ΕΝΟΤΗΤΑ 04: ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΑ 4.1 Βακτήρια (Βακτηρίδια) Διδακτικός Στόχος 110411: Να μπορείτε Να αναφέρετε τι είναι Βακτηριολογία Να αναφέρετε τι είναι τα Βακτήρια Να αναφέρετε τις δύο κατηγορίες Βακτηρίων Να αναφέρετε τι είναι τα μη παθογόνα βακτήρια Να αναφέρετε τι είναι τα παθογόνα βακτήρια Να αναφέρετε τους διάφορους τύπους παθογόνων βακτηρίων Να αναφέρετε πως τα βακτήρια επιδρούν στην καθημερινή μας ζωή. Να αναφέρετε τους διάφορους τρόπου ανάπτυξης και αναπαραγωγής των βακτηρίων. Να αναφέρετε δύο τύπους βακτηριδιακών προσβολών (μολύνσεων) Να αναφέρετε τέσσερεις τρόπους που τα παθογόνα βακτηρίδια μπορούν να μπουν στο σώμα. Να αναφέρετε τέσσερεις τρόπους που σώμα καταπολεμά τις μολύνσεις Να αναφέρετε τρεις παράγοντες μόλυνσης εκτός των βακτηριών. Να αναφέρετε τι είναι η Ανοσία Να αναφέρετε τους δύο τύπου Ανοσίας. Να αναφέρετε τι είναι Φορέας της ασθένειας. Να αναφέρετε τις μεθόδους καταπολέμησης των βακτηριών. Η Βακτηριολογία (bacteriology), είναι μια εξειδικευμένη βιολογική επιστήμη που κύριο αντικείμενο σύγχρονης έρευνας και μελέτης της είναι οι μορφές και οι ιδιότητες των βακτηρίων. Αποτελεί ιδιαίτερο κλάδο της Μικροβιολογίας. Οι απασχολούμενοι στην έρευνα της επιστήμης αυτής καλούνται βακτηριολόγοι. KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 1/7
Τα βακτήρια (λεγόμενα βακτηριόφυτα, και σχιζομύκητες) είναι μικροσκοπικοί, μονοκύτταροι (σπάνια πολυκύτταροι), προκαρυωτικοί οργανισμοί, που συναντούνται σχεδόν παντού. Σε κάθε είδους βιότοπο και σε πολύ μεγάλους αριθμούς, όπως σε δισεκατομμύρια ανά γραμμάριο γόνιμου κηποχώματος ή σε εκατομμύρια σε μια σταγόνα σάλιου, σε πολύ μεγάλους αριθμούς στην σκόνη, στην βρομιά, στα απορρίμματα και στους ιστούς που έχουν προσβληθεί, στο δέρμα του σώματος, στο νερό, στον αέρα, στα εκκρίματα του σώματος, στα ρούχα και κάτω από τα νύχια. Τα βακτήρια είναι επίσης γνωστά σαν μικρόβια. Τα βακτήρια είναι ορατά με την βοήθεια του μικροσκοπίου. 1500 βακτηρίδια σχήματος ράβδου, με δυσκολία καλύπτουν την επιφάνεια της κεφαλής μιας καρφίτσας. Κατηγορίες βακτηρίων Υπάρχουν εκατοντάδες είδη βακτηρίων, εντούτοις κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες: - Τα μη παθογόνα βακτήρια - Τα παθογόνα βακτήρια Τα Μη Παθογόνα Βακτήρια: Τα περισσότερα από τα βακτήρια δεν είναι παθογόνοι οργανισμοί που εκτελούν κρίσιμες λειτουργίες όπως διάσπαση απορριμμάτων και βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους. Τα σαπρόφυτα ζουν πάνω σε νεκρή ύλη και δεν προκαλούν ασθένεια. Τα