Απολογισμός Προγράμματος «Μαθαίνουμε Παρέα» 93 ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών Γρηγόρης Λαμπράκης Δημιουργία Ιστοσελίδας για παιδιά με δυσλεξία και αναγνωστικές δυσκολίες (readable.sch.gr) Υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί: Στέλλα Πρωτόπαπα, Διευθύντρια του 93 ου Δημ. Σχ. Αθηνών και Κατερίνα Στύλου, Δασκάλα του 93 ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών Τάξεις που συμμετείχαν: Τάξεις Ένταξης 1 και 2 του 93 ου Δημ. Σχ. Αθηνών-Γρηγόρης Λαμπράκης(μαθητές/τριες του σχολείου με διαγνωσμένη δυσλεξία.) Περιγραφή της σελίδας Σε ποιους απευθύνεται Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες σχεδιασμού της. Η σελίδα readable.sch.gr είναι μια σελίδα προσβάσιμη για μαθητές/τριες 9-13 ετών με δυσλεξία και δυσκολίες στην ανάγνωση. Στόχος της δημιουργίας της ιστοσελίδας : να κάνει ορατό το θέμα της δυσλεξίας, να ενημερώσει και να ευαισθητοποιήσει τα μέλη της σχολικής κοινότητας και όχι μόνο γύρω από την ειδική μαθησιακή αυτή δυσκολία, να αυξήσει το βαθμό αναγνωστικής προσβασιμότητας των δυσλεκτικών μαθητών/τριών και να προτείνει εναλλακτικούς τρόπους μάθησης που θα απελευθερώσει το δημιουργικό πνεύμα των παιδιών και θα αναπτύξει την αυτοεκτίμησή τους Η δημιουργία της ιστοσελίδας readable είναι το αποτέλεσμα έρευνας που διεξάγουμε από το 2013,η οποία διαρκώς ανανεώνεται με διεύρυνση του δείγματος- πάνω στην ειδική μορφοποίηση κειμένων για τη μείωση των δυσχερειών ανάγνωσης των μαθητών με δυσλεξία. Η δομή, ο σχεδιασμός, η μορφοποίηση και το περιεχόμενο της σελίδας στηρίζεται αφ ενός μεν στα στοιχεία της έρευνάς μας και αφ ετέρου σε readable.sch.gr Σελίδα 1
στοιχεία ερευνών από Ευρωπαϊκά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια, που αφορούν τη σχέση της μορφοποίησης των κειμένων και εμφάνισης του περιεχομένου σύμφωνα με τις διεθνείς καλές πρακτικές. Οι τεχνικές προδιαγραφές της ιστοσελίδας readable εναρμονίζονται πλήρως με τη νέα έκδοση των Οδηγιών Προσβασιμότητας για τον Παγκόσμιο Ιστό (WCAG 2.0) σχετικά με τη δυσλεξία και είναι επιπέδου ΑΑΑ Στη λογική όλων των παραπάνω, δημιουργήσαμε τη σελίδα μας ως εξής: Α. Ως προς τη μορφοποίηση των κειμένων Χρήση της ειδικά σχεδιασμένης για τη δυσλεξία γραμματοσειράς Opendyslexic, η οποία είναι βασισμένη στην opensourcefont του AbelardoGonzalez με τη συνεργασία του οποίου διαμορφώθηκε για το ελληνικό αλφάβητο Συγκεκριμένο fontsize από 18-24 στιγμές Αντίθεση φόντου γραμματοσειράς μετρημένη με το colorcontrastchecker του webaim, με επιλεγμένους συνδυασμούς χρωμάτων αντίθεσης από 8-12 (contrastratio), αποκλείοντας την αντίθεση άσπρου-μαύρου (αντίθεση 21) που είναι απαγορευτική για άτομα με δυσλεξία Διαμόρφωση κειμένων των σελίδων-άρθρων της σελίδας με τη μέθοδο EasytoRead : κείμενα μικρής έκτασης, στοιχισμένα δεξιά, απλουστευμένα νοηματικά με σύνοδες εικόνες σχεδιασμένες από εμάς πληροφοριακά εμπλουτισμένες, με στόχο τη λειτουργία τους