Ε.Μ.Π. ΤΜΗΜΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΚΑΔ. ΕΤΟΣ 2007-2008 ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ ΘΕΜΑ 6 6 Ο ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΤΟΜΕΑΣ 1 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Στο πλαίσιο του μαθήματος η περιοχή της Μορφολογίας προτείνει το σχεδιασμό μικρού φοιτητικού ξενώνα για τους σπουδαστές της Σχολής Αργυροχρυσοχοΐας που λειτουργεί στον οικισμό της Στεμνίτσας στη Γορτυνία. 1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Αντικείμενο του μαθήματος είναι η αρχιτεκτονική παρέμβαση σε προστατευόμενο παραδοσιακό περιβάλλον και στόχος του είναι ο προβληματισμός στο θέμα της παρέμβασης αυτής παράλληλα με την επίλυση σύγχρονων λειτουργικών προβλημάτων. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος, αντικείμενο προβληματισμού αποτελεί η σύνθεση κτιρίου απλής λειτουργίας το οποίο θα πρέπει να εντάσσεται τόσο στο κτισμένο, όσο και στο φυσικό περιβάλλον. Το ζήτημα της ένταξης αφορά τις νέες αρχιτεκτονικές μορφές οι οποίες θα πρέπει να είναι συμβατές με το χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του οικισμού. Οι σπουδαστές, έχοντας παρακολουθήσει κατά τη διάρκεια του 5 ου εξαμήνου το μάθημα ανάλυσης παραδοσιακού οικισμού, κατέχουν ήδη τη γνώση και εμπειρία του πραγματικού χώρου, γεγονός που έχει ουσιαστική σημασία για τη διεξαγωγή του μαθήματος. Η γνωριμία και εξοικείωση με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, που επιχειρήθηκε με το μάθημα «Ανάλυσης παραδοσιακού οικισμού», αποτελεί ένα βασικό εφόδιο για την κατανόηση της σημασίας και της αξίας του παραδοσιακού δομημένου περιβάλλοντος και του οικιστικού πλούτου που διαθέτει ο Ελληνικός χώρος. Πρόκειται για μία διαδικασία η οποία παρέχει τα κατάλληλα «εργαλεία» τα οποία θα χρησιμοποιηθούν στη φάση της σύνθεσης νέου κτίσματος στον παραδοσιακό χώρο.
2α. ΤΟΠΟΣ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΕΛΕΤΗΣ Η Γορτυνία εντάσσεται στη Δυτική Πελοπόννησο, στο ορεινό ΒΔ τμήμα του νομού Αρκαδίας. Χαρακτηρίζεται από ψηλά απόκρημνα βουνά, χαράδρες, ποταμούς, έχει άφθονες πηγές και πλούσια, ποικίλη βλάστηση. Είναι ιστορικός τόπος, με πρωταγωνιστικό ρόλο στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821, διάσπαρτος από μνημεία όπως αρχαιολογικούς χώρους, ερείπια κάστρων φρουρίων, βυζαντινά μοναστήρια, μεταβυζαντινές εκκλησιές. Η επαρχία Γορτυνίας περιλαμβάνει 140 οικισμούς οι οποίοι είναι κτισμένοι συνήθως σε απότομες και απόκρημνες πλαγιές, στη μεσημβρία, κοντά σε πηγές νερού και συχνά σε θέσεις φυσικά οχυρές. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές οι οικισμοί είναι παλαιότατοι, ορισμένοι ήταν ήδη οργανωμένοι κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (Καρύταινα) ενώ των περισσοτέρων η ύπαρξη κατά την πρώιμη Τουρκοκρατία αναφέρεται στα κείμενα. Η σημερινή τους μορφή αρχίζει να διαμορφώνεται από το τέλος της Τουρκοκρατίας, μια και στις απαρχές της μετεπαναστατικής περιόδου αναδομούνται οι περισσότεροι οικισμοί, λόγων σοβαρών καταστροφών, με βάση τα παλαιά παραδοσιακά πρότυπα. Ορισμένοι από αυτούς είναι μικρά αγροτικά οικιστικά σύνολα εξαρτημένα από τα μεγαλύτερα οικιστικά κέντρα (Δημητσάνα, Καρύταινα, Λαγκάδια, Στεμνίτσα) στα οποία συγκεντρώνεται το κύριο ενδιαφέρον, λόγω και του ιδιαίτερα αξιόλογου αρχιτεκτονικού τους χαρακτήρα. Στη Γορτυνία συναντάμε μία από τις πιο καθαρές εκδοχές της ευρύτερης αρχιτεκτονικής παράδοσης της Ηπειρωτικής Ελλάδας, όπου διαμορφώνεται σχεδόν με ενιαία χαρακτηριστικά ως προς το οικοδομικό σύστημα, το μέγεθος και τις αναλογίες των κτισμάτων, ενώ η ποιότητα του συνόλου είναι συνήθως ανώτερη των μονάδων κατοικίας. Οι οικισμοί της Γορτυνίας αποτελούν σημαντικό κεφάλαιο της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς, χωρίς να παραβλέπεται το γεγονός της ιστορικής τους σημασίας ή της ένταξης τους στο φυσικό τοπίο. Οι περισσότεροι τυγχάνουν προστασίας, έχουν κηρυχτεί παραδοσιακοί διατηρητέοι, ως σύνολο ή τμηματικά.