Παθογόνα Βακτήρια: Τα παθογόνα είναι επιβλαβή και προκαλούν μολύνσεις (ασθένεια) όταν προσβάλλουν φυτικό ή ζωικό ιστό. Στην ομάδα αυτή ανήκουν τα παράσιτα, που απαιτούν ζώντα ιστών για την ανάπτυξη τους. Τύποι παθογόνων βακτηρίων Οι διάφοροι τύποι παθογόνων βακτηρίων ταξινομούνται όπως παρακάτω: (1) Κόκκοι (2) Βάκιλοι (3) Σπειρύλλια (4) Σταφυλόκοκκος (5) Στρεπτόκοκκος (6) Διπλόκοκκος KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 2/7
(1) Κόκκοι (2) Βάκιλοι (3)Σπειρύλλια (4) Σταφυλόκοκκος (5) Στρεπτόκοκκος (6) Διπλόκοκκος 1. Οι κόκκοι έχουν στρογγυλό σχήμα. Εμφανίζονται μεμονωμένα ή σε ομάδες. 2. Βάκιλοι είναι μικροοργανισμοί σε σχήμα κοντών κυλίνδρων. Είναι τα πιο κοινά βακτήρια και προκαλούν προσβολές όπως: τέτανος, γρίπη, τυφοειδής πυρετός και διφθερίτης. Βάκιλος του τύφου Βάκιλος της φυματίωσης Βάκιλος της διφθερίτιδας Βάκιλος της γρίπης Βάκιλος της χολέρας Βάκιλος του τετάνου 3. Σπειρύλλια είναι μικροοργανισμοί κυρτού σχήματος τιρμπουσόν. Υποδιαιρούνται σε πολλές ομάδες. KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 3/7
Κίνηση των βακτηριδίων Οι κόκκοι σπάνια δείχνουν ενεργό κίνηση, μεταδίδονται στον αέρα, στην σκόνη ή στο υλικό στο οποίο εγκαθίστανται. Οι βάκιλοι και σπειρύλλια είναι κινητικά και χρησιμοποιούν τριχοειδή απόληξη που είναι γνωστή σαν μαστίγια ή κροσσοί για να κινούνται. Με την κίνηση των απολήξεων αυτών, τα μικρόβια κινούνται μέσα στα υγρά. Ανάπτυξη των βακτηριδίων και αναπαραγωγή Τα βακτηρίδια γενικά αποτελούνται από την κυτταρική μεμβράνη και το εσωτερικό πρωτόπλασμα. Απαραίτητα υλικά για την ύπαρξη της ζωής παράγουν τις ουσίες που χρειάζεται από το περιβάλλον τους, αποβάλουν τις ουσίες που δεν τους χρειάζονται, αναπτύσσονται και αναπαράγονται. Τα βακτηρίδια έχουν δύο ξεχωριστές φάσεις στην ζωή τους: (α) Την ενεργό ή την βλαστική φάση (β) Την ανενεργό ή φάση δημιουργίας σπορίων Ενεργός Κατάσταση Στην κατάσταση αυτή τα βακτήρια αναπτύσσονται και αναπαράγονται. Οι μικροοργανισμοί αυτοί αναπαράγονται σε μέρη ζεστά, σκοτεινά, υγρά και όπου έχει τροφή για αυτά. Όταν φτάσουν το μέγιστο μέγεθος τους, χωρίζονται σε δύο νέα κύτταρα. Η διαίρεση αυτή ονομάζεται μύτωση. Τα κύτταρα που δημιουργούνται ονομάζονται φυγατρικά κύτταρα. Όταν οι συνθήκες δεν είναι ευνοϊκές, τα βακτήρια πεθαίνουν ή γίνονται ανενεργά. Ανενεργός μορφή ή σπόρια Ορισμένα βακτήρια όπως ο άνθραξ και η βακίλη του τετάνου σχηματίζουν σφαιρικά σπόρια με σκληρό εξωτερικό κάλυμμα κατά την διάρκεια της ανενεργού καταπαύσεως. Σκοπός είναι να γίνουν ικανά να αντέξουν περιόδους έλλειψης τροφής, ξηρασίας και μη ευνοϊκές θερμοκρασίες. Στην κατάσταση αυτή τα σπόρια δεν προσβάλλονται από θερμότητα και κρύο. Όταν αποκαθίστανται οι ιδανικές συνθήκες, τα σπόρια επανέρχονται στην ενεργό μορφή και τότε αρχίζουν να αναπτύσσονται και να αναπαράγονται. KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 4/7
