ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΕΜΠ 5o Εξάμηνο, 2009 2010 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η «Αρχιτεκτονική Ανάλυση Παραδοσιακού Οικισμού», σύμφωνα με το σημερινό πρόγραμμα σπουδών, είναι κύριο διατομεακό μάθημα και διδάσκεται, στο 5 ο εξάμηνο σπουδών, με τη συνεργασία των διδακτικών περιοχών της Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας Τομέας Ι, Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων και της Οικοδομικής Τομέας IV, Συνθέσεις Τεχνολογικής Αιχμής. 1 Παραδοσιακοί Οικισμοί Η Αρχιτεκτονική Μορφολογία έχει αντικείμενο διδασκαλίας τη διερεύνηση των αρχιτεκτονικών μορφών. Διερευνά δηλαδή την αρχιτεκτονική δημιουργία δίνοντας έμφαση στη μορφή της και τους παράγοντες που την καθορίζουν. Η διδακτική περιοχή της Οικοδομικής δίνει έμφαση στη κατασκευή, μία επίσης βασική παράμετρο της αρχιτεκτονικής σύνθεσης όπως η λειτουργία και η μορφή, και μελετά τα παραδοσιακά οικοδομικά συστήματα και τα υλικά κατασκευής. 1α Σέριφος Χώρα.. Ο κάθε οικισμός αποτελεί ένα σύνολο από κτίσματα και ελεύθερους χώρους. Το σύνολο αυτό παρουσιάζεται σαν μια μεγάλη σύνθεση στο χώρο. Οι δύο διδακτικές περιοχές συμβάλλουν στη πιο πλήρη διερεύνηση των στοιχείων που καθορίζουν τη δομή και τη μορφή της σύνθεσης αυτής, δηλαδή τις βασικές συνιστώσες του αρχιτεκτονικού της χαρακτήρα. Το συγκεκριμένο μάθημα έχει ως ευρύτερο πλαίσιο την θεωρία και πρακτική της διατήρησης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς η οποία είναι από τα σημαντικότερα πολιτιστικά αγαθά που περιλαμβάνει η πολιτιστική κληρονομιά.η κιβωτός με τις καταγραφές και τις απεικονίσεις της μακρόχρονης πορείας της ιστορικής εξέλιξης του κάθε τόπου, ό,τι διαμορφώνει ουσιαστικά την ταυτότητά του, όλα αυτά που μας παραδόθηκαν από τους προηγούμενους και οφείλουμε να παραδώσουμε στους επόμενους. Στην εποχή της ολοένα αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης, η προστασία, η διατήρηση, η ερμηνεία και η ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και της πολιτιστικής ποικιλίας, κάθε περιοχής, αποτελεί πλέον μια σύγχρονη τάση. Η αρχιτεκτονική παράδοση, έχοντας πάντα έναν τοπικό χαρακτήρα, εκφράζει άμεσα το πνεύμα του τόπου στον οποίο αναπτύχθηκε, αποτελεί αναγνωρίσιμο συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς του, ένα δυναμικό σημείο αναφοράς και αναπόσπαστο μέρος της σύγχρονης ζωής σε αυτόν. Για τους λόγους αυτούς η παραδοσιακή αρχιτεκτονική δημιουργία, με πρόσθετο το πλεονέκτημα της αισθητικής ποιότητας, γίνεται ένα 1β Μονεμβασιά. 1γ Κέρκυρα Ιστορικό κέντρο