ως προαναγνωστικό εργαλείο. Γραμμές κειμένου έως 60 χαρακτήρες, ώστε να διευκολύνεται η οπτική μετάβαση Απόσταση χαρακτήρων (από 0,5-1), απόσταση λέξεων με διπλό space και διάστιχο 1,5 Οπτική οργάνωση του μενού για καλύτερη πλοήγηση με εικόνες, χρώματα και μεγαλύτερες γραμματοσειρές (highlights στη frontpage). Ειδική υπηρεσία - εφαρμογή ανάγνωσης κειμένων(plugin readspeaker) στα Ελληνικά και Αγγλικά Η εφαρμογή παρέχει τη δυνατότητα περαιτέρω μορφοποίησης του κειμένου μέσα από μια μεγάλη γκάμα επιλογών, δίνοντας έτσι δυνατότητα εξατομίκευσης readable.sch.gr Σελίδα 2
της μορφοποίησης στον κάθε χρήστη(φίλτρο ανάγνωσης, χάρακας, μεγέθυνση γραμματοσειράς, παράθυρο κειμένων, αλλαγή χρωμάτων φόντου-κειμένου). Εφαρμογή που κάνει προσβάσιμη τη σελίδα σε άτομα με χαμηλή όραση : αύξηση μεγέθους κειμένου, μεταβολή αντίθεσης φόντου γραμματοσειράς(μαύρο-κίτρινο) Β. Ως προς το περιεχόμενο Η σελίδα στοχεύοντας στη διευκόλυνση της μάθησης των γνωστικών αντικειμένων του σχολείου και όχι μόνο περιέχει τα παρακάτω: Ανάρτηση των σχολικών βιβλίων σε μορφή pdf, τα οποία ακούγονται μέσα από την ενσωμάτωση της υπηρεσίας ReadSpeaker αλλά και διαμορφώνονται οπτικά σύμφωνα με τις προδιαγραφές προσβασιμότητας στο διαδίκτυο. Η ίδια υπηρεσία «διαβάζει» στα ελληνικά και αγγλικά οποιοδήποτε κείμενο είναι αναρτημένο μέσα στη σελίδα. Σειρά επιλεγμένων εκπαιδευτικών παιχνιδιών ταξινομημένων ανά μάθημα Ψηφιακή βιβλιοθήκη με βιβλία λογοτεχνικά ειδικά διαμορφωμένα για παιδιά με δυσλεξία, αλλά και βιβλία με αφήγηση. Σε αυτή την κατηγορία περιέχονται και βιβλία που δημιούργησαν οι μαθητές/τριες των Τάξεων Ένταξης του σχολείου μας. Άρθρα για τη δυσλεξία και τις μαθησιακές δυσκολίες που στοχεύουν στην αύξηση του βαθμού αυτοεκτίμησης και ψυχικής ανθεκτικότητας των μαθητών/τριών Δωρεάν γραμματοσειρές για κατέβασμα και προσωπική χρήση Προτάσεις για δωρεάν plugin που διευκολύνουν την αναγνωστική προσβασιμότητα Προτάσεις συμβουλές για ευκολότερο διάβασμα και άλλα tips που διευκολύνουν την καθημερινή οργάνωση και τη μάθηση. Online έρευνα με επιλογή από τους χρήστες της καλύτερης γραμματοσειράς, που τους διευκολύνει στην ανάγνωση. Επικοινωνία για ανοιχτό feedback αλλά και μοίρασμα εμπειριών και συμβουλών με τα μέλη της σχολικής κοινότητας readable.sch.gr Σελίδα 3
Η διαδικασία υλοποίησης της σελίδας - Δυσκολίες και αντιμετώπισή τους Καθ όλη τη διάρκεια σχεδιασμού της σελίδας οι μαθητές των τάξεων ένταξης ήταν οι κριτές και συνδιαμορφωτές της δομής και του περιεχομένου της σελίδας καθώς και των plugin και υπηρεσιών που δοκιμάζαμε πριν καταλήξουμε στην τελική μορφή της. Έτσι η σελίδα, πριν τελικά διαμορφωθεί, δοκιμάστηκε με τους μαθητές/τριες και άλλαξε πολλές φορές σε πολλά και διαφορετικά από τα επιμέρους της στοιχεία, τόσο ως προς το περιεχόμενό της, τον τρόπο πλοήγησης μέσα σ αυτή όσο και τη μορφοποίηση των κειμένων. Η επαφή μας με υπηρεσίες τεχνολογικής υποστήριξης εφαρμογών και