Βακτηριδιακές προσβολές (μολύνσεις) Δεν υπάρχει προσβολή χωρίς την παρουσία παθογόνων βακτηριδίων. Προσβολή συμβαίνει όταν ο οργανισμός είναι ανίκανος να αντισταθεί στα βακτήρια και στις επικίνδυνες τοξίνες τους. Τοπική μόλυνση: Μια τοπική προσβολή φαίνεται από ένα ερέθισμα ή από ένα σπυρί με πύων. Η παρουσία ερεθίσματος είναι μια ένδειξη προσβολής μέσα στο οποίο βρίσκονται βακτήρια, καταστραμμένοι ιστοί, κύτταρα του σώματος, ζώντα και νεκρά κύτταρα αίματος. Οι σταφυλόκοκκοι είναι τα πιο κοινά βακτήρια που προκαλούν πύων. Γενική Μόλυνση: Προκαλείται όταν η ροή του αίματος μεταφέρει τα βακτήρια και τις τοξίνες τους σε όλα τα μέρη του σώματος. Η μόλυνση γίνεται μεταδοτική όταν μεταδίδεται από άτομο σε άτομο με επαφή. Μερικές από τις κοινές μεταδοτικές μολύνσεις που πρέπει να εμποδίσει έναν κοσμετολόγο από το να εργάζεται είναι η φυματίωση, το κοινό κρυολόγημα, τριχοφυτία, ψωρίαση, ψείρες και μολύνσεις από ιούς. Το κύριο μέσο της μεταδοτικής μόλυνσης είναι τα ακάθαρτα χέρια και εργαλεία, ανοιχτές πληγές, πύων, απεκκρίματα του στόματος και της μύτης, η κοινή χρήση ποτηριών και πετσετών. Ο βήχας, τα φταρνίσματα και το φτύσιμο είναι τρόπος διάδοσης των μικροβίων. Τα παθογόνα βακτηρίδια μπορούν να μπουν στο σώμα μέσω: 1. Ανοίγματος στο δέρμα όπως: κόψιμο, σπυριά ή σκασίματα. 2. Το στόμα (αναπνέοντας αέρα ή καταπίνοντας νερό ή τροφή). 3. Από την μύτη (αέρας). 4. Από τα μάτια ή τα αυτιά (βρωμιά). Το σώμα καταπολεμά τις μολύνσεις με: - Δέρμα χωρίς κοψίματα, διότι αυτό είναι η πρώτη γραμμή άμυνας του οργανισμού. - Σωματικά εκκρίματα όπως ιδρώτας και πεπτικά υγρά. - Τα λευκά αιμοσφαίρια μέσα στο αίμα που καταστρέφουν τα βακτηρίδια. - Αντιτοξικές που εξουδετερώνουν τις τοξίνες που παράγονται από τα βακτηρίδια. Οι μολύνσεις μπορούν να προληφθούν και να ελεγχθούν μέσω τις προσωπικής υγιεινής και της δημόσιας υγιεινής. KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 5/7