2β. ΣΤΕΜΝΙΤΣΑ Πρόκειται για έναν από τους σημαντικότερους οικισμούς της Πελοποννήσου, ιδιαίτερα αξιόλογο, αντιπροσωπευτικό της φυσιογνωμίας της επαρχίας Γορτυνίας ως προς το μέγεθος, τη σπουδαιότητα, την ιστορική διαδρομή, την οικιστική εξέλιξη και το σημερινό του ρόλο στην περιοχή. Μεγάλος ορεινός οικισμός, κτισμένος πιθανόν πάνω σε ερείπια βυζαντινού οικισμού, αναπτύσσεται στις 2 απέναντι πλαγιές του όρου Υψούς (Κλινίτσα), σε θέση φυσικά οχυρή. Διακρίνεται σε γειτονιές που υπαγορεύονται από τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους και κεντροβαρικά ως προς τον οικισμό υπάρχει οργανωμένη πλατεία. Η δόμηση είναι πυκνή στο κέντρο και αραιότερη στις παρυφές. Στο σύνολο του ο οικισμός έχει κηρυχτεί διατηρητέος λόγω της διατήρησης του πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού του χαρακτήρα. Στα μεταβυζαντινά και νεώτερα χρόνια στη Στεμνίτσα ακμάζει η μεταλλοτεχνία, κυρίως η αργυροχρυσοχοΐα 1 και η χρυσοχοΐα. Η αργυροχρυσοχοΐα εξακολουθεί να επιβιώνει εκεί, χάρη στους τεχνίτες αργυροχρυσοχόους, που συνεχίζουν να εργάζονται και να κατασκευάζουν προϊόντα της τοπικής παράδοσης, αλλά κυρίως χάρη στη λειτουργία της Ιστορικής Σχολής Αργυροχρυσοχοΐας, το Τεχνικό Επαγγελματικό Εκπαιδευτήριο Αργυροχρυσοχοΐας. Το σχολείο στεγάζεται σήμερα σε πρόσφατα ανακαινισμένο διώροφο παραδοσιακό κτίριο, με πλήρη υλικοτεχνική υποδομή (εργαστήρια κτλ). Στους σπουδαστές της Σχολής παρέχεται δωρεάν σίτιση σε εστιατόρια του χωριού, ενώ έχουν τη δυνατότητα να διαμένουν σε ενοικιαζόμενα δωμάτια. 1 Τα Γιάννενα κατά πρώτο λόγο και η Στεμνίτσα Αρκαδίας κατόπιν, αποτελούν τις 2 κοιτίδες της νεοελληνικής Αργυροχρυσοχοΐας.
3. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΟΙΚΟΠΕΔΟ Το οικόπεδο ΑΒΓΔΕΖΗΘΑ βρίσκεται στις παρυφές του οικισμού (για την άσκηση θεωρείται ότι βρίσκεται εντός των ορίων), πλάι στο ιστορικό Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Το οικόπεδο έχει έντονη κλίση και είναι διαμορφωμένο σε επίπεδα, με σειρά αναβαθμών από ξερολιθιές. Έχει ελεύθερη θεά προς τον υπόλοιπο οικισμό που εκτείνεται στα δεξιά του, βρίσκεται στην βορειοδυτική είσοδο του οικισμού και είναι ορατό από απόσταση όπως φαίνεται και από τις φωτογραφίες. Η κλίση του οικοπέδου και η θέα συμπίπτουν με το νοτιοδυτικό προσανατολισμό. Η προσπέλαση από αυτοκίνητο γίνεται στο ψηλότερο σημείου του οικοπέδου, όπου περνά και ο δρόμος που οδηγεί στο Μοναστήρι. Το βορειοδυτικό όριο είναι τοίχος αντιστήριξης που δημιουργεί δύο μεγάλα επίπεδα, στο χαμηλότερο του οποίου είναι κτισμένος ο περίβολος του Μοναστηριού.
4. ΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Το πρόγραμμα θα συγκροτηθεί ως λειτουργική ενότητα κατά την επεξεργασία του θέματος για κάθε σπουδαστική ομάδα, πρέπει όμως οπωσδήποτε να περιλαμβάνει: 1. Μονάδες διαβίωσης - 10 δωμάτια για δύο άτομα - (επιθυμητό είναι οι μονάδες να προσφέρουν ευελιξία ανάλογα τις πιθανές ανάγκες και τις σχέσεις των φοιτητών / ενοίκων). 200μ 2 2. Μικρό Γραφείο Διοίκησης υπευθύνου του ξενώνα. 15μ 2 3. Χώρο Καθιστικού. 40μ 2 4. Χώρο φαγητού και μαγειρείο αυτοεξυπηρέτησης. 45μ 2 5. Μικρό πωλητήριο με εκθεσιακό χώρο και καφενείο επισκεπτών. 60μ 2 6. Αίθουσα πολλαπλών δραστηριοτήτων συνδυαζόμενη με το χώρο πωλητηρίου και το καφενείο. 100μ 2 7. Χώρο αναγνωστηρίου με μικρή βιβλιοθήκη που θα προσφέρει δυνατότητα προσωπικής εργασίας φοιτητών. 70 μ 2 8. Μηχανολογικοί και βοηθητικοί χώροι. Τα παραπάνω τετραγωνικά αναφέρονται σε καθαρούς χώρους και προσαυξάνονται 30% για τοίχους και κλειστούς χώρους κυκλοφορίας. 5. Όροι δόμησης Οι όροι δόμησης για το συγκεκριμένο οικόπεδο είναι: Κάλυψη 60% Συντ. Δόμησης 1,2 μ. Ύψος 7,5 μ. + στέγη.
6. Ζητούμενα 1. Αναγνώριση, ανάλυση, διερεύνηση της ευρύτερης περιοχής και του άμεσου περιβάλλοντος (κείμενα, σκίτσα, σχέδια, προπλάσματα, φωτογραφίες κ.ά.) 2. Συγκρότηση της κεντρικής ιδέας των συνθετικών αρχών σε σχέση με τη αναγνώριση, ανάλυση, διερεύνηση του τόπου ένταξης και το κτιριολογικό πρόγραμμα (κείμενα, σκίτσα, προπλάσματα, μικτές τεχνικές κ.ά.) 3. Τοπογραφικό με την ευρύτερη περιοχή σε κλ. 1:200, 4. Πρόπλασμα σε κλίμακα 1:100 που θα περιλαμβάνει και τα γειτονικά κτίσματα. 5. Κατόψεις, όψεις, τομές σε κλίμακα 1:100. 6. Φωτογραφίες προπλάσματος, προοπτικά, σκίτσα, κολλάζ και μικτές τεχνικές που να αποδίδουν τον εσωτερικό χώρο και τη συνολική έκφραση της αρχιτεκτονικής λύσης. Όλα τα παραδοτέα, εκτός του προπλάσματος, θα παραδοθούν σε πινακίδες μεγίστων διαστάσεων 50Χ70 δεμένες υπό μορφή τεύχους.