αναντικατάστατο και σημαντικό υπόβαθρο για την σύγχρονη και μελλοντική ανάπτυξη ενός τόπου και μια σημαντική, απαιτητική πρόκληση για τη σύγχρονη αρχιτεκτονική δημιουργία. 1. Αντικείμενο του μαθήματος είναι : Η συστηματική αναλυτική διερεύνηση ενός παραδοσιακού οικιστικού συνόλου (οικισμού ή ιστορικού κέντρου κάποιας πόλης) στη δομή και στη μορφή του οποίου διατηρούνται τα πρωτότυπα και αυθεντικά χαρακτηριστικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής παράδοσης που αναπτύχθηκε στον συγκεκριμένο τόπο. Ιταλία Στόχος της διερεύνησης είναι : Η αναγνώριση και αξιολόγηση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του παραδοσιακού οικιστικού συνόλου, ο οποίος είναι ιδιαίτερος και μοναδικός για κάθε τέτοιου είδους σύνολο. Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας, το ιδιαίτερο ύφος που σηματοδοτεί τον κάθε ένα αισθητικά αξιόλογο παραδοσιακό οικισμό και τον κάνει ξεχωριστό, αποτελεί το βασικό στοιχείο αναγνώρισης και προβολής του, αυτό που πρέπει να διατηρηθεί. Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας είναι το αποτέλεσμα της σύνθεσης των δομικών και μορφολογικών χαρακτηριστικών του οικισμού, τα οποία χαρακτηριστικά έχουν επηρεαστεί και καθοριστεί από πολλούς παράγοντες, υλικούς και άυλους. Η αναγνώριση και κριτική αποτίμηση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα, βασίζεται στη συστηματική αναλυτική διερεύνηση των χαρακτηριστικών αυτών και κυρίως στη διερεύνηση των μεταξύ τους σχέσεων. 2. Ανάλυση δομικών και μορφολογικών στοιχείων. 2. Στόχοι του μαθήματος είναι: Να γνωρίσουν οι σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής την αρχιτεκτονική παράδοση, να ευαισθητοποιηθούν για τη σημασία και την αξία της, να εξοικειωθούν με την κατά τόπους ποικιλία των παραδοσιακών κατασκευαστικών λύσεων και των αρχιτεκτονικών μορφών. Να προετοιμαστούν ώστε, ως αρχιτέκτονες, να δράσουν σ ένα επαγγελματικό πεδίο ιδιαίτερα σύγχρονο, αυτό της προστασίας και διατήρησης των χώρων που διαμορφώθηκαν με τα μέσα και το πνεύμα της παράδοσης αυτής. Δηλαδή να συμβάλουν στη διατήρηση του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα ενός παραδοσιακού οικισμού ή ιστορικού αστικού συνόλου, είτε επεμβαίνοντας στα υπάρχοντα κελύφη και το δημόσιο χώρο, είτε σχεδιάζοντας νέες κατασκευές ενταγμένες αρμονικά στο δεδομένο παραδοσιακό περιβάλλον. (Για τον σκοπό αυτό, σε συνέχεια της ανάλυσης του οικισμού, στο επόμενο εξάμηνο, έπεται η συνθετική διερεύνηση έργων που η μορφή τους απαιτεί ειδική επεξεργασία ώστε να εναρμονίζονται με τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του οικιστικού περιβάλλοντος και να το εμπλουτίζουν με νέες μορφές συμβατές με την ανάγκη για διατήρηση του χαρακτήρα του). 2α 2β 2α 2β Σαμοθράκη σπουδαστική εργασία
Βασική προϋπόθεση λοιπόν, για κάθε ενέργεια που αφορά την διατήρηση ενός αξιόλογου παραδοσιακού συνόλου μιας καταξιωμένης σύνθεσης χώρου είναι η ανά γνώση των βασικών αρχιτεκτονικών στοιχείων που συγκροτούν τον αρχιτεκτονικό του χαρακτήρα ώστε να αποφύγουμε τις παρερμηνείες. Τα στοιχεία που καθορίζουν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του κάθε τόπου αφορούν α. τη δομή των κτισμάτων, την κλίμακα και τις αναλογίες των κτιριακών όγκων και τις μεταξύ τους σχέσεις β. τις μορφές που επικρατούν, τα χαρακτηριστικά τους και τις μεταξύ τους σχέσεις (τη συχνότητα που επαναλαμβάνονται ή εναλλάσσονται, τον βαθμό