εργαλείων για τη δυσλεξία του εξωτερικού ήταν καθημερινή, προκειμένου να επιτύχουμε τις μεγαλύτερες δυνατές βελτιώσεις των εφαρμογών και υπηρεσιών από την πλευρά τους και να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στο πλαίσιο των στόχων που είχαμε θέσει. Η μέγιστη δυσκολία όμως που αντιμετωπίσαμε μαζί με τα παιδιά ήταν να επιλέξουμε την καλύτερη φυσική φωνή εφαρμογής ανάγνωσης καθόσον αυτές οι υπηρεσίες έχουν φωνές ρομπότ. Τα παιδιά επέλεξαν μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα αυτή που έμοιαζε περισσότερο «φυσική»! Παράλληλα προχωρήσαμε στην περαιτέρω διαμόρφωση ειδικής γραμματοσειράς όπου κι εκεί έγιναν δοκιμές και βελτιώσεις σε συγκεκριμένους χαρακτήρες της ελληνικής αλφαβήτου. Η υλοποίηση της σελίδας ήταν ένα έργο που απαίτησε σε πολλές φάσεις επανασχεδιασμό σχεδόν από την αρχή, όχι μόνο λόγω του feedback που είχαμε από τους μαθητές και τις μαθήτριες, αλλά προκειμένου να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα μέσα στα πλαίσια του χρονικού περιθωρίου που είχαμε. Οι περισσότερες υπηρεσίες, εφαρμογές, plugin, που έπρεπε να ενσωματώσουμε στην ιστοσελίδα μας παρέχονταν κατά το μεγαλύτερο ποσοστό από εταιρείες του εξωτερικού, με τις περισσότερες απ αυτές να αποτελούν υπηρεσίες που χρεώνονταν σε ετήσια βάση με υψηλό κόστος. Προκειμένου να κάνουμε την καλύτερη δυνατή διαχείριση των οικονομικών πόρων που είχαμε στη διάθεσή μας, σηκώσαμε μεγάλο βάρος του σχεδιασμού της σελίδας, ο οποίος απαίτησε πολύ ενέργεια από εμάς, που διαθέταμε μεν τις βασικές γνώσεις για τη δημιουργία μιας readable.sch.gr Σελίδα 4
ιστοσελίδας αλλά σαφώς δεν είχαμε εξειδίκευση,οπότε και έπρεπε να αντλήσουμε τις γνώσεις που απαιτούνταν, με αποτέλεσμα να πιεστούμε και χρονικά όσον αφορά τις προθεσμίες του προγράμματος. Η ιστοσελίδα για να επικοινωνηθεί στην ευρύτερη σχολική κοινότητα αποφασίσαμε να φιλοξενηθεί στο Πανελλήνιο Σχολικό δίκτυο.η συνεργασία μας με το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο ήταν άριστη, η ανταπόκρισή τους άμεση σε ό,τι χρειαστήκαμε καθόλη τη διάρκεια της δημιουργίας της σελίδας και στο επίπεδο της τεχνικής υποστήριξης για την υπέρβαση δυσκολιών αλλά και στην παροχή μεγαλύτερου χώρου όγκου δεδομένων για τη σελίδα. Και αυτό παρόλες τις δυσκολίες που η συγκεκριμένη υπηρεσία αντιμετωπίζει λόγω της συρρίκνωσής της, προς τιμήν όσων στάθηκαν δίπλα μας με αξιοθαύμαστο τρόπο. Συναντήσαμε τέλος, αρκετά προβλήματα με την αδυναμία της Σχολικής Επιτροπής Π.Ε Δ. Αθηναίων σε σχέση με τις διεθνείς συναλλαγές μας, εφ όσον δεν μπορούσε να δεχτεί λογιστικά ενδοκοινοτικά τιμολόγια. Αρκετοί στόχοι από αυτούς που είχαμε θέσει ευελπιστούμε να υλοποιηθούν σε δεύτερο επίπεδο. Όπως για παράδειγμα η μορφοποίηση των βιβλίων του Οργανισμού Σχολικών Βιβλίων και όχι μόνο (σε μορφή pdf και html), με τα χαρακτηριστικά που ήδη έχουν αναφερθεί αλλά και με περαιτέρω εμπλουτισμό τους (παράθυρα επεξήγησης, εισαγωγή υπερσυνδέσμωνκ.