μέρη (Λωρίδα της Γάζας και Δυτική Όχθη). β. Η ανάγκη να δημιουργηθεί ενιαία επικράτεια για τους Παλαιστινίους. γ. η πρόταση για παλαιστινιακή λωρίδα στην έρημο Νεγκέβ. 12
Τα βασικά ζητήματα για την λύση του παλαιστινιακού ζητήματος σήμερα 2/3 3. Το ζήτημα των Ισραηλινών εποίκων στη Δυτική Όχθη Η Δυτική Όχθη και η Γάζα από το 1967 ήταν υπό τον έλεγχο του Ισραήλ χωρίς να έχει προσαρτηθεί επίσημα Από τη δεκαετία του 1980 αρχίζει η εγκατάσταση των εποίκων Η πολιτική εποικισμού του Ισραήλ η σταδιακή εκδίωξη Αράβων από τους εποικισμούς, δημιουργώντας μικρές ενότητες εποίκων που ενώνονται γεωγραφικά και εδαφικά με το κράτος του Ισραήλ Η δημιουργία του τείχους επικυρώνει την προσάρτηση εδαφών της Δ. Οχθης από το Ισραήλ 13
Τα βασικά ζητήματα για την λύση του παλαιστινιακού ζητήματος σήμερα 3/3 4. Το ζήτημα της Ιερουσαλήμ Μετά το 1967, το Ισραήλ προσάρτησε την Ανατολική Ιερουσαλήμ την οποία μετέτρεψε σε ενιαία πόλη, πρωτεύουσα της χώρας. Σταδιακά έχει δημιουργήσει γύρω από την Ιερουσαλήμ ισραηλινούς οικισμούς που εμποδίζουν τη φυσική σύνδεση της Αν. Ιερουσαλήμ με την υπόλοιπη Δ. Όχθη. Για τους Παλαιστίνιους η Αν. Ιερουσαλήμ είναι η πρωτεύουσα του κράτους τους. 14
Οι προοπτικές επίλυσης του Παλαιστινιακού σήμερα Η ριζοσπαστικοποίηση των Παλαιστινίων (ενίσχυση της Χαμάς). Η ριζοσπαστικοποίηση του Ισραήλ (άνοδος των απορριπτικών κομμάτων). Ο ρόλος των άλλων χωρών της περιοχής Οι συναινετικές χώρες (Αίγυπτος, Ιορδανία). Το Ιράν. Η Σαουδική Αραβία. 15
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 2 η Ενότητα Η ειδική περίπτωση του Ιράν 16
Εθνότητες και θρησκείες στο Ιράν Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/ethnicities_in_iran#/ media/file:ethnicities_and_religions_in_iran.png. Άδεια: CC BY-SA 4.0 17
Η σύσταση του πληθυσμού του Ιράν Πέρσες 61% Αζέροι 15% Κούρδοι 10% Λούροι 6% Άραβες 2% Τουρκμένοι 2% Ταλίσι 2% Άλλοι 1% 18
Η θρησκευτική σύνθεση του Ιράν Μουσουλμάνοι 98% Σιίτες 90% Σουνίτες 8% Άλλα ισλαμικά δόγματα 2% Μη μουσουλμάνοι 2% Χριστιανοί 35,5% Μπαχάι 35,5% Άλλοι 25% 19
Εθνικές ομάδες του Ιράν Πηγή: http://farm4.static.flickr.com/3617/3440771819_5 c58544b7e_o.gif. 20
Εθνοθρησκευτικές κατανομές στο Ιράν Πηγή: Iran Ethnoreligious Distributions, 2004. https://en.wikipedi a.org/wiki/file:iran _Ethnoreligious_Dis tributions-2004.jpg. Άδεια: Public Domain. Τίτλος Μαθήματος Τμήμα 21
Οι Ιρανοί: λαός με αρχαία εθνική ταυτότητα Η διαχρονική ύπαρξη ενός ιρανικού κράτους που για μεγάλα διαστήματα διαμορφώνει αυτοκρατορία μια ενδοχώρα επιρροής (Αφγανιστάν, Καύκασος, Μεσοποταμία). Το Ιράν διατήρησε την διαφορετικότητά του από τους Άραβες παρά τον προσηλυτισμό στο Ισλάμ. Η ιδιαιτερότητα διαφυλάχθηκε μέσω της επιλογής του Σιιτισμού αντί του Σουνιτισμού. 22
Η Ιρανική επανάσταση του 1979 Η επιστροφή του Ιράν ως ηγετικής δύναμης στη Μ. Ανατολή μετά την Ιρανική επανάσταση ως αντίπαλος του Ισραήλ. ως φυσικός υποστηρικτής των Αράβων Σιιτών (στο Κεντρικό και Νότιο Ιράκ, στον Λίβανο, το Μπαχρέιν και την Υεμένη). 23
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 3 η Ενότητα Ο Λίβανος
Θρησκευτική σύνθεση του Λιβάνου 1/2 Πηγή: Distribution of main religious groups of Lebanon according to last municipal election data., map: 2013 Sergey Kondrashov, https://en.wikipedia. org/wiki/lebanon#/ media/file:lebanon_r eligious_groups_distri bution.jpg. Άδεια: CC BY-SA 3.0. Τίτλος Μαθήματος Τμήμα 25
Θρησκευτική σύνθεση του Λιβάνου 2/2 Η θρησκευτική σύνθεση του Λιβάνου περιλαμβάνει: Σιίτες μουσουλμάνους. Σουνίτες μουσουλμάνους. Δρούζους. Αλαουίτες. Μαρωνίτες. Έλληνο-καθολικούς. Έλληνορθόδοξους. Αρμένιους Ορθόδοξους και καθολικούς. 26
Οι Μαρωνίτες του Λιβάνου Η ιδιαιτερότητα του Λιβάνου: το μόνο κράτος της Μ. Ανατολής που όταν δημιουργήθηκε είχε χριστιανική πλειοψηφία. Η ισχυρή χριστιανική παρουσία (ιδίως των Μαρωνιτών). Πολιτικό δημιούργημα της Δύσης, κατά κύριο λόγο της Γαλλίας. 27
Ο Λίβανος σήμερα Η σημερινή πραγματικότητα του Λιβάνου: ένα ομολογιακό κράτος (confessionalisme): η κατανομή των εξουσιών μέσα στο κράτος βάσει της θρησκείας: Ο σημαντικός ρόλος των Μαρωνιτών στην λειτουργία του νέου κράτους. 28
Μεταβολή των ισορροπιών 1/2 Η σταδιακή αλλοίωση των πολιτικών και θρησκευτικών ισορροπιών στο Λίβανο μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο Ο αποσταθεροποιητικός ρόλος των Παλαιστινίων προσφύγων Η διαφοροποίηση μεταξύ των ανεπτυγμένων Σουνιτών (των πόλεων) και Σιιτών (του Νότου). 29
Μεταβολή των ισορροπιών 2/2 Ο εμφύλιος πόλεμος. Η παρέμβαση των γειτονικών δυνάμεων (Ισραήλ, Συρία). Η ανάδειξη των νέων πολιτικών δυνάμεων στο Λίβανο (ιδίως της Σιιτικής Χεζμπολλά). Ο κίνδυνος λόγω της αποσταθεροποίησης της Συρίας. 30
Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Ιωάννης Παπαγεωργίου. «. Μέση Ανατολή». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs245/.
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομή [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τέλος 3 ου Μαθήματος Επεξεργασία: Γαβριέλα Λ. Μαζαράκη Θεσσαλονίκη, Χειμερινό Εξάμηνο 2014 2015
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σημειώματα
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.