που τυποποιούνται ή ποικίλουν καθώς τίποτα δεν επαναλαμβάνεται απαράλλαχτα το ίδιο). γ. το βαθμό συνοχής και ενότητας του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του συνόλου ή των επιμέρους ενοτήτων του. Τα παραπάνω στοιχεία θα μας οδηγήσουν στο να εντοπίσουμε τις συνθετικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες διαμορφώνεται το συγκεκριμένο αρχιτεκτονικό περιβάλλον δηλαδή, τις συνιστώσες που καθόρισαν τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του και οι οποίες, θα πρέπει να τις αναζητούμε σε κάθε περίπτωση στα παραπάνω χαρακτηριστικά στοιχεία. Οι συνθετικές αρχές που καθορίζουν τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα ενός αρχιτεκτονικά αξιόλογου οικιστικού συνόλου και ο βαθμός ενότητας και ποικιλίας του ύφους του διαγράφουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει να εγγραφεί η νέα δημιουργία μέσα στο σύνολο αυτό. 3. Μεθοδολογία 3. Η μορφή των δρόμων 3α Σίκινος 3β Άνω Σύρος Η μεθοδολογία αφορά : 1. Τη διαδικασία αναγνώρισης του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα των παραδοσιακών οικισμών με επιτόπου άμεση γνωριμία του χώρου. 2. Τη συστηματική αναλυτική διερεύνηση του συγκεκριμένου χώρου η οποία περιλαμβάνει : 2α. Τη διερεύνηση των παραγόντων που καθόρισαν τη δομή και την οργάνωση του χώρου και των κτισμάτων. τις μορφές που επικρατούν και τις αιτίες που τις διαφοροποιούν μεταξύ τους). Κυριότεροι από τους διαμορφωτικούς παράγοντες συναρτώνται με : Τον τόπο : τη γεωγραφική θέση, το κλίμα, τη μορφή του εδάφους, τα διαθέσιμα τοπικά υλικά δόμησης αλλά επίσης την παραγωγική εξειδίκευση των κατοίκων και τις ανάγκες σε χώρους αποθήκευσης καρπών ή εργαλείων... Τον χρόνο : Το παρελθόν, το παρόν και τυχούσες σημαντικές ιστορικές τομές που καθόρισαν την εξελικτική πορεία του οικισμού και είχαν επίπτωση στη μορφή του. Οι τοπικοί και χρονικοί παράγοντες, άμεσα ή έμμεσα συναρτημένοι με τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, καθορίζουν τον τρόπο ζωής, το βιοτικό επίπεδο, τις ανάγκες των κατοίκων, την αυτάρκειά τους, τις επιλογές τους τις επιρροές που δέχθηκαν, τα πολιτιστικά τους χαρακτηριστικά. Τον τρόπο : οι κατασκευαστικές μέθοδοι και τα υλικά δόμησης που χρησιμοποιούνται. 3γ Πάτμος 4. Η μορφή των κτισμάτων 4α Λεωνίδιο Πελοπόννησος
2β. Τη καταγραφή και ανάδειξη των ουσιαστικών στοιχείων που συνθέτουν την μορφή του συνόλου και διαμορφώνουν τον αρχιτεκτονικό του χαρακτήρα. 3. Τη διατύπωση του αποτελέσματος της έρευνας δηλαδή, την τεκμηριωμένη και αντικειμενική περιγραφή και αξιολόγηση του ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του συνόλου. 