ά) αυξάνοντας ακόμη περισσότερο την αναγνωσιμότητα αλλά και την κατανόηση του περιεχομένου τους. Ένας στόχος που κατά τη γνώμη μας θα ήταν πολύ σημαντικό να πραγματοποιηθεί σε επόμενη φάση, καθώς θα πρόσφερε περισσότερες δυνατότητες στην ομάδα των μαθητών/τριών με δυσλεξία και άλλες δυσχέριες στην ανάγνωση. Τα θετικά αποτελέσματα του project, η συνεισφορά του, η αποτίμηση από τους μαθητές που συμμετείχαν Ικανοποίησή μας όμως ήταν η θετική ανταπόκριση που είχαμε από τους μαθητές μας, οι οποίοι δέχτηκαν με ενθουσιασμό τις δυνατότητες που τους παρείχε η σελίδα στη μελέτη των μαθημάτων τους και γενικότερα το περιεχόμενό της. Οι μαθητές μπορούν μέσα από τη σελίδα να μελετούν τα μαθήματά τους ευκολότερα, ακούγοντάς τα αλλά και διαβάζοντάς τα σε μια μορφή που readable.sch.gr Σελίδα 5
διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό την οπτική και νοηματική αποκωδικοποίηση των κειμένων των σχολικών τους βιβλίων. Επιπλέον η συμμετοχή τους στη διαμόρφωση της σελίδας τους έκανε να δουν με διαφορετική ματιά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Συνειδητοποιώντας ότι η δυσλεξία δεν είναι ένα μειονέκτημα που πρέπει να τους κάνει να αισθάνονται ελλείπεις σε σχέση με τους υπόλοιπουςσυνομιλήκους τους. Αφορά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού παγκόσμια και αντιμετωπίζεται βρίσκοντας πάντα εναλλακτικούς τρόπους μάθησης, τους οποίους το εκπαιδευτικό σύστημα, από όποιο επίπεδο, οφείλει να τους παρέχει. Καμαρώνουν που μπορούν να δουν Η ανάγκη βελτίωσης της σελίδας μάς έφερε σε επαφή με εξειδικευμένους επιστήμονες,φορείς και δημόσια Πανεπιστήμια τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο,συνεργασίες που θα εξελίξουν μελλοντικά αυτή την προσπάθεια. Αλλά και διασχολικές συνεργασίες μας με τα όμορα σχολεία που αποπνέουν μια νότα αισιοδοξίας και διάχυσης του project. Έχει διεθνώς υποστηριχτεί πως το μεγαλύτερο ποσοστό των μαθητών διαθέτει και τη νοημοσύνη και τις ικανότητες. Εκεί που ενδεχομένως υστερεί είναι στον σωστό τρόπο μάθησης και όχι με δική του ευθύνη. Κι οπωσδήποτε, δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση για τον εκπαιδευτικό, από το να δει τους κόπους του ν αμείβονται, παρακολουθώντας τη σχολική πρόοδο του δυσλεκτικού μαθητή του, τη σχολική και κοινωνική του ενσωμάτωση και την επιτυχή ένταξη του στην ενεργό ζωή του ενήλικα. Πιστεύουμε ότι με τη δημιουργία αυτής της σελίδας καλύψαμε ένα μεγάλο κενό που υπήρχε στην Ελλάδα στο θέμα της προσβασιμότητας στο διαδίκτυο, ειδικά για μαθητές με δυσλεξία αυτής της ηλικιακής ομάδας. Ευελπιστούμε με αυτή μας την προσπάθεια να συντελέσουμε ώστε στην εκπαίδευση να μη θεωρούμε τίποτα δεδομένο ή ακατόρθωτο και απλά, όπως λέει και το μότο της σελίδας μας «Οι νικητές δεν κάνουν διαφορετικά πράγματα,κάνουν τα πράγματα διαφορετικά» KHERA SHIV readable.sch.gr Σελίδα 6
Σας προσκαλούμε να μάθουμε ευκολότερα παρέα στο readable.sch.gr! readable.sch.gr Σελίδα 7