Άλλοι παράγοντες μολύνσεις: Άλλοι παράγοντες μόλυνσης είναι οι Διηθητοί ιοί οι οποίοι είναι ζωντανοί οργανισμοί τόσο μικροί που μπορούν να περάσουν μέσα από τους πόρους ενός φίλτρου πορσελάνης. Προκαλούν το κοινό κρυολόγημα και άλλες γαστρεντερικές διαταραχές και είναι: (α) Τα Παράσιτα, οι οποίοι είναι οργανισμοί που ζουν εις βάρος άλλων οργανισμών. (β) Οι Μύκητες όπως οι μούχλα και οι ζύμες, που μπορούν να γίνουν αιτία μεταδοτικών μολύνσεων όπως τριχοφυτία και κασίδα (μια μόλυνση του δέρματος της κεφαλής). (γ) Τα Παράσιτα ζώων, τα οποία είναι υπεύθυνα για μεταδοτικές ασθένειες (μολύνσεις) π.χ. η ψώρα ανοίγει διόδους κάτω από το δέρμα προκαλώντας την ψωρίαση. Η επίδραση στο δέρμα της κεφαλής της ψείρας ονομάζεται φθειρίαση. Η μολυσματικές ασθένειες που προκαλούνται από τα παράσιτα δεν πρέπει ποτέ να θεραπεύονται σε ένα ινστιτούτο κομμωτικής. Οι πελάτες πρέπει να παραπέπονται σε γιατρό. Ανοσία Είναι η ικανότητα του οργανισμού να καταστρέφει τα βακτήρια που έχουν εισβάλει και έτσι να αντιστέκεται στην εισβολή. Η ανοσία ως προς τις διάφορες προσβολές μπορεί να είναι φυσική ή να αποκτηθεί. Φυσική Ανοσία: Σημαίνει φυσική αντίσταση προς την προσβολή (μόλυνση). Μερικών ατόμων κληρονομείται και μερικών αναπτύσσεται μέσα από μια υγιεινή ζωή. Αποκτώμενη Ανοσία: Είναι κάτι που ο οργανισμός αναπτύσσει μέσα από μια προσβολή (μόλυνση) ή μέσω εμβολιασμού. Φορέας της ασθένειας Είναι ένα άτομο που έχει ανοσία στην ασθένεια αλλά μπορεί να μεταδώσει τα μικρόβια σε άλλα άτομα. Ο τυφοειδής πυρετός και η διφθερίτιδα μπορούν να μεταδοθούν με αυτόν τον τρόπο. KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 6/7
Τα βακτήρια καταστρέφονται με απολυμαντικά (χημικά μέσα) και με ψηλές θερμοκρασίες (αποστείρωση) π.χ. με βρασμό με επίδραση θερμών ατμών, υπερθέρμανση ή υπεριώδη ακτινοβολία. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Να αναφέρετε τι είναι Βακτηριολογία Να αναφέρετε τι είναι τα Βακτήρια Να αναφέρετε τις δύο κατηγορίες Βακτηρίων Να αναφέρετε τι είναι τα μη παθογόνα βακτήρια Να αναφέρετε τι είναι τα παθογόνα βακτήρια Να αναφέρετε τους διάφορους τύπους παθογόνων βακτηρίων Να αναφέρετε πως τα βακτήρια επιδρούν στην καθημερινή μας ζωή. Να αναφέρετε τους διάφορους τρόπου ανάπτυξης και αναπαραγωγής των βακτηρίων. Να αναφέρετε δύο τύπους βακτηριδιακών προσβολών (μολύνσεων) Να αναφέρετε τέσσερεις τρόπους που τα παθογόνα βακτηρίδια μπορούν να μπουν στο σώμα. Να αναφέρετε τέσσερεις τρόπους που σώμα καταπολεμά τις μολύνσεις Να αναφέρετε τρεις παράγοντες μόλυνσης εκτός των βακτηριών. Να αναφέρετε τι είναι η Ανοσία Να αναφέρετε τους δύο τύπου Ανοσίας. Να αναφέρετε τι είναι Φορέας της ασθένειας. Να αναφέρετε τις μεθόδους καταπολέμησης των βακτηριών. KO1-M1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ Ι ΕΚ13 ΕΝΟΤ. 04.1 Σελίδα 7/7