4. Το διάγραμμα εργασίας. Ως βασικό μεθοδολογικό εργαλείο δίνεται ένα διάγραμμα εργασίας με βάση το οποίο διευκολύνεται η συστηματική διερεύνηση της αρχιτεκτονικής του οικισμού. Στο διάγραμμα καταγράφονται, συστηματοποιημένα κατά θεματικές ενότητες και κωδικοποιημένα, όλα τα απαραίτητα στοιχεία που απαιτούνται για την κατανόηση και στην ερμηνεία των μορφών και την αντικειμενική διατύπωση του αποτελέσματος. Η κατά θεματικές ενότητες διάρθρωση του διαγράμματος διευκολύνει : τον εντοπισμό των απαιτούμενων στοιχείων, την ομαδοποίησή τους και την συγκριτική εξέτασή τους 4β Αμπελάκια Θεσσαλία 5. Οι αρχιτεκτονικές κατασκευαστικές λεπτομέρειες 5.1 Θυρώματα Το προτεινόμενο μεθοδολογικό εργαλείο προσεγγίζει διαδοχικά τα ακόλουθα περιεχόμενα και κεφάλαια : Α. Γενικές πληροφορίες για τον οικισμό. Β. Τον αρχιτεκτονικό δομικό και μορφολογικό χαρακτήρα των κτισμάτων Γ. Τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα του συνόλου όπως αυτός προκύπτει από τα γενικά χαρακτηριστικά. Πιο αναλυτικά Α. Γενικές πληροφορίες για τον οικισμό όπως: η γεωγραφική του θέση και η σχέση με τα συστατικά στοιχεία του τοπίου στο οποίο εγγράφεται, το μέγεθος του και ο αριθμός των κατοίκων στοιχεία για τον γενικό χαρακτήρα του πολεοδομικού ιστού και τα κυρίαρχα στοιχεία της πολεοδομικής συγκρότησης όπως: Η μορφή του πολεοδομικού ιστού. Το σύστημα δόμησης που παίζει πρωταρχικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των οικισμών. Η πυκνότητα της δόμησης και οι διακυμάνσεις της κατά περιοχή Οι διατάξεις των κτισμάτων στο χώρο. Αφορά τις σχέσεις των κτισμάτων μεταξύ τους στο χώρο, κατά περιοχή, π.χ. κτίσματα σε παράθεση, σε επαφή, σε γραμμική ή ελεύθερη συσχέτιση, σε παραλληλία ή άλλη τοποθέτηση μεταξύ τους κ.λ.π. Οι σχέσεις αυτές είτε τυπικά επαναλαμβάνονται είτε διαφοροποιούνται, επιδρούν αντίστοιχα στη διαμόρφωση της εικόνας των οικισμών. 5.1 α Μάνη 5.1 β Χανιά Κρήτη Β. Ο αρχιτεκτονικός δομικός και μορφολογικός χαρακτήρας του παραδοσιακά οργανωμένου οικισμού. Ο κάθε οικισμός αυτού του είδους είναι οργανωμένος με μια δική του εσωτερική ρύθμιση και διέπεται από βασικές αρχές που τον ξεχωρίζουν από έναν άλλο. Αποτελεί μια γενική σύνθεση συνόλου στην οποία κυριαρχούσε η ομοιογένεια των επιμέρους και το ενιαίο ύφος (σήμερα λίγοι οικισμοί διατηρούν την ομοιογένειά τους).
Η ενότητα του ύφους ήταν το αποτέλεσμα της συλλογικότητας που επικράτησε στη νοοτροπία των κατοίκων του κάθε οικισμού ως προς τον τρόπο λειτουργίας της κατοικίας, τους απαραίτητους χώρους και τη διάταξή τους κατά τη δημιουργία και την εξέλιξη του μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα. Η νοοτροπία αυτή οδήγησε στην υιοθέτηση και επανάληψη συγκεκριμένων αρχιτεκτονικών προτύπων κατοικίας κατά περιοχές ή στην αποδοχή προτύπων που πρότειναν τα συνεργία των μαστόρων, προσαρμοσμένων στην αντίληψη που είχαν οι κάτοικοι για τον τρόπο ζωής καθώς και στη δυνατότητα να κτίσουν με τα τοπικά υλικά και την γνωστή τους τεχνική. Ο αυτοσχεδιασμός για προσαρμογή στο οικόπεδο, στο έδαφος ή στις επιμέρους ανάγκες του ιδιοκτήτη, διαμόρφωναν παραλλαγές των προτύπων. Τύποι και παραλλαγές υπάκουαν στο γενικό πνεύμα αλλά ταυτόχρονα, καθώς σχεδόν καμία από τις μορφές τους δεν επαναλαμβανόταν, πρόσφεραν μια ανεξάντλητη ποικιλία στο σύνολο. Β1. Η τυπολογία. Οι αρχιτεκτονικοί τύποι κατοικίας και ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας του συνόλου. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι, οι μονάδες κατοικίας το επικρατέστερο είδος κτίσματος σε έναν οικισμό παίζουν τον καθοριστικό ρόλο για τον χαρακτήρα του οικισμού, για την ομοιογένεια και την ποικιλία που παρατηρείται σε αυτόν. Είναι προφανές ότι η διερεύνηση και αποτίμηση του συνόλου απαιτεί τη διερεύνηση των μονάδων. Για το σκοπό αυτό, ως μεθοδολογικό εργαλείο, εφαρμόζεται η «Τυπολογία» δηλαδή η συγκριτική κατάταξη των επικρατέστερων αρχιτεκτονικών λύσεων με κριτήρια αντικειμενικά και ορθολογικά. Οι λύσεις αυτές, σχεδιασμένες αφαιρετικά αποτελούν τους αρχιτεκτονικούς τύπους οι οποίοι κατατάσσοντας σε συγκριτικό πίνακα τον τυπολογικό πίνακα που ουσιαστικά αποτελεί έναν «πίνακα περιεχομένων» για τα κυρίαρχα αρχιτεκτονικά φαινόμενα στον οικισμό και κυρίως μια δυνατότητα να συγκριθούν ως προς τα βασικά τους χαρακτηριστικά, μια συνοπτική απεικόνιση των μεταβολών τους. Οι αρχιτεκτονικοί τύποι, τα παγιωμένα ιδεατά πρότυπα κατοικίας, εξετάζονται ως προς τη δομή τους το σχήμα και τη διάταξη της (κύριας) κάτοψης, την κατανομή των λειτουργιών στους επιμέρους χώρους. τα κύρια μορφολογικά τους γνωρίσματα όπως η γενική σύνθεση της μορφής (απλή ενιαία ή σύνθετη), τα μεγέθη, οι αναλογίες και η κλίμακα των όγκων (δηλαδή τα μετρίσιμα στοιχεία των κτισμάτων), η υφή των επιφανειών όπως προκύπτει από τα υλικά κατασκευής. τα επιμέρους χαρακτηριστικά μορφολογικά στοιχεία των τύπων όπως τα ανοίγματα, οι στέγες, οι εξώστες, οι σκάλες, οι διακοσμήσεις. τον τρόπο διάταξής τους στο χώρο και σε σχέση με το οικόπεδό τους και τον δρόμο. 5.2 Χαγιάτια εξώστες 5β Διπλό χαγιάτι Κορινθία 5γ Ηλεία χαγιάτι 6. Η μορφή του πολεοδομικού ιστού. Σαμοθράκη( σπουδαστική εργασία) 7. Οι διατάξεις των κτισμάτων στο χώρο Β2. Τα δευτερεύοντα κτίσματα, αν και συνήθως βοηθητικά, έχουν αποφασιστικό ρόλο τόσο στη σύνθεση της μορφής των κτισμάτων, όσο και στο χαρακτήρα του συνόλου. Ο βαθμός επίδρασής τους είναι ανάλογος της συχνότητας με την οποία εμφανίζονται, του μεγέθους και τις χωρικής σχέσης τους προς τα κύρια κτίσματα. 7α Πελοπόννησος Αρκαδία (σπουδαστική εργασία)
Β3. Οι επικρατέστεροι τύποι αρχιτεκτονικών μορφών. Τα βασικά στοιχεία της αρχιτεκτονικής έκφρασης των κτισμάτων, οι όψεις τους, καθώς έχουν τον αποφασιστικότερο ρόλο στη σύνθεση της εικόνας των δρόμων και του συνόλου, εμφανίζονται σε αναπτύγματα κατά μήκος χαρακτηριστικών δρόμων ώστε να γίνεται απόλυτα κατανοητός ο χαρακτήρα τους, η σχέση μεταξύ τους, οι ομοιότητες και διαφορές των βασικών τους στοιχείων, η επιπτώσεις στην γενική εικόνα. Οι όψεις εξετάζονται ως προς τα μεγέθη, οι αναλογίες, τα σχήματα των ανοιγμάτων και ο αριθμός τους στις κύριες όψεις των κτισμάτων, η υφή και το χρώμα των επιφανειών, οι διαφοροποιήσεις τους. 7β. Μάνη 8. Ο αρχιτεκτονικός τύπος 8α Λεωνίδιο Λήμνος 8β Ηλεία Γ. Ο αρχιτεκτονικός χαρακτήρας του συνόλου όπως αυτός προκύπτει από τα γενικά χαρακτηριστικά. Συμπερασματικά Ο χαρακτήρας του οικιστικού συνόλου είναι το αποτέλεσμα : Του γενικού χαρακτήρα του πολεοδομικού ιστού κατά ενότητα και συνολικά όπως αυτός προκύπτει από τη χωροθέτηση του οικισμού, τη γενική πολεοδομική διάρθρωση, το σύστημα δόμησης, τη πυκνότητα της δόμησης και τις διακυμάνσεις της. Τα μεγέθη, οι αναλογίες, οι σχέσεις των όγκων μεταξύ τους, οι σχέσεις τους στο χώρο, Του τρόπου που διατάσσονται τα κτίσματα στο χώρο ως προς τον δρόμο ή την κλίση του εδάφους και οι εναλλαγές τους. Ο τρόπος που οι επικρατέστερες μορφές των κτισμάτων συσχετίζονται στο χώρο αν συμπλέκονται ή παρατίθενται ή εναλλάσσονται αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του οικισμού. Του μορφολογικού χαρακτήρα των κτισμάτων που προκύπτει από τις μορφές, τα σχήματα, τις αναλογίες των όγκων τους και από τους τύπους των όψεων τις αναλογίες, τη διάταξη επιμέρους στοιχείων σ αυτές, του κυρίαρχου τρόπου κάλυψης των κτισμάτων. Των ρυθμολογικών διαφοροποιήσεων του παραδοσιακού ύφους. (κτίσματα που το καθορίζουν, κτίσματα που διαφοροποιούνται μορφολογικά απ αυτό). Της σχέσης που έχουν τα δευτερεύοντα κτίσματα με τα κύρια, η συχνότητα που εμφανίζονται, τα μεγέθη τους. 8γ Σίφνος 8ε Σαμοθράκη(σπουδαστική εργασία)
Η ποιότητα του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα εντοπίζεται επιπλέον Στη γενική σύνθεση του συνόλου. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσει οικισμών που ως σύνολα είναι αισθητικά αξιόλογα, όμως οι μονάδες που τα απαρτίζουν δεν έχουν πάντα έντεχνες μορφές και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά τους είναι κατώτερα από αυτά του συνόλου. Τέτοιοι οικισμοί είναι πλέον πλειοψηφία. Στο βαθμό ομοιογένειας του χαρακτήρα του συνόλου ή των επιμέρους ενοτήτων (οι επικρατέστεροι αρχιτεκτονικοί τύποι καθορίζουν το σύνολο ως ενιαίο ενώ οι ομοιογενείς παραλλαγές τους προσδίδουν ποικιλία στην ενότητα του συνόλου). Στο βαθμό διάσωσης της παραδοσιακής δομής στο σύνολο ή κατά ενότητες, δηλαδή την ποσοστιαία αναλογία των κτισμάτων α) με εμφανή παραδοσιακή μορφολογία, β) με χωρίς επιπτώσεις στη διατήρηση του παραδοσιακού ύφους, γ) που αλλοιώνουν τον χαρακτήρα. Στην Ελλάδα σήμερα οι παραδοσιακοί οικισμοί με τα αυθεντικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά όλο και σπανίζουν. Σε πολλούς οικισμούς οι απαραίτητες για τη σύγχρονη διαβίωση μεταβολές και επεμβάσεις είναι συμβατές με το αρχικό ύφος. Στην πλειονότητα όμως οι επεμβάσεις, που αφορούν κατά κανόνα τις μονάδες κατοικίας, είναι άστοχες, αλλοιώνουν ή παραποιούν τις παραδοσιακές μορφές με οδυνηρές επιπτώσεις στον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα. Οι δυνατότητες να μελετήσουμε ποιοτικά αξιόλογους οικισμούς όλο και περιορίζονται. Αξιοποιείστε την ευκαιρία. Τα δευτερεύοντα κτίσματα 9 Κίμωλος 9. γενική σύνθεση συνόλου 9α Σαμοθράκη( σπουδαστική εργασία) 9β Σέριφος 9γ Αρκαδία Στεμνίτσα Τήνος Για το Εργαστήριο Αρχιτεκτονικής Μορφολογίας Κ. Δημητσάντου Κρεμέζη, Καθηγήτρια ΕΜΠ Αθήνα Οκτώβριος 2009 9